Open Worlds, 2554 - Khon Kaen University

(1)

97

บทวิจารณหนังสือ Book Review

ทักษะแหงอนาคตใหม: การศึกษาเพื่อศตวรรษที่ 21

James Bellanca, Ron Brandt (บรรณาธิการ); วรพจน

วงศกิจรุงเรือง และอธิป จิตตฤกษ (ผูแปล). กรุงเทพฯ:

Open Worlds, 2554

โดย ยุวดี เพชระ

แมเรื่องศตวรรษที่ 21 จะพูดคุยกันมานาน วารสารอินฟอรเมชั่นขอนําเอามานําเสนออีกครั้งวาโลก ของศตวรรรษที่ 21 กับพฤติกรรมการเรียนรูของคนในสังคมเปลี่ยนแปลงเปนเชนไร สอดคลองกับหลัก วิชาการที่ Bellanca และ Brandt ไดรวบรวมไวหรือไม ในยุคไรพรมแดนมีผลกระทบตอการศึกษาทั้งของไทย และของโลก การศึกษาของไทยจําเปนตองมีการปรับเปลี่ยนวิธีการเรียนการสอนใหแบบไมตกยุค หากใน

ปจจุบันนี้จะไมสายเกินไปที่จะนําเสนอหนังสือเรื่อง “ทักษะแหงอนาคตใหม: การศึกษาเพื่อศตวรรษที่ 21”

ซึ่งแปลมาจาก “21^st Century skills : Rethinking how student learn” เพราะไมไดมีไวสําหรับครู

นักเรียนนักศึกษาเทานั้น แตเอาไวพัฒนาบุคลากรทุกกลุมทุกประเภท โดยมีเปาหมายเพื่อสรางคนใหมีคุณภาพ มีคุณคาเปนที่ยอมรับ สามารถทํางานและใชชีวิตในศตวรรษที่ 21 ไดในยุคที่ไรพรมแดน

จากคํานิยมของศาสตราจารย นายแพทยวิจารณ พานิช ประธานกรรมการมูลนิธิสถาบันสงเสริมการ จัดการความรูเพื่อสังคม แลรองประธานกรรมการมูลนิธิสยามกัมมาจล ที่วา หลังจากทานอานหนังสือ (ภาค ภาษาอังกฤษ) เลมนี้แลว ทําใหเกิดแรงบันดาลใจอยางแรงกลาในการเขียนบล็อก gotoknow.org โดยใชคําวา 21^st Century Skills ซึ่งผูใดที่สนใจสามารถอานไดที่ http://gotoknow.org/blog/thaikm/tag/21st century skills จะชวยใหเกิดความเขาใจเกี่ยวกับสาระสําคัญของการเรียนรูเพื่อเตรียมเยาวชนออกไป ดํารงชีวิตในโลกแหงศตวรรษที่ 21 ซึ่งแตกตางไปจากศตวรรษที่ 19 และ 20 โดยสิ้นเชิง ทั้งที่เปนบันทึกจาก การอานหนังสือเลมนี้และจากแรงบันดาลใจที่ไดจากกิจกรรมอื่นๆ โดยตอนทายทานไดกลาวา ทานไดติดตาม อานหนังสือเลมนี้ที่เปนฉบับแปลภาษาไทยแลว และทานยอมรับวารูสึกสนุก ตื่นเตนและไดสาระเพิ่มขึ้นอีกดวย (หนา 7)

นายแพทยประเสริฐ ผลิตผลการพิมพ เลขาธิการมูลนิธิสดศรี-สฤษติ์วงศกลาวในคํานําถึงความหวงใย

ในการศึกษาของไทยตอนหนึ่งวา “ป พ.ศ. 2554 การศึกษาไทยอยูในภาวะวิกฤตดานคุณภาพดังจะเห็นไดจาก ตัวชี้วัดดานการศึกษาและการสอบหลายครั้ง ที่สําคัญกวาตัวชี้วัดคือ นักเรียนนักศึกษาซึ่งเปนผลผลิตของ การศึกษาไมมีศักยภาพที่จะเรียนรูความเปลี่ยนแปลงของโลกและพัฒนาตนเองอยางตอเนื่อง มูลนิธิฯ เชื่อวา การปฏิรูปการศึกษาที่แทควรปฏิรูปกระบวนทัศนดวย จากกระบวนทัศนเดิมที่ครูเปนผูมอบความรูใหแก

นักเรียนนักศึกษาในสถาบันตางๆ เปลี่ยนเปนชวยกันออกแบบกระบวนการเรียนรูรวมกันระหวางครูกับเด็ก และเยาวชนทุกคนในสังคม นั่นคือ “กระบวนการเรียนรูสําคัญกวาความรู” และ “ครูมิใชผูมอบความรู” แต

เปน “ผูออกแบบกระบวนการเรียนรูโดยเรียนรูไปพรอมๆ กันกับเด็กและเยาวชน” เพราะความรูมีมากมาย มหาศาลเกินกวาที่จะมอบใหนักเรียนได อีกทั้งนักเรียนในศตวรรษใหมมีหนทางคนหาความรูดวยตนเองจากทุก หนทุกแหงทั้งในสิ่งแวดลอมและอินเตอรเน็ต หากการศึกษาไทยยังย่ําอยูกับกระบวนทัศนเดิมคือ มอบความรู

อินฟอรเมชั่น

Information ปที่ 22 ฉบับที่ 2 (กรกฎาคม-ธันวาคม 2558) Volume 22 Number 2 (July-December 2015)

(2)

98

เปนรายวิชาก็จะไมทันสถานการณโลก ที่ควรทําคือ มีกระบวนทัศนใหมที่จะพัฒนาเด็กและเยาวชนใหเปนผูใฝ

เรียนรูตลอดชีวิต เด็กและเยาวชนจะเรียนรูอะไรบางขึ้นอยูกับบริบทของแตละคน แตที่ทุกคนควรมีคือ ความสามารถในการเรียนรูตลอดเวลา ตลอดชีวิตและพัมนาตนเองอยางตอเนื่อง... มูลนิธิฯ มีความตั้งใจ ขับเคลื่อนการปฏิรูปการศึกษาใหเปนการปฏิรูปการเรียนรูดวยการจัดการความรูระหวางครูที่มีประสบการณ

ตรงในการจัดการเรียนการสอนแบบ Problem-Based Learning (PBL) แลวสรางชุมชนการเรียนรูครูเพื่อ ศิษยที่เรียกวา Professional Learning Community (PLC) เพื่อใหชุมชนการเรียนรูครูเพื่อศิษยในทองถิ่น ตางๆ สามารถพัฒนาตนเองและการศึกษาของชาติอยางตอเนื่องและยั่งยืน” (หนา 10-11)

บรรณาธิการของหนังสือเลมนี้ มีความตั้งใจที่จะกําหนดประเด็นหลักเพื่อจะนําไปสูการตอบคําถาม พื้นฐาน 3 ขอที่จะอธิบายแนวคิดสําคัญของทักษะแหงศตวรรษที่ 21 ดังนี้ (1) เหตุใดทักษะที่ระบุในกรอบ ความคิดจึงจําเปนตอการเรียนรูในอนาคต (2) ทักษะใดที่สําคัญที่สุด และ (3) เราทําอะไรไดบางที่จะชวย ผลักดันใหโรงเรียนบรรจุทักษะเหลานี้ในการสอนเพื่อใหการเรียนรูสําหรับศตวรรษที่ 21 บังเกิดผล (หนา 23)

หนังสือเลมนี้รวบรวมบทความของนักการศึกษาที่มีชื่อเสียงและเปนผูนําทางดานเศรษฐกิจ จํานวน 14 บท รวมถึงบทสงทายอีก 1 บท เนื้อหามีความเชื่อมโยงและครอบคลุมมิติตางๆ ที่นาสนใจ โดยบทที่ 1 บอกถึง ลักษณะที่สังคมควรปลูกฝงในคนรุนถัดไป จากนั้นบอกแนวทางในการพัฒนาการศึกษา กรอบแนวคิดและการ นํากรอบไปปฏิบัติในบทที่ 2-3 และ 7 ตามดวยบทบาทของชุมชน และสภาพแวดลอมนการเรียนรูแบบใหม ใน บทที่ 4-6 รวมถึงวิสัยทัศนของสิงคโปรของบทที่ 5 บทที่ 8-10 ทักษะการเรียนรู บทที่ 11-13 เทคโนโลยีเพื่อ การศึกษา และการประเมินทักษะในบทที่ 14 มีรายละเอียดดังนี้

ลักษณะที่สังคมความปลูกฝงในคนรุนถัดไป (บทที่ 1 จิตหาลักษณะสําหรับอนาคต ) Howard Gardner เปนศาสตราจารยดานการรูคิดและการศึกษา และไดรับการยกยองใหเปนปญญาชนหนึ่งในรอยคนผู

ทรงอิทธิพลที่สุดในโลก เขากลาวถึงจิต 5 ลักษณะที่สังคมควรปลูกฝงในคนรุนถัดไป คือ จิตที่เกี่ยวของกับการรู

คิดเปนหลักมี 3 ลักษณะไดแก จิตเชี่ยวชาญ (disciplined mind) จิตรูสังเคราะห (synthesizing mind) และ จิตสรางสรรค ( creating mind) และอีก 2 ลักษณะที่เกี่ยวของกับมนุษย นั่นคือ จิตรูเคารพ ( respectful mind) และจิตรูจริยธรรม ผ ethical mind) ซึ่งเขาไดอธิบายลักษณะสําคัญของจิตแตละลักษณะใหเห็นวา เกิดขึ้นไดอยางไร และอาจถูกบิดเบือนไดอยางไร และยังไดสรุปดวยคําแนะนําวาลักษณะทั้งหา ของจิตนาจะ หลอมรวมกันเปนหนึ่ง เพื่อสนับสนุนการเติบโตของมนุษยที่เปนปจเจกบุคคล

แนวทางในการพัฒนาการศึกษา กรอบแนวคิดและการนํากรอบไปปฏิบัติ ประกอบดวย นโยบาย ใหมที่สนองความตองการในศตวรรษที่ 21 (บทที่ 2 หนา 88) เปนบทสัมภาษณของลินดา ดารลิง-แฮมมอนด

(Linda Darling-Hammond, Ph.D.) เปนผูกอตั้งสถาบันความเปนผูนําดานการศึกษาและเครือขายการ ออกแบบโรงเรียนใหมของสแตนฟอรด ( Standford Educational Leadership Institute and the School Redesign Network) ที่วา เธอไดเรียกรองใหมีการปรับนโยบายครั้งใหญเพื่อใชเปนแนวทางในการพัฒนา โรงเรียนสําหรับศตวรรษที่ 21 โดยแนะนําใหปรับเปลี่ยนมาตรฐาน หลักสูตร วิธีการสอนและการประเมินไปใน ทิศทางเดียวกัน สรางความเขมแข็งทางวิชาชีพในหมูครูและผูบริหารโรงเรียน ปรับเปลี่ยนตารางเวลาใหครูมี

สวนรวมในการตัดสินใจทางวิชาชีพมากขึ้น และจัดสรรทรัพยากรใหแกโรงเรียนตางๆ อยางเทาเทียม พรอมทั้ง กําชับใหสหรัฐอเมริกาใชแนวทางที่สมดุลมากขึ้นในการปฏิรูปโรงเรียน และเห็นวาการเปลี่ยนแปลงเหลานี้

จําเปนอยางยิ่งหากสหรัฐฯ ตองการกอบกูความเปนผูนําดานการศึกษา การเปรียบเทียบกรอบความคิด สําหรับทักษะแหงศตวรรษที่ 21 (บทที่ 3 หนา 110) โดย คริส ดีดี้ ( Chris Dede, Ed.D.) ดํารงตําแหนง ศาสตราจารยทิโมธี อี. เวียรธ ดานเทคโนโลยีการเรียนรูที่บัณฑิตวิทยาลัยศึกษาศาสตรแหงอารเวิรด และเปน สมาชิกภาคีเพื่อทักษะแหงศตวรรษที่ 21 ซึ่งเขาไดเปรียบเทียบทักษะสําคัญตางๆ สําหรับศตวรรษที่ 21 โดยตั้ง

(3)

99 คําถามวา “คําวาทักษะแหงศตวรรษที่ 21 นั้นมีนิยามที่หลากหลายเพียงใด” และไดตั้งขอสังเกตวา ความไม

ชัดเจนของคําวา ทักษะแหงศตวรรษที่ 21 อาจเปนปญหา การตรวจสอบของเขาจึงใหความกระจางวา กรอบ ความคิดทั้งหลายนั้นมีอะไรเหมือนกัน และมีอะไรบางที่เปนจุดตางชวยเสริมแนวคิดความหมายใหกับแนวคิดที่

กําลังมีอิทธิพลนี้ และกรอบความคิดในการนําไปปฏิบัติเพื่อสนับสนุนทักษะแหงศตวรรษที่ 21 (บทที่ 7 หนา 240) เอลเลียต ซีฟ ( Elliott Seif, Ph.D.) และเจย แม็คไท (Jay McTighe, Ed.D.) ไดสํารวจและตอบคําถาม ที่วา การรวมผลลัพธที่พึงประสงคสําหรับศตวรรษที่ 21 เขาไปในหลักสูตรที่อัดแนนซึ่งตกคางมาจากศตวรรษ กอนไดอยางไร โดยใชแนวทางโดยรวมในการปฏิรูปการศึกษาจากหลักและแนวปฏิบัติของการออกแบบการ เรียนรูเพื่อสรางความเขาใจ ซึ่งประกอบดวยองคประกอบหลักที่สัมพันธกัน 5 ประการคือ 1) พันธกิจดานการ สอน 2) หลักในการเรียนรู 3) หลักสูตรและระบบประเมินผล 4) โปรแกรมการสอนและแนวปฏิบัติ และ 5) ปจจัยสนับสนุนโดยรวม ซึ่งสามารถนําแนวคิดนี้ไปปฏิบัติในการเรียนการสอนเพื่อสรางทักษะแหงศตวรรษใหม

แกนักเรียนทุกคน

บทบาทของชุมชนและสภาพแวดลอมในการเรียนรูแบบใหม ประกอบดวย บทบาทของชุมชนการ เรียนรูทางวิชาชีพตอความกาวหนาของทักษะแหงศตวรรษที่ 21 (บทที่ 4 หนา 146) ริชารด ดูโฟร

(Richard DuFour, Ed.D.) และรีเบ็กคา ดูโฟร (Rebecca DuFour, M.Ed.) ทั้งคูเปนนักการศึกษาที่อภิปราย ถึงสภาพแวดลอมในโรงเรียน ที่จําเปนตอการสอนทักษะแหงศตวรรษที่ 21 โดยใหขอสังเกตวา สภาพแวดลอม ที่เหมาะสมที่สุดสําหรับการสอนทักษะชีวิตและทักษะการทํางานอยางที่ภาคีเพื่อทักษะแหงศตวรรษที่ 21 ตองการคือ ชุมชนการเรียนรูวิชาชีพ ( Professional Learning Community: PLC) ที่เปนตนแบบของทักษะ เหลานั้น จะชวยผลักดันใหเกิดการพัฒนาอยางตอเนื่องและผูที่มีความชํานาญในกระบวนการชองชุมชนการ เรียนรูทางวิชาชีพคือ ผูที่เหมาะสมที่สุดที่จะชวยเตรียมความพรอมใหนักเรียนและตนเองเพื่อรับมือกับความทา ทายและโอกาสในอนาคตที่ไมแนนอน และการออกแบบสภาพแวดลอมในการเรียนรูแบบใหมเพื่อสนับสนุน ทักษะแหงศตวรรษที่ 21 (บทที่ 6 หนา 196) บ็อบ เพิรลแมน ( Bob Pearlman) เปนผูนําเรื่อง การปฏิรูป การศึกษาระดับชาติของสหรัฐอเมริกา ชี้ใหเห็นวา การออกแบบอาคารเรียนแบบใหมตองคํานึกถึงประโยชน

กอนรูปแบบ นั่นคือ การมีสวนรวม การแกไขปญหา และการสื่อสาร ฉะนั้น การออกแบบอาคารเรียนแบบเดิม คือสไตลกลองสี่เหลี่ยมที่คุนเคยในปจจุบันเหมาะกับโมเดลของโรงงานที่ลาสมัยไปแลว

วิสัยทัศนการศึกษาของสิงคโปรที่วา วิสัยทัศนของสิงคโปร: สอนใหนอยลง เรียนรูใหมากขึ้น(บทที่5 หนา 170) โรบิน โฟการตี้ ( Robin Fogarty, Ph.D.) และไบรอัน เอ็ม พีท ( Brian M. Pete) เปนตัวแทนของ ภาคเอกชน ซึ่งทั้งสองคนทํางานเปนที่ปรึกษาดานการศึกษาใหกับโครงการ “สอนใหนอยลง เรียนรูใหมากขึ้น”

(Teach Less, Learn More) ซึ่งเปนกรอบวิสัยทัศนดานการศึกษาของสิงคโปรที่สรางขึ้นเพื่อเตรียมประเทศให

พรอมเขาสูศตวรรษที่ 21 โดยใชเปนแนวทางการสอนแบบใหมที่ใหนักเรียนทํางานเปนทีมและตัดสินใจรวมกัน ชวยกระตุนใหนักเรียนเขาใจไดมากกวาทองจํา

ทักษะการเรียนรู ประกอบดวย การเรียนรูจากปญหา : รากฐานสําหรับทักษะแหงศตวรรษที่ 21 (บทที่ 8) การเรียนรูแบบรวมมือและการแกไขความขัดแยง : ทักษะแหงศตวรรษที่ 21 (บทที่ 9) และการ เตรียมนักเรียนใหเชี่ยวชาญทักษะแหงศตวรรษที่ 21 (บทที่ 10) โดยจอหน แบเรลล ( John Barell) (บทที่ 8 หนา 272) กลาวถึงการเรียนรูจากปญหาซึ่งเปนวิธีการที่ดีที่สุดในการพัฒนาทักษะศตวรรษที่ 21 และอธิบาย วิธีการที่ครูจะสามารถปรับเปลี่ยนหลักสูตรจากวิธีที่สอนอยูฝายเดียวไปสูการสอนที่เปดโอกาสแกนักเรียนใหมี

สวนรวมในการแกปญหาและรูจักการตั้งคําถาม ซึ่งสามารถใชไดกับนักเรียนทุกวัย ทุกระดับความสามารถ เด วิล ดับเบิลยู. จอหนสัน (David W. Johnson) และโรเจอร ที. จอหนสัน ( Roger T. Johnson) (บทที่ 9 หนา 304) ชี้ใหเห็นความทาทาย 4 ประการในศตวรรษที่ 21 ไดแก 1) การพึ่งพากันในระดับโลกที่มีมากขึ้น 2)

(4)

100

จํานวนประเทศประชาธิปไตยที่เพิ่มมากขึ้น 3) ความสัมพันธระหวางบุคคลมีอิทธิพลตอการพัฒนาอัตลักษณ

สวนบุคคล โดยมีการอภิปรายวา การเรียนรูแบบรวมมือ การพิพาทเชิงสรางสรรค และการตอรองเพื่อ แกปญหา เปนแนวทางการสอนใหนักเรียนเพิ่มความสามารถที่จะเกิดประโยชนตอนักเรียนในการดําเนินชีวิต และดักลาส ฟเชอร (Douglas Fisher) และแนนซี เฟรย (Nancy Frey) (บทที่ 10 หนา 332) อธิบายวิธีการที่

ครูจะสามารถใชรับมือกับความกาวหนาทางเทคโนโลยีที่เปลี่ยนแปลงและตามความตองการของนักเรียนใน ศตวรรษที่ 21 ไดแก การพิจารณาหนาที่การใชงานมากกวาตัวเครื่องมือ การทบทวนนโยบายดานเทคโนโลยี

และการพัฒนาความคิดของนักเรียนผานการสอนอยางจงใจ

เทคโนโลยีเพื่อการศึกษา ไดแก นวัตกรรมจากเทคโนโลยี (บทที่ 11 หนา 358) เชอริล เลมกี

(Cheryl Lemke) แนะนํานวัตกรรมที่สําคัญตอการเรียนรูแหงศตวรรษที่ 21 ไดแก การทําใหเห็นภาพ การทํา ความรูใหเปนประชาธิปไตย และวัฒนธรรมการมีสวนรวมในการเรียนรู ซึ่งตองใชเทคโนโลยีมาชวย ซึ่งแนนอน วาไดผลดีกวาการสื่อสารแบบเดิมที่ใชภาษาเปนหลัก เทคโนโลยีล้ําหนา ขอมูลลาหลัง (บทที่ 12 หนา 394) อลัน โนเวมเบอร (Alan November) กลาวย้ําเหตุผลของเพิรลแมนในการออกแบบโรงเรียนขึ้นมาใหม โดยชี้

ขอควรระวังในการใชเทคโนโลยีราคาแพงซึ่งเปนการดําเนินกลยุทธที่ผิดพลาด ดังนั้น จึงนาจะใหความสําคัญ กับการออกแบบวัฒนธรรมของโรงเรียนขึ้นใหม เพื่อชวยใหนักเรียนเกิดความรับผิดชอบมากขึ้นในการบริหาร การเรียนรูของตนเอง และไดทํางานรวมกับเพื่อนในชั้นเรียนและผูคนทั่วไป และ ทองไปในเครือขายสังคมใน ฐานะเครื่องมือการเรียนรู (บทที่ 13 หนา 408) โดย วิล ริชารดสัน ( Will Richardson) ผูมีชื่อเสียงในระดับ นานาชาติจากการทํางานรวมกับนักการศึกษาและนักเรียนในการนําเทคโนโลยีมาใชในการสอน ซึ่งอดีตเปน ผูพัฒนาบล็อก ( weblog-ed.com) ในบทนี้เขาไดเรียกรองใหนักการศึกษาหันมาสนใจเทคโนโลยีเครือขาย สังคมออนไลนที่เปนที่นิยมอยางมาก ซึงทีพลังตอการสรางศักยภาพในการเรียนรูของนักเรียนแตก็เปนปญหา ซึ่งเกิดชั้นเรียนเสมือนในระดับโลก

และ การประเมินทักษะ กรอบกาประเมินทักษะแหงศตวรรษที่ 21 (บทที่ 14) โดย Douglas Reeves ผูกอตั้งศูนยการเรียนรูและความเปนผูนํา ไดชี้ปญหาอันทาทายของการประเมิน โดยกลาววา การวัด ทักษะตางๆ ที่ผูสนับสนุนทักษะศตวรรษที่ 21 อยางถูกตองนั้น จะตองทิ้งการทดสอบแบบมาตรฐานเสียกอน ซึ่งเขาไดเสนอเกณฑ 3 อยางเพื่อกําหนดวิธีที่นักการศึกษาจะสามารถรูไดวานักเรียนกําลังเรียนรูเนื้อหาและ ทักษะของศตวรรษที่ 21 หรือไม? และสามารถนําเกณฑเหลานี้ไปใชไดอยางไร?

บทสงทาย ภาวะผูนํา การเปลี่ยนแปลง และอนาคตของวาระทักษะแหงศตวรรษที่ 21 โดยAndy Hargreaves ย้ําถึง ทักษะแหงศตวรรษที่ 21 ที่เกิดขึ้นผานการเรียนการสอนของโรงเรียนในศตวรรษใหม

เทานั้น ยุทธศาสตรสําคัญในการสรางโรงเรียนคุณภาพในศตวรรษใหม ตองครอบคลุมถึงการสอนและการเรียน ที่ใสใจ นวัตกรรมและความยืดหยุนของหลักสูตร การเรียนรูเพื่อปรับตัวเขากับบุคคลและเชื่อมโยงกับแผนชีวิต ของนักเรียน และการกระตุนใหเกิดเครือขายเชื่อมโยงโรงเรียนตางๆ โดยผูบริหารคอยชวยเหลือโรงเรียนเพื่อน บานที่ยังไมเขมแข็งเพื่อผลประโยชนของสังคมโดยรวม โดยมุงพัฒนาชุดทักษะแหงศตวรรษที่ 21

หนังสือเลมนี้เปนหนังสือที่จะใหความรูและแนวคิดในการพัฒนาทักษะแหงศตวรรษที่ 21 และเพื่อให

เกิดความตื่นตัวตอการเปลี่ยนแปลงของสังคมโลก โดยเฉพาะการศึกษาที่แนบชิดกับการดําเนินชีวิตของผูคน การนําเสนอและลําดับเนื้อหาไดดี และมีบางบทที่นาจะนําเสนอแบบตอเนื่องกัน ไดแก เทคโนโลยีล้ําหนา ขอมูลลาหลัง (บทที่ 12) ที่ผูเขียนกลาวสนับสนุน Pearlman การออกแบบโรงเรียนที่อยูใน การออกแบบ สภาพแวดลอมในการเรียนรูแบบใหมเพื่อสนับสนุนทักษะแหงศตวรรษที่ 21 (บทที่ 6) อยางไรก็ตาม ผูเขียนและผูใหสัมภาษณนั้นลวนแตเปนผูนําและผูเชี่ยวชาญทางดานการศึกษา ถือวาไดนําเสนอนวัตกรรมทาง การศึกษาที่เกิดขึ้นใหมแตนําเสนอแนวทางที่สรางสรรค