Án Độ điều chỉnh chính sách đối với Trung Quốc
TÔN SINH THÀNH*
* Học viện Ngoại giao
1 Dhruva Jaishankar, 12/6/2020.
Tóm tắt: Ấn Độ coi quan hệ với Trung Quốc là moi quan hệ quan trọng nhất bởi Trung Quốc không chỉ là nước lớn, láng giềng lớn nhất, mà còn là đối thủ và thách thức lớn nhất.
Chính sách của Ấn Độ đổi với Trung Quốc kết hợp ba chiến lược, được theo đuổi đồng thời.
Thứ nhất là cân bằng nội bộ, bằng cách tăng cường thực lực để phòng ngừa, đối phó với sức mạnh ngày càng tăng của Trung Quốc. Thứ hai là can dự với Trung Quốc để đạt được sự hiểu biết, hợp tác và phụ thuộc lẫn nhau nhằm hạn chế xung đột. Thứ ba là cán bằng bên ngoài, bằng cách liên kết với những các cường quốc khác để đối trọng với Trung Quoc'. Ke từ sau Chiến tranh Lạnh, Ắn Độ chủ trọng hai chiến lược cân bằng bên trong và can dự với Trung Quốc, nhưng chưa coi trọng chiến lược cân bằng ngoài.
Trong bổi cảnh mới, nhất là sau khi nước này gia tăng hành động tranh chấp lãnh thổ trên biên giới với Ấn Độ gần đây, có nhiều dấu hiệu Ấn Độ đang điều chỉnh chính sách nói trên đổi với Trung Quốc. Bài viết này sẽ nhìn lại những nỗ lực can dự với Trung Quốc trong lịch sử, sau đó sẽ làm rõ nội dung điểu chỉnh và phân tích những lý do khiến Ân Độ điểu chinh chỉnh sách hiện nay với Trung Quốc, cũng như những khó khăn, thuận lợi và tác động chiến lược của sự điều chỉnh đó.
Từ khóa: Quan hệ An Độ - Trung Quôc,
1. Chính sách can dự với Trung Quốc Nhìn lại lịch sử quan hệ Ấn Độ - Trung Quốc trong thời gian qua, có thể thấy Án Độ đà từng kỳ vọng vào mối quan hệ tốt đẹp với Trung Quốc.
Những năm đầu sau khi giành độc lập, Chính phủ của Thù tướng Juaharlan Nehru tỏ thái độ tranh thủ Trung Quốc rõ rệt, hy vọng Trung Quốc cùng với Ấn Độ duy trì hòa bình và ổn định ở châu Á.
Tuy nhiên, cuộc xung đột biên giới Trung - Ấn kéo dài một tháng kể từ 20/10/1962 đã để lại một vết sẹo lớn trong quan hệ giữa hai nước. Lo ngại mối đe dọa an ninh từ Trung Quốc, Ấn Độ buộc phải tăng cường thực lực của mình nhất là về quốc phòng, kể cả vũ khí hạt nhân, đồng thời tìm sự hỗ trợ từ bên ngoài. Khỉ Trung quốc xích lại gần với Mỹ, thì Ấn Độ lại lo ngại Trung Quốc và Mỹ chia vùng ảnh hưởng ở châu Á và chĩa mũi nhọn chống Ấn Độ ở Nam Á. Trong bối cảnh
láng giêng lởn, ba chiên lược, điêu chỉnh chính sách.
quốc tế như vậy Ẩn Độ đã phải ký Hiệp ước Hữu nghị với Liên Xô ngày 9/8/1971.
Ấn Độ và Trung Quốc đồng ý khôi phục đại diện ngoại giao ở cấp Đại sứ tháng 4/1976, nhưng quan hệ hai nước đầu những năm 1980 vẫn mang tính cạnh tranh và nghi kỵ là chính. Mặc dù hai bên bắt đầu đàm phán về vấn đề biên giới, nhưng Trung Quốc phản đối việc Án Độ trao quy chế nhà nước đối với Arunachal Pradesh tháng 12/1986. Việc Trung Quốc cấu kết với Mỹ, vũ trang cho Pakistan, giúp đỡ các lực lượng ly khai chống Chính phủ, làm cho Ấn Độ rất lo ngại.
Trong lúc Ấn Độ công nhận Cộng hòa nhân dân Campuchia, phát triển hữu nghị hợp tác với Việt Nam, Lào, Campuchia, ủng hộ đối thoại giữa Đông Dương và ASEAN và hòa bình ổn định ở khu vực Đông Nam Á, ủng hộ giải pháp chính trị cho tình hình ở Afghanistan thì Trung Quốc cố gắng giữ Pol Pot, phá xu thế đối thoại ở Đông Nam Á, đồng thời ủng hộ mọi mặt về cho các lực
Những vấn đề KINH TÉ VÀ CHÍNH TRỊ THẾ GIỚI số 1(297) 2021 *
An Độ điều chỉnh chính sách đốí với Trung Quốc... Tôn Sinh Thành lượng phản cách mạng chống Cộng hòa Dân chủ
Nhân dân Afghanistan.
Cuối những năm 1980 và đầu 1990, vấn đề Campuchia được giải quyết, đặc biệt quan hệ Xô - Trung được bình thường hoá tiếp theo quá trình cải tổ tại Liên Xô, khiến cho Ấn.Độ không còn là con bài trong quan hệ Xô - Trung và mở ra những triển vọng cho sự cải thiện mạnh mẽ hom quan hệ Án - Trung. Tháng 12/1988, Thủ tướng Rajiv Gandhi tới thăm Trung Quốc lần đầu tiên, đồng ý với đề nghị của Trung Quốc về việc cải thiện và mở rộng quan hệ song phưomg. Thủ tướng Ôn Gia Bảo thăm Ấn Độ tháng 4/2005, hai bên ra Tuyên bố chung thiết lập "Quan hệ đối tác chiến lược và họp tác vì hòa bình và thịnh vượng". Hai bên cũng đã thoả thuận được những tiêu chí chính trị và các nguyên tắc chỉ đạo cho việc giải quyết tranh chấp biên giới. Tháng 1/2008, Thủ tướng Manmohan Singh thăm Trung Quốc, hai bên không chỉ nhất trí tăng cường quan hệ kinh tế mà còn khởi động hợp tác quốc phòng với các cuộc đối thoại quốc phòng hàng năm, tập trận chung trong các lĩnh vực tìm kiếm và giải cứu, chống cướp biển và chống khủng bổ.
Thủ tướng Narendra Modi khi lên cầm quyền năm 2014 vẫn tiếp tục các nỗ lực cải thiện quan hệ với Trung Quốc, với việc đón Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tháng 6/2014. Kể từ đó đến nay, Thủ tướng Modi đã gặp Chủ tịch Tập Cận Bình 18 lần, trong đó bốn lần đi thăm Trung Quốc, còn lại là gặp gỡ trên các diễn đàn quốc tế. Hai bên đã thiết lập được cơ chế Gặp gỡ không chính thức hàng năm giữa hai nhà lãnh đạo cấp cao nhất của hai nước. Thương mại và đầu tư giữa hai nước tăng nhanh, đến năm 2019 đã đạt hơn 92 tỷ (Đại sứ quán Ẩn Độ tại Bắc Kinh). Rõ ràng, trong thời gian qua Ẩn Độ đã có những nỗ lực nhằm cải thiện quan hệ với Trung Quốc, thể hiện rõ chiến lược Ấn Độ phòng ngừa rủi ro và can dự với Trung Quốc.
2. Những dấu hiệu thay đổi chính sách của Ấn Độ đối vói Trung Quốc
Thời gian gần đây có nhiều dấu hiệu cho thấy chính sách can dự với Trung Quốc của Ấn Độ đã có những thay đổi. Quan hệ kinh tế - thương mại được coi là lĩnh vực duy nhất tạo sự gắn kết và phụ thuộc lẫn nhau làm tăng cơ hội họp tác và giảm
nguy cơ xung đột giữa hai nước, nhưng Ẩn Độ mới đây đã không ngần ngại đưa ra những biện pháp nhắm thẳng vào mối quan hệ này. Ấn Độ quyết định sửa đổi Luật Đầu tư nước ngoài trong đó ngăn chặn các công ty Trung Quốc sáp nhập các công ty Án Độ. Ẩn Độ đà cấm thuê tàu chở dầu của Trung Quốc để vận chuyển dầu thô và các sản phẩm dầu mỏ cho Ẩn Độ. Chính phủ Ấn Độ đã cấm hơn 200 phần mềm ứng dụng của Trung Quốc tại Ấn Độ.
Biển Đông là vấn đề xưa nay được coi là nhạy cảm và Án Độ thường giữ lập trường kiểm chế, nhưng gần đây Ấn Độ đã bắt đầu công khai chỉ trích Trung Quốc. Ông Vijay Gokhale, nguyên Bí thư Đối ngoại vừa về hưu mới đây cho rang Trung Quốc đã đơn phương đưa ra Đường 9 đoạn, quân sự qua biển Đông và dọa nạt các nước láng giềng ửong vùng Đặc quyền kinh tế của họ.
Đây là những hành động đe dọa hòa bình, ổn định trong khu vực. Các nước có lợi ích ở biển Đông cần can dự để duy trì cho tài sản chung của nhân loại và buộc Trung Quốc theo đuổi lợi ích chiến lược của mình ở biển Đông một cách họp pháp, trên cơ sở tôn trọng luật pháp quốc tế (Vijay Gokhale - 16/6/2020). Ngày 16/7/2020, bằng cách nhấn mạnh biển Đông là tài sản chung toàn cầu và Ấn Độ có lợi ích ràng buộc đối với hòa bình, ổn định đối với vùng biển này, Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Án Độ bày tỏ sự ủng hộ của Án Độ đối với tuyên bố của Ngoại trưởng Mỹ Mike Pómpeo ngày 17/7 bác bỏ hầu hết các đòi hỏi chủ quyền của Trung Quốc ở biển Đông, một thay đổi quan trọng trong chính sách của Mỳ đối với biển Đông (PTI - 16/7/2020).
3. Vì sao Án Độ điều chỉnh chỉnh sách đối với Trung Quốc?
3.7. Cân bằng vị thế quốc .tể với tiềm lực gia tăng trong nước
Lý do thứ nhất khiến Ấn Độ phải điều chỉnh chính sách đối với Trung Quốc liên quan tới chính sách cân bằng bên trong của Ấn Độ. Trong những năm qua Án Độ đã nâng cao đáng kể thực lực của mình. Tổ chức nghiên cứu Báo cáo dân số thế giới có trụ sờ tại Mỹ cho biết Ấn Độ đang phát triển nền kinh tế thị trường mở và GDP của nước này năm 2019 đạt 2.940 tỷ USD, đứng ngay trên Anh và Pháp với GDP lần lượt là 2.830 tỷ USD và
52 Những vấn đề KINH TẾ VÀ CHÍNH TRỊ THÉ GIỚI số 1(297) 2021
Tôn Sinh Thành Ấn Độ điều chỉnh chính sách đối với Trung Quốc...
2.710 tỷ USD. Báo cáo cũng cho biết tính theo sức mua tương đương (PPP), quy mô GDP của Án Độ là 10.510 tỷ USD, vượt qua Nhật Bàn và Đức để đứng thứ 3 thế giới. Khu vực dịch vụ của Ấn Độ là ngành phát triển nhanh trên thế giới, chiếm 60% nền kinh tế và 28% việc làm trong khi sản xuất và nông nghiệp là hai lĩnh vực quan trọng khác của nền kinh tế Ấn Độ. Nhiều nhà phân tích cho rằng trong tương lai, cạnh tranh Án Độ - Trung Quốc sẽ chuyển trọng tâm từ những vấn đề an ninh sang vấn đề kinh tế (Gaurav Kampani - 20/9/2020). Hiện nay, nhìn tổng thể thì kinh tế Ẩn Dộ còn yếu hơn kinh tế Trung Quốc, nhưng Ẩn Độ đang theo rất sát Trung Quốc và thậm chí ganh đua quyết liệt với Trung Quốc trong một số lĩnh vực. Nhiều dự đoán là Án Độ sẽ bắt kịp Trung Quốc trong chỉ vài chục năm nữa hay sớm hơn, nhờ một số lợi điểm. Ẩn Độ là một nước có một khung pháp lý ổn định hơn, một môi trường hoạt động kinh doanh đáng tin cậy hơn.
Khác với Trung Quốc, nơi sự chuyển biến của chính sách kinh tế xuất phát từ giới lãnh đạo chính trị, ở Ấn Độ khu vực tư nhân là lực đẩy các cài cách và phát triển kinh tế. Các doanh nghiệp An Độ cũng năng động và linh hoạt trên thị trường quốc tế hơn. Hệ thống ngân hàng của Án Độ cũng vững chắc và lành mạnh hơn. Tỷ lệ nợ xấu (non-performing loans) của các ngân hàng Án Độ khoảng 10%, trong khi ở Trung Quốc chính thức là 20%. về nhân lực, chính sách một con khiến Trung Quốc sẽ già trước khi giàu, trong khi lương công nhân cao hơn làm giảm lợi thế cạnh tranh của Trung Quốc, và đã có những công ty nước ngoài chuyển sang các quốc gia khác.
Ngược lại, với một nửa dân số dưới 25 tuổi, Án Độ có thế tiếp tục dựa vào một lực lượng lao động trẻ và năng động trong nhiều năm tới. Trình độ giáo dục đại học và cao đẳng ở Ấn Độ cao hơn Trung Quốc, nhất là trong các ngành kỹ thuật và quản lý. Mặt khác con sổ 300 triệu người Án, giai cấp trung lưu, thành thạo tiếng Anh cũng là lợi thế lớn cùa Án Độ so với Trung Quốc. Các công ty công nghệ Án Độ ở nước ngoài dễ dàng hơn nhiều so với đối tác Trung Quốc trong việc tiếp cận thị trường nước ngoài nhờ sự kiến thức tốt về tiếng Anh và hiểu cách thế giới phương Tây làm
việc. Với Án Độ, các công ty công nghệ lớn như Tata Consultancy Services, Infosys hay Oracle Financial Services Software hoạt động ở mọi lục địa và thực sự có quy mô toàn cầu. Phần lớn khu vực dịch vụ công nghệ thông tin là xuất khẩu ra bên ngoài Ân Độ. Đây chính là khả năng của các công ty Án Độ hoạt động trên quy mô toàn cầu và thu hút đầu tư nghiên cứu và triển khai (R&D) trở lại Án Độ, cho phép nước này phát triển một ngành công nghệ luôn đổi mới công nghệ, sản phẩm và dịch vụ mới phục vụ nhu cầu tiêu thụ toàn cầu, mang đến cách nhìn hiện đại về Ấn Độ trên toàn thế giới. Như vậy, Án Độ có thể tận dụng thế mạnh của mình để thích ứng và vượt qua tốc độ tăng trưởng kinh tế Trung Quốc. Neu Trung Quốc là một công xưởng làm ra những gi người khác đã thiết kế, thì Án Độ đang trở thành một bộ não thiết kế và làm ra nhũng thứ mà thế giới chưa hề biết (Darren MacKie - 3/2016).
Thực lực quốc phòng của Án Độ cũng đã khác xa so với trước đây. Từ sau cuộc xung đột với Trung Quốc năm 1962, Án Độ tập trung phát triển quân đội, và đến nay đã có số quân thường trực 1.362.500 người, đứng thứ hai thế giới, chỉ sau Trung Quốc. Sức mạnh hỏa lực cùá An Độ đứng thứ tư thể giới sau Mỹ, Nga và Trung Quốc; Lục quân Ẩn Độ đứng thứ ba thế giới: 1.100.000 quân với 4.426 xe tăng; Không quân đứng thứ tư the giới với hơn 2.102 máy bay, Hải quẩn đứng thứ năm thế giới với hai tàu sân bay, 16 tàu ngầm, 295 tàu chiến. Các khả năng thông thường của Ấn Độ chủ yếu có được thông qua việc mua vũ khí ở nước ngoài, và vào năm 2013, Ấn Độ đã trở thành nước mua vũ khí lớn nhất thế giới. Ấn Độ đã trở thành cường quốc hạt nhân trên thực tế sau các vụ thử hạt nhân vào năm 1998. Lực lượng hạt nhân của Án Độ hiện đã đứng thứ đứng thứ bảy thế giới với 150 - 200 đầu đạn, 72 tên lửa Agni tầm bắn 850 - 4.450 km. Ấn Đô hiện nay cũng đã có một nền tảng tốt hơn để phản ứng lại một cuộc tấn công hạt nhàn bất ngờ.
Án Độ cũng là một trong bốn quốc gia đã xây dựng một hệ thống phòng thù tên lửa đạn đạo.
Thực lực tăng lên như trên đây đã khiến Ấn Độ tự tin hơn rất nhiều so với trước đây và bắt đầu theo đuổi một chiến lược cân bằng cứng có giới
Những vấn đề KINH TÉ VÀ CHÍNH TRỊ THÉ GIỚI số 1(297) 2021--- 53
Tôn Sinh Thành Ấn Độ điều chỉnh chính sách đói vời Trung Quốc...
hạn để đối phó với Trung Quốc. Tuy nhiên, nếu so với thực lực của Trung Quốc thì những nỗ lực cân bằng bên trong của Án Độ như trên vẫn là chưa đủ để ngăn cản được những hành động hung hăng của Trung Quốc, trực tiếp đe dọa an ninh cùa Ấn Độ.
3.2. Cạnh tranh ảnh hưởng với Trung Quốc trong khu vực
Lý do quan trọng thứ hai khai khiến Ấn Độ phải điều chỉnh chính sách đối với Trung Quốc đó là sự không hiệu quả của chính sách can dự vừa qua của họ đối với Trung Quốc. Trước hết, Ấn Độ nhận ra rằng những nỗ lực của họ nhằm họp tác với Trung Quốc đã không làm cho nước này ngừng nhũng hành động chống Án Độ. Trung Quốc liên tục mở rộng ảnh hưởng ở khu vực Nam Á và Án Độ Dương, nhàm cô lập Ấn Độ tại Nam Á và thu hẹp không gian chiến lược truyền thống của Ấn Độ, khiến Ấn Độ bị trói chân bơi những vấn đề của tiểu lục địa này, nhất là vấn đề Kashmir và càng thẳng với Pakistan (P.c. Dorga, 2014). Trung Quốc sử dụng các biện pháp kinh tế và quân sự để lôi kéo các nước láng giềng của Ấn Độ ờ khu vực Đông Nam Á như Pakistan, Bhutan, Bangladesh, Nepal, Maldives và Sri Lanka vào quỹ đạo của mình (Mohan Malik, 2006). Thương mại của Trung Quốc với các nước Pakistan, Bangladesh, Sri Lanka và Nepal đạt 20 tỷ USD năm 2005, tương đương với thương mại giữa Ẩn Độ với các nước này. Trung Quốc cũng ký kết với Pakistan, Bangladesh và Sri Lanka các hiệp định hợp tác quốc phòng và chiến lược. Trung Quốc cũng đang đồng thời thực 'hiện chiến lược ba hành lang và một “chuỗi hạt ngọc trai” tại Ấn Độ Dương để bao vây Án Độ. Hai hành lang chiến lược ở hai bên sườn Ấn Độ là Hành lang Kinh tế Trung Quốc - Pakistan (CPEC) với dự kiến đầu tư 46 tỷ USD, chạy từ phíạ Tây Trung Quốc xuống cảng Gvvadar của Pakixtan đi qua khu vực Kashmir mà Án Độ tuyên bố chủ quyền; và hành lang Irrawaddy ở phía Đông Án Độ, chạy từ tỷ nh Vân Nam xuống vịnh Bengal. Hành lang chiến lược thứ ba cùa Trung Quốc là trục Đông - Tây tại Tây Tạng qua các bang miền Bắc của An Đọ.
54
Những nỗ lực to lớn của Trung Quốc trong việc triển khai Sáng kiến Vành đai Con đường (BRI) và xây dựng "Chuồi hạt ngọc trai" dọc Ấn Độ Dương tượng trưng cho hành lang chiến lược thứ tư của nước này - và tạo ra một thách thức nữa đối với Ân Độ từ phía Nam. Cùng với đó, Trung Quốc bắt đầu gia tăng sự có mặt quân sự ở Án Độ Dương. Sau các cuộc tuần tra chống cướp biển thường xuyên ngoài khơi bờ biển phía Đông châu Phi vào năm 2008, vào năm 2013 và 2014, các tàu ngầm thông thường và hạt nhân của Trung Quốc bắt đầu triển khai định kỳ tới Ấn Độ Dương. Năm 2017, Trung Quốc đã mở căn cứ quân sự đầu tiên trong khu vực tại càng Doraleh ở Djibouti. Trung Quốc đã đã xây dựng các cảng lưỡng dụng như Gwadar ở Pakistan, Lamu ở Kenya, Maputo ở Mozambique, Hambantota và Colombo ở Sri - Lanka, Chittagong ở Bangladesh, Kyaukpyu ở Myanmar. Một báo cáo cùa Mỹ cho rằng Trung Quốc đang có kế hoạch xây dựng một căn cứ hải quân mới ở
"Jiwani", cách Gwadar 60 km về phía Tây. Ngoài các cảng, Trung Quốc đã co gắng gia tăng ảnh hưởng của mình bằng các khoản đầu tư lớn, chẳng hạn, chỉ riêng ở các quốc gia Đông Phi, Trung Quốc đã tham gia vào gần 600 dự án. Từ một quốc gia không có ảnh hưởng đáng kể trong khu vực Vành đai Án Độ Dương (IOR) trong thế kỷ XX, chỉ trong vòng một thập kỷ qua Trung Quốc đà tăng cường sự hiện diện của mình một cách đáng kể tại đây. Đây là một mối quan tâm lớn đối với Án Độ vì nước này coi 1OR là sân sau của mình (Sagar N-1/9/2020).
Trung Quốc một mặt quân sự hóa biển Đông nhằm kiểm soát vùng biển chiến lược này, mặt khác ra sức tranh thù ASEAN bằng quan hệ kinh tế. Thương mại Trung Quốc - ASEAN đạt 644 tỳ USD năm 20 1 92. Ắn Độ lo ngại Trung Quốc khống chế Đông Nam Á, đe dọa sườn phía Đông của mình. Trung Quốc đặc biệt quan tâm tới Mianmar vì muốn tìr đây thâm nhập vào Ẩn Độ Dương. Đổi với Ẩn Độ, Myanmar là nước láng giềng lớn nhất ở sườn phía Đông của Án Độ. Một nước Myanmar thù địch với sự hiện diện của lực lượng hải quân nước ngoài sẽ gây ra mối đe dọa đối với an ninh của Ấn Độ.
2 Ayman Falak Medina, 2020.
Những vấn đề KINH TÉ VÀ CHỈNH TRỊ THÉ GIỚI số 1(297) 2021
Tôn Sinh Thành Ẩn Độ điều chỉnh chính sách đổi với Trung Quốc...
Trung Quốc cũng ra sức ngăn cản Ấn Độ tham gia vào các diễn đàn quốc tế và khu vực vì lo ngại cán cân quyền lực khu vực sẽ bị thay đổi, gây phương hại cho quyền lợi chiến lược của Trung Quốc. Trung Quốc đã từng ngăn cản Ấn Độ tham gia Diễn đàn khu vực Hội nghị cấp cao Đông Á (EAS). Trung Quốc cũng đã phản đối việc Ấn Độ trở thành thành viên của APEC và Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO). Trung Quốc liên tiếp ngăn cản Ấn Độ xin gia nhập Nhóm Cung cấp hạt nhân (NSG). Hiện nay mục tiêu phấn đấu cao nhất của Ấn Độ là trở thành Uỷ viên thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, cùng với ba ứng viên khác là Đức, Nhật Bản và Brazil, một khi Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc được cải cách và mở rộng. Bốn thành viên thường trực đã ủng hộ mở rộng thành viên thường trực. Tuy nhiên, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc nói rõ Trung Quốc chỉ đồng ý để Ấn Độ ngồi vào ghế bán thường trực hoặc không thường trực. Thái độ này cùa Trung Quốc rõ ràng xuất phát từ ý đồ ngấn cản sự nổi lên của các địch thù trong khu vực. Trung Quốc chỉ muốn mình là cực duy nhất ở châu Á - Thái Bình Dương. Trung Quốc không nhũng không đáp lại các nỗ lực can dự của Ấn Độ mà còn tìm mọi cách bao vây, làm suy yếu Án Độ, thu hẹp không gian chiến lược của Ẩn Độ và ngăn cản Án Độ có vị thế lớn hơn trên các diễn đàn quốc tế và khu vực.
3.3. Ngăn chặn yêu sách và tranh chấp lãnh thổ cùa trung Quốc
Lý do thứ ba trực tiếp thay đổi chính sách của Ấn Độ đối với Trung Quốc chính là mối đe dọa ngày càng tăng từ Trung quốc đối với an ninh và toàn vẹn lãnh thổ của Ấn Độ. Trung Quốc chưa bao giờ từ bỏ những đòi hỏi lãnh thổ của mình.
Kể từ khi Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình lên cầm quyền, Trung Quốc quyết đoán hơn trong việc đòi hỏi chù quyền trên biên giới với Ấn Độ, cũng như ở biển Đông, Đài Loan và những nơi khác. Hơn nữa, Trung Quốc ngày càng tỏ ra quyết đoán hơn trong việc đòi hỏi chủ quyền trên biên giới với Ấn Độ, thể hiện rõ nhất qua các vụ Doklam năm 2017 và hiện nay là vụ Ladakh (C.Raja Mohan, 30/6/2020). Gây ra các vụ xung đột biên gỉới với Ấn Độ, Trung Quốc đang muốn băn đi một tín hiệu về quyết tâm thiết lập một trật tự
thế giới mới do Trung Quốc là trung tâm, và các nước khác kể cả Ấn Độ phải quy phục. Trung Quốc cho rằng Ấn Độ là vật cản trên con đường thực hiện mục tiêu cùa Trung Quốc.
Các cuộc đụng độ ở Doklam năm 2017 và tại Ladakh xảy ra trong bối cảnh cuộc khủng hoảng ngày càng sâu sắc trong quan hệ song phương trong thập kỷ qua. Các cuộc đàm phán về ranh giới bị đình trệ, thâm hụt thương mại ngày càng gia tăng, cạnh tranh ảnh hưởng trong khu vực và việc Trung Quốc cản trở Ấn Độ trên các diễn đàn quốc tế đã cùng nhau làm căng thẳng quan hệ Trung - Ấn. Đối đầu Galvvan chính là giọt nước tràn ly. Nhiều nhà quan sát cho rằng cuộc đối đầu tại Ladakh lần này đang đưa quan hệ hai nước sẽ bước sang một giai đoạn mới đầy sóng gió, đồng thời tạo ra áp lực khiến Delhi phải định hướng lại hoàn toàn chính sách đối với Trung Quốc (Raja Mohan, 30/6/2020).
4. Nội dung điều chỉnh trong chính sách của Ấn Độ đối vói Trung Quốc
Trong thời gian tới, Ấn Độ sẽ không từ bỏ những nỗ lực tăng cường thực lực cùa mình và can dự với Trung Quốc nếu còn có thể, nhưng sẽ sẵn sàng đối đầu với Trung Quốc trong nhũng vấn đề mà Ấn Độ có lợi ích cốt lõi. Án Độ không chỉ cố gắng các biện pháp xây dựng lòng tin và duy trì sự yên tĩnh trên biên giới và kiềm chế các biện pháp phòng thủ như trước nữa mà đã chuyển sang cùng cố biên giới bao gồm cả xây dựng cơ sở hạ tầng, tăng cường lực lượng và triển khai vũ khí cho khu vực biên giới, đồng thời chủ động ngăn chặn các vụ xâm nhập của Trung Quốc. Ấn Độ đẩy nhanh các dự án phát triển và mua bán vũ khí để kịp thời trang bị cho quân đội và triển khai lực lượng tinh nhuệ nhất lên biên giới. Án Độ cũng sẽ ít kiềm chế hơn trong những vấn đề nhạy cảm cùa Trung Quốc và sẽ lựa chọn sử dụng một số vấn đề như Đài Loan, Tây Tạng... để làm đòn bẩy trong quan hệ với Trung Quốc.
Tuy nhiên, trọng tâm điều chỉnh chính sách cùa Ấn Độ sẽ là cân bằng bên ngoài, tăng cường quan hệ với các đối tác quan trọng nhằm tạo đối trọng hiệu quả đối với Trung Quốc. Cân bằng ngoài có hai hướng là cân bằng mềm và cân bằng cứng.
Trong thời gian qua Ấn Độ chủ yếu thực hiện Những vấn đề KINH TÉ VÀ CHÍNH TRỊ THẾ GIỚI số 1(297) 2021---ịỳ
Ắn Độ điều chỉnh chính sách đối với Trung Quốc... Tôn Sinh Thành chiến lược cân bằng mềm, còn cân bằng cứng nếu
có cũng ở mức độ hạn che. Án Độ đã dường như tự kiềm chế trong chính sách tự chủ chiến lược không đi hẳn với cường quốc nào để chống lại Trung Quốc. Điều này thể hiện rõ khi quan hệ giữa Án Độ và Mỹ được cải thiện đáng kể trong nhũng năm gần đây, nhưng An Độ đã từ chối liên minh chính thức với Mỹ để chống lại Trung Quốc. Ấn Độ cũng chỉ coi hợp tác Nhóm Quad là một diễn đàn được tổ chức lỏng lẻo sẽ không phát triển thành một liên minh chính thức chống lại Trung Quốc. Trong khi đó, Ấn Độ tham gia một số tổ chức quốc tế như BRICS, khuôn khổ ba bên Nga - Ấn - Trung (RIC), Ngân hàng Đầu tư Cơ sở hạ tầng châu A (AI1B) và SCO, như một phần của chiến lược cân bằng mềm nhằm kiềm chế Bắc Kinh. Việc Ấn Độ trở thành thành viên của SCO được coi là nồ lực của Ẩn Độ và Nga nhằm cân bằng lại ảnh hường ngày càng tăng của Trung Quốc. Trong vụ đối đầu ở Doklam năm 2017, Ấn Độ đã duy trì liên lạc với Trung Quốc thông qua các cơ chế BR1CS. Tháng 7 năm 2017, Cố vấn An ninh Quốc gia An Độ Ajit Doval tham dự Hội nghị Thượng đinh An ninh Quốc gia BRICS tại Bắc Kinh và thảo luận về các giải pháp khả thi cho cuộc khủng hoảng với cả hai bên đã đồng ý giải tán binh lính biên phòng và khôi phục tình trạng biên giới một tuần trước Hội nghị Thượng đinh BRICS tại Hạ Môn (Trung Quốc) vào tháng 9 năm 2017. Việc Thủ tướng Modi đe dọa rút khỏi hội nghị thượng đỉnh có thể là một nhân tố dẫn đến việc tháo ngòi nổ cho cuộc xung đột. Tóm lại, cân bằng mềm thông qua các thể chế quốc tế đã đóng một vai trò quan trọng trong việc kiềm chế hành vi cùa Trung Quốc.
Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay, khi chính sách can dự không còn hiệu quả, cân bằng bên trong và cần bằng mềm là chưa đủ để đối phó với Trung Quốc, thì Ẩn Độ không còn lựa chọn nào khác là phải tăng cường biện pháp cân bằng cứng bên ngoài nhằm đổi phó với Trung Quốc3. Điều khiến Ắn Độ tự tin hơn khi điều chỉnh chính sách với Trung Quốc là việc Mỹ cũng dứt khoát từ bỏ chính sách can dự với Trung Quốc và chủ trương tập hợp lực lượng để chống Trung Quốc. Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo ngày 23/7/2020 đã
4 Michael Pompeo - 23/7/2020
tuyên bố 5 thập kỳ chính sách của Mỹ can dự với Trung Quốc đã đi vào ngõ cụt, đồng thời ông thừa nhận Mỹ không thể đối phó với Trung Quốc một mình và kêu gọi hành động tập thể4.
Như vậy, sự điều chỉnh nổi bật trong chính sách của Án Độ đối với Trung Quốc là coi trọng hơn biện pháp cân bằng cứng từ bên ngoài, cụ thể là tăng cường quan hệ mọi mặt với Mỹ, thúc đẩy mạnh vai trò của Nhóm Quad (Bộ tứ an ninh), tăng cường can dự ở biển Đông. Do tương quan lực lượng còn đứng sau Trung Quốc về kinh tế và quân sự, nên Ẩn Độ muốn dùng Mỹ để đối trọng với Trung Quốc, về thương mại, năm 2019, tổng giá trị thương mại Mỹ - Ẩn đã đạt 145 tỷ USD, Mỹ vượt Trung Quốc để trở thành đối tác thương mại lớn nhất của Án Độ. Các chuyên gia tin rằng xu hướng này sẽ tiếp tục trong những năm tới. Việc cải thiện quan hệ kinh tế với Mỹ cũng có thể sẽ giúp Án Độ đối trọng với ảnh hưởng của Trung Quốc ở châu Á, đặc biệt là Nam Á. Đối với Án Độ, trong bối cảnh nước này đã rút khỏi đàm phán Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP), thì việc đạt được một thỏa thuận thương mại nhằm mở cửa thị trường của Mỹ là rất quan trọng. Án Độ cũng thấy những cơ hội do chiến tranh thương mại Mỹ - Trung tạo ra, khiến Mỹ phải tìm nguồn cung mới và di chuyển đầu tư ra khỏi Trung Quốc.
Tăng cường quan hệ chiến lược Mỹ - Án cũng tạo điều kiện cho Án Độ tăng cường quan hệ gần gũi với các đồng minh của Mỹ như Nhật Bản, Hàn Quốc ở châu Á - Thái Bình Dương và Các Tiểu vương quốc A-rập và A-râp Xê-Út ở Trung Đông. Ấn Độ gần đây cũng đẩy mạnh các cuộc tập trận hải quân với các nước khác để phát tín hiệu chiến lược cho Trung Quốc. Bên cạnh cuộc tập trận Malabar với hải quân của Nhật Bàn, Mỹ, Ấn Độ cũng tiến hành các cuộc tập trận song phương với hầu hết các quốc gia ASEAN. Neu mở rộng thành cuộc tập trận đa phương với ASEAN thì đó sẽ là một bước tiến đáng chú ý. Ẩn Độ tỏ ra quan tâm hợp tác quân sự hơn với hai nước Việt Nam và Philippines vì cả hai quốc gia này đều có tranh chấp lãnh thổ với Trung Quốc.
Các cuộc tập trận hải quân đa phương như cuộc
1 Saheli Roy Choudhury - 11/8/2020.
56 Những vấn đè KINH TÉ VÀ CHÍNH TRỊ THÉ GIỚI số 1(297) 2021
Tôn Sinh Thành Ắn Độ điều chỉnh chính sách đối vời Trung Quốc...
tập trận được tiến hành năm ngoái với Philippines, Mỹ và Nhật Bản ở biển Đông đã có tác động đáng kể đến Trung Quốc. Án Độ cũng ký kết các thỏa thuận Trao đổi Logistics với các nước có lợi ích chung trong IOR giúp Án Độ có quyền tiếp cận các căn cứ hải quân cho các tàu Ân Độ. Án Độ đã ký các thỏa thuận Trao đổi Logistics với Anh, Nhật Bản và Australia, Mỹ, Pháp, Nhật Bản và Australia nhàm giành quyền tiếp cận các căn cứ hải quân Diego Garcia, Cocos và La Reunion, và những căn cứ quan trọng khác ở IOR. Ẩn Độ cũng đang đàm phán để ký Thỏa thuận mua lại và phục vụ chéo (ACSA) với Nhật Bản, một đối tác quan trọng hàng đầu của Án Độ ở châu Á và là quốc gia duy nhất công khai ủng hộ Án Độ trong cuộc xung đột “Doklam”5.
5 Sagar N- 1/9/2020.
6 Jeff M. Smith - 13/8/2020.
7 Saheli Roy Choudhury-11/8/2020.
Chính sách đối với Hành lang tăng trưởng Á Phi (AAGC) và Nhóm Quad tham vấn an ninh (QUAD) cũng góp phần xác định mối quan hệ Trung - Ẩn trong tương lai. AAGC tuy mới thành lập nhưng có tiềm năng to lớn để chống lại BR1 của Trung Quốc, đặc biệt là MSR trong khu vực.
Sự tham gia của Án Độ trong QUAD cũng sẽ là dấu quan trọng trong chính sách của Án Độ nhằm đổi phó với Trung Quốc. Trước hết, sự leo thang cạnh tranh giữa Trung Quốc và Ấn Độ là chất xúc tác quan trọng cho sự hồi sinh của Quad vào năm 2017. Cuộc đụng độ ở Thung lũng Galwan dọc theo biên giới Trung - Ẩn tháng 6 năm 2020 càng làm cho nhóm Quad trở nên hấp dẫn hơn đối với New Delhi. Thậm chí nhiều giọng nói hoài nghi giờ đây cũng thừa nhận “sẽ là hợp lý khi kỳ vọng rằng Quad sẽ mở rộng các hoạt động của mình và cố gắng lôi kéo các cường quốc châu Á khác tham gia”6. Theo Harsh Pant, người đứng đầu chương trình nghiên cứu chiến lược tại Observer Research Foundation, đã có sự thay đổi lập trường của Án Độ khi New Delhi không nhất thiết phải lựa chọn giữa quyền tự chủ chiến lược và quan hệ đối tác chiến lược. Ông nói thêm rang các động thái gần đây của Trung Quốc “không để lại nhiều lựa chọn” cho New Delhi ngoài việc tăng cường cam kết với Nhóm Quad7. Neu Australia được mời
tham gia cuộc tập trận hải quân Malabar, điều này sẽ bắt đầu thay đổi mô hình Nhóm Quad hiện tại.
Ấn Độ cũng tích cực tham gia với Washington trong đối thoại “Nhóm Quad Plus” - ở cấp chính thức và cấp bộ - để giải quyết những thách thức do coronavirus gây ra bằng cách lôi kéo các quốc gia khác như New Zealand, Hàn Quốc và Việt Nam (với tư cách là chù tịch ASEAN hiện tại).
Thay cho lời kết
Trước mối đe doa trực tiếp về an ninh từ Trung Quốc, Án Độ buộc phải điều chỉnh chính sách đối với nước này. Bên cạnh việc tiếp tục tăng cường khả năng phòng thủ và duy trì đối thoại với Trung Quốc, Án Độ sẽ tăng cường chiến lược cân bằng cứng từ bên ngoài bằng cách tăng cường quan hệ với Mỹ và các đồng minh của Mỹ, tăng cường hợp tác với ASEAN và can dự ở biển Đông, đồng thời thúc đẩy các các cơ chế hợp tác như AAGC và nhất là QUAD nhằm tập hợp lực lượng để đối trọng với Trung Quốc.
Những tác động do sự điều chính sách cùa Án Độ đối với Trung Quốc có hai mặt. Một mặt, việc Ấn độ tăng cường quan hệ với Mỹ, tích cực hơn trong việc thúc đẩy Nhóm Quad và can dự tích cực hơn ờ biển Đông sẽ góp phần tạo cân bằng hơn về lực lượng trong khu vực, hạn chế những hành động của Trung Quốc và nhờ đó có lợi cho hòa bình ổn định trong khu vực.
Mặt khác, sự điều chỉnh chính sách của Ẩn Độ đối với Trung Quốc sẽ làm tăng mức độ cạnh tranh trong khu vực, nhất là ở Nam Á và phần nào ở Đông Nam Á. Cùng với cạnh tranh Trung - Mỹ, cạnh tranh Trung - Ấn sẽ càng gây thêm khó khăn cho các nước nhỏ ở Nam Á và Đông Nam Á trong quan hệ với hai cường quốc này. Các nước nhỏ trong khu vực trong đó có Việt Nam sẽ cơ bản tiếp tục thực hiện chính sách cân bằng quan hệ với các cường quốc, trong đó có Án Độ và Trung Quốc. Các nước sẽ tiếp tục tranh thủ Trung Quốc về mặt kinh tế, nhưng vẫn phải tranh thủ các cường quốc khác trong đó có Mỹ, Án Độ về mặt an ninhf
Những vấn để KINH TÉ VÀ CHÍNH TRỊ THÉ GIỚI số 1(297) 2021 57
Ẩn Độ điều chỉnh chính sách đối vời Trung Quốc.y Tôn Sinh Thành Tài liệu thanvkhảo:
1.
6/6/2020.
https://www.indianexpress.com/article/opinion/columns/south-china-sea-dispute-asean-countries- relations-vijay-gokhale-6460680/l
2. Anil Jai Singh, India-China standoff: India’s maritime edge in the Indian Ocean, 7/7/2020, , trích xuất 20/9/2020
https://www.financialexpress.com/defence/india-china-standoff-indias-maritime-edge-in-the- indian-ocean/2014318/
3. Ayman Falak Medina (2020): Asean overtakes eu become chinas top trading partner ql-2020.
4. Darren MacKie (2016): “The Race to Superpower Status", Asian Affairs, 03/2016.
5. Dhruva Jaishankar (2020): In India ’s China policy, a mix of three approaches, 12/6/2020, https://www.hindustantimes.com/columns/in-india-s-china-policy-a-mix-of-three-
approaches/story-sQ7nPfDESZ00m3sm0Gu5QP.html
6. Embassy of India: Beijing, https://www.eoibeijing.gov.in/economic-and-trade-relation.php
7. Gaurav Kampani: Future rivalry between India and China is likely to be economic, not military, , trích xuất 20/9/2020
http://www.rediff.com/news/may/30kamp.htm
8. https://www.aseanbrjefing.com/news/asean-overtakes-eu-become-chinas-top-trading-partner-q 1 - 2020.
9. Jeff M. Smith: Democracy’s Squad: India's chance of heart and the future of Quad; 13/8/2020 , trích xuất 20/9/2020
https://www.warontherocks.com/2020/08/democracys-squad-indias-change-of-heart-and-the- future-of-the-quad/
10. Manish Shukla: Experts ask India to revise ‘One China ’ policy, urges it to consider these five points immediately Jun 23, 2020, https://www.zeenews.india.com/india/experts-ask-india-to-
revise-one-china-policy-urges-it-to-consider-these-five-points-immediately-2290703.html
11. Mohan Malik: China's Strategy of Containing India, The Power and Interest News Report (PINR), 6/2/2006
12. Mohan Malik: China's Strategy of Containing India, The Power and Interest News Report (PINR), 06 February 2006
13. Mohan Malik (2004): India-China Relations: Giants Stir, Cooperate and Compete “Asia-Pacific Center for Security Studies, a special assessment, 10/2004.
14. p.c. Dorga, ed. (2004): Changing Perspective on National Security, Lancer Books, New Delhi, 2004.
15. PTI: India reiterates its stand, says South China Sea a part of global commons, 16/7/2020, https://www.business-standard.com/article/current-affairs/india-reiterates-its-stand-says-south- china-sea-a-part-of-global-commons
16. Raja Mohan: Indian resistance to China’s expansionism would be a definitive moment in Asia’s geopolitical evolution, 30/6/2020, https://indianexpress.com/article/opinion/columns/galwan- encounter-india-china-border-dispute-russia-us-india-foreign-relations-c-rajamohan-6482305/
17. Sagar N: China and India in the Indo-Pacific: Struggle for Dominance, 01/09/2020,
? http://www.cescube.com/vp-china-and-india-in-the-indo-pacific-struggle-for-dominance
18. Saheli Roy Choudhury (2020): After border clash with China, India to continue strengthening ties with U.S., others, experts say, 11/8/2020, https://www.cnbc.com/2020/08/ll/india-foreign- policy-new-delhi-to-strengthen-ties-with-us-and-others.html
19. Vijay Gokhale: How the South China Sea situation plays out will be critical for India’s security.
Thông tin tác giả:
TS. TÔN SINH THÀNH Học viện Ngoại giao Email: Tonsinhthanh@gmail. com
58 ■Những vấn đẻ KINH TÉ VÀ CHÍNH TRỊ THÉ GIỚI số 1(297) 2021
