• Tidak ada hasil yang ditemukan

1. Mcl dau 2. Noi dung nghien ciiu

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2025

Membagikan "1. Mcl dau 2. Noi dung nghien ciiu"

Copied!
13
0
0

Teks penuh

(1)

JOURNAL 111-.SCIIiNCIiOI'HNUl-.

: i l l 2 . Vol 57, Nn. 10. pp. 94-l()h

NCIIIKN ( 1 1 ' DA DANti .SINH ll()( ( AC LOAI CAY TIIUOC

CIIA NcirtJi i)\N r o c HAIINAK XA K K O O N G ,

\ i M ; DKM v w i N QUOC C I A K O N KA K I M I . U N I I (JIA I,AI

Nguyen I In 'lliu Ha

Tnlilltg Can ddn;.: Su pttintt Ciio Lot l-.-iiuul hiiluniisiyfiw'i'iii.iil.com

Tom llii. I .p Ihuoc Mtiiii vmi^ dcni VifiJiiquoc gia Kon K.i Kmh IVQC KKKlco vm 111) t]li!iil irpiig liimi: difi siiti^ ciia ngUdi d.in loc Uahnar. \.i Kroong. Trong sd ngUili hcnh ii.iihicii ciiu cii SS.y}! i.hi MI dung ciiy lhu6c khi hi benh. Co Irlng so 102 loiu iliiiiiL 95 chl. ."^4 ho. .17 bo. 5 Idp. .1 nganh IhUc vat dupc khai Ihuc. sU dung de liini lhu6c chifa In 11 nhdm bcnli khuc nhau. ehiem 4.4y/c long so h.ic laxon thuc vill liim lliuiic liiing Cli nuiic. Oa sii cii)' Ihuoc cii lh,in lh,in UX toai, 47.1l6'"r l. Ming il nuii liifiing rifng 1.5.5 loin. 5.'l.yiV, 1. 4 loiii bi de doa iu>cl chung ll:N). 2 loiti se hi dc don luycl nliung IVUI. y7.nfi'i ciic lo,ii cay IhuiSc chUa dUilc nhan imng. chi khai Ihiic lil IU nhicn. Bopliiin khai Ihiic chu yeu la re. cu 144 lo,ii. 4.'i. I4'f Jhoacca ciiy 12.1 loiii. 22.55Vf | lii ugiiycri nhim l.im cm kiel liu ngu\cn ihicn nhuin iTN TN).

suy giiini da daug sinh hoc VQG KKK - Di s,in Ihien nhiC-n A.Sl-.A.N ciia Viet Nam.

Ti'r Ji:/ifii7.- Da dang smh hpc. c;iy Ihuoc. diln Inc Bahnar, \ unsi dem. vudn qudc gia Kon Ka Kmh.

1. Mcl dau

Kroong lil xa dac bicl khd khiln thupc \ ung dem VQG KKK. tinh Gia I.ai vdi 98%

dan s6 lil dong bao dan tpc (DliD T) Bahnar. TrUdc sU ngiin cich vi dia ly, khd khan ve kinh tc. rao ciin vd \ an hoa, ngUdi liahnar dii lim den ciic loiii cay cd de chfla Iri cae loai benh thudng gap trong cupc song hang ngiiy. hinh thiinh nen vdn kien thdc Iruyen thdng vc cay thudc Irong cpng ddng. Nghien cdu nin dupc liC-n hanh nhSm lap danh muc Ihanh phan loiii cay thudc, diinh gia tinh da dang sinh hpc, xac dinh vai trd cua chung trong diii sdng DHD T Bahnar.

2. Noi dung nghien ciiu 2,1, Phutdng phap nghien ctiu

* Phttdngpitdp ddnh gid nhanh nong thon co su tham gia cda ngttdi ddn [II

94

(2)

Nghien cifu da dang .sinh hoi ede laid eay think t lia ngifdi diln id< liahnar xd Krotmg...

Tac giti da phong van 126 ngifdi dan kbac nhau vc irnih iM). nghe nghiep, gidi tinh dc bicl each Ihiic ho lUa chon phifdng phap chifa li'j khi bj benh, yeu cfiu ho gidi ihicu cac chuyen gia ban dia \'c cay ihudc cd ti dia phifdng, 'lYong sd 10 chuyen gia ban dia. ngifdi gidl tbicu nhicu nhal da duoc Iifa chon dc phdng ^ an \i: ihanh phan loiii ciiy ihudc. phifrtng phap kbai ihac, cbc bicn, liic dung chifa benh. iac gia cung iicn hanh liip danh muc cay Ihudc tbeo van abc (ticng dan ldc) dc lien himh ihu miiu.

* Thu thdp vd pban tich mdu

Tac giii ciing cac cbuyen yia bun dia dii Ihu ihap 379 mau vai vao 5 diii Ihifc dia {ibang 10/2010: thang 3. 10/2011: ihting 3, 3/2012) sau dd xii ly va biio quiin mau vat ihu difdc ihco phUiing phap ciia Ni!ii\i:n Nghia Thin | 2 | ,

Phifdng phiip nghien ciJu difdc sif dung Hi pbuiing jibap hinh Ihai so sanh. phiin loai difa \ao Clic khda djnh loai. cac ban mo la trong cac lai lieu |3-9] dc dinh danh cac loin ca)' Ihuoc. sap xep cac bp. ho. chi. loai Ihco iJrumniill [ 1{)|.

"' Ddnh gid tinh da dgng ngudn tdi nguyen cdy tluwc

Cac chl lieu da dang nguon tai nguyen cay ibudc dUtic danh gia Ibco phUdng phap cua Nguyen Nghia Thin [111. Danh gia mii'c do nguy cap difa vao Sach Do Vicl Nam 112].

2.2. Ket qua n g h i e n ciru

2.2.1. Da dang loai cay thuoc dong bao dan tuc Bahnar xa Kroong kbai thac va siif dung

Thanh pban loai cay thudc ciia ngifdi dan ldc Bahnar xa Kroong da difdc tbu thap va phan loai gom 102 loai thuoc 95 chi. 54 bo. 37 bp, 5 ldp, 3 nganh thifc vat kbac nbau (Bang 1).

Bdng 1. Thdnh phdn lodi vd ddc dicm da dgng cdy thudc cua ddn tf~>e Bahnar xd Kroong

Sit

I (I)

HI

(1) 1

| 2 | (2) 2

Taxon 'Icn khoa hoc POI.M'OniOPnYTA

i'niyporiiopsida I'OI.VI'ODlfVl.ES

I*i)hp(idi;ict;ae IhuHtnul.irnmci iKuiil/ l-.x MclllSmilh

I'lKltlDAlJiS I'tcri (latere Pu-n^ cnMlonni.s IJiirni,

1

Icn Vict Nam Nuiuih DiTfdis

\i l,i'(|j Ditrtiig \i

llfl Uir((n(; \i Ilo Rang Col hll uui ii<"i d l SCO ga Eld C " si^o ga Rang Sen ga hinh gulim

Ko phun sir tiling

Re

Ci^ ca)' VAC dung ihii"a hcnh

Cum mau.

bo dian

Dau lung Dang song

Cay Ihao

Ca\

Ihat)

Moi Iririing song

Rirng

Rung

95

(3)

Nguyen Thj'I'bu Ha

iiii

l.'l 7.1)"

I

mil

"|4i"

( 4 ) "

•1

I I I ( I M

151 5

fi

7

«

9

\(<]

161

10

17]

m

I I (81 12 181 (H) 13 IKI

I'lNtilMlVfA ('vi'a(h>p.si(lii C V C A I u T l S C'vciiilacciii;

('\i (M iiiitinilil:ii Dyer (iiU'l(l|).Sl(lu CNiciVU^KS (•n(;lai.'cii<;

(Int'ltiiii luD/iiiiiiiiin Maikci M , « ; N ( ) l l 0 1 ' i n T A

M:il>iiiili<i|)siilii .\SIMiAI,I';S

AsttTiKt'iu' Av„,l„„t,,i,n:,::,lnL.

, l , ; , ™ „ „ M « t o . M l . . CliKiiiniliifiiiitiiltiiitia ( L I R Kills: cl II Rub.

HiliiHii jiriiMnitt' ll. 1 llassk (ixitiini (rvi>ltlniitlt'\

Benlh.

CAMI>AN11I.AI,E.S Canipunulaccac Ctiiitiitt>p.ils javtinit a

(Ulumcllliiok.f, CARYOPIIYI.LALKS

Nyctai;inacL>iic' PIMIIIIII tlLlllflllC 1,.

Piirtulacaceac Tiilliuim i rii\Ml(illtim

Wind.

CONVOLVULAI.ES Cnnvolvulalcs Ipcmoen cairica (L.i

Sweet CORNALES

Nuiiiili 'I'lionjl l.ii|l l i i f

Hll Hii;

l l n ' m i l Tue Ili xd Li'lpOay ( l a m

Kl) I>a.v Kani

• 111 Day nam Gilni nui Nuuiili Mnc

lan l,i'l[> .Mnclan

tin Cue lln Ciie ("in litn Njiiii eiju

Co kl.) Nho nol Run tiiu bay

Bn Hua cliuunfi Iin Una cIlunnK SUni leo B6 Com ehif6ng lln Iloa giay

Bi .Min nhon Hn Kau sam

Th6 .s2iii Bo Khoai lang Ho Khoai lang Bim dep Bo Thil dil

lllilU

Ci.eSy

l.ii. ngon Canh. la

L a Cli eay

L a

R e

NhUa

C u

C a c a y

Tllliue ho, liianli nlnel

S;MI li,ui,7m

Rong huyel sau smh Kinh nguyet

khong ddu Cam mau Sol cao Ran. rel can

I'll-u hoa.

bo, ho man

Vicm phoi

Thuoc bo

Phil Ihung l a y

bui

D.iy leo

CHy bui Ca>

ihiio Cay than Cay ihao Ciiy ihao

Day leo

Ca>

go Cay thao

Cay bui

Ri(ng

Kting

Ven rifng Vildn, nifdng

rly Ven dilflng Vudn. nifOng

ray Ni/dng r^,

ven suoi

Ni/ong ray.

Ven rirng

Venr&ng

NiKJng ray ;

,; ,

Trang bui 1

J

96

(4)

Nghien cffu da clang sinh hgc cdc lodi cdy thudc tua ngUifi cldn ldc Bahnttr xd Krotmg ..

(10) 14 15 (11)

16 IU>1 (12) 17

nn

(13) I S

(14) 19

20 [12]

(15) 21

22

23 [13]

(16) 24 25 26 (17)

27 28

Apiaccac Eryngiiiiu fociidiim 1,.

CeiUella asialica (L.) Urb.

Araliaceac Trevfsia pcilmale (Roxb.

ex Lindl,) Visan DIPSACALES Caprifoliaceac Ltmicera macranllui (D.

Don) Spreng.

EBENALES Sapotaceae Chl y.soplivlllllll cainilo

L Symplocaccac Symplocus uniwinensix

Noot.

Symplocas laurina (Retz.) Wall.

EUPHORBIALES Euphorbiaceae BivMtui friiiitosa (L,)

Hook.f.

Ftueggea virosa {Roxb, exWilld,)Baill, Sauropus iindrogvnus

(L.) Merr, FABALES Cacsalpiniaceae Caesalpinia miinosoides

Lamk.

Cassia alata L.

Cassia tora L.

Fabaceae Aeschynomene indica L.

Dunbaria poducarpa Kurz

Ho Hoa tan Miii luu Rau ma Ho Nhan sam

Du dii rirng Bo TXic doan Ho Kim ngan Kim ngan hoa

to Bo Thi Ho Hong xiem

Vu su'a Ho Dung Dung Irung bo

Dung la tra Bo Thau dau Ho TJiau dau Bo cu ve

No qua Iring

Bo ngot Bo Dau Ho Vang Moc meo Muong trau Thao quygt minh Ho Dau Diln dien .

hUdng Dau ma

Cacay Ca than

LJ

Hoa. Ia

Rl. la

V o . r l

Re, vo

Rl, la

Canh la

Re

R l La La, qua

Ca cay Cacay

ROIloan iicii hoa Cam mau

Phu ni^ sau khi sinh

Thanh nhiet, giai

doc

Da day

Vet ihiJclng, don nga Tan mau blm, la chay

Tan mau bam Trj v6t IhUdng nhiem triing

Dudng tilt nieu

Dau lUng Tao bon Giai nhiet

Dirdng tiet nieu, da day

Thuoc bo Cay thao Cay thiio Cay ihao

Day leo

Cay go

cay

Cay bui

Cay bui Cay bui Cay bui

Cay bui Cay Cay thao Cay thao Day leo

Ven suoi NUrtng ray

Rirng

Ven rirng, trang bui

Vudn

Rirng

Rirng

Trang bui

Triing bui

Trang bui

Trang bui Trang bui, nUdng rly Dudng lang

Vudn, nUdng riy Rirng, trang

bui

(5)

NguySn Thi T h l l Mil

29 30 31 (IS)

32 1141 (19t 13

^\

35 36

37 (2(1)

3S (21)

39 40 41 42 43 44 45 [15]

(22) 46

luu'hie.sliilior.sticldli ll.c.sdi.)Benn.

Iiuligoli-Ki do\tia liueh, - l l a n i . e x D , D.)n Piu'itirid niiitiliiiKi (l-oiir) Men Mimo-saceue Miuuisii piidiKi i.

CF.NTIANAI.ES ApiicvnatLUC KihiiKiliti liinriliilifi

(KiJl )Woi>dM)ii I'linimfiiii liU'vigiilti

(Juss.)Moldcnke Rauvollia ciiiubmliiiini

Pierre ex Pit, Sin>phiinlliii.\ caiidalu.s

Kurz.

Tabenuienionlaiui curxmhosa Roxb, ex

Wall Asclepiadaccae Sliepun anion gnjltlui

Hook, f.

Rubiaccac Aidui LOthiULhintnsis

Lour, Born-ria piisilki iWM.)

DC.

IhdiwphMum lonniiciiiiin Jack lu>u,,,Hin,c„L.

Ixura /le/irv/'Lesvl, Morinda tomeniosu

Heyn Moniuta ofjicimiUs How

LAMIALES Lamiaccae Acivcephalus indicus

(Burm.f.) Kuntze

Sdn diiu cdn Cham cua S.in day niii 11(1 Trinh nir

Tiinh nCr Bn Long difm

Ilo Triic dao Than lmh la

que Song liel Bu gUL lii lo

Si/ng irau

Lai Iiau tiin Hf) Thien ly Ha thii 6 Irdng Ho Ca phe

Che riing Rau chien Bi ky nam Mau diln do Trang henry Nhiiu long Ba kich Bo Hoa moi Uo Hoa moi Nhan Iran

Re Kc Vo thiiii

KO

Re. Ihiin Than V6 rc Thiin

La

Kc. .11

Vo C\i c.'i\

Than cii Re Cil CAN

Re Cii

Cacay

Dau bung Don ngii Tri cam

Suy nhUdc iliun kinh

Phu na sau khi sinh Xuong, khdp Huyet iip,

Iri ghe Duu lung VCI IhUdng.

cam mau

Den loc. bit mau

Sot ret Vet IhUdng riiapkhdp.

gan Dai due I Id ra mau Dau lung, nhtic moi Bo duifng

Phu nH sau khi sinh

Cay hui t a y bui Cay bui l a y bui

Cay go Day

leo Cay Ihao Day leo Ci>

bui

Day leo Ca>

bui Cay Ihao Ca\

th.io Ciiy bui Cay bui Ciiy bui Day leo

Cay thao

Rii bui NuOng ray Suoi, Irang bui Vudn. niTtfng

ray

Rirng Rirng Rung. nUdng

ray Trang bui

Rirng^

Rirng. Irang bui

Rimg Ven suoi

Rimg Trang bui

Rirng Venrtog Rirng. niKJng

rly

NUdng liy

98

(6)

Nghien cdu da dgng sinh hgc cdc lodi cdy thut)c cua ngUdi ddn ldc Bahnar xa Kroong...

47

48

(23)

49

50

51 [16]

(24) 52 (25)

53 [17]

(26) 54 [18]

(27) 55 [19]

(28) 56 (29) 57 [20]

(30) 58 [21]

(31) 59

60

Elslwllzta winiliana Craib Pogoslemtm parvifloriis

Benth.

Verbenaceae Callicai'pa rubella

Lindl.

Cleivdendnim cyriaphvlliiiii Turcz.

Lamami cainara L, LAURALES Chloranlhaceac Sarcaiulni glabra

(Thunb.) Nakai Hernandiaceae llligeni parviflora Dunn

MAGNOLIALES Annonaceae Melodorum fru li cos uin

Lour.

MALVALES Malvaceae Sida rkombifoUa L.

MYRTALES Lythraceae Ltigerslroeinia cah-culata Kurz

Myrtaceae Psidium guajciva L.

PRIMULALES Myrsinaceae Ardisia maculosa Kurz

RANUNCULALES Menispermaceae Cosciniumjeneslraium (Gaertn.) Colebr.

Cyclea bicristcita (Griff.) Diesl.

Kinh gidi lung irang Hoac hUdng

hoa nho Ho Co rni

ngila 111 hii quii tim

Dili ihanh Ngii sdc Bo Long nao

Ilo Hua soi Soi rirng Ho Lien dang Lien dang hoa

nho Bo Moc lan

H o N a Dii de Irau

Bo Bong Ho Bong Ke hoa vang

Bo Sim Ho Tuf vi Bang lang oi

Ho Sim Oi rirng Bo Tran chau

Ho Ddn nem Tran chau tan Bo Hoang liSn

Ho Tiet de Vang ddng Day sam hai

song

Ca ciiy

Lii

Rl

Lii Rl, lii. hoa

La, rl

Rl

La, hoa, re

Cacay

Vo

La, dot non

Cacay

Than, i'l Than

Cam cum, phong te

ihdp Riin cdn

Benh khdp Phu nit sau khi sinh Vel IhUrtng.

dau xUdng

Ran can

XUdng, gan

Phu nir sau khi sinh

Kiel ly

ia chay

Dau bung

Gay xUdng -

la chay ia chay, s6t

ret Cay thao

cay

ihao

Cay go Cay bui C5y bui

Cay bui Day leo

Cay go

Cay bui

Cay g6 Cay g6

jth^o

:-

Day

leo Day leo

Trang bui

Trang bui

Rirng Rirng Trang bin

Rirng am

Trang bui

Rirng, trang bui

Ven dudng

Ritng

Trang bui

TUn rijtng

R^ng Ven suoi

99

(7)

Nguy£n Thi Thu Ma

61

| 2 2 | (.32) 62 (231 (33) 63 (24]

(34) 64 (35) 65

66 [25]

(36) 67 68 [26]

(37) 69

(38) 70 [27]

(39) 71 [281 (40) 72 [29]

(41)

Pibraiireci lincioria Lour.

R H A M N A L E S Rhuninuccae '/Jlipluis nviwtdiii iL.)

Mill, ROSALES

Rosaceae /;M/7M,V/IM'('W,rrhuilb,

RUTALES Rutaceac Euotlia nu'luicltilia

(Hancc) Benlh.

Simaroubaccae Uniit'u idvanlia (L.)

Mei r.

Eurycoina Umgijoha W.

Jack.

SAPINDALES Sapindaceae CarJiospernmm luilicaccibiim L, Supimlii\ imiktirinsi

Gacrino S C R O P H U L A R I A L E S

Acanthacvac Aiulrograf^his panicutaia (Burm,f.)

Wall, ex Ness Scrophulariaceae Adenosma cue ru lea

R B r . SOLANALES

Solanaceae Nitotiana labucum L.

T H Y M E L A E A L E S Thymelaeacc Aquilana crassna Pierre ex Lecomte

URTICALES Moraceae

Hodng ddng Bo 1'a« (a Ho Tiio la Tao ritng Bo Hou honji Ho Iloa hong Ngay luyel

Bo Cain Ilo ( a m Ba chac lii xoan Ilo Ihanh that Sau diiu ciil

chuoi Bii benh, mat

nhan Bo Bo hon Ho Bo hon Day lam pht)ng

Bo hon Bi) Iloa inSm

soi Ho O ro Xuyen liim lien Ho Hoa miim

soi Nhan Iran Viet

Nam B o C a H o C a Thuoc la Bo T r a m Ho T r a m Tram hUdng

Bo Gai Ho DSu t a m

Than, r l

R l

Rl

R l

Ca cay

Rc

Ca ciiy Vo cay Qua

Caciiy

C a c a y

La

Than

Dau mill.

,sol rel

Giiii doc

Viem phoi, Ciim sol

Dau da day

Kiel Iy. sol ret Giun san, kiel ly, sol

rel

Phil Ihung.

lc Ihap Tri ghc R Jn ciin

Phu nii sau khi sinh

Phu nit sau khi sinh

Rdn cfin

Dau bung, non miJta

Day leo

Cay bui

(-ay bui

Cay go Ciiy bui Cay bui

Cay thao Ciiy go

Cay bui

Cay thao

Cay thao

Cay go

Ritng am

Rirng, irang bui

Trang bui

Ven rflng

Rirng

Ritng

Trang bui VUcln

Rirng

Rifng

NUdng rSy

Rimg ;

100

(8)

Nghiin cifu cia dgng sinh hgc cdc lodi cdy thudc ciia ngUdi ddn Ide Bahnar xd Kroong...

73 74 (42)

75 [30]

(43) 76 (44) 77 (V) (311 (45) 78 79 80 81 [32]

(46) 82 83 [33]

(47) 84

85

86 (48)

87 (49)

Ficus variolosa Lindl,ex Benth Sireblus ilicilolnis

(Vidul) Corn.

Urttcaceac Gonosiegia bit la

(Blunie.) Miq VIOLALES Cariaceac Carica /Japaya L

Passifloraceae Pii.ssifloiti foi'lula L.

Liliopsida ARALES Araccae Acorus calamus L.

AgUianema cosialum (Null.) N.E.Brown.

Alocasia longiloba Miq.

Humalomena occulta (Lour.) Schott CYPERALES Cyperaceae Mariscus umbel lal us

Vahl.

Cyperus rutundus L.

LILIALES Convallariaceae Ophio/wgoii chingu

Wang el Tang Ophiopogon dracaenoides (Baker)

Hook.f.

Ophiopogon latifolius Rodr.

Hypoxidaceae Curculigo orchicides

Gaertn.

M a r a n t a c e a e

Sung 10 0 ro mii Ho Gai Bo mam long

Bo IIiiii lim H o D n d o

Dudii Ho Lac tien Day lac li6n Ldp Hanh BuRay Ho Ray Thiiy xUdng b6 Van men thanh Ray lii mui ten Sdn thuc

Bo Coi Ho Coi Coi tUdng hoa

tan Co giu Bo H a n h Ho Mach mon

dong Cao cang la

nho Cao cing ia

mac Cao cang la

rfing Ho Toi voi liin

Sam cau Ho Hoang tinh

Lii Vo

Lii

Qua non

La

Than, rl Ca cay Cu Rl

Cacay Ca cay

Cacay

R l c i i

Re cii

Than, r l Tan niiiu

bSm Tieu doc, mun nhoi

Cam mau

Dau dau

Mai ngii

Giai nhiet, tieu hoa Duilng ho hap Ran can Gan, xUdng

Tri giun Dau bung

kinh

Tri bong Phong thip,

tim Tri ho

Liet dUdng Ciiy bui Cay go Cay ihiio

Cay ihao Day leo

Cay thao Cay Ihao Cay thao Cay thao

Cay thao Cay thao

Cay thao Cay thao Cay thao Cay thao

Rirng Trang bui

Nudng ray

Vuftn, nUdng ray

Ven duifng

NUdng rSy Rirng am Ritng am Rirng am

Trang bui VUcfn, nUdng

ray

Tan riing, ven suoi Rirng am

R ^ g a m

Doi CO, am mat

(9)

Nguy6n Tlii Thu Ha

88 (50)

89 (341 (51) 90

91

92 (35]

(52) 93 [36]

(53) 94 95 96 [37]

(54) 97 98 99 100

101

102

Caldlbea clossoui Horl, Smilucaccac SmiUnglabia'^nW.cy.

Roxb O R C H I D A I . I S

OrdiUliUciK' Aiioei locluiu\

nnbuiglni{W-d\l.)WM.

cxhindl liulbopb vlliim odinviis.siiiium (J.Ii.Sm,)

Lindl, Plui/ii,\ laiikervilliiii'

(Banks ex L'.Hci ) Blumc PANDANALKS

Pandanaceae Paiulainis uroph\Uu-i

I lance POALES

Poaceac CMiibiipogon luirdus

(L.) Rendte Imperaia cylundriva

(L,) Bcauv.

Tlnsanuiaena maxima (Roxb.) Kuntze ZINGIBERALES

Zingiberaccac Amomum villo.\um Lour,

Amvmum \anlliiuides Wall.

Alpinia chincnsis (Koenig) Rose,

Curcuma sp.

Kaempferia galanga L.

Zingiber officinale Rose.

Huynh lmh uin Ho Kim can}*

Thrt phi^c linh Bo Lan Ilo Lan Lan kim luyen

Cau di^p ihdm

Lan hiic dinh Bo Du:a dai Ho Du'a dai Dita dai Bii Lua Ho Lua Sii Co Iranh

Dot Bo Girng Ho Girng Sil nhan Sa nhan gai

Rieng liiu Nghg rCtng

Dia lien

Girng

Kc

Rl

Ca ciiy

Cil tSy

Than

Thiin

Cu, re Re Than non

Qua, hiJi Quii. hai Than, re Cli

Re

Cu

Vci thUdng

l^au bung 6 phu iiiJ

Ho. sol cao, riin ciin 'I'ri ho ra miiu

Tri ho

Phong Ihap.

dau xUdng

Ciim ciim Ldi lieu Chi^a limh vei IhUdng

Dau hung, biing huvel Dau bung, dong thai XUdng khdp

Bo mau Dau bung,

an khong tiau Cam lanh

C5y thao Day leo

Ciy ihao Cay thdo Cay Ihao

Cay Ihao

Cii>

thuo Ciy Ihao Ciy thao

Ciy thao Ciy thao Cay thao Cay thao

cay

thao Cay thao

Tan ritng

Ritng. Irang bui

Rifng, khe suoi

Rirng

Rifng

Trang bui, rung

Nuong riy Trang bui Riing. ven suoi

RUng, nUdng rly, vUifn Ritng am Rifng Ritng, nuong

ray R ^ g ^ RiJng, nilcmg''

ray :

102

(10)

Nghien efru da dgng sinh hgc cdc hcii cdy thudc cua nguifi ddn tdc Bahnar xa Kroong...

2.2.2. Danh gia ti'nh da dang ve thanh phan loai cay thuoc

* Da dang ve thdnh phdn lodi

Bdng 2. So sdnh thdnh phdn lodi cdy thudc cua DBDT Bahnar xd Kroong vdi cdy thuoc Viet Nam

Chl ticu so sanh Dien tich (kni^)

seho So chi So loai Tong so

Kroong 312,24 54 95 102 251

Viet Nam 330.000

272 1525 3870 5667

Ty lc % 0.095 19.85 6,23 2,64 4,4.3

Ghi chii So loiii ciiy Ihuoc Viel Nam theo Nguyen Viin Tap vil cong sil, 2006 [13]

Bang 2 cho ihay, tuy dicn lich xa chi chiem 0,095% nhUng ly lc cac bac laxon ciia cay thu6c ngirbi DBDT Bahnar xa Koong chiem 4,43% so vdi cd nUdc. Dieu do chtJng to tai nguyen c3y thuoc theo cac bac laxon d day cao.

* Da dgng ve hinh thdc sdng

Thxic vat lam thuoc d xa Kroong da dang va phong phii, bao gdm 4 hinh thiic sdng cd ban. Trong dd, nhdm cay than thao chidm ty Ie cao nhdt (47,06%), sau dd den nhom cay bui (26,47%), day leo (13,73%) vacudi cung la cay than gd (12,74%) (Bang 3).

Bdng 3. Cdc hinh thdc song cda cdy thuoc ddn tpc Bahnar xd Kroong Hinh thil'C song

So lirong loai Tyle(%)

Cay thao 48 47,06

Cay bui 27 26,47

Day leo 14 13,73

Cay go 13 12,74 Cac chuyen gia ban dia cho biet; mdt sd cay thudc than thao, cay bui d l tai sinh, khi nhd ISy r l neu c5m canh xudng dSl thi sau vai thang, cay ben r l viing chSc, 2 - 3 nam cd the tiep tuc khai ihac su: dung.

* Da dgng ve moi trudng song

Mdi tritdng riTng cd nhieu cay thudc nhat (55 loai, chiem 53,91 %), ddng thdi la ndi tap trung 6 loai quy hiem cSn duoc Uu tien bao ve. Virdn, nUdng rly, ven ditdng; doi cd, trang bui cd mat 27 loai (26,47%), it cd mat cac loai cay thuoc tai mdi tnrdng gSn nifdc (khe sudi, ven sudi) 8 loai (7,84%) (Bang 4).

Bdng 4. Phdn bd cdy thuoc cua ddn tpc Bahnar xd Kroong theo moi trUdng song Moi

tri^cfng Sdloai Tyle

Ruing, tan riimg, ven rifng

55 53,91

Vtftfti, nuTdng ray, dutfng lang

27 26,47

D6i CO, trang bui 27 26,47

Khe suoi, ven su6i 8 7,84

103

(11)

NguySn Thi Thu I l.i

Ngcii moi UUflng lit nhicn, ngltai dan loc Bahnaf da nhan trong trong vi/fln 3 loai t2.')-V/,). Ml nhiiii {Ainmtntnt villosuni Lour.), nhan Iran (Acrocephalus indicus (Burm.f.) KUI11/.C). ngiii cilu {Artemisia vitlgtiri\ L.),

* Da dang ve ho phdn stt diiiig

Hdng 5. Da dang vi ho phdn cdy thuoc

\udiing chita hcnh ctia DBDT Bahnar xd Kroong

Uf, 111" Cl

Ilo iihrin Ml i l i u i i : .S<^ loiii

•r.\ l c l ' / , ) 44 11,14

23 22,55

La 22 21,57

Than IX 17.65

Hoa, qua 8 7,84

Nhifa 1 0,98

Bang 5 ihc hicn rd linh da dang vc tan so siJr dung cac bd phan khac nhau de Iam Ihuoc. Irong dd cac bdphan ihudng dung nhat la rc, cii (44 loai. chicm 43,147(K ca cay, 23 loin (22.5.'i%). la, 22 loai (21.57%), than. 18 loai (17,65%). hoa qua, 8 loai (7,84%)va nhita. I loai(0.'JS'/.)

• Da dgng ve ede nhdm binh dUpc chUa tri

Tai nguyen cay thuoc da dang ve cdng dung, cd the chQa tri di/dc 11 nhdm benh khac nhau (Bang 6). Sd loai cay cd the chiJa tri benh dddng lieu hda la nhieu nhSt (21 loai, 20,59%), ke d^n la chiia in gan, xUdng, khdp (16 loai. 15,69%), vet thifdng, ddn nga (15 loai. 14,71%), bd mau, giai nhiel (15 loai. 14,71%), benh phu nil (14 loai, 13,73%), ho, viem phoi (9 loai, 8.82%), r5n can (8 loai, 7.84%) va mpt so benh cam sot, diTdngtiet nieu, sdi ret. Day la nhufng benh thifdng gap trong dieu kien sinh sdng cua dong bao trong vung.

Bdng 6. Da dgng cdc nhdm benh dupc chifa tri bdng cdy thudc ddn tpc Bahnar xa Kroong

Nhiim benh So loai

Tyle

(%)

1 21

20,59

II 16

15,69

III 15

14,71

IV 15

14.71

V 14

13,73

VI 9

8,82

VII 8

7,84

MII 7

6.86

IX 7

6,86

X 7

6,86

XI 6

5,88 ID Benh duilng lieu hoa. (II): Benh ve xuong, khiip. gan. phong le Ihap; (III): Bo mau, giai nhiel; (IV): Vel thuong, don nga; (V): Benh phu nit; (VI). Ho. vii-m phdi; (VII): Ria can; (VIII): Dau dau, cam ciim, s6l cao; (IX): Benh vc duilng licl nieu; (X): Sol rel; (XI): Mat so benh khac; Dau mil, bong, matngii,..

* Da dang ve sil dung thuoc Irong DBDT Bahnar xa Kwong

Mac dil 100% dlldc cap miln phi the bao hiem y te nhimg 88,9% DBDT Bahnar dupc nghien ctiu chi su: dung cay thuoc, 7.14% sil dung thuoc lay va 3,96% den trung tiim y te xa de chtJa tri khi hi benh (Bang 7)."Chilng to cay thuoc va kien thilc v l sOt dung cSy thuoc la mot phan khong the thilu trong ddi song cua DBDT Bahnar xa Kroong.

104

(12)

Nghien ciiu da dgng sinh hgc cdc Uidi cdy thude ciia ngiftJi ddn Ide Bahnar .\d Kroong...

Bang 7. Da dgng sd dung thudc chda tri khi bi benh ddi vdi DBDT Bahnar xd Kroong Phirtfng an lira ebon

So ngUfli T y l e ( % )

Den trung tam y tc xii 5 3,96

Sul dung thuoc lay 9 7,14

Sijr dung cay Ihuoc 112 88,9

* Nhifng cdy thudc quy hiim

Theo Sach Dd Viet Nam, phan ThiTc vai (2007), cd 6 loai cay Ihudc quy hiem.

chiem 8,82% tong sd loai dUdc thu thap va phan loai, irong dd cd 4 loai nguy ckp (EN) dang bi de dpa luyel chiing, 2 loai sc nguy cap (VU) cd the bi dc doa luycl chiing. Dd la nhiing loai quy hiem, cd nguy cd luyci chiing c5n dadc Uu ticn bao vc (Biing 8).

Bdng 8. Nhdng lodi cdy thudc quy hiem xd Kroong cd ten trong Sdch Dd Viet Nam (2007) IT

1.

2.

3.

4.

5.

6.

Ten khoa hoc Drymiria jorlunei {Kuntz. Ex Mcli) Smith.

Aquilaria erassna Pierre ex Leconile Kibatalia laiirifolia (Ridl.) Woodson Hytlnophytiim formicarum Jack Codcmopsis javanica (Blume) Hook.f.

Ant>eetochilus ro.xl}urghii (Wall.) Wall, exhindl.

Ten Viel Nam Col bd toiii Tram hiidng Than linh la que

Bi ky nam Sam leo Lan kim luyen

Mu'c do nguy cap EN EN VU EN VU EN

3, Ket Iuan

Cay thuoc cua DBDT Bahnar xa Kroong, vung dem VQG KKK da difdc thu thap va dinh loai gom 102 loai thuoc 95 chi, 54 hp, 37 bp, 5 ldp, 3 nganh thUc vat khac nhau, chiem 4,43% tong s6 bac taxon thiic vat lam thu6c trong ca nudc.

Da s6 cay thu6c diTdc khai thac la than thao (48 loai 47,06%), s6ng 6 moi trubng ritng (55 loai, 53,91%), co 4 loai bi de doa tuyet chiing (EN), 2 loai .se bi de doa tuyet chung (VU). 97,06% cac loai cay thuoc dupc khai thac tii tu nhien. Bp phan khai thac lam thu6c chSa benh chu ylu la rl, cii (44 loai, 43,14%) hoac ca cay (23 loai, 22,55%) la nguyen nhan lam can kiet TNTN, suy giam da dang sinh hoc.

cay thufie VQG KKK co vai tro quan trpng trong ddi song ngudi dan tpc Bahnar, xa Kroong. Hp da dung cay thuoc de chiia tri 11 nhdm benh khac nhau, thudng gap trong cupc s6ng hang ngay. Trong s6 126 ngubi dupc phong van co 88,9% chi sOl dung cay thudc, 7,14% s^ diang thudc tay va 3,96% din trung tam y tl xa khi bi benh.

Mpt s6 loai cay thuoc cd kha nang tai sinh cao, mpt s6 loai da dupc nhan trong la cP sd de tiin hanh nhiJng nghien ciiu sau hdn nhSm xay dung cd sd khoa hoc cho viec khai thac hdp ly, xay dung vubn dupc lieu gdp phin giam ap lUc len tai nguyen thien nhien va da dang sinh hpc cua VQG KKK.

105

(13)

Nguyfin llii 'Ihu Mil

IAI LIKU I I I A M KIIAO

111 1 loiing Xuiin ly, 2(101. I'htiottg phdp Ihu llidp vd sit dting kien thitc han dia. Trung liiiii nghien Cliu sinli Ihiii vii iiiiii IrUbng rirng, Hii Npi.

121 Nguyin NgliTa Thin, 2()()«, Ciic philitng phdp ngliicn i tin Ihuc vui. Nxb Dai hpc Quoc gui nil Nil!

| 3 | Nguyin liln Hiin. 1997. C'liJii ttung ini cilu vd nhdn hiel cdc ho Thuc vat hat kin d Viel Nam. Nxh Nong nghiep, 1-lii Npi.

| 4 | Nguyen Tion liiin, :()()0. Thuc vdt chi Vict Nam. Nxb Khoa hpc va Ky thuat. Ha Noi.

| 5 | Phain Huang I In. 2()()(). C'liv cd Viel Nam lap 11. Nxb Tre, T P Hd Chi Minh.

|61 I'hiiiii Hoiing 1 Id. 2()()(). C'lh cd Viel Nam tap 111 Nxb Tre, TP Ho Chi Minh.

| 7 | Vd Vim Chi. 2(103, lildtcit Thllc vdt thdng dttng. lap 1. Nxh Khoa hpc va Ky thuat, Hii Ndi.

| 8 | Vd Vim Chi. 2004. 'Til dicn 'Thilc vdi thdng dung, lap 1. Nxb Khoa hpc va Ky thuat,

llii Ndi

| 9 | Vd Vim Chl. 2007. Sdch tro cilu ten cdy cd Vicl Num. Nxh Giao due. Ha Ndi.

|10| liiummiu R. K., 1992. Vascular plant families and genera. Royal botanic gar- den, Kew.

[11] Nguyen Nghia Thin, Nguyin Thi Hanh, Ngd TrUc Nha, 2001. Cdy thuoc dong bao Thdi Con Cudng. Nghe An. Nxb Ndng nghiip. Hit Ndi.

[12] Bd Khoa hpc va Cdng nghe, Vien Khoa hpc va Cong nghe Viet Nam, 2007. Sdch Dd Viel Nam. phdn 'Thuc vdt. Nxb Khoa hoc TU nhicn vii Cdng nghe. Ha Ndi.

ABSTRACT

Biodiversity research on species of medicinal plant used by the Bahnar ethnic group, Kroong c o m m u n e , in the buffer 7.one of Kon Ka Kinh National P a r k , Gia Lai Province Medicinal plants in Kon Ka Kinh N.iuonal Park play an important role in the life of the Bahnar people in Kroong commune. It was found that 9 5 % of the people use only medicinal plants when they are sick. Of the plants used, there are 102 species of 95 geneia, 54 families, 37 orders, 4 classes and 3 phylums. They are used to treat 11 different disease groups, holding 4.43% total levels of taxon for medicinal plants in whole country. Most medicinal plants are herbaceous (48 species, 47.06%) and live in a forest environment (55 .species, 53.91%), 4 species are on the verge of extinction (EN) and 2 species ate threatened with extinction (VU). Of the plants used, 97.06% are not propagated; they are only harvested from their natural environment. The part of the plant most commonly used is the root and tuber (44 species, 43.14%), while for some the whole of the plant is u.sed (23 species, 22.55%). This results in an exhaustion of the natural resouice and reduction of biodiversity. This is a big challenge in the management, preservation and stable development of Kon Ka Kinh National Park - an ASEAN natural heritage site in Vietnam.

106

Referensi

Dokumen terkait