liiPiiiENpijriii jr»AO e o i
BAN VE DAT TEN D|A DANH HANH CHINH d V I | T NAM
GS. 75 NGUYEN HL/U KHIEN
D
ia danh la ten goi cua mot don vi c6ng d6ng dja phirong theo mot quy dinh hoac quan he nha't dinh.Dja danh theo dcm vi cong dong lanh thd hanh chinh cua mot quoc gia la ph6 bien nhat. Ten cua m6i don vi hanh chinh deu CO mang mot dac diem, mot dau an nhat djnh. Trong mot quoc gia, thucmg c6 nhieu cS'p hanh chinh nen cung nhi6u loai ten dia danh khac nhau va moi quan he, tuong quan giira chinh tri, van hoa hay tap tuc vdi ten dia danh hanh chinh cung khong giong nhau. Neu la ten mot cong dong hanh chinh thi duong nhien phai duoc cong nhan ve mat nha nude.
Nhung nha nude thuong khong tu quyet dinh theo y chi thuan tiiy ciia cong quyen ma dira vao nhieu tieu chi c6 tinh van hoa, lich siJr hay tap tuc.
Ten ciia cac don vi hanh chinh trong mot nha nude chiu chi phdi bdi cac yeu to lich sir, chinh trj va van hoa ciia quoc gia. Nhu chiing ta da nghien cuu, con duomg hinh thanh dan toe a m6i quoc gia khong hoan toan giong nhau. Mot trong nhirng nguyen nhan true tiep dan tdi su hinh thanh do lien quan den nhung nhom dong luc chinh trj - xa hoi, dan den mot loat cac quoc gia ra ddi. Ve dieu nay, V.I.
Le-nin nhan xet rang, qua trinh hinh thanh cac dan toe gan li6n vdi su banh trudng ciia chii nghia tu ban. Su tac dong ciia chQ nghia tu ban doi vdi cac nha nude - dan toe theo nhieu phuomg sach khac nhau, nhimg chiing 66 lai dau an
Ijch sir cho den ngay nay theo hai hudng.
Tin? nhat, cac quoc gia trd thanh thudc dja dudi su do ho ciia chii nghia tu ban chinh quoc (nhu Anh, Phap..). Thi? hai, cac quoc gia gianh duoc doc lap gan vdi cac cuoc khang chien, tao ra nhirng cu6c chien tranh, mot ben la chinh nghia, m6t ben la de quoc phi nghia. Ket thiic cu6c chien bang su hinh thanh cac quoc gia dan toe doc lap va keo theo nd la su xua't hien cac sac thai van hda, Ijch sir doc dac trong sir phat trien. Trong nhdm quoc gia thu nhat, khi cac nha nude doc lap, chinh quy6n thay mat nhan dan nhung da mang trong minh nd nhung dau a'n, bi^u trung van hda, chinh trj ciia tu ban chinh quoc, xen lan vdi cac da'u ap ban dja. Loai nay cd cac quoc gia nhu 6t-xtray-li-a, Ca-na- da. Nam Phi... O dd, hien con cd ten phd, ten dudng, cong vien tham chi ten ca thanh phd' cung la'y ten ciia mot thanh phd d nude tu ban chinh quoc. Nhdm nhung quoc gia hinh thanh hoac la dupe xac djnh doc lap ve mat luat phap quoc te sau nhimg thdng Igi ciia each mang bao ve hoac giai phdng dan toe thi dja danh ciia dja phuong hoac cac cdng trinh ciia dja phuong duoc dat ten theo mdt trudng phai khac gin vdi Ijch su va van hda ciia ho. Ten nhtitig lang, nhu^g thanh thi, nhiimg don vj hanh chinh khac, nhiimg dudng phd, thanh phd, lang mac mang ten nhiitig tran danh, ngudi anh tiling dan
• HQC vi0n Hdnh chfnh.
TAP CHI QUAN LY NHA NUOC - SO 170 (3-2010)
NGHIEN CL/U - TRAO DOI
tdc, nhiimg huyen thoai chien tranh cd y nghia lich sir va nhan van sau sac. O nhihig gud'c gia ma nen kinh te' cham phat trien, trinh dd van hda, dan sinh con han che, cac th^ che' kinh te va chinh trj van ddng cham chap thi ten ciia nhirng dja danh cung rat ngheo nan (nhu thii dd nude Ca-ma-run d chau Phi, rat nhieu ten cac dudng phd chi la cac con sd toan hoc don thuSn, khong cd ten nhung ngudi ndi tieng ve van hda hay san xuat, khdng cd nhung ngudi anh hiing, nhiing nhan vat n6i tie'ng trong chien tranh, cang khdng cd nhii'ng dja danh mang da'u a'n ciia nude ngoai).
Trong va'n de dat ten dja danh hanh chinh, Viet Nam thudc md hinh doc dao cung vdi mdt sd cac qudc gia khac. Vdi Ijch sir may ngan nam hinh thanh nha nude, trai qua bao cudc chien tranh vdi bao chien cdng hie'n hach, dan tdc ta cd be day van hda, Ijch sir vdi nhieu nhan vat Ijch sii - van hoa tinh hoa, kiet xua't, nhan vat huyen thoai gdn vdi da sir nude nha. Tat ca tao nSn dien mao vd cung da dang va phong phii trong "bd siru tap"
ten ciia cac dja danh hanh chinh. cac cdng trinh van hda - nghe thuat hay kinh te'- xa hdi.
Viec dat ten cac don vj hanh chinh d nude ta thudc thim quyen ciia cac co quan dan cir. Dieu dd la diing, phu hop vdi nha nude dan chii th^ hien y chi (true tie'p hay dai dien) cQa ngudi dan. Ten cac don vj hanh chinh phdn nhieu deu duoc hinh thanh nhu the va duoc su ddng thuan rat cao. Tuy nhien, khdng ro vi ly do gi (Ijch sir, van hda. hay thdi gian hinh thanh c^p hanh chinh, hoac chua on djnh...) hien vSn con kha nhieu dcm vj hknh chmh, cd ca quan, phudng ma ten ciia nd chi la nhihig con sd khd khan (quan 1, 2, 3, 4, phudng 3, 7, 8 d quan Binh Thanh, TR Hd Chi Minh). Xin luu y vdi ban doc rang tac gia chi nhan xet khi
bie't duoc mdt sd dja danh kha rd. cu the' va bai viet nay cd hudng nhan thirc tir giac do Ijch sir van hda thudn tuy chir khdng chii truong nghien cuu nhu mdt cdng trinh khoa hoc.
Cin ndi them ve ten dja danh mang nhirng con so. Khdng phai con so nao cung chi cd y nghia don thudn la con so.
Vi du, dudng 19 thang 12; dudng 30 thang 4; dudng 19 thang 5... lai mang y nghia la nhihig tu lieu Ijch sir, nhimg md'c son ciia van hda, chinh trj, Ijch sir dan tdc, qudc gia.
Vay phai chang d nhung dja phuong neu tren khdng cd yeu to ndi trdi nao ve van hda hay Ijch sir, cung nhu khdng can thie't luu danh mdt da'u a'n van hda hay Ijch sir cho dja phuong minh? Ngoai ra, viec dat ten nhu the' con the' hien su tuy ticn, thic'u kehoach, quy hoach nen ngay nhung con sd cung khdng cd trat tu hay thu bac (be trudc, Idn sau hay be gSn vi ra trudc, Idn xa va ra sau...). Viec dat ten theo con sd nhu kidu Pa-ri (Phap) cho cac quan thi nhin ban dd tha'y rat rd tu duy quy hoach va tinh khoa hoc cua viec dat ten. Cung xin luu y rang, quan d Pa-ri khdng phai la don vj hanh chinh - lanh thd hoan chinh va viec td chiic cac quan la do su phat trie'n nhanh ve quy md ddi hdi phai cd su dieu chinh phuc vu cho dieu hanh nhieu hon la tao ra cap hanh chinh.
Theo chiing tdi, xet theo truyen thd'ng van hda va be day Ijch sir nha nude va dan tdc Viet, van con rat nhieu ten hay, dep. cd y nghia van hda, nhan van va y nghia giao due rat Idn ma chiing ta van con trong "quy" cac ten goi de' dat cho cac quan, phudng trong ca nude, trong dd cd TR Hd Chi Minh. C^n cd su quan tam ciia chinh quyen. nhat la cac dai bi^u HDND dja phuong cSn nghien ciiru, tham khao y kie'n ngudi dan d^ tim ra ten goi
TAP C H I Q U A N LY NHA NUdC - S6 170 (3-2010)
NGHIEN CirU - TRAO DOI
dich thuc, theo each ph6 bien de' chiing ta cd su thd'ng nh^t dat ten cho dja phuong, ca'p hanh chinh the hien cac yeu to hoac la Ijch sii, hoac la kinh te, van hda, doan ket dan tdc, tdn vinh danh nhan... d que huong va dja phuong minh.
Viec dat ten cho cac don vj hanh chinh cd nhimg tieu chi nhat djnh dua tren co sd khoa hoc cd quan he den dja chi, dja danh, dja hanh chinh. Nhimg van d^ nay d nude ta khdng thieu cac nha khoa hoc tam huyet va nang luc quan tam, nghien cull. Hon niJa, ten dja danh mang trong nd hdn cd't nhiing con ngudi ciia dja phuong, mang niem tu hao "ban dja"
(lang tdi, xa tdi, tinh tdi...), la mdt ph^n trong ddi sd'ng tinh th^n ciia ngudi Viet.
Vi the, viec tie'p nhan y kie'n da chieu ciia cac gidi, ciia ngudi dan la each lam khoa hoc va c5n thiet. Viec dd thudc ve trach nhiem ciia chinh quyen ca ve phap ly va dao ly, con neu chi can ciir vao th^m quyen quy djnh cho minh thi se rat phie'n dien. Don gian vi ngudi lam quan ly neu cd gidi cung chi la d phuong dien quan ly, sau dd la khia canh quyen hanh, con hanh chinh lai lien quan den nhieu llnh vuc khoa hoc. Cd nhieu llnh vuc cac nha quan ly khdng the hie'u het hoac hi^u sau dupe. Rat cd th^ cd nhihig ten dja danh cd y nghia thi cdn cd cac y kien cua cac nha khoa hoc qua hdi thao, hdi nghj trudc khi quyet djnh. Viec dat ten cac dja danh hanh chinh lai cang khdng cdn thiet phai ndng vdi, ga'p gap.
Trong trudng hop mdt don vj hanh chinh, dudng phd, vudn hoa, cdng vien hay vien bao tang da dupe dat ten 6n djnh khi mud'n thay ddi can can nhac than trong, chu dao va cd t^m nhin xa. Khi thj trudng chua phat tri^n, dd thj hda chua cao, chua manh thi cd ve nhu mdt sd' ngudi so sd ten goi nhieu hon sd don vi hanh chinh nen mud'n d6i ten nay sang
ten khac. Y dinh thi td't nhung cSn nhac la dieu cdn thiet. Dat ten cho mdt dja danh cung nhu mdt Sin {rfi^m rSft khd thay ddi. Tham chi nd con hi^n hien hang ngay trong con mat mdi ngudi. Vi th^, c ^ thiet phai can nhac, ISiy y kie'n rdng rai v^ pham vi, ddi tupng.
Thiet nghi ban v6 ten tudi hay dja danh, mdi ngudi cd nhan thiic rieng.
Nhung cd nhieu nha khoa hoc, nhieu nhan si yeu que huong da bo nhieu cdng sure nghien cuu Ijch sii hinh thanh ten goi mdt dja danh hanh chinh, mdt dudng phd, vudn cay. CJ nude ta, cd khdng it nhung nha dia phuomg hoc nhu Ha Ndi hoc, Viet Nam hpc, nhihig ngudi sd'ng ca ddi minh d mdt noi va giri gam tam su, tinh yeu ciia minh cho que huong da cung cap nhung cdng trinh, cii lieu, sd lieu rat dang tran trong \6 Ijch sii ten goi nhung dja danh, trong dd cd xu^t x\i cua nhiing ten goi dd. Chiing ta ddi khi ciing ban den ten goi hay hoac chua hay ciia mdt dja phuong. Nhung h^u nhu khdng cd ten goi nao do cha dng d^ lai cho dia phuong lai la ten khdng hay ca (cha ca thi chang cd y nghia gi nhung Lang Cha Ca thi la mdt dja chi rSit dupe d^ y, cd y nghia ciia mot nga tu, nga nam ciia mdt noi sim ua't dd thi, cung nhu dng lanh va Cau Ong Lanh, set va Dhn Set, chui va C^uChui...).
Ddi vdi mdi ngudi nhu mdt cdng dan, dja danh cdn cd y nghia khdng thi so sanh khi nd nam trong h6 so hay t^in danh thiep, chiing minh thu ciia minh.
Trd lai suy nghia ban d^u, theo chiing tdi, mdt sd don vj hanh chinh cd ten la nhihig con sd nen cd su can nhac th^u dao, tham khao rdng rai, cd th^ di6u chinh. Neu khdng it nhat tiir nay cung nfin tit bo each dat ten dja danh hanh chinh chi thudn tiiy la nhihig con sd'Q
TAP CHI QUAN LY NHA NUdC - S6 170 (3-2010)
