BẢO TỒN KHÔNG GIAN VÂN HOÁ CỒNG NGUYÊN:
TIỄN TỪ BUÔN THÀNH PHÔ BUÔN MA TỈNH
*
TS.Trường Đại họcKhoa học hộivà Nhân vãn, Đại họcQuốcgia Hà Nội.
là
ra
rằng.-
đó,
nay.
“
in ’s has
on
’s
in
is
in is an
Đặtvấn
Ở Tây cổ có vị
đặc
nói mỗi
dân tại bị thực
dân Tây
có chỉ có
các tộc.
làng đồng
chí ý
thức [8].
35
Bẩo văn
làng, tộc dù
thuộc Lai đa
đảo đều lối đặc thù
” nói
[5], đối với
hội các dân tộc tục
các gần các học
quốc tế
2003; Lưu Đức
2003;
Salemink 2009; Bùi
Hoài
Sau 1975, các
chương tế hội
cổ Tây
động to lớn: chế độ
chế độ nước;
dân tộc do ngừng
tri lụi tàn
không
tín các
đoàn tôn giáo Lành)...
Không lâu sau cồng
công là tác
2005,
Tây kì chỉ hai
vấn đề lo ở nhất,
cái gọi là “ chỉ
cònrất ít, trong khi “ giả Tây
thì phổ du lịch;
hai, bị
lai do
mới, gốc, đứt
gãy [8],
đó, thập
kỷ qua, Bộ hóa, thao lịch đã
chi đạo các khai đề án
bảo chiêng với
số giải như: truyền
ý thức di hệ thống
chính trị dân, tổ chức kê di sản
cácbuôn, đãingộ các nhân
cồng chiêng, đào tạo đội trẻ, phục
dựng các nghi lễ/lễ hội hợp
phát du đồng... ra, song
song vói các dưới sự
bảo đội cồng chiêng
Tây nhiều
sân lớn nhỏ giúp chúng
trongnước tế di sản này rộng
rãi hon. dù vậy, tác giả đã
phân tích, gian văn
cồng gặp rất
các hoặc
hiệu có tự duy
trìsau khi các đề án [6], [7], [11], đó,
chất,
ỉà Văn
hoá bảo tồn
các thành
tỊtu và bảo
tồn vãn
nay? lại bài sẽ lần
lời hỏi đó
dữ được
XÃ TÂY (SỐ
ở buôn
Thuột, Lắk.
2. gian
Ke 2005 “
nên
truyền chỉ có
ít người băn về nội nó, hồ
mọi người khái
đó. đây
cửu Tô sau đó
báo có lẽ
chỉnh:
“ Tây
trải Turn,
Lai, Lắk, Chủ
di sản sắc
này số
Á đảo
cao Bộ
tôi
cồng nói
khác vì
bản
các làng, cụ
thể. Có lẽ
vô gợi đọc
về trải dài
http://dsvh.gov.vn/khong-gian-van-hoa-cong- chieng-tay-nguyen-484
hội nó.
Vậy, gì?
lâu, rằng:
là là
tạo, các
làng.
khác, các trị
văn (cái
được
(cái
gian có
tộc hay
môi giá
trị tộc dụ, trị
Ê
“ Ê ” hồ
nào đó,
cụ [2],
Ê duy
Lợi. Ê
Đê, có
nước vì nó suối Nuôi.
1956, ở
rộng 45 để
hỗ động
ấy
nay.
gọi sơ, Ê quê ở
lúc
đội
37
Bẩo văn
đồn điền. Y
bộc lộ lực
được các sơ. đạo cho
điền
giáo đồ là
người dân tộc sẻ ý
này, về đình
họ lên thời
vận số Ê
cùng về Dhông.
cộng Ê Đê Họ sản
cà phê theo hoá, được các sơ
truyền đạo tắc
sinh hoạt mới mẻ. đề cao tinh thần vì cộng đồng, mộ đạo, hiểu
biết, tính hợp lí đời
sống sinh hoạt. Sau 1975, đặc từ thập
niên 1990 đến nay, chóng
bắt nhịp với đời thị trường. nay,
Akỗ Dhông là số các có thu
nhập cao ở Buôn
địa chỉ quen với du
lịch khi họđặt Thuật.
Các tài liệu bài
này là quả tác dã
dân tộc ờ thời
gian 2020. dã,
tác chủ các
sâu, dự, luận
để thu tin.
thông tin được
hỏi được
thực cho
dự án độc tác
giả. số là 360
sau khi lọc 324 với
cấu giới 144 nữ.
Sau 1975, các
ở
cho vị nước
quản lý. buôn
đều gắn sản
định. Sau thu hồi
lý bộ
sản hộ buôn. Ban
trị
thức sản sản tái
các hộ
bấy tác
xã. Ở được
đổi
lý gần
60 ha. 1980, nước
khai định cư
tác cho
các hộ ra từ
đại hệ. đất, các hộ
gia sản có
xã. chủ
có cho
dân. Ở 2,5 sào ở, mỗi
hộ xuất.
1990, khi đất ở các hộ
đổi đích sử
XÃ TÂY (SỐ
dụng đất: sang
doanh có hoặc
cho thuê. Sau khi rẫy họ
về quê gốc rẫy. Chỉ sào
phê ở có thể
2 ha rẫy Cư ’gar, hay Đrắk.
Hiện tại, số hộ Ê Đê
Dhông có
đất sản 1,02
(63,5 2 so với
bình quân sản
chuyểnđổi sào).
So các Ê
sau 1975 sản của
rãi.
đề đảm bảo an kế cho các hộ gia
đình, đặc đề cho
chuyển đổi
sang mô công
theo cây phê
là tố cây trồng.
Các lợi Akỗ
bảo họ.
Sau 1975, trở
lại đây, dài Ê dần lùi
vào vãng. kê
tộc phố, chì tỷlệ
2% các buôn. Trên
bàn các cách
Búk, gar, số
dài 10% thể
loại ở Ê Đê.
đó, cố
lập
chấp
nhận: (i) hộ có sàn,
làm nằm
sau để đến mỹ
quan chủ cần
cách trị dụng
có; (ii) hộ
có (hộ hộ mới
làm
sàn để về
thời đang được bảo lưu.
23
dài, 36% buôn,
2 mới
có sàn
được lên
đi
sẽ
đáo: khu
hộ lạc ở
sân lại sau
vài lối trúc
đại. cổ
này, thống,
để tổ các
nghi lễ sắc (lễ dạm
cho
- sinh
đình.
39
Bảo văn
Bất chấp tác động mẽ của các làn sóng công nghiệp đô thị hóa, Akỗ Dhông vẫn giữ được rừng cộng đồng. Rừng
Akỗ Dhông rộng có hệ thực
vật khá phong phú, nhiều tầng: tầng cao là các cây lớn, nhiều trong số đó là cây cổ thụ (tung, sào, dầu, cà te); tầng thấp có các loài dây leo và các cây bụi (lồ ô, mây, xoan, muồng).
Thảm thực này là chồ trúngụ lítưởng của
một hệ động phú như: sóc,
chồn, đồimồi, các loài chim, rắn, trăn. Các loài động được cộng đồng bảo vệ nên sinh trưởng nhanh, đặc là trăn.
Với là
đã
từng lại cho họ lợi nhỏ
hệ thực cho họ đất
để rẫy lớn và
suất cao lại có trị
khi được sản.
nay, thái
an lành, trí lí quý
hiếm.
ngày, thể dục
trên nối rừng
các bao
lũng.
hồ sinh đàn trò
chuyện. cả, của
gợi tổ
cội, hệ gũi
các mọi
người sẻ trú, bến
nước, sản quan
Ê cái tổ
là tổ đã sinh sống,
làm ăn lại họ.
nỗ lực làng, người
lối hài tố
đại
hỏi tác là sinh
quen Ê (trừ
các Dhông,
đặc sắc, khi Ê
đô thị. Ở
đặc lý kể
tại. kể thi)
XA TÂY (SỐ
còn đời các
buôn Ê Đê Lắk. nên,
kể
buôn đô thị cho
đồng này có đời phú vàsinh động.
lý,
đối với là
quán các
phố thi giải
pháp quy
2010, Phòng Quy đô thị đề với đạo
cho này. bảo
hộ Ê
quy quy rõ tổi
các hộ là sào quy
kế sao cho trúc
sàn. Ý sự đồng
các hộ ở Dhông. Tuy
nhiên, lãnh đạo Tài
nguyên môi bỏ ý của
Quy đô hộ ở
lô đất
rẫy sự. là bước
lý tạo 0 ạt
vào kể nay.
thế, bộ
phố khi
7/2020, bị ” do
bộ chức
năng với nhau.
hai trễ
của việc
cấp của
đối cộng
đồng tôi
trước. cố
làng Dhông
đề phố
cấp rừng
cộng cho 2017
(có lực 1/1/2019) đỏ
rừng
8) [10] lý
có dân thực
họ. Dù vậy, cho
đo ở Akỗ
Dhông,
lý cho Akỗ
nước. Chính
lý tạo
cho vi lấn Akõ
sổ kể
2013 số danh
lần tiếp
cận có
họ lại cộng
đồng cho Rõ khi
được nhận
đối rừng,
người sẽ
cần để đồng
họ.
Bảo văn
Vị trí đắc
này lí các
dòng Kinh.
Họ là cán bộ đạt,
các đôi
bán sinh về đây
thuê trọ.
2.
53,83 26,69 32,3 31,87
Kinh 59 63,31 67,7 68,13
Tổng số 100 100 100 100 100
do buôn cấp
vào 2, số
Ê Đê đi hai
Ề Đê còn thì
2014 đi,
áp đảo Ê Đê.
đôi so Ê Đê.
Bên tự
nhiên, sự ồ di đã
gây tác đối
bảo tồn dân Dhông.
về bị
do áp
số tắc tại
chỗ dân cư. Ở
còn làm
đề cố
rin.
cán bộ cấp cao về
sinh sống
duy trì trúc cố
bị chối. Kết quả,
cô
bộ chỉ vài sau đó,
do hộ nên.
độ
ạt, đề
đây: ô
ồn khi tôi
an buôn
bố mẹ
nuôi vì ở đây
có cắp. 2015 đến
nay, bố vì
số hộ bị lấy cắp
đồ đạc.
lối dân
Dhông.
XÃ TÂY (SỐ
Theo tôi, dân
với chủ
bảo nước.
hai ví dụ đây.
Vào sách
đã dựng ở
cán bộ người được
báo này. rồi,
ngày đẹp trời, họ
đến Chỉ khi dự án
hoàn bộ cho họ
chủ trị
400 xây.
ví dụ án tồn,
bản
đoạn
2017-2020, (gọi là kế
130)
nước hỗ cho 2
350 để bổ sàn nội với
định mô
hình hộ ý
vì chủ
động khi tài frợ nước. Họ
cũng sợ bị đảo lộn do
phải sống với lịch.
đó, cái thì
đáp được:
(i)Tiếp tục cải là hệ
hệ (ii) Có cho
người dân để làm
gian vì để sàn
diện Hồ gồ để bổ sàn cũ;
(iv) Hỗ để
về để
làm lại mới.
sử,
gian trò
các đặc sắc tộc
người.
loại do vào
buôn
làng nói là không
gian - vì là cội
các
Dhông
cho đô thị có quy
mô đô thị có độ
hội cộng
đồng đây bỉ gian
làng với bản: (i) Sớm quy
quỹ để đảm
bảo dân. thời,
chủ sản
động sản để tái đầu
cho (ii) Bảo
Bảo vệ rừng
đối rất
áp lực nỗ lực
trên, hoi ờ
Buôn nói
được của
Bảo văn
không sinh
phú.
ba, đề
làng người Ê Đê đối
với (i)
các lý hỗ (ii)
nhập 0 ạt; (iii)
sè giữa các
đề án bảo hoá.
tư,
có thể nói, cho
phép có cụ về
Tây
các giải các
thức nó đối mặt.
chúng ta lại thi
các giải
hoá các
áp nay. cho
rằng, các
mang bề nổi vì đề cập
đến đề có nhất: bảo
làng. lẽ, cồng
cồng là
làng luận, bảo
tồn
là các
làng
năm, to và
sắc tế, hội
kỷ qua,
diện đặc trên
về tài
cư. bối
ấy,
các làm
cận
mới, các nồ lực
qua
được bảo tồn
Tây nay.
cứu bài hi
[1] Bùi Tổ và
bền
Tây hội,
[2]
Ma nay, Đại học gia,
[3] Đặng (2015), văn
cùa Tây bổi
buôn
làng, Văn thuật, số 375.
[4] Góp về làng
người đổi
góc độ dân tộc ”
XA TÂY (SỐ
trong Trung hội
Quốc đề triển
kinh dân tộc Tây
Nguyên, hội, Nội.
ào (Các dãn
Dương) Hội
vãn, Thị cồng
lợi đưcmg
đại Di sản
Nội.
[7] Thị
TâyNguyên nhìn chương trình hành động quốc gia,Tạp chí sản văn hoá,số
[8]Nguyên (2008), triển bền Tây Nguyên trong sách dân thôn và nông nghiệp: vấn đề đang đặt Trithức, Nội.
[9] 2),
Hội
[10] Quốc hội lâm
số: 4), nguồn:
8T
an/, cập:
[11] “ về thực
giải pháp bảo (Qua hợp người Gia Rai ở Păh, Gia Lai), Di sản văn cồngchiêng Tây Nguyên, Vãn hoá Dân tộc, Nội.
[12] is the
space for s Gong Culture:
Economic and Social Challenges for the
Space and Opportunities
for Bài trình bày trong Hội thảo quốc tế Sự thay đổi kinh tế hội và
vấn đề tồn cồng chiêng và
Pleiku, 11/2009.
[13] Tô vãn hoả
Tây nguồn:
http://dsvh.gov.vn/khong-gian-van-hoa-cong- cập:
[14] làng,
tục đề lý
các
gia,
hội buôn các dân tộc Táy Nguyên,
[15] “ đề
đai các
quốc
Tây
45
