HỘI NGHỊ KHOA HỌC TOÀN QUỐC LẦN THỨ X - SỨC KHỎE NGHỀ NGHIỆP VÀ MÔI TRƯỜNG HỢP TÁC CÙNG PHÁT TRIỂN
106
BỆNH BỤI PHỔI SILIC: NHÂN MỘT TRƯỜNG HỢP
Nguyễn Ngọc Hồng1
TÓM TẮT14
Tác giả trình bày một trường hợp bệnh bụi phổi silic ở một người bệnh 34 tuổi, nam, làm nghề khoan đá 4 năm với triệu chứng là ho khan và khó thở. Người bệnh nhập viện trong bệnh cảnh bệnh bụi phổi silic mạn tính. X quang ngực và CT scanner ngực cho những gợi ý như tổn thương dạng nốt rải rác 2 phổi, nhiều hạch to trung thất, rốn phổi 2 bên có hạch vôi hóa. Có nhiều hạch cổ 2 bên. Chẩn đoán xác định bằng sinh thiết phổi và bóc hạch cổ làm mô bệnh với những hình ảnh đặc trưng của hạt silico.
Từ khóa: bụi phổi silic
SUMMARY
A CASE REPORT: SILICINOUS DISEASE
The author presents a case of silicosis in a 34- year-old male patient who has worked as a rock driller for 4 years with dry cough and shortness of breath. The patient was admitted to the hospital in the case of chronic silicosis. Chest X- ray and CT scan of the chest showed suggestions such as diffuse nodular lesions in both lungs, multiple mediastinal lymphadenopathy, bilateral hilum with calcified lymph nodes. There are multiple cervical lymph nodes on both sides.
Diagnosis is confirmed by lung biopsy and neck dissection to make the histology with characteristic images of silicosis.
1Bệnh viện Phổi Trung Ương
Chịu trách nhiệm chính: Nguyễn Ngọc Hồng Email: [email protected]
Ngày nhận bài: 16/03/2022
Ngày phản biện khoa học: 06/04/2022 Ngày duyệt bài: 12/04/2022
Key words: silicinous disease.
I. BỆNH ÁN
Bệnh nhân nam, 34 tuổi.
Địa chỉ: làng Mỏ, Mỹ Tân, Ngọc Lặc, Thanh Hóa.
Lý do vào viện: tức ngực, khó thở khi nắng sức
Vào viện: năm 2018
Bệnh sử: Bệnh diễn biến trước lúc vào viện khoảng 1 tháng, khởi đầu bệnh nhân xuất hiện ho khan, tức ngực, khó thở khi gắng sức, mệt mỏi ăn uống kém, gầy sút cân, không sốt. gia đình đưa bệnh nhân vào bệnh viện Phổi Thanh Hóa điều trị 2 tuần với chẩn đoán: td lao kê phổi nhưng lâm sàng không cải thiện, chuyển bệnh viện Phổi Trung ương.
Tiền sử: bệnh nhân trực tiếp khoan đá 4 năm (1999-2003) sau đó nghỉ việc và lao động tự do, đã được chẩn đoán và điều trị lao kê phổi 2014. Sau khi điều trị lao kê 2014, bệnh nhân thỉnh thoảng có ho, sốt và điều trị ngoại trú phòng khám bệnh nghề nghiệp của BV Phổi TW
Khám lúc vào: bệnh nhân tỉnh, mệt, ho khan, khó thở khi gắng sức. Nghe phổi thở thô, rải rác ít rale ẩm vùng đáy.
Xét nghiệm:
Bilan lao âm tính. CNHH: có rối loạn thông khí tắc nghẽn mức độ vừa (FEV1 69,17%), thể tích khí cặn tăng (RV 153,3%)
Xq ngực: hình ảnh nốt tròn đều lan tỏa 2 phổi.
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 514 - THÁNG 5 - SỐ ĐẶC BIỆT - 2022
107 CT SCANNER ngực: có hình ảnh nốt nhỏ lan tỏa 2 bên, có hạch to ở trung thất rốn phổi, có hạch vôi hóa.
Sinh thiết hạch cổ bằng kim nhỏ: có tế bào lympho,
rải rác tế bào biểu mô có hạt nhân nổi rõ. Theo dõi k biểu mô di căn hạch.
HỘI NGHỊ KHOA HỌC TOÀN QUỐC LẦN THỨ X - SỨC KHỎE NGHỀ NGHIỆP VÀ MÔI TRƯỜNG HỢP TÁC CÙNG PHÁT TRIỂN
108
Mổ bóc hạch cổ làm giải phẫu bệnh: mô hạch và mô xơ hóa lan rộng hình thành các hạt xơ trong hialin (hạt silico), vùng giữa là tổ chức xơ đã bị thoái hóa trong hialin, ngoại vi là các bó sợi colagen sắp xếp kiểu đồng tâm vỏ hành, xen kẽ là các tế bào viêm 1 nhân. Kết luận: hình ảnh mô bệnh phù hợp bệnh silicosis.
Các xét nghiệm khác trong giới hạn bình thường.
Chẩn đoán: bụi phổi silic mật độ 2/2, kích thước q/q.
Điều trị:
- Phục hồi chức năng phổi - Khí dung kiềm ấm
- Kháng sinh chống bội nhiễm.
- Chỉ định rửa phổi toàn bộ.
II. BÀN LUẬN
BBPSi thuộc nhóm đã biết nguyên nhân.
Đặc điểm của bệnh về mặt giải phẫu là xơ
hóa và phát triển các hạt ở hai phổi. ICD – 10: J62.0
Ngày nay, người ta thống nhất đặc điểm của bệnh bụi phổi silic là phổi xơ hóa lan tỏa, bệnh phát triển và không hồi phục ở công nhân hàng ngày thở hít bụi chứa silic tự do (SiO2) như thạch anh, cát, granit (60% silic), đá.
Lao kê là 1 thể lao cấp tính, triệu chứng lâm sàng rầm rộ như sốt cao, ho khan có thể ho ra máu, sốt cao… hình ảnh tôn thương dạng nốt mờ nhỏ kích thước < 3mm lan tỏa cả 2 phổi. Các tổn thương sẽ giảm hoặc biến mất sau khi điều trị khỏi. Trên bệnh nhân này đã được chẩn đoán và điều trị lao kê 2014 nhưng tình trạng lâm sàng không cải thiện.
Các triệu chứng thiên hướng mạn tính. Có tiền sử tiếp xúc nghề nghiệp khoan đá.
III. KẾT LUẬN
Bệnh bụi phổi silic là tình trạng bệnh lý ở phổi do hít phải bụi chứa silic gây xơ hóa
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 514 - THÁNG 5 - SỐ ĐẶC BIỆT - 2022
109 phổi tiến triển và không hồi phục. Bệnh hay
gặp ở công nhân tiếp xúc với bụi silic trong nhiều ngành nghề: Khai thác đá, khai thác than, làm đường hầm: khoan, đào đường hầm, bóc bỏ các lớp vỏ đất, đá; đập, nghiền, sàng đá, quặng… Cơ khí luyện kim, một số nghề khác như: hàn, làm hàng đá mỹ nghệ, thuỷ tinh, đồ gốm, sành sứ, ximăng và đặc biệt là sản xuất gạch chịu lửa. Cần có chẩn đoán phân biệt với lao kê phổi. bệnh Sacoidose, sỏi phế nang…
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Nguyễn Duy Bảo, Nghiên cứu bệnh bụi phổi silic trong công nhân khai thác đá và thử nghiệm phòng chống bụi bằng khẩu trang có
hiệu suất lọc bụi cao,. Luận án tiến sỹ y học, 2003. Hà Nội.
2. Sức khỏe nghề nghiệp, Các bệnh nghề nghiệp được bảo hiểm, Sách đào tạo bác sỹ đa khoa. NXB Y học, 2014.
3. Olivier Lesur (1993) Surfactant-associated proteins (SP-A, SP-B) are increased proportionally to alveolar phospholipids in sheep silicosis. 1993;171(2):63-74.
4. R Begin, A Cantin, S Masse (1989). Recent advances in the pathogenesis and clinical assessment of mineral dust pneumoconioses:
asbestosis, silicosis and coal pneumoconiosis.
European Respiratory Journal 1989 2: 988- 1001.
5. www.thoracic.org/statements/resources/eoh/5 06.pdf.
