NGHIEN CLfu - TRAO OOI
BAT CAP COA PHAP LUAT HIEN HANH VE MUA BAN DOANH NGHIEP TAI VIET NAM VA GlAl PHAP H O A N THIEN
H
ien nay. a Vict Nam, xu huong chung cua hoal dong mua ban doanh nghiep ngay cang gia tang ve so lugng, dac biet tap trung Irong cac nganh ngan hang, chung khoan. nganh phan phoi ban le.' ' Mua ban doanh nghiep gii^ip cac nha dau lu liet kiem thai gian, chi phi dc gia nhap thi truong; tan di,ing dugc nhung lgi the va thanh qua kinh doanh cua doanh nghiep ma hg bo lien ra de mua. BcMi canh mat lich cire do. mua ban doanh nghiep cung co mat trai vi day la con dudng ngan nhat de hinh ihanh cac doanh nghiep dgc quyen, eo vi tri ihong ITnh thi IrLiong. NhCrng doanh nghiep nay c6 the dung sue manh thi truong cua minh de can tro. ihu lieu canh tranh tren thi truong. Vi va}'. cac quoc gia tren lhe gioi deu phai ban hanh phap lual dieu chmh hoal dong mua ban doanh nghiep nhiim dam bao quyen lij' do kinh doanh mua ban doanh nghiep ciia cac nJia dau ur dong thoi bao vc canh tranh lanh manh tren ihi truong. luy nhien. o Viet Nam, cac quy dirih phap luiil doanh nghiep hien hanh vc mua biin doanh nghiep ehua thong nhal. chira da\ du nen ciin phai eo giai phap dc hoiin ihicn phiip luiil \'e mua bim doanh nghiep.1. Ciic quy dinh phap luat hien hanh
> c mua biin doanh nj»hiep chua thong nhat, chua diiy dii
Mua ban doanh nghiep dugc hieu la hoal
ThS. TRAN TH! BAO ANH * dgng gianh quyen kiem soal doanh nghiep.
bg phan doanh nghiep thong qua viec so hij'u mot ph4n hoac toan bg doanh nghiep do.
Mua ban doanh nghiep khong chi lam thay doi linh trang so hiru cua doanh nghiep doi voi lai san doanh nghiep ma con lam thay doi hoat dong quan tri, dieu hanh hoat dpng kinh doanh ciia doanh nghiep dugc mua (ggi chung la doanh nghiep muc lieu).
Mua ban doanh nghiep dugc quy dinh rai rac Irong rat nhieu van ban phap luat nhu:
Luat canh Iranh nam 2004, Bo lual dan su nam 2005, Lual dau tu nam 2005, Luat doanh nghiep nam 2005, phap luat ve chung khoan.
ngan hiing... Tuy nhien, cac quy dinh phap li vc hgp dong mua ban doanh nghiep va quy dinh ve thu luc mua ban loan bo doanh nghiep chua day du, khong nhal quan. Do vay, trong mgt so truong hgp. cac nha dau lu bj han che quyen mo rong diiu lu kinh doanh; ciic co quan nha nuoc co thiim quyen lung lung trong viec ap dung phap lual de giai quyet quan he mua ban doanh nghiep.
I.I. Phap lugt ve ihu luc mua ban doanh nghiep chwa day du
a) Phap lual chua co cae quy dinh ve thu tuc mua ban loan bp doanh nghiep thupc so hu'u Clia nhieu thiinh vien khi ben mua la cac nha dau lu trong nuoc
* Giang vien Khoa phap luat kinh te Truon!> Dai hoc Luiit Ha Noi
NGHIEN COU-T
Khii mua ban doanh nghiep cac nha dau tu nuoc ngoai thuc hien thu inic dau lu de dugc cap giay chimg nhan dau tu theo quy dinh tai .\'ghi dinh eua Chinh phu s6 108/2006/T^D-CP ngiiy 22,'9/2006 quy dinh chi tiet va huong dan thi hanh mgt so dieu ciia Luat dau tu nam 2005.
Cac nha dau tu trong nuoc khi mua ban doanh nghiep phai thuc hien theo cac quy dinh tai Lual doanh nghiep nam 2005 \ a cac \an ban qu\ pham phap luat khae c6 lien quan.
Doi \ oi cac loai hinh doanh nghiep thuge so hCru eua mpt chu nhu doanh nghiep tu nhan. cong ti traeh nhiem huu han mgt thanh
\ ien ihi: "Chu sa hihi cong ti trdch nhiem hiru hgn mgt (hanh vien co quyen chuyen nhirovg loan hg so von dieu le cho to chuc hoac cd nhdn khdc (Dieu 66 Luat doanh nghiep nam 2005); "chu doanh nghiep tir nhdn co quyen hdn doanh nghiep cua minh cho ngudi khdc "
(Dieu 145 Luat doanh nghiep nam 2005).
1 hue chat cua \ iec chu so hixu cong ti traeh nhiem hixu han mpt thanh vien chuNen nhugng loan bg \on dieu le cho to chuc. ca nhan kliac chinh la mua ban doanh nghiep \ i ngudi mua da co qu>en so hiru tai san \ a quyet dinh loan bo hoat dgng kinh doanh doanh nghiep muc tieu.
Thu tue mua ban doanh nghiep tu nhan dugc qu\ dinh tai Dieu 145 Luat doanh nghiep nam 2005 \ii nghi dinh s6 43/'20] 0/ND-CP nga> 15 4 2010 \e dang ki doanh nghiep (gpi lal lii Nghi dinh s6 43/20lO-NiD-CP).
Ihu luc mua ban cong ti Irach nhiem hiru han mpt thanh \ ien dugc qu\ dinh tai Dieu 155 Lual doanh nghiep nam 2005 \'a Nghi dinh so 43 2010/ND-CP. Truong hgp chu so huu c6n<i ti traeh nhiem huru han mot thanh
\ ien chuyen nhugng loan bg \ on dieu le cho to chirc hoac ca nhan ihi ngudi nhan chu\en nhugng phai den co quan dang ki kinh doanh de lam thu tuc thay doi chii sd hiru cong ti.
Trudng hgp chu so hiju cong ti traeh nhiem hihi han mgt thanh \ien chuyen nhugng mgt phan von dieu le cho td chirc. ca nhan khae.
cong ti phai dang ki chu\ en doi thanh cong ti traeh nhiem hiru han hai thanh \ien.
Viee mua ban doanh nghiep thupc sd him cua nhieu chu dugc chia thanh 2 trudng hgp sau:
Tru&ng hop thic nhdt: Neu nha dau tu chi mua lai co phan. phan \ on gdp cua mgt hoac mpt so thanh \ien. co dong edng ti thi cac ben se ki ket hgp dong ehu\ en nhugng phan
\6n gop. hgp ddng chuyen nhugng eo phan (gpi chung la hgp dong chu>en nhugng). Thu tuc chu\en nhugng phan \6n gop. co phan dugc thuc hien theo quy dinh tai Luat doanh nghiep nam 2005. Luat chimg khoan nam 2006 \ a cae \an ban hudng dan thi hanh.
Truang hop thu hai: Neu nha dau lu mua toan bp doanh nghiep thi tat ca cae thanh
\ ien. CO dong thdng nhat cu ngudi dai dien hgp phap ki ket hgp dong mua ban doanh n/hiep \di ben mua doanh nghiep. Sau do.
cac ben phai thuc hien cac thu tuc tha\ doi ehu so hihi. dang ki kinh doanh lai tai co quan dang ki kinh doanh.
Tuy nhien. Luat doanh nghiep khdng co bat ki quy dinh niio hudng dan \e thu tuc mua ban loan bp cong ti. Trong thuc lien, co trudng hgp tat ca cac thanh \ien cong ti da thong nhat ban loan bp doanh nghiep nhung CO quan dang ki kinh doanh tir choi liim thu tuc dang ki lai doanh nghiep eho ben mua. Li
NGHIEN CQu - TRAO DOI
do mil CO quan dang ki kinh doanh tir choi \\
Lual doanh nghiep nam 2005 chi cd quy dinh ve dang ki kinh doanh lai khi mua doanh nghiep tu nhan ma khdng cd quy dinh vc dang ki kinh doanh lai cho ben mua cdng ti thupc so huu ciia nhieu thanh vien.
Nhu vay, vdi su thieu vang cac quy dinh phap luat doanh nghiep ve thii tuc mua ban toiin bg doanh nghiep eiia nhieu chii sd hiru nhu da phiin tich thi:
- Quyen lgi chinh dang eiia eae nha dau tu trong nude bi anh hudng. Trong tuong quan so sanh vdi cac nha dau tu nudc ngoai thi ciic nhil dau lu trong nudc se bi mat co hpi thu lgi tir cae thuong vu mua ban doanh nghiep. Xem xet d khia canh nao dd, phap luat dii "lao ra" su ddi xu bat binh dang trong vice thuc hien quyen dau tu kinh doanh giira nha dau tu trong nudc va nha dau tu nude ngoiii tai Vict Nam.
- Ca quan dang ki kinh doanh eung the hitMi su king tiing va gap khd khan trong quii trinh iip dung phap luat. Bdi le, phap luat ve ngi dung khong ciim nha dau lu dugc mua loan bg doanh nghiep. Vi vay, co quan dang ki kinh doanh khdng the lir choi ciip lai dang ki kinh doanh cho ben mua doanh nghiep thudc sd hQ-u ciia nhieu ehu.
Mat khae, nSu de dang ki kinh doanh lai cho ben mua doanh nghiep, eo quan dang ki kinh doanh cimg khdng cd co sd phap li de ihuc hien thu luc nay.
b) Phap lual khdng co cae quy dinh dinh hudng v6 ndi dung hgp dong mua ban doanh nghiep
Npi dung cua hgp dong la do cac ben thoa thuan va hgp ddng do se ed gia tri phap
li neu phil hgp vdi cac quy dinh ciia phap luat ve dieu kien cd hieu lire ciia hgp dong.
Xuat phat tir viec tdn trgng quyen tu do kinh doanh, trong dd cd quyen tu do giao ket hgp d6ng nen thdng thudng phap luat khong quy dinh nhirng ngi dung eiia hgp ddng. Tuy nhien, trong hoat dgng kinh doanh co nhirng quan he ed tinh dac thu va mdi me, phap luat nen co quy dinh dinh hudng de tranh riii ro cho nha dau tu va nhiing ehii the ed lien quan. Yeu cau phap luat can thiet cd eae quy dinh mang tinh dinh hudng ve npi dung ciia hgp ddng mua ban doanh nghiep xuat phat tir nhung li do sau:
Mat Id mua ban doanh nghiep cd ban chat khae vdi viee mua ban loan bp tai san ciia doanh nghiep nhu chii the ban doanh nghiep/ban tai san, quyen va nghTa vu ciia ngudi mua doanh nghiep/mua tai san eua doanh nghiep. Mua ban doanh nghiep khdng chi lien quan den cac ben mua ban ma cdn lien quan tdi viec thuc hien cac chu the khae nhu chu ng, ngudi lao ddng trong doanh nghiep muc tieu, co' quan thue...
Hai la mua ban doanh nghiep kha mdi me doi vdi nha dau tu Viet Nam. Kien thirc de "nhan dang" quan he mua ban doanh nghiep va eae quan he tuong tu chua rd rang nen cac ben liing timg, tuy tien sir dung cac quy dinh phap luat de thuong thao hgp ddng. Hgp ddng ki ket tren nen tang nhan thirc ve phap luat chua ro rang, day dii se dan den tranh chap.
Tham khao kinh nghiem mdt so nudc nhu Cdng hoa lien bang Nga, Cdng hoa Lien bang Dire, cac nha lap phap ciing dua ra
NGHIEN CCru - TRAO DOI
nhirng quy dinh mang tinh dinh hudng cho viee thiet lap hpp ddng mua ban toan bd doanh nghiep.
lai Dieu 559 phan 2 Bd luat dan su Cpng hoa Lien bang Nga nam 1994 (sira d6i) quy dinh: '"'
1) Theo hpp dong ban doanh nghiep, ngudi ban phai chuyen giao cho ngudi mua quyen sd hiru toan bd doanh nghiep ndi ehung nhu mdt td hgp tai san trii' nhung quyen va nghTa vu khdng dugc chuyen giao cho ngirdi khae.
2) Nhung quyen mang tinh dac thii rieng eua doanh nghiep, san pham, cdng viee hoae dich vu cua ngudi khae va nhiing quyen thudc vc ngudi ban tren co sd hpp dong dugc phep sir dung nhung quyen tren dugc chuyen giao eho ngudi mua neu hpp dong ban doanh nghiep khdng co quy dinh khae.
3) Nhirng quyen ma ngudi ban c6 dugc Iren co' so' dugc phep lien hanh cac hoat dpng phil hgp khdng phai ehuyen giao cho ngirdi mua doanh nghiep neu phap lual khdng CO quy dinh khae. Trong trudng hgp ngudi ban doanh nghiep chuyen giao eho ngudi mua doanh nghiep nhirng nghTa vu ma ngudi mua khdng the thuc hien dugc neu khdng CO giiiy phep thi ngudi bim van phai lien ddi chiu Irach nhiem ciing ngudi mua trudc cac chii ng.
Quy dinh tren da dinh hudng cho cac ben ki ket hpp ddng mua ban loan bd doanh nghiep. Theo do. khi ban loan bd doanh nghiep, ben bim phai chuyen giao loan bp doanh nghiep \ii cac quyen, nghTa vu kem theo trir mpt sd quyen, nghTa vu khong dugc
chuyen giao vi nhimg quyen, nghTa vu dd chi gan vdi nhan than ciia ben ban doanh nghiep.
Tuong tir nhu Cdng hoa Lien bang Nga, Cdng hoa Lien bang Dire da ghi nhan hgp ddng mua ban loan bg doanh nghiep va cac dieu khoan khae quy dinh ve each thuc xae dinh ddi tugng ciia hgp ddng nhu gia mua ban doanh nghiep, nghTa vu ve thue, dieu khoan han che canh tranh* ...
1.2. Cdc quy dinh phdp ludt ve thii tuc mua bdn doanh nghiep khong thong nhdt
a) Thil tuc mua ban doanh nghiep tu nhan giira Luat doanh nghiep va Nghi dinh sd 43/2010/ND-CP cd su mau thuin
Mua ban doanh nghiep la mua ban tai san va ea tu each phap li, quyen hoat ddng kinh doanh ciia doanh nghiep muc lieu. Mua ban doanh nghiep khae vdi mua ban tai san ciia doanh nghiep ma ngudi mua khdng tham gia quan tri, dieu hanh doanh nghiep. Mua ban doanh nghiep tu nhan ed ban chat la mua ban doanh nghiep nhung vdi cac quy dinh ve thil tuc mua ban doanh nghiep tu nhan tai Lual doanh nghiep nam 2005 chi phan anh dd la quan he mua ban lai san.
Luat doanh nghiep nam 2005 quy dinh:
"Chu doanh nghiep tu nhdn co quyen bdn doanh nghiep cua minh cho ngudi khdc...
nguai mua doanh nghiep phai ddng ki kinh doanh lgi theo quy dinh cua Ludt doanh nghiep". Nhu vay, tu each phap li ciia doanh nghiep tu nhan khdng dugc chuygn cho ngudi mua vi ngudi mua phai dang ki kinh doanh Iai, Vi vay, mua ban doanh nghiep tu nhan chi la mua ban tai san ciia doanh nghiep. Hien nay, trong tat ea cac loai hinh
NGHIEN CQU - TRAO DOI
doanh nghiep d Viet Nam chi cd duy nhat doanh nghiep tu nhan lii khong eo tu each phap nhan. Do vay, chii doanh nghiep tu nhan chi c6 quyen ban tai san eiia minli vdi lu each la ca nhan chu so hiru doanh nghiep.
Chu doanh nghiep tu nhan khdng the ban tu each phap li ciia doanh nghiep tu nhan cho ngudi mua vi doanh nghiep tu nhan khdng CO tu each phap nhan de ban.
Tuy nhien, nhiing quy dinh tai Nghi dinh sd 43/2010/ND-CP se liim thay ddi nhirng lap luan tren va trai ngugc vdi quy dinh eua Lual doanh nghiep nam 2005. Theo Dieu 44 Nghi dinh so 43/2010/ND-CP thi "truang hop chu doanh nghiep tu nhdn bdn doanh nghiep thi ngudi mua doanh nghiep phai ddng ki thay doi chu doanh nghiep tu nhdn tgi CO' quan ddng ki kinh doanh ". Viee ngudi mua doanh nghiep lu nhan chi lam thii tuc thay ddi chii doanh nghiep tu nhan don gian ho'n so vdi viec hg phai dang ki kinh doanh lai doanh nghiep tu nhan. Ddng thdi quy dinh tai Nghi dinh s6 43/2010/ND-CP cimg da thira nhan ban chat ciia mua ban doanh nghiep tu nhan khdng chi la mua ban tai san cua doanh nghiep ma phai chuyen giao tu each phap li ciia doanh nghiep cho ngudi mua.
Quy dinh tai Nghi dinh s6 43/2010/ND-CP sc lao thuan lgi eho cac nha dau tu khi mua bim doanh nghiep tu nhan. Nhung neu co quan dang ki kinh doanh thuc hien phap luat theo Nghi dinh sd 43/2010/ND-CP thi se trai vdi nguyen tac ciia Lual ban hanh van ban qu> pham phap luat la luat co gia tri phap li cao hon nghi dinh; nghi dinh hudng dan khdnu duge trai luat.
b) Nghi dinh "du lieu" trudc \a khae luat ve quy dinh chuyen doi cdng ti traeh nhiem hull han hai thanh vien thanh cong ti traeh nhiem hiiu han mdt thanh vien
Vi du: Gia sir Cdng ti traeh nhiem him han ABC cd ba thanh vien la A, B, C; D la ngudi mudn mua toan bd cdng ti. Vay D se thuc hien thii tuc mua ban cdng ti nhu the nao de dung luat?
Luat doanh nghiep nam 2005 khdng cd quy dinh ve thii tuc dang ki kinh doanh lai doanh nghiep ddi vdi trudng hgp mua ban loan bp doanh nghiep nhieu thanh vien. Do vay, trude tien, D mua phan vdn gdp cua mdt trong ba thanh vien va cdng ti se giri thdng bao thay ddi thanh vien den phdng dang ki kinh doanh. Sau dd, D thue hien viec mua lai phan von gdp cua cac thanh vien cdn lai; dang ki thay ddi chii sd hiru doanh nghiep va ehuyen ddi loai hinh doanh nghiep. Tuy nhien, Luat doanh nghiep nam 2005 ehi quy dinh cong ti traeh nhiem hiru han co the dugc chuyen ddi thanh cdng ti co phan va nguge lai ma khdng ed quy dinh ve thu tue chuyen ddi edng ti traeh nhiem hihi han hai thanh vien thanh cdng ti traeh nhiem hiru han mpt thanh vien. Do vay, D khong the thue hien duge thuong vu mua ban toan bd Cdng ti ABC.
Khae vdi Luat doanh nghiep nam 2005, D se mua duge Cdng ti ABC neu thue hien theo quy dinh tai Nghi dinh sd 43/2010/ND-CP, D ki ba hgp ddng mua lai phan von gdp cua A., B, C hoac ki mdt hpp dong mua toan bg phan vdn gop ciia A, B, C do mpt trong ba thanh vien lam dai dien tuy thupc vao su thoa thuan ciia cac ben, Sau dd cong ti tranh
NGHIEN CQU - TRAO DOI
nhiem ABC se thuc hien thii tue chuyen ddi loai hinh cong ti theo quy dinh tai khoan 2 Dieu 23 Nghi dinh sd 43/2010/ND-CP,
Nhu vay. cimg mpt quan he mua ban doanh nghiep nhung co quan cd tham quyen sc dua ra each giai quyet hoan toan trai ngugc nhau tuy thude vao viec van dung quy dinh cua phap luat. Dii quy dinh ciia nghi dinh lii hgp li va tao thuan Igi cho viec thuc thi quyen ciia nha dau tu nhung xet d gde do li luan thi quy dinh ciia nghi dinh lai khdng dirge trai luat, Khi quy dinh phap luat khong nhiil quan, minh bach sc anh hudng den hieu qua eua phap luat va viec thirc hien phap che xa hdi ehu nghTa.
2. Nhung giiii phiip hoan thien phap luat mua ban doanh nghiep tai Viet Nam
Hieu qua phap luat va phap ehe xa hpi chil nghTa dupc cung co va lang cudng phu thupc viio nhieu dieu kien khae nhau trong do cd dieu kien he thong phap luat thuc dinh phai dam bao tinh loan dien, ddng bg, phil hgp \'di trinh dp phat trien ciia nen kinh te-xa hpi,
Phap luiil ve hoat dpng mua ban doanh nghiep con nhieu han che, bat cap vii viec tim ra cac giai phap de hoim thien phap luat la can thiet, Cae giai phap de hoan thien cac quy dinh ve thii tue mua ban doanh nghiep, quy dinh ve npi dung hpp dong mua ban doanh nghiep bao gdm:
Ihu nhdt. bd sung eae quy dinh ve thii tue nhil dau lu trong nudc mua ban loan bd doanh nghiep thudc so him cua nhieu thanh vien nham dam bao sir binh dang vdi cac nha dSu tu nude ngoai trong viee thuc hien quyen
tuong tu va yeu c^u ddng bd ciia phap luat.
Thic hai, sira ddi quy dinh eiia Luat doanh nghiep nam 2005 \k dang ki kinh doanh lai doanh nghiep tu nhan; dang ki chuyen ddi cdng ti traeh nhiem hiJu han hai thanh vien thanh cdng ti traeh nhiem hiiii han fndt thanh vien. Hudng sira ddi phai tao dieu kien thuan Igi eho cac nha dau tu thuc hien quyen lgi chinh dang ciia hg trong thuc tien. Cu the:
- Luat doanh nghiep nam 2005 nen bo quy dinh ngudi mua doanh nghiep tu nhan phai dang ki kinh doanh lai doanh nghiep va thay the bang quy dinh ngudi mua chi can dang ki thay ddi chu sd hiin doanh nghiep.
Siia ddi quy dinh nhu vay se phan anh dung ban chat ciia quan he mua ban doanh nghiep va don gian hoa cac thii tiic gia nhap thi trudng cho eae nha dau tu kinh doanh.
- Bd sung quy dinh ve chuyen ddi eong ti traeh nhiem hiru han hai thanh vien thanh cdng ti traeh nhiem hiru han mdt thanh vien, Ve li thuyet, cdng ti Irach nhiem hiru han va cdng ti cd phan deu la cdng ti doi von, Luat doanh nghiep nam 2005 da co quy dinh ve ehuyen ddi cdng ti traeh nhiem hu'u han thanh cdng ti cd phan va ngugc lai, (Xem tiep trang 37)
(1). Cue quan li canh tranh. Bo cong thuong , Bao cdo lap Irung kinh te tai Viet Nam - hien trang va du bdo, Ha Noi, 2009, -' • (2), Bo luat hinh su Lien bang Nga nam 1994 (sua doi), Ban djch ciia TS, Vu Thi Lan Anh, 'I ruong Dai hoc Luat Ha Noi,
(3),Xem: GS,TS, F. Kubler va J.Simon , MSy v^n d^
phap luat kinh te Cong hoa Lien bang Diic, Nxb, Phapli, Ha Noi, 1992,
