biểu thức miêu tả chiếu vật trong ngữ dụng học với

(1)

Ng«n ng÷ häc vµ viÖt ng÷ häc

BIỂU THỨC MIÊU TẢ CHIẾU VẬT

TRONG NGỮ DỤNG HỌC VỚI CÂU ĐỐ VIỆT NAM

Bïi minh to¸n

(GS.TS, §¹i häc S− ph¹m Hµ Néi) C©u ®è lµ mét trß ch¬i nghÖ thuËt b»ng

ng«n ng÷ ®· cã tõ l©u ®êi cña ng−êi ViÖt Nam. C¸c nhµ nghiªn cøu v¨n häc xem c©u ®è lµ “mét thÓ lo¹i v¨n häc d©n gian mµ chøc n¨ng chñ yÕu lµ ph¶n ¸nh ®Æc

®iÓm cña sù vËt, hiÖn t−îng b»ng ph−¬ng ph¸p giÊu tªn vµ nghÖ thuËt chuyÓn hãa g©y nhiÔu (chuyÓn vËt nä thµnh vËt kia),

®−îc nh©n d©n dïng trong sinh ho¹t tËp thÓ ®Ó thö tµi suy ®o¸n, kiÓm tra sù hiÓu biÕt vµ mua vui, gi¶i trÝ” (4, tr.8). Mçi c©u

®è kh«ng trùc tiÕp gäi tªn ®èi t−îng mµ th−êng nªu ra (mét c¸ch trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp) mét hay mét sè ®Æc ®iÓm nµo ®ã cña ®èi t−îng, tõ ®ã yªu cÇu ng−êi kh¸c suy ®o¸n ®Ó t×m ra (gi¶i ®è) ®èi t−îng

®−îc nãi ®Õn. Do ®ã trong trß ch¬i d©n gian nµy lu«n lu«n cã hai nh©n vËt giao tiÕp tham gia (kÎ ®è vµ ng−êi gi¶i ®è) vµ bao gåm hai qu¸ tr×nh (®è vµ gi¶i ®è), cßn c©u ®è lµ ph−¬ng tiÖn ng«n ng÷. Th«ng qua ho¹t ®éng ®è vµ gi¶i ®è ®ã, hiÓu biÕt, sù nh×n nhËn thÕ giíi xung quanh cña con ng−êi ®−îc phong phó vµ n©ng cao h¬n,

®ång thêi c¶m nhËn vµ ãc thÈm mÜ còng

®−îc c¶i thiÖn thªm.

NÕu ®Æt c©u ®è trong mèi t−¬ng quan víi c¸c ho¹t ®éng kh¸c thuéc nhËn thøc, t− duy vµ giao tiÕp cña con ng−êi th× cã thÓ nhËn thÊy nh÷ng sù t−¬ng thÝch nhÊt

®Þnh. Ch¼ng h¹n, viÖc gi¶i thÝch nghÜa cña tõ ng÷ nµo ®ã, nªu ®−îc së chØ cña nã (th−êng thÊy trong héi tho¹i hµng ngµy hay trong c¸c tõ ®iÓn), viÖc ®Þnh nghÜa c¸c

kh¸i niÖm trong v¨n b¶n khoa häc,…®Òu lµ c¸c ho¹t ®éng nhËn thøc vµ t− duy t−¬ng liªn víi trß ch¬i ®è vµ gi¶i ®è; cã

®iÒu so víi c¸c ho¹t ®éng nµy th× ®è vµ c©u ®è diÔn ra theo h−íng tr¸i chiÒu.

Trong tr−êng hîp thø nhÊt, ho¹t ®éng ®i tõ tõ ng÷, tªn gäi hay kh¸i niÖm ®Õn sù vËt hay néi dung cô thÓ cña kh¸i niÖm.

Cßn ë c©u ®è, ng−êi ®è cho biÕt ®Æc ®iÓm cña ®èi t−îng, néi hµm cña kh¸i niÖm hay néi dung ý nghÜa cña tõ vµ yªu cÇu ®èi t¸c t×m ®−îc ®èi t−îng, kh¸i niÖm hay tõ ng÷

t−¬ng øng. Víi ®Æc ®iÓm tr¸i chiÒu nh−

vËy, c©u ®è l¹i lµm phong phó thªm cho c¸c ph−¬ng thøc tÝch lòy vµ hoµn thiÖn nhËn thøc, t− duy cña con ng−êi, ngoµi c¸c chøc n¨ng gi¶i trÝ vµ thÈm mÜ cña mét thÓ lo¹i v¨n häc.

§èi víi lÝ thuyÕt ng«n ng÷ häc, c©u ®è cña ng−êi ViÖt Nam l¹i cã mèi t−¬ng liªn víi mét ph¹m trï cña ng÷ dông häc. XÐt tõ gãc ®é cña ng÷ dông häc, c©u ®è chÝnh lµ mét biÓu thøc miªu t¶ chiÕu vËt (BTMTCV), qua ®ã, ng−êi ®è ngÇm x¸c lËp sù chiÕu vËt vµ ng−êi gi¶i ®è cÇn suy ra vµ t×m ®−îc nghÜa chiÕu vËt, ®Ó x¸c

®Þnh ®èi t−îng chiÕu vËt. Víi quan niÖm nh− vËy, bµi viÕt nµy muèn nh×n nhËn c©u ®è d−íi gãc ®é cña lÝ thuyÕt ng«n ng÷

häc vÒ BTMTCV, tõ ®ã mét mÆt lµm s¸ng tá vµ bæ sung phÇn nµo cho lÝ thuyÕt, mÆt kh¸c thÊy râ h¬n trß ch¬i ng«n ng÷ nµy cña ng−êi ViÖt Nam tuy rÊt ®éc ®¸o, cã

(2)

b¶n s¾c riªng, nh−ng vÉn tu©n thñ nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña giao tiÕp ng«n ng÷

chung cña con ng−êi.

2. Mçi c©u ®è lµ mét BTMTCV. Nã võa cã nÐt gièng, võa cã nÐt kh¸c biÖt víi c¸c BTMTCV trong giao tiÕp th«ng th−êng.

2.1. Nh− mäi ng−êi ®· biÕt, trong ng«n ng÷ th«ng th−êng, ®Ó ng−êi nghe, ng−êi

®äc quy chiÕu ®−îc ®èi t−îng ®Þnh nãi

®Õn, ng−êi nãi (viÕt) cã thÓ dïng çc ph−¬ng thøc chiÕu vËt ®a d¹ng: dïng tªn riªng, dïng ®¹i tõ, dïng çc tõ ng÷ chØ chøc danh, nghÒ nghiÖp cña ng−êi, dïng çc BTMTCV (chi tiÕt vÒ ®iÒu nµy, xin xem 1, 213-254). Riªng ë ph−¬ng thøc dïng BTMTCV, th× trong ng«n ng÷ hµng ngµy, mçi BTMTCV th−êng gåm cã danh tõ trung t©m vµ çc miªu t¶ tè. BTMTCV gióp ng−êi nãi chiÕu vËt cô thÓ vµ gióp ng−êi nghe quy chiÕu chÝnh x¸c vÒ ®èi t−îng ®−îc nãi ®Õn. VÝ dô, khi T« Hoµi kÓ chuyÖn, ®Ó ng−êi ®äc h×nh dung râ vÒ nh÷ng sù vËt trong t×nh huèng ®−îc nãi

®Õn, «ng ®· cÊu t¹o nh÷ng BTMTCV ®−îc in nghiªng trong c©u sau :

1) Kh«ng nãi n÷a, nh− con tr©u ®·

®ãng lªn trßng, A Phñ l¼ng lÆng ra v¸c c¸i cäc gç råi lÊy cuén d©y m©y trªn g¸c bÕp xuèng.

(T« Hoµi - Vî chång A Phñ) Trong c©u trªn, ngoµi viÖc dïng ph−¬ng thøc chiÕu vËt tªn riªng (A Phñ), t¸c gi¶ ®· dïng ba BTMTCV víi çc danh tõ trung t©m: con tr©u, çi cäc, cuén d©y cïng çc miªu t¶ tè (çc thµnh tè phô ®i sau çc danh tõ).

Trong c©u ®è, BTMTCV cã thÓ lµ mét côm tõ, mét c©u hay c¶ mét v¨n b¶n gåm nhiÒu c©u theo thÓ v¨n vÇn, cã nhÞp ®iÖu.

VÝ dô:

2) ¸o ®¬n, ¸o kÐp ®øng nÐp bê ao. (C©y chuèi)

3) Gi÷a lµ cÇu, hai ®Çu hai giÕng.

(G¸nh n−íc)

4) Con g× m¾t s¸ng vÒ ®ªm

N»m trong bãng tèi nh×n em dÞu hiÒn Chuét kia võa míi hiÖn lªn

Nghe h¬i cña nã, l¸o liªn ch¹y dµi.

(Con mÌo)

Mçi c©u ®è 2,3,4 trªn ®©y lµ mét BTMTCV mµ ng−êi ®è ¸m chØ ®Õn mét ®èi t−îng (®Æt trong ngoÆc ®¬n), cßn ng−êi gi¶i ®è cÇn suy xÐt vµ quy chiÕu ®−îc ®Õn

®èi t−îng ®ã.

2.2. XÐt vÒ cÊu t¹o, BTMTCV trong c©u ®è cã thÓ cã mét danh tõ gäi tªn chñng lo¹i cña ®èi t−îng ®−îc ¸m chØ, phÇn cßn l¹i lµ c¸c miªu t¶ tè. Tr−êng hîp nµy gièng víi BTMTCV trong ng«n ng÷

th«ng th−êng vµ lµ tr−êng hîp t¹o thuËn lîi cho viÖc gi¶i ®è: dùa vµo danh tõ ®ã (cã thÓ cã tõ nghi vÊn g×, nµo…®i kÌm), ng−êi gi¶i ®è khoanh vïng, ®Þnh h−íng vµ c¨n cø vµo çc miªu t¶ tè ®Ó x¸c ®Þnh cô thÓ ®èi t−îng trong ph¹m vi cña chñng lo¹i. Th−êng dïng çc danh tõ mang nghÜa kh¸i qu¸t nh− con, çi, c©y, hoa, qu¶, …Xem vÝ dô 4 ë trªn vµ çc vÝ dô sau:

5) Qu¶ g× dïng ®Ó géi ®Çu, biÕt ch¨ng?

(Qu¶ bå kÕt)

6) Cã c©y, kh«ng l¸, hoa vµng,

Në ra ba c¹nh, thiÕp hái chµng c©y chi?

(C©y x−¬ng rång)

7)Con g× l−ìi tr¾ng m×nh ¬i

LiÕm tre, tre to¹c, liÕm ng−êi, ng−êi

®au. (Con dao)

Cã nhiÒu c©u ®è, tuy còng cã danh tõ biÓu hiÖn sù vËt, nh−ng danh tõ ®ã ®−îc chuyÓn nghÜa theo phÐp tu tõ (so s¸nh, Èn dô, ho¸n dô …) ®Ó thÓ hiÖn mét c¸ch h×nh t−îng ®èi t−îng ®−îc nãi ®Õn. Khi

®ã, ng−êi gi¶i ®è kh«ng thÓ c¨n cø vµo nghÜa gèc cña danh tõ ®Ó x¸c ®Þnh ph¹m vi ®èi t−îng, mµ ph¶i suy luËn, t−ëng t−îng theo phÐp chuyÓn nghÜa, ®ång thêi

(3)

dùa vµo c¸c miªu t¶ tè ®Ó t×m ra ®èi t−îng

®−îc quy chiÕu. VÝ dô:

8)Con g× v−ît nói qua s«ng

Sµi Gßn Hµ Néi bß trong mét ngµy M×nh chia tõng khoang l¾t lay

Hai hµng ch©n b−íc mµ quay vßng vßng.

(Con tµu - chø kh«ng ph¶i con vËt nµo!)

9)Qu¶ g× to nhÊt trªn ®êi

Cã biÓn, cã ®Êt cã trêi bao la. (Qu¶ ®Êt - chø kh«ng ph¶i qu¶ c©y!)

2.3. PhÇn nhiÒu çc c©u ®è kh«ng cã danh tõ gîi ra vËt quy chiÕu ,lóc ®ã toµn bé thµnh phÇn cÊu t¹o cña c©u ®è lµ çc miªu t¶ tè, trong ®ã cã thÓ cã nh÷ng danh tõ biÓu thÞ çc bé phËn cña ®èi t−îng ®−îc quy chiÕu. Miªu t¶ tè lµ phÇn quan träng nhÊt trong c©u ®è, lu«n lu«n cÇn cã mÆt vµ lµm nªn ®Æc ®iÓm tiªu biÓu nhÊt cña c©u ®è: c©u ®è cÇn giÊu ®i phÇn tªn gäi cña vËt ®−îc quy chiÕu, nh−ng l¹i cÇn gîi më mét sè ®Æc ®iÓm nµo ®ã ®Ó t¹o ra çc d÷ kiÖn cho viÖc gi¶i ®è. Çc miªu t¶ tè lµm nhiÖm vô gîi ý cho viÖc gi¶i c©u ®è.

Cã nh÷ng tr−êng hîp c©u ®è chØ cã mét miªu t¶ tè. Lóc ®ã, viÖc gi¶i ®è th−êng khã kh¨n, nªn miªu t¶ tè cÇn nªu ®−îc

®Æc ®iÓm tiªu biÓu cña vËt quy chiÕu. VÝ dô:

10) §i lÌ l−ìi, vÒ còng lÌ l−ìi. (C¸i l−ìi cµy - kiÓu cµy cò tr−íc ®©y)

11) Bao nhiªu thó d÷ ®Òu ë trong lßng.

(Rõng)

Nh−ng ®¹i ®a sè c©u ®è ®Òu bao chøa nhiÒu miªu t¶ tè, x¸c ®Þnh nhiÒu ®Æc ®iÓm cña ®èi t−îng, do ®ã dï kh«ng cã danh tõ gîi ra ®èi t−îng ®−îc quy chiÕu, vµ kh«ng cã chç dùa tõ ng÷ c¶nh, nh−ng dùa vµo tæng thÓ c¸c miªu t¶ tè, ng−êi gi¶i vÉn cã thÓ t×m ra ®¸p ¸n. VÝ dô:

12) Buæi s¸ng thøc dËy ®»ng §«ng, Buæi chiÒu vÒ ngñ c¸nh rõng phÝa T©y.

Th−êng ®i trän vÑn mét ngµy,

H«m nµo quªn ®Õn, ®Êt dµy tèi t¨m.

(MÆt trêi)

13) Xï x× da cãc Trong bäc trøng gµ Bæ ra th¬m ng¸t

C¶ nhµ muèn ¨n. (Qu¶ mÝt) 14) §−îc tin cÊp b¸o, hái ai

§−a qu©n ra B¾c diÖt loµi x©m l¨ng Ngäc Hµ khÝ thÕ thªm h¨ng

Mïa xu©n chiÕn th¾ng dùng b»ng uy danh

B¹t hån t−íng t¸ M·n Thanh

Ngh×n n¨m vinh hiÓn, sö xanh cßn truyÒn. (NguyÔn HuÖ)

Nh− cã thÓ thÊy, tõ çc vÝ dô trªn, miªu t¶ tè trong c©u ®è cã thÓ cÊu t¹o tõ çc danh tõ, tÝnh tõ, ®éng tõ, tõ çc côm tõ thuéc nhiÒu lo¹i kh¸c nhau. VÒ ý nghÜa, miªu t¶ tè nªu nh÷ng ®Æc ®iÓm rÊt

®a d¹ng cña ®èi t−îng: h×nh d¸ng, mµu s¾c, tr¹ng th¸i, tÝnh chÊt, ho¹t ®éng, c«ng dông,… §iÒu quan träng lµ ng−êi ®è cÇn lùa chän ®−îc ®Æc ®iÓm tiªu biÓu , phæ biÕn cña ®èi t−îng. Cã nhiÒu tr−êng hîp cïng mét ®èi t−îng, nh−ng ®−îc nh×n nhËn vµ tiÕp cËn theo nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau, nªn ®· t¹o ra nhiÒu c©u ®è víi c¸c miªu t¶ tè kh¸c nhau. Ch¼ng h¹n, ®èi víi nh÷ng sù vËt gÇn gòi nh− qu¶ ®u ®ñ, qu¶

dõa, c©y mÝa, c¸i khung cöi, c¸i diÒu,… cã tíi hµng chôc c©u ®è. Mét vµi c©u ®è vÒ qu¶ dõa:

14) Gi÷a l−ng trêi cã ao n−íc trong C¸ lßng tong kh«ng mong léi tíi.

15) Ngoµi xanh gi÷a x¬

§¸ r¾n x©y bê Men ngµ tr¾ng mÞn N−íc ngät hån th¬ .

16) Trªn trêi cã giÕng n−íc trong, Con kiÕn ch¼ng lät, con ong ch¼ng vµo.

17) Quª em vèn ë trªn cao,

Ng−êi ®em khoÐt ruét, n−íc trµo tu«n r¬i

Ruét thêi nu«i nÊng th©n ng−êi

(4)

Vá thêi c«ng viÖc, n−íc n«i chuyªn cÇn.

18) N−íc s«ng kh«ng ®Õn N−íc bÕn kh«ng vµo Lµm sao cã n−íc C¸ kh«ng ë ®−îc

3. Mét ®iÓm kh¸c biÖt rÊt râ gi÷a c©u

®è vµ BTMTCV th«ng th−êng lµ ë nghÖ thuËt kÝ m· trong c©u ®è. Trong BTMTCV th«ng th−êng, tõ ng÷ th−êng ®−îc sö dông víi nghÜa gèc, t¹o nªn nghÜa t−êng minh cho toµn bé biÓu thøc, tõ ®ã kÕt hîp víi ®iÒu kiÖn vÒ ng÷ c¶nh giao tiÕp, ng−êi nghe cã thuËn lîi quy chiÕu chÝnh x¸c, cô thÓ ®Õn ®èi t−îng trong thùc tÕ ngoµi ng«n ng÷ (xem vÝ dô 1 ®· dÉn). ë c©u ®è, t×nh h×nh cã phÇn kh¸c. C©u ®è lµ mét trß ch¬i nghÖ thuËt, mét thÓ lo¹i v¨n häc d©n gian, ngoµi chøc n¨ng vÒ nhËn thøc, nã cßn cã çc chøc n¨ng gi¶i trÝ, chøc n¨ng thÈm mÜ. V× thÕ ng«n ng÷ trong c©u ®è th−êng xuyªn sö dông çc biÖn ph¸p tu tõ, çc thñ ph¸p nghÖ thuËt, t¹o nªn nh÷ng thó vÞ, nh÷ng kho¸i c¶m cho nh÷ng ng−êi tham gia ®è.

Trªn ®©y khi nãi ®Õn thµnh tè danh tõ trong BTMTCV ë c©u ®è, chóng ta ®·

thÊy ngoµi c¸c tr−êng hîp dïng danh tõ víi nghÜa gèc ®Ó quy chiÕu ®Õn ph¹m trï sù vËt, cßn nhiÒu tr−êng hîp danh tõ

®−îc dïng theo nghÜa chuyÓn, t¹o nªn c¸c h×nh t−îng nghÖ thuËt, gi¸n tiÕp gîi ra

®èi t−îng ®Þnh nãi ®Õn. Ch¼ng h¹n trong çc c©u ®è ®· dÉn, h×nh t−îng giÕng (ao) n−íc lµ mét Èn dô ¸m chØ qu¶ dõa , h×nh t−îng h¹t ®ç lµ Èn dô chØ con ruåi (võa b»ng h¹t ®ç ¨n giç c¶ lµng), … C¶ nh÷ng danh tõ ®Ó biÓu hiÖn çc bé phËn cña ®èi t−îng (n»m trong phÇn miªu t¶ tè) ®−îc nãi ®Õn còng th−êng lµ çc h×nh t−îng Èn dô. Ch¼ng h¹n, çc h×nh t−îng xï x× da cãc, trøng gµ (¸m chØ vá vµ çc mói cña qu¶ mÝt), h×nh t−îng ®¸ r¾n, men ngµ (¸m chØ sä vµ cïi trong qu¶ dõa) …trong çc c©u ®è ®· dÉn. KÓ c¶ çc tÝnh tõ, ®éng tõ

miªu t¶ ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt, ho¹t ®éng, tr¹ng th¸i cña ®èi t−îng ®−îc nãi ®Õn còng th−êng ®−îc dïng theo c¸c thñ ph¸p nghÖ thuËt , t¹o nªn c¸c h×nh t−îng sinh

®éng thó vÞ mµ l¹i hµm Èn sù liªn t−ëng

®Õn ®èi t−îng. Trong c©u ®è vÒ mÆt trêi

®· dÉn, c¸c tr¹ng th¸i thøc dËy vµo buæi s¸ng ë ®»ng §«ng, vÒ ngñ vµo buæi chiÒu ë

®−îc suy t−ëng ®Õn ho¹t ®éng th−êng ngµy cña mÆt trêi…

®éng gi¶i ®è. §ã lµ thñ ph¸p ch¬i ch÷ qua c¸c d¹ng ®ång nghÜa, ®ång ©m, tr¸i nghÜa, cïng tr−êng liªn t−ëng… Mét sè vÝ dô:

19) Trïng trôc nh− con chã thui ChÝn m¾t, chÝn mòi, chÝn ®u«i, chÝn

®Çu. (Con chã thui)

(Hoa mai)

21) Måm bß kh«ng ph¶i måm bß L¹i ph¶i måm bß. (Con èc) Cã c¶ viÖc dïng thñ ph¸p ch¬i ch÷

b»ng c¸ch nãi l¸i hay chiÕt tù. VÝ dô:

(Cét nhµ)

24) Kh«ng cã miÖng , ch¼ng cã r¨ng ThÕ mµ ai còng nãi r»ng chê ¨n. (C¸i ch¨n)

§Æc biÖt lµ ®Ó g©y nhiÔu, ®¸nh lõa ng−êi gi¶i ®è, trong BTMTCV th−êng dïng hÖ thèng tõ ng÷ thuéc tr−êng nghÜa kh¸c biÖt víi tr−êng nghÜa cña ®èi t−îng quy chiÕu ®Ó miªu t¶ ®èi t−îng, tuy r»ng nhê quan hÖ t−¬ng ®ång, chóng vÉn thÝch

(5)

hîp cho c¶ sù miªu t¶ vµ sù suy ®o¸n. Mét sè vÝ dô:

25) Trªn hang ®¸, d−íi hang ®¸

Gi÷a cã con c¸ thên b¬n. (C¸i miÖng ng−êi)

26) Con chi cã c¸nh kh«ng l«ng

Thôc n÷ vui lßng xóc lóa cho ¨n.

MÕn yªu nªn cø cÇm tay

(C¸i bót)

Trong vÝ dô 25 dïng çc tõ ng÷ thuéc tr−êng nghÜa thiªn nhiªn (®¸, ç) ®Ó miªu t¶ miÖng ng−êi, ë vÝ dô 26 dïng çc tõ ng÷ thuéc tr−êng nghÜa loµi vËt (con, çnh, l«ng, ¨n) ®Ó miªu t¶ mét ®å vËt - çi qu¹t lóa, cßn ë vÝ dô 27 dïng çc tõ ng÷

Thó vÞ lµ thñ ph¸p dïng lèi nãi tôc ®Ó g©y nhiÔu, k× thùc vÉn chØ xuÊt mét ®èi t−îng kh«ng tôc. §ã cã hiÖn t−îng ®è tôc gi¶ng thanh: trong BTMTCV dïng nh÷ng tõ ng÷ dÔ liªn t−ëng ®Õn nh÷ng sù vËt, hiÖn t−îng th« tôc, cÇn kiªng kÞ, nh−ng môc ®Ých lµ ®Ó chØ xu¸t mét ®èi t−îng b×nh th−êng, quen thuéc. VÝ dô :

(X©u kim)

29) Trªn l«ng, d−íi l«ng

§ªm n»m chång ch¾c. (Mi m¾t) 30) ¤ng n»m d−íi trá ngáng lªn

Bµ n»m trªn rªn hõ hõ. (Cèi xay lóa b»ng tre)

4. Nh− vËy, c©u ®è, mét trß ch¬i d©n gian, mang tÝnh nghÖ thuËt ng«n tõ, cã tõ l©u ®êi trong truyÒn thèng sinh ho¹t v¨n hãa cña ng−êi ViÖt Nam, mang nhiÒu nÐt

®Æc s¾c, thó vÞ, nh−ng vÒ c¬ b¶n nã ®−îc cÊu t¹o theo cïng nguyªn t¾c víi BTMTCV nãi chung trong ng«n ng÷ hµng ngµy. VÒ môc ®Ých, c©u ®è còng t−¬ng tù nh− çc BTMTCV th«ng th−êng: ®Ó quy chiÕu vÒ mét ®èi t−îng trong hiÖn thùc kh¸ch quan. Tuy nhiªn ®Ó t¹o nªn sù thó vÞ, bÊt ngê vµ ®¹t ®−îc gi¸ trÞ thÈm mÜ, trong BTMTCV ë c©u ®è th−êng giÊu ®i (hay thÓ hiÖn mét çch gi¸n tiÕp b»ng h×nh t−îng Èn dô) danh tõ gäi tªn ®èi t−îng ®Þnh quy chiÕu, vµ giµnh vÞ trÝ quan träng cho phÇn miªu t¶ tè. H¬n n÷a, trong phÇn miªu t¶ tè, çc c©u ®è ViÖt Nam còng th−êng xuyªn sö dông çc thñ ph¸p nghÖ thuËt võa ®Ó t¹o h×nh t−îng thÈm mÜ, võa ®Ó g©y nhiÔu, ®¸nh l¹c h−íng ®èi víi ng−êi gi¶i c©u ®è. §ã chÝnh lµ kiÓu cÊu t¹o nöa kÝn, nöa hë, nöa thùc, nöa h− , t¹o nªn sù thó vÞ, bÊt ngê, cã t¸c dông nhËn thøc, vµ c¶ t¸c dông gi¶i trÝ, t¸c dông thÈm mÜ cao. NÕu kh«ng cã çc yÕu tè nµy, c©u ®è kh«ng cßn lµ nã n÷a.

Tµi liÖu tham kh¶o

dông häc, tËp 1, §HSPHN.

4. Lª B¸ H¸n, TrÇn §×nh Sö, NguyÔn Kh¾c Phi (®ång chñ biªn), Tõ ®iÓn thuËt ng÷ v¨n häc, GD, t¸i b¶n 2006.

5. Bïi Minh To¸n, NguyÔn Ngäc San (1997), TiÕng ViÖt, tËp 3, GD.

(Ban Biªn tập nhận bµi ngµy 15-02-2011)

Ng«n ng÷ häc vµ viÖt ng÷ häc