T ạ p c h í Khoa học Đ H Q G H N , K hoa h ọ c Xã hội v à N h â n v ả n 24 (2008) 1-11
Cải cách giáo dục đại học Nhật Bản và Đại học Hiroshima trong quá trình tập đoàn hóa
Trần K hánh Đức*^
Khoữ S ư phạm , D ạì học Q u â c g ia H à N ội, 144 X u â n T h ứ y , C ãu G iâỷ, H à N ội, V iệ t N a m Nhận ngày 03 tháng 02 năm 2008
Tóm Úi. Đài báo giói thiệu một số đặc đỉom của hệ thốn^ gỉáo dục đại hợc Nhật Đản trong quá ỉhnh cài cách giáo dục Kr thòi Minh trĩ Thicn hoàng (1868*1912) cho âẽn nay. Chú ý được tập trung vào giai đoạn (ải câ u trúc hộ ỉhông giáo dục đại học Nhật Bản sau chiến tranh thế giới thứ Ĩ1 trẽn cơ s ó m õ h ìn h Mỹ,
Tập đoàn hoá )ả một trong những xu hướng phát (rich của hệ thống giáo dục đại học Mhậ( Đản trong cai cách giáo dục. Trong xu hiróng nàỵ, các co sd giáo d ục đại học don ngành đuợc kẽ't hợp vả to chức ỉại thành các dại học đa ngành, da iỉnh vực (university) với quỵcn tự chii và tự chịu trách nhiệm cao. Xu hướng írên đà và đang được ửiực hiện với nhiểu chinh sich quốc gia mới và mô hình mới VC ca chc quản lý; tổ chức bộ máy quỏn lý, đấu tư làl chính và đội tìgủ giảng viên... d cảc trưòng dại học ó5ng,
Đại học Hiroshima là một trong nhửng đại học quốc gia lớn nhất ò Nhặt Đản. Đại học này được thành lặp vào ngày 31/5/1949 do kết quả tổ chức lại các cơ sỏ giáo dục đại học cỏ ó khu vực Hiroshima trưóc chlôh tranh the giới thứ II. Đại học Hiroshima đang hướng dôh mục tiêu trỏ ưìành một trung tảm giáo dục và nghiên cửu cùa Nhật Bảiì tẩm cõ tho giới trong thô'ký 21.
Cuỏì bài báo có nêu một số bàl học kinh nghiộm cúa N hật Bản cho công cuộc đối mới giảo dục học ViộL Num.
1. L ời n ó i dắư
N h ậ t Bản - c ư ò n g q u ố c k in h t ê 't h ế giới d ả v ư ơ n le n từ đ ố n g tro tả n c ú a c u ộ c ch ien T h ế giới th ứ II với n h ừ n g n ỗ lự c p h i th ư ờ n g v à chiêVi lư ợ c p h á t triẽ n k h ỏ n n g o a n . L à m ộ t n ư ớ c n g h è o v ế là i n g u y ê n th ié n n h iê n n ê n n h à c a m q u y ế n N h ậ t B ản n g a y từ th ò i cải các h c ủ a M in h tri (1868-1912) đ ã đ ặ c b iệ t chú ý đ ê h g iả o d ụ c n h ằ m p h á t triế n n g u ổ n v ố n c o n n g ư ờ i. N g a y từ đ ẫ u I h ế k ỷ 20 (1900) N h ậ t
DT; 84-4-7548W2
E-maíÌ: kducl954#y3hoo.com
B án đ ă p h ổ c ậ p g iáo d ụ c tiế u học. G iá o d ụ c c o b ả n (e le m e n ta ry e d u c a tio n ) ià g iá o d ụ c b ắ t b u ộ c v à m iề n p h í. T ừ th ậ p n iê n 70 N h ậ t B ản đ ã p h ổ c ậ p g iá o d ụ c tr u n g h ọ c b ậ c c a o (u p p e r s e c o n d a ry e d u c a tio n ) c h o h ọ c s in h tr o n g đ ộ tu ổ i. Đ â y ià n ế n tả n g v ữ n g c h ắ c c h o c ô n g c u ộ c p h á t triể n g iá o d ụ c đ ạ i h ọ c N h ậ t B án đ ư ợ c b ắ t đ ầ u từ sau T h ế c h iế n t h ử II v à c h o đ ế n n a y (2008) đ ẵ có k h o ả n g tr ê n 50% h ọ c s in h tô't n g h iệ p tru n g h ọ c tiế p tụ c th e o h ọ c ở các t r ư ờ n g c a o đ ẳ n g , đ ạ i h ọ c Ị l] . G iá o d ụ c đ ạ i h ọ c N h ậ t B ản đ ẵ th ự c s ự b ư ớ c v à o th ờ i kỳ p h á t tr ỉế n m ớ i th e o h ư ó n g h iệ n đ ạ i h ó a , q u ô c t ế h ó a v à đ ạ i c h ú n g h ó a v á i q u á tr ìn h tậ p
Trần KhÁnh Đ úc / Tạp chi Khoữ học D H Q G H N , Khoỉĩ học X ã hội N hân vàn 24 (2008) 2- I I
đ o à n h ó a đ ư ọ c k h ớ i đ ộ n g t ừ n h ữ n g n ă m 70 c ù a th ê kỷ 20. T ậ p đ o à n h ó a (in c o rp o ra tio n ) là q u á trìn h s ắ p xếp, (ố c h ứ c lại các cơ 50 g iá o d ụ c đ ạ i học c h u y ê n n g à n h , đ ơ n n g à n h c ù n g m ộ t k h u v ự c ỉh à n h n h ữ n g đ ạ i h ọ c đ a n g à n h , đ a lĩn h v ự c với tín h tự c h ủ . tự c h ịu trá c h n h iệ m cao.
2. V à ỉ n é t v é h ệ th ố n g g ỉá o đ ụ c đ ạ i h ọ c N h ậ t B ản
H ệ th ố n g g iá o d ụ c đ ạ i h ọ c h iệ n đ ạ i của N h ậ t Bản đ ư ợ c h ìn h th à n h từ c u ô ì t h ế k ỷ 19 v ớ i s ự ra đ ờ i c ú a Đ ạ i h ọ c T o k y o (sau n à y đ ư ọ c gọi là Đ ạ i h ọ c q u ổ c lậ p T o k y o ) v à o n ă m 18S7. C ác D ại h ọ c q u ố c lậ p k h á c lã n lư ợ t đ ư ợ c th à n h lậ p n h ư Đ ạ i h ọ c K yoto, T o h o k u , O sa c a ... C á c đ ạ i h ọ c n à y là n h ữ n g đ ạ i h ọ c đ a n g à n h đ ư ợ c h ìn h th ả n h th e o m ô h m h đ ạ i h ọ c c h â u Ả u (m ô h ìn h Đ ứ c ) v ó i h ệ th ô n g q u á n lý h à n h c h in h tậ p I r u n g m ạ n h ò c a p trư ờ n g v à q u y ể n tự c h ủ (q u a s i-a u to n o m o u s ) v ế h ọ c c h ín h c ủ a các đ ơ n v ị h ọ c th u ậ t (k h o a /tru n g tâ m ). N g o à i các đ ạ i h ọ c q u ô c lập , n h iể u c ơ s ò g iá o d ụ c đ ạ i h ọ c cú a n h à n ư ó c , trư ờ n g có n g c ú a các đ ịa p h ư ơ n g (p u b lic local) v à n h iể u tr u ờ n g tư (p riv a te ) c ũ n g đ ư ợ c tiế p tụ c th à n h lậ p ữ o n g th ờ i g ia n s a u c h iế n tra n h (xem b ả n g 1).
T rư ó c C h iế n tr a n h t h ế g ió i th ử I I h ệ th ô n g g iá o d ụ c đ ạ i h ọ c N h ậ t B ản đ ư ợ c d ặ c trư n g b ớ i hộ th ô n g q u ả n lý h à n h c h ín h - tậ p tr u n g (tu y k h ô n g h o à n to à n ) ờ các trư ờ n g n h à n ư ó c đ ặ c b iệt là các Đ ạ i h ọ c q u ố c lậ p d o các trư ơ n g n à y n h ậ n đ ư ợ c rứ ìiẽu đ ặ c q u y ể n ư u đ ẵ i v ề đ ộ i n g ũ n h ả n sự , tr a n g b ị, đ ẩ u tư tài c h ín h từ n g â n sác h n h à n ư ó c .
Bảng 1 - Sô' lượng các co sỏ giáo dục ĐH ỏ Nhật Bán (1943) chia thoo loại hinh truìmg và loại hình sở hừu
Loại hình Dại Các trường Tổng
học chuyòn ngành SÔ
Đại học 7 7
quốc lập
Đại học cóng 12 58 70
Dại học công dja 2 24 26
phương
Dại học tư 28 134 162
Tổng số 49 216 275
NguSn: Ịun Oba, 2005121.
H ệ th ô n g g iá o d ụ c đ ạ i h ọ c m ỏ i, h iệ n đại c ủ a N h ậ t B ản đ ư ợ c h ìn h th à n h từ s a u k h i kcì th ú c T h ê ' ch iẽh th ử II th e o m ô h ìn h Mỹ (A m e ric a m o d e l) v ớ i h ệ Ih ố n g đ à o tạ o 4 c ấ p C b ậ c đ ạ i học: C a o đ ẳ n g , c ử n h â n , th ạ c s ĩ v à tiên sĩ. Đ áy là th ờ i k ỳ p h á t Iriển m ạ n h các loại h ìn h đ ạ i h ọ c đ a n g à n h , đ a lĩn h lự c ở các đại h ọ c ló n n h ư Đ ạ i h ọ c T o k y o , Đ ại học O saC íi..
đ ổ n g th ò i c ũ n g là th ò i kỳ p h á t triế n m ạ n h vỗ sô' lư ợ n g v à q u y m ô đ à o tạ o đ ạ i h ọ c ở các đ ại học, trư ờ n g đ ạ i h ọ c tư . Đ ế n n ă m 1949, hộ th ô n g g iá o d ụ c đ ạ i h ọ c N h ậ t B án đ ã c ó th ê m 70 trư ờ n g đ ạ i h ọ c quô'c gia, 17 trư ờ n g đ ạ i học c ô n g ở đ ịa p h ư ơ n g v à 81 tr ư ờ n g đ ạ i h ọ c tư c ù n g h à n g tră m ỉrư ờ n g c a o đ ẳ n g . H ệ tho'n^
các trư ờ n g c a o d ẳ n g G u n io r C ollege) cùng đ ư ợ c m ó r ộ n g th e o n h iế u lĩn h v ự c n h ư su p h ạ m , k ỹ ỉ h u ậ t k in h ỉe .., Đ ặ c b iệ t là tù n ă m 1961 đ ã h ìn h ỉh à n h lo ạ i h ìn h c a o đ ă n ^ c ô n g n g h ệ 5 n ă m (C o lle g e of T echonogy]
d à n h c h o h ọ c s in h lô't n g h iệ p tru n g h ọ c c ơ SC (lo w e r s e c o n d a ry sch o o ls). C h o đ ê h nay N h ậ t B ản đ ẵ có h ơ n m ộ t n g h ìn trư ò n g đ ạ h ọ c v à c a o đ a n g v ớ i h ơ n 3 triệ u sin h v iê r tro n g đ ó p h a n lớ n là ở loại h ìn h trư ờ n g tv (xem b á n g 2).
Trần Khánh Điec / Tạp chi Khoa học Đ H Q G H N . Khoa học Xã hội và Nhản văn 24 (2008) 1-11
Bâng 2. Quy mô giáo dục đại học Nhật Bản (2004).
Loại hình Sô’ Irường (trưòng tư) Sô' suứí viên {ò trưừĩig tư) So giảng viên (ó trường tư)
Cao đăng cõng nghệ 63(3) 58.681 (2.296) 4.474 (247)
Cao dăng 508 (451) 233.749 (214.264) 12740(11.082)
Dại học 709 (542) 2.809.323 (2.062.065) 158756 (86.683)
Các trường đào tậo chuyên nghíộp 3.443(3.228) 791.540 (761735) 40.675 (37.902)
NguSn: Ịun Oba, 200512].
B ắl đ ẩ u từ n h ữ n g n ă m 70 c ú a th ẽ ' kỷ 20 q u y m ô g iá o d ụ c đ ạ i h ọ c N h ậ l B ản đ ã tă n g m ạ n h , m ở đ ẩ u c h o q u á trìn h đ ạ i c h ú n g hóa g iá o d ụ c đ ạ i học. N ê u n h ư ó H o a Kỳ q u á ỉrìn h đ ạ i c h ú n g h ó a g iá o d ụ c đ ạ i h ọ c có vai trò lớ n c ù a h ệ th ố n g các trư ờ n g c a o đ ẳ n g c ộ n g đ ổ n g (C o m m u n ity C o lleg e) th ì ở N h ậ t B ản v a i trò lớ n th u ộ c v ể h ệ thôVig các trư ờ n g đ ạ i họC; cao đ ẳ n g tu . Q u y m ò g iá o d ụ c đ ạ i h ọ c ỉă n g lên k h o ả n g 5 lẩn từ 1965 đ ê h 2007.
T ỷ lệ sin h v iê n tro n g đ ộ tu ổ i v à o đ ạ i hoc, cao đ ẳ n g tă n g từ 10% (1960) lên k h o ả n g g ầ n 60%
(2007). S ô 's in h v iê n n ư ớ c n g o à i h ọ c đ ạ i h ọ c ò N h ậ t B àn tă n g m ạ n h từ k h o ả n g 10.000 sin h v ic n (1983) lẽn 117.000 sin h v iê n (2004).
K h á c với g iá o d ụ c c ơ s ờ là g iả o d ụ c b ắ t Luỹ^ V d UÙCH pUí/ ị;ỉá u hv^ N h ộ l Dâii CÓ m ứ c h ọ c p h í k h á c a o ò trư ờ n g tư c ù n g n h ư ờ trư ờ n g c ô n g . N g o à i s ố sin h v iê n đ ư ợ c cấp h ọ c b ổ n g c ủ a C h ín h p h ú N h ậ t B ân h o ả c các n g u ổ n tà i trợ k h á c đ e tra n g trả i h ọ c p h í, còn lại đ ẽ u p h ả i đ ó n g h ọ c p h í th e o m ứ c th u của từ n g ỉrư ờ n g p h ù h ọ p với k h u n g q u y đ ịn h c h u ẫ n c ú a B ộ G iá o d ụ c , V ăn hóa^ T h ế th ao , K ho a h ọ c v à C ô n g n g h ệ (M EXT) n h ư n g k h ò n g đ ư ợ c v ư ợ t q u á 10%. V í d ụ tro n g n ă m 2007 m ử c th u h ọ c p h í c ủ a Đ ại h ọ c H iro s h im a là 535.800 Y ê n /n ă m c h o b ậc c ử n h â n v à th ạc 5Ĩ. P h í tu y ể n sin h đ ẵ u v à o là 282.000 Yên.
N h ậ t B ản k h ò n g tổ c h ứ c k ỳ th i q u ố c g ia tu y ể n sin h đ ạ i học. H ọ c s m h tô'l n g h iệ p p h ổ th ô n g tru n g h ọ c sẽ p h ả i q u a hai v ò n g th i tu y ế n : V òng 1 d o T r u n g tằ m q u ô c g ia tru v ể n sin h
đ ạ i h ọ c to c h ứ c (so tu y ế n ); v ò n g 2 d o từ n g đ ạ i h ọ c tố c h ú c th e o y ê u c ẩ u c ú a từ n g k h o a /n g à n h đ à o tạ o ở n h à trư ờ n g .
3. X u h ư ó ỉìg t ị p đ o à n h ó a tr o n g q u á trìn h c ải c ách g ỉá o d ụ c d ậ i h ọ c ỏ N h ậ t B ản
3.1. Cải cách giáo d ụ c dại học
Đ ê đ á p ứ n g n h u cầu p h á t triế n c ủ a N h ậ t B ản tro n g n h ữ n g ỉh ậ p n iên cu ô ỉ t h ế k ý 20 và đ a u t h ế kỷ 21, từ n h ủ n g n ă m 80 c ù a th ê 'k ỳ 20 N h ậ ( B án đ ã tich h à n h cải cách h ệ th ố n g g iáo d ụ c đ ạ i h ọ c N h ậ t Bán. Đ ẵy là c u ộ c cải cách s â u rộ n g n h ã t v ẽ g iá o d ụ c k ế từ s a u k h i k( t th ú c ih ế c h iè h II. N ă m 1984 H ộ i đ ổ n g cải cách g iá o d ụ c đ ư ợ c Ih à n h lậ p v à s a u đ ó đ ẻ h 1987 là U ỷ b a n đ ạ i h ọ c trự c th u ộ c T h ủ tư ớ n g N h ậ l B ản đ a d ư ọ c th à n h lập. ử y b a n g iá o d ụ c đ ạ i h ọ c đ ã đ ư a ra n h ữ n g k h u y ẻ h c á o v ẽ cải cách g iá o d ụ c đ ạ i h ọ c n h ằ m đ á p ứ n g nhŨTig biẽiì đ ố i n h a n h c h ó n g c ủ a đ ờ i s ố n g k in h t ế - x ã hội N h ậ t B ản h iệ n đ ạ i và m ô i trư ờ n g q u ô c t ế vói các d ặ c đ ic m sau:
1) N h ừ n g tiế n b ộ n h a n h c h ó n g v ể n g h iê n c ứ u k h o a h ọ c v à n h ữ n g th a y đ ố i co b ả n v ể n g u õ n n h â n lự c đ ặ c b iệt là n h à n lự c trin h đ ộ Câo.
2) X u h ư ớ n g tă n g n h a n h q u y m ô v à n h u c ẩ u g iá o d ụ c đ ạ i h ọ c v à tín h đ a d ạ n g c ủ a c a c â u s in h viên.
Trần Khánh Đức t Tạp chi Khoa học ĐMQGHNe Khoa học X ã hội và N hấn vđn 24 (200$) ĩ-11
3) S ự tả n g c ư ở n g n h u c ẩ u h ọ c s u ố t đ ờ i v à n h ữ n g k ỵ v ọ n g n g à y c à n g tă n g c ú a x ã h ộ i v à o g iá o d ụ c đ ạ i học.
U ỷ b a n cải c ác h g iá o d ụ c đ ạ i h ọ c đ ã k h u y ế n n g h ị n h iể u b iệ n p h á p đ ể m ở r ộ n g v à n â n g c a o cha't lư ợ n g g iá o d ụ c đ ạ i h ọ c đ ặ c b iệt ỉà các lo ại h ìn h đ à o tạ o s â u đ ạ i h ọ c (g r a d u a te sch o o s) n h ư cải c ách v à n ă n g c a o h iệ u q u ả c ô n g tá c q u ả n lý g iá o d ụ c d ạ i h ọ c; cải cách c ấ u trú c v à n ộ i d u n g , c h ư ơ n g tr ìn h đ à o tạo đ ạ i h ọ c (đ ạ i cưcm g v à c h u y ê n n g h iệ p )... th eo h ư ớ n g tă n g tín h tự c h ù v à tín h c h ấ t r iê n g của các tn i ò n g đ ạ i học; đ ư a ra c á c tiê u c h u ẩ n th à n h lậ p trư cm g đ ạ i h ọ c v à h ệ t h ố n g đ à o tạo th e o tín chi ở b ậ c đ ạ i học...
V ào n ă m 1998, ư ỷ b a n g iá o d ụ c đ ạ i học đ ã đ ư a ra b ả n b á o c ả o v ề 'T ẵ m n h ìn g iá o d ụ c đ ạ i h ọ c tro n g t h ế k ỳ 21 v à các b iệ n p h á p cải cách c h o tư ơ n g lai" v ó i các n ộ i d u n g c ơ b ả n sau: [2].
1) N â n g c a o c h a t lư ợ n g g iả o d ụ c v à n g h iê n c ứ u v ớ i đ ịn h h ư ớ n g k h u y ế n k h ích , n u ô i d ư d n g n ă n g lự c tìm k iế m v à s á n g tạo .
2) B ảo đ ả m tín h tự c h ủ c ủ a c á c tr ư ờ n g đ ạ i h ọ c b ằ n g v iệ c h ìn h th à n h m ộ t h ệ th ô h g cấu t r ủ c m c m d c o , UnW h o ạ t t r o n g đ à o t ạ o v à n g h iê n cứ u .
3) H ừ ử i th à n h h ệ th ố n g q u ả n ỉý v à q u ả n trị đ ạ i h ọ c v ó i trá c h n h iệ m c ủ a t ừ n g c ơ s ỏ đ ạ i h ọ c tr o n g v iệ c ra q u y ê t đ ịn h v à tố c h ử c th ự c hiện.
4) C á b iệ t h ỏ a các trư ẻ m g đ ạ i h ọ c (ừ id ỉv id u a lise u n iv e rs itie s) v à tiế p tụ c n â n g cao c h ấ t lư ợ n g n g h iê n c ứ u v à đ à o tạ o th ô n g q u a h ệ th ố n g đ á n h g iá n h iề u b ê n .
Đ ế n n ă m 2 X 1 U ỷ b a n g iá o d ụ c đ ạ i h ọ c đ ẫ đ ề xua't các " C h in h s á c h cải c á c h c ơ c â u g iá o d ụ c đ ạ i h ọ c c ô n g ỉập " v ó i m ụ c tiê u tă n g c ư ò n g tín h n ă n g đ ộ n g v ả k h ả n ả n g c ạ n h tra n h q u ô c tê' c ủ a các đ ạ i h ọ c c ô n g vcri các b iệ n p h á p c o b á n sau :
1) C ẩ n k iê n trì có các b iệ n p h á p kiẽn q u y ế t v à tá o b ạ o tro n g c ủ n g cô" v à p h á t triến các đ ạ i h ọ c c ô n g .
2) V ận d ụ n g các p h ư c m g p h á p q u ả n lý d o a n h n g h iệ p (k h u v ự c tư n h â n ) tr o n g q u ả n lỷ các Irư ờ n g đ ạ i học. V ói xu h ư ớ n g n à y các trư ờ n g đ ạ i h ọ c là m ộ t th ự c t h ế q u ả n lý đ ộ c lậ p có s ự th a m gia q u ả n lý c ủ â các đ ô l tác b ê n n g o à i v à q u ả n lý n g u õ n n h â n lự c trẽ n cơ sở th ỏ a th u ậ n , h ọ p d õ n g .
3) H ìn h th à n h Cữ c h ế c ạ n h tra n h tro n g g iá o d ụ c đ ạ i h ọ c v ớ i đ á n h g iá 3 b è n .
N ă m 2002 L u ậ t g iá o d ụ c n h à trư ờ n g sừ a đ ổ i đ ã đ ư ợ c b a n h àrứ ì c h o p h é p cảc n h à trư ờ n g lin h h o ạ i h ơ n tro n g v iệc cải lổ c o câu tổ c h ứ c v à q u ả n lý các k h o a v à đ ơ n vị n g h iệ p v ụ c ù n g v ớ i h ệ th ô h g đ á n h g iá 3 b ê n đ ư ợ c triế n k h a i (N h à trư ờ n g - N h à n ư ó c v à các tố c h ứ c x ã h ộ i - n g h ể n g h iệ p ). T h e o L u ậ t này n h à trư ờ n g đ ạ i học đ ư ợ c t ự c h ù v à tự chịu trá c h n h iệ m th e o L u ậ t đ ịn h v iệc c ấ p các v ă n b ằ n g , c h ứ n g c h ỉ các c h ư ơ n g trìn h đ à o tạ o cú a n h à trư ờ n g , g iả m b ớ t v iệc q u ả n lý trự c tiếp c ù a B ộ G iá o d ụ c V ă n h ỏ a , T h ế th ao , K hoa h ọ c v à C ô n g n g h ệ (MEXT) tro n g v â h đ ể này.
3.2. Tập đoàn hóa các đại học cô n g lập
M ộ t tro n g n h ử n g đ ặ c đ iể m c o b ả n n h ấ t c ủ a c ô n g c u ộ c cải c á c h g iá o d ụ c đ ạ i h ọ c ó N h ậ t B ản tro n g n h ữ n g n á m v ừ a q u a V3 đ a n g tiế p tụ c tro n g g ia i đ o ạ n h iệ n n a y là tậ p đ o à n h ó a các đ ạ i h ọ c c ô n g iậ p . Q u á trìn h n à y đ ư ọ c th ự c h iệ n với m ụ c tiê u tă n g c ư ờ n g tín h đ ộ c lập^ tự c h ủ v à t ự c h ịu trá c h n h iệ m c ủ a các đ ạ i h ọ c c ô n g lập , á p d ụ n g m ô h ìn h q u ả n lý k iếu d o a n h n g h iệ p (b u s n e ss m o d e l) tr o n g q u ả n trị đ ạ i học.
T h e o các n h à n g h iê n c ử u đ ạ i h ọ c N h ậ t B án (O b a , 2005) tư tư ở n g tậ p đ o à n h ó a đ ạ i h ọ c c ô n g k h ô n g p h ả i là tư tư ờ n g m ớ i ò N h ậ t
Tràn Khảnh Đ ứ c ! Tạp chỉ Khoứ học Đ H Q G H U , Khoa học X ẵ h ộ ỉv à N hẵn vàn 24 {200S) 1-2 ĩ
B án m à tư tư ờ n g n à y đ ã h ìn h th à n h từ CUỒI t h ế kỷ 19 (1899) k h i xuâ'l h iệ n đ ế x u ã \ v ẽ 'T ừ d i đ ộ c lậ p c ủ a các Đ ại h ọ c q u ô c lập"
(T e ik o k u d a ig a k u d o k u r itu a n sh ỉk o ) n h ă m g iả m b ớ t s ự p h ụ th u ộ c v ẽ h ọ c th u ậ t c ủ a các đ ạ i h ọ c đ ô i v ó i H o à n g gia. Đ ê h n h ữ n g n ă m 60 c ũ n g có n h ữ n g ý tư ở n g v ề tậ p đ o à n h ó a đ ạ i h ọc. N ă m 1971 H ộ i đ ổ n g t n i n g ư ơ n g v ề g iá o d ụ c đ ằ đ ư a r a các d ẽ x ua't v ẽ tậ p đ o à n h ó a các đ ạ i h ọ c c ô n g n h ằ m tă n g tin h t ự c h ủ , đ ộ c lậ p c ủ a các đ ạ i h ọ c v à q u a đ ó tạ o đ iể u k iệ n c h o các đ ạ i h ọ c tự p h á t triể n .
Đ ến n h ữ n g n ă m c u ô ì th ậ p k ỷ 80, U ỷ b a n cải cách g iá o d ụ c c ũ n g đ ã c ó n h iề u th ả o lu ậ n v à đ ể xuâ't v ể tậ p đ o à n h ó a đ ạ i h ọ c c ô n g (n h à n ư ớ c v à đ ịa p h ư ơ n g ). V iệc c h u y ế n đ ố i n à y đ ư ợ c x em n h ư là m ộ t p h â n c u a c u ộ c cải cách h à n h c h ín h v à q u ả n lý n h à n ư ó c . V ào n h ữ n g n ă m 90 m ộ t s ố cơ q u a n tư v ấ n c ủ a C h ín h p h ủ c ũ n g tiế p tụ c đ ể x u ấ ì các p h ư ơ n g á n tậ p đ o à n h ó a đ ạ i học s o n g k h ô n g n h ậ n đ ư ợ c s ự nhâ't trí; đ ổ n g tìn h c ủ a Bộ G iả o d ụ c (cũ) v à các Đ ại h ọ c c ô n g . Q u a đ ó có th ê th â y v iệ c tậ p đ o à n h ó a đ ạ i h ọ c ỏ N h ậ t B ản k h ô n g p h ả i là m ộ t v iệc d ễ d à n g d o n h ữ n g n íu k é o v ể q u a n n iệ m
v à q u y c n [ ọ i c ủ a CÁC l ỉ ạ i h y c d ư y t . n h à
n ư ó c b a o cấp.
Đ ê h n ă m 1999, h ệ th ố n g q u á n lý m ới đ ư ợ c th iẽ t lậ p vớ i tê n g ọ i ”C ơ s ở q u ả n lý đ ộ c lập " (lA I) th e o Q u y ế t đ ịn h c ủ a C h ín h p h ủ . T h e o đ ó m ộ t sô* tổ c h ứ c d ư ợ c đ ư a ra k h ò i co ch ê' q u ả n lý c ủ a N h à n ư ỏ c tr u n g ư ơ n g v ó i q u y ể n tự c h ủ c a o đ ể n ă n g c a o h iệ u lự c v à h iệ u q u ả q u ả n trị c ũ a tổ c h ứ c . V iệc c h u y ê h đ ổ i các đ ạ i h ọ c c ô n g th à n h c á c c ơ sở q u ả n trị đ ộ c lậ p đ ư ợ c x em n h ư là m ộ t p h ẫ n c u a cải các h g iả o d ụ c đ ạ i h ọ c đ ế tă n g tín h tự c h ủ c ủ a các đ ạ i học. Đ ê h th á n g 4/2001 đ â có 57 tậ p đ o à n t ự c h ủ n h à n ư ó c đ ư ợ c th à n h lậ p . Việc tậ p đ o à n h ó a đ ạ i h ọ c lú c n à y t r ò th à n h m ộ t
b ộ p h ậ n c ủ a c ô n g cu ộ c c ài c ác h h à n h chừ ứ ỉ v ế m ô h ìn h q u ả n lý c ủ a c ác t ổ c h ứ c n h à nưóc.
T ừ 1999 c á c n g h iê n c ứ u v ể tậ p đ o à n h ó a đ ạ i h ọ c đ ằ đ ư ợ c tổ c h ứ c c h ín h th ứ c d ư ớ i s ự c h i đ ạ o c ỉia B ộ G iáo d ụ c V ăn h óa, T h ế thao, K h o a h ọ c v à C ô n g n g h ệ (M EXT) v à s ự p h ô i h ợ p c ủ a H iệ p h ộ i các trư ờ n g đ ạ i h ọ c công.
T h á n g 6/2001 B ộ trư ờ n g Bộ G iá o d ụ c , V ăn h ó a , T h ế th a o , K h o a h ọ c v à C ô n g n g h ệ (M EX T) đ ă ra v ả n b ả n " C h in h s á c h cảỉ cách c ấ u tr ú c đ ạ i h ọ c " tro n g đ ó n h ã h m ạ n h các đ iẽ m s a u [3]:
1) T ổ c h ứ c lại v à h ợ p n h ằ \ các đ ạ i học công.
2) T ậ p đ o à n h ó a đ ạ i h ọ c công.
3) P h á t tr iể n đ ạ i h ọ c th e o các tiê u c h u ẩ n q u ố c t ế c a o v ớ i c o c h ế d á n h g iá 3 b ẻn.
T h á n g 6/2001 C h ín h p h ú N h ậ t B ản có qu y ê^ đ ị n h v ể c ải cách c ơ c ấ u k in h tê 'v à q u ả n lý k in h tê v ĩ m ô tro n g đ ó n h ấ n m ạ n h "C ác đ ạ i h ọ c c ô n g p h á t triế n h ư ớ n g tớ i m ụ c tiêu cạn h tr a n h qu o 'c tế... v à v iệc tậ p đ o à n h ó a sẽ tạ o đ iế u k iệ n tă n g tin h tự c h ủ v à k h á n ă n g á p d ụ n g c á c q u a n đ iế m , kỹ th u ậ t q u ả n lý c ủ a k h u v ự c t u n h â n " .
T h á n g 6/2 0 0 2 C h ín h p h ù N h ậ ỉ B àn lại ra
i|u y C A đ ị i ì h VC c d c *‘C h ú i l i c u b ả i i v é
q u ả n lý k i n h tẽ , tả i c h in h v ì cảỉ cách h ệ th ố n g ” tr o n g đ ó q u y ế t đ ịn h v iệc tậ p đ o à n h ỏ a các đ ạ i h ọ c c ô n g v à b ă i b ỏ c h ỉn h sác h b iê n chề' n h à n ư ớ c v ể n h â n s ự ò c ác đ ạ i học. Đ ổ n g th ờ i C h ín h p h ủ N h ậ t Bản n h ã n m ạ n h v iệc n à y p h ả i đ ư ợ c th ự c h iệ n c o b ả n từ n ă m h ọ c 2004 v ới c á c c h i d ẫ n v ể v iệc x â y d ụ n g n g ả n sách g iả o d ụ c d ạ i h ọ c p h ụ c v ụ y ê u c ẩ u trẽ n n g a y tư 2003.
Đ ê h th ả n g 7/2003 L u ậ t v ể T ậ p đ o à n h ỏ a đ ạ i h ọ c c ô n g v à 5 L u ậ t k h á c có liên q u a n đ ẵ đ ư ợ c c h ín h th ứ c th ô n g q u a . Đ ế n n g à y 1 th á n g 4 n ả m 2004 ìằ \ c ả các đ ạ i h ọ c c ô n g đ ă đ ư ợ c tậ p đ o à n h ó a (x e m h ìn h 1).
Tràn Khảnh Dửc / Tạp chi Khoa học D H Q C H N , Khoa học X â hội và Nhản vản 24 (200S) i ' l l
Hình 1. So đõ hệ thống tập doàn đại hợc công.
T h eo L u ậ t n à y k h ò n g c ò n c h ẽ' đ ộ cOng c h ứ c n h à n ư ớ c đ ô ì v ớ i đ ộ i n g ũ g ỉả n g v iẻ n và c á n b ộ q u ả n lý. T ậ p đ o à n đ ạ i h ọ c có m ô ì liên h ệ c h ặ t chẽ vớ i các đ ô ì tảc (d o a n h n g h iộ p , tổ c h ứ c x ã h ộ i - n g h ể n g h iệ p ...) v à á p d ụ n g m ô h ìn h q u ả n lý k iếu d o a n h n g h iệ p tư . C h ủ tịch đ ạ i h ọ c có q u y ẽ n b ồ n h iệ m g iá m đ ô c các đ a n v ị trự c th u ộ c là n g ư ờ i n u ớ c n g o à i. V iệc p h â n b ố n g â n sác h n h à n ư ớ c cho các đ ạ i h ọ c đ ư ọ c ả p d ụ n g th e o p h ư o n g th ứ c trọ n g ó i (a lu m p
su m ) d ự d tr è n k ế i q u ả th ự c h iệ n c á c k ê 'h o ạ c h h o ạ t đ ộ n g tr u n g h ạ n (6 n ă m ) đ ã đ ư ợ c Bộ G iá o d ụ c , V ăn h ỏa, T h e th ao , K h o a h ọ c và C ô n g n g h ệ (MEXT) p h ê d u y ệ t. K è \ q u ả tự đ á n h giá c ủ a các tậ p đ o à n đ ạ i h ọ c v à đ á n h giá cú a U ỷ b a n đ á n h g iá đ ạ i h ọ c (E v a lu a tio n C o m m itte e fo r N a tio n a l U n iv e rs ity C o rp o ra tio n s ) là cơ s ở c h o v iệc k iể m đ ịn h và p h â n b ổ n g â n s á c h (x em h ìn h 2).
Hình 2. So đổ hệ thông danh giá các tập đoàn dại học.
Trần Khảnh Đức ỉ TợỊì chi Khoa học D H Q G H N , Khoa học Xâ hội ĩ>à N hắn vứn 24 (2008) J - I I
T ậ p đ o à n h ó a các đại h ọ c đ ư a đ ê h th a y d ố i c ơ b ả n tổ c h ứ c b ộ m áy q u ả n lý cúa các đ ạ i học công. T h e o tổ c h ứ c tậ p đ o à n c ơ c â u lổ c h ứ c q u ả n lý ó m ỗ i đ ạ i h ọ c N h ậ t B ản tậ p Iru n g q u y ể n lự c v à o c h ủ tịch đ ạ i h ọ c v à có 3 co q u a n c h ủ yẽ'u (x e m h ìn h 3).
I) H ộ i đ ỡ ng các giám doc: c ơ q u a n có th ẩ m q u y ể n th ả o lu ậ n các v âìi đ ề q u a n trọ n g irư ử c
k h i c h ũ tịch đ ạ i h ọ c ra quyê^t đ ịn h .
2) H ội đ o n g Q uản trị: T h ả o lu ậ n v à q u y ẽ t đ ịn h n h ữ n g v ẵ h đ ể q u a n trọ n g v ể q u ả n trị n h à trư ờ n g .
3) H ội đ ỗ n g đào iợo và nghiền cứu: T h ảo lu ậ n , tư v ằ h v à q u y ế t đ ịn h n h ữ n g v ă n đ ể q u a n trọ n g v ể đ ả o tạ o v à n g h iê n c ứ u n h à trư ờ n g ,
Hlnh 3. Mô hình ìô chức quản lý tập đoàn đại học [3Ị.
C h ẽ 'đ ộ tu y ể n d ụ n g n h â n sự , đ ã i n g ộ v à s ử d ụ n g đ ư ọ c th a y đ ổ i c o b ả n từ th e o c h ế đ ộ c ò n g c h ứ c n h à n ư ó c s a n g ỉh e o c h ế đ ộ tu y ế n d ụ n g la o đ ộ n g v à c h ín h sá rh Iư ữ n g b ố n g , đẫi n g ộ riê n g c ù a các tậ p đ o à n đ ạ i học.
ỉ ĩ ộ i <.ỉõiiịị q u ả n u ị c ó bỌ i h d iìt
c ú a các cá n h ẵ n , lổ ch ứ c b ề n n g o à i nhà trư ờ n g n h ư cỏ đ ạ i d iệ n H ội đ ổ n g g iả o d ụ c đ ịa p h ư ơ n g , c h u y ê n g ia n ư ớ c n g o ài; đ ạ i d iệ n các d o a n h n g h iệ p ; các iồ c h ứ c xă h ộ i - n g h ể n g h iệ p ...
Q u á trìn h tậ p đ o à n h ó a các Đ ạ i h ọ c cô n g (T ru n g ư ơ n g và đ ịa p h ư a n g ) ở N h ậ t B ản đ ă c ơ b ả n h o à n íh à n h v à o n ă m 2004 s o n g c ù n g c ò n k h ô n g ít v â n đ ể p h ả i iic p tụ c h o à n th iệ n . Việc á p d ụ n g m ô h in h q u ả n lý k iế u d o a n h n g h iệ p đ ò i h ò i s ự th a y đ ổ i m ạ n h n ế p n g h ĩ v à p h o n g c ác h làm v iệc c ủ a các n h à q u ả n lý đ ạ i h ọ c c ô n g th e o c o chê' m ớ i v ố n n h iể u n ă m q u e n v ó i c o c h ế q u ả n lỷ h à n h c h ín h b a o cấp c ú a n h à n ư ớ c . N g â n sác h tà i c h ín h k h ô n g ổn đ ịn h m à tù y th u ộ c v à o kê't q u ả đ á n h g iá 3 b ê n
tro n g khi các c h u ẩ n m ự c, p h ư o n g p h á p , q u y trìn h đ á n h g iá c h ư a h o à n th iệ n . C h ê' đ ộ cô n g c h ứ c b ị b ã i b ỏ k é o th e o n h ữ n g lo lắ n g v ể vị trí, v iệc làm k h ô n g ổ n đ ịn h n h ư trư ớ c c ủ a đ ộ i n g ủ g iả n g v iê n . Đ ặc b iệ t có n h iễ u b ả n k h o ăn v£' u ìn ii Iiày d ư ò ỉi^ ỉìh ư ìả q u á trin lì tư n h â n h ỏ a đ ạ i h ọ c công, xóa b ò loại h in h đ ạ i h ọ c c ô n g tr o n g h ệ th ô h g g iá o d ụ c đ ạ i học N h ậ ỉ Bản.
4. Đ ạ i h ọ c H io s h ìm a (ro n g q ú a tr ìn h tậ p đ o à n h ó a
4.1. T h ô n g tin c h u n g
Đ ạ i h ọ c H iro s h ứ n a ià m ộ t tro n g n h ử n g đ ạ i h ọ c c ô n g lớ n ở N h ậ t B ản đ ư ọ c th à n h lập từ 1949 trê n co sở lổ c h ứ c lại các c ơ s ò g iáo d ụ c đ ạ i h ọ c ở k h u v ự c h à n h c h ín h - lẵ n h th ố H iro sh im a .
8 Trần Khánh Dừc / Tạp chi Khoa học D H Q G H N , Khoa học X â hội và N hản văn 24 (2008) ĩ - ĩ ĩ
T ro n g g ia i đ o ạ n đ ẩ u Đ ạ i h ọ c H iro s h im a b a o g ổ m Đ ạ i h ọ c H iro s h im a v ể V ăn c h ư ơ n g v à K h o a h ọ c (th à n h lậ p ti i 1929); T ru ờ n g Sư p h ạ m c a o c ấ p H iro s h im a (th à n h lậ p t ù 1902);
T rưcm g S ư p h ạ m H iro s h im a (th à n h lậ p từ 1943); T rư cm g K ỹ th u ậ t c a o c ấ p H iro s h im a (th à n h lậ p t ừ 1920). T r ư ờ n g C a o đ ẳ n g Y t ế H iro s h im a (th à n h lậ p 1945)... v à m ộ t s ố trư ờ n g k h á c tr o n g k h u v ự c H iro s h im a . C ó th ể n ó i n g a y từ đ ẩ u th à n h lậ p , Đ ạ i h ọ c H iro s h im a đ ã b ư ớ c đ ẩ u tr ê n c o n đ ư ờ n g tậ p đ o à n h ó a v ó i m ô h ìn h tổ c h ứ c c ủ a m ộ t đ ạ i h ọ c đ a n g à n h , đ a lĩn h v ự c ờ k h u v ự c . H iệ n n a y (2007) Đ ạ i h ọ c H iro s h im a có 11 K h o a c h u y ê n n g à n h , 12 T rư ờ n g c a o h ọ c (g ra d u a te schools); 20 V iện v à T ru n g tâ m n g h iê n c ứ u ; 4 T h ư v iện , các Ir ư ò n g p h ổ th ô n g th ự c h à n h v à n h iể u c a s ỏ k h ác. N g â iì s á c h n h à trư ờ n g là 67.806.000.000 Y ên (2007) tư ơ n g đ ư ơ n g k h o ả n g 50 triệ u USD.
T ừ 1973 đ ê h 1995 Đ ại h ọ c H iro s h im a đ ã h o à n th à n h v iệc tố ch ứ c lại v à c h u y ế n p h ẩ n lỏ n các K h o a /T ru n g lânV V iện n g h iê n c ứ u th à n h v iê n v ể k h u v ự c m ớ i d ư ợ c đ ẩ u tư xây d ự n g h iệ n đ ạ i, đ ẩ y đ ủ c ơ s ở v ậ t c h à i, tiện n g h i c h o đ à o (ạo đ ạ i h ọ c v à n g h iê n c ứ u k h o a h ọ c ỏ l ỉ ì g a s h i l l i r o e h i m a ( t r ừ K h o a Y v à D ư ợ c ớ k h u v ự c c ũ ơ th à n h p h ô ' H iro sh im a ).
H iệ n n a y (2007) Đ ạ i h ọ c H iro s h im a có q u y m ô đ à o tạ o k h o ả n g 15.000 s in h v iê n tro n g đ ó k h o á n g 1/3 (4.445) ỉà h ọ c v iê n s a u đ ạ i học (cao h ọ c v à tiê h sĩ). S ố lư ợ n g c á n b ộ , g iả n g v iê n !â 3.281 n g ư ờ i. C ó 755 s in h v iê n q u ô c i ẽ từ 57 n ư ó c n g o à i th e o hgc.
N g a y từ k h i m ó i th à n h lậ p (1949) Đ ạ i học H iro s h im a đ ằ đ ư a ra 5 n g u y ê n ta c chỉ đ ạ o cơ b ả n (M ỉsio n) là (4|:
1) T h e o đ u ố i H ò a b ìn h . 2) S á n g tạ o k iế n th ứ c m á i.
3) N u ô i d ư ỡ n g c o n n g ư ờ i.
4) H ợ p tá c v ó i đ ịâ p h ư o n g , k h u v ự c v à c ộ n g đ ổ n g q u ô c tê'
5) T iế p tụ c tự p h á t triển .
N ă m n g u y ê n tắc trê n t h ế h iệ n iTÌếì lý p h á t triế n đ ể th ự c h iện s ứ m ệ n h c ủ a Đ ại học H iro s h im a tro n g c ô n g c u ộ c c h â h h ư n g n ư ó c N h ậ t s a u c h iê h tra n h v à p h á t tr iể n h iệ n đại h ó a . T rê n c ơ s ó đ ó , Đ ạ i h ọ c H iro s h im a d ã đ ể râ các m ụ c tiê u p h á t triê n c ơ b ả n s a u [5]:
1) T rở th à n h m ộ t c o s ò đ ạ i h ọ c ở trìn h đ ộ c a o v ề đ à o tạ o v à n g h iê n c ử u tr o n g n ư ó c và q u ố c tê'
2) T ạ o d ụ n g m ô i trư ờ n g h ọ c tậ p , n g h iê n c ứ u đ ạ t đ ă n g c a p q u ô c tê' N u ô i d ư Õ T ì g tinh th a n s á n g tạ o k h o a h ọ c c h o th ẻ 'h ệ trẻ.
3) G ắ n n g h iê n c ứ u v ó i g iả n g d ạ y . Đ à o ỉạo đ ộ n g ũ c h u y ê n g ia s a u d ạ i h ọ c c ó trin h đ ộ cao th e o c h u ẩ n q u ổ c té'
4) Đ à o tạ o đ ộ i n g ù c ử n h â n có trìn h đ ộ và n ă n g lự c th ự c tiễ n c a o đ á p ứ n g y ê u c ẩ u n h â n lự c c ủ a x ă hội.
5) L iên k ê \ c h ặ t c h ẽ v ó i c ộ n g d õ n g , đ ó n g g ó p tích c ự c v à o s ự p h á t triế n đ a d ạ n g c ú a xâ hội,
6) T ả n g c ư ò n g n ă n g lự c c ạ n h tra n h q u ố c t ế , x ã h ộ i to à n cẵu . T ích c ự c ứ ìa m g iâ v à m ò rộ n g h ợ p t á c tra o đ ổ i q u ò c tẽ'
7) H ìn h th à n h c a c h è ' q u ả n lý đ ạ i h ọ c và các đ ơ n v ị th à n h v iê n tậ p tr u n g v à o "Con ngvrèri, p h ư o n g HẶI> v à t à i r h í n h "
8) H ìn h th à n h m ộ t h ệ th ố n g h ọ p lỷ tro n g đ á n h g iá k h ả n ă n g v à k ê ỉ quả^ tạ o m ô i trư ờ n g th u ậ n lợ i p h á t h u y m ọ i k h ả n ă n g c ủ a đ ộ i ngũ c á n b ộ v à s in h viên.
9) P h á t triể n h ệ th ố n g th ô n g rin v à tru y ể n th ô n g p h ụ c v ụ c ó h iệ u q u á h o ạ t đ ộ n g q u a n lý, g iả n g d ạ y v à n g h iê n cứu^ th ô n g tin x ẵ hội v à m a rk e tin g .
4.2. M ô h ìn h quản lý
T h e o m ỏ h ìn h tậ p đ o à n đ ạ i học^ hệ th ố n g q u ả n lý c ủ a Đ ạ i h ọ c H iro s h im a đ ư ợ c Uúết lậ p th e o h ư ớ n g tậ p tr u n g q u y ế n iự c q u ả n lý vào C h ủ tịc h đ ạ i h ọ c trê n c o s ò th a m v â h c ủ a H ộ i đ ố n g Q u ả n trj, H ộ i đ ổ n g G iá m đ ô c v à H ộ i
Trằn ịOúrứì Đ ử c í Tạp chi Khoa học Đ H Q Ọ H li, K h o a h ọ c X ổ h ộ iv à hihãn vàn 24 (2008) J - í I
đ ổ n g đ à o tạ o - n g h iê n cứ u . C á c đ ơ n v ị th à n h h o ạ t d ộ n g n g h iê n c ứ u v à g iá n g d ạ y (xem v iê n có q u y ế n đ ộ c lậ p v à tự c h ú c a o tro n g các h ìn h 4).
Hinh 4, Mỏ hinh tố chức và quản lý Đại học Hiroshima (2007) [5].
4.3. M ô h ìn h đào tạo
V ới đ ịn h h ư ớ n g p h á t triể n tr ô th à n h m ộ t d ạ i h ọ c n g h iê n c ứ u đ ẳ n g c a p q u ô c tê', có k h ả n ă n g c ạ n h Iran h cao, Đ ại học H iro sh im a đ ă xác
đ ịn h v à k iê n trì th eo đ u ổ i m ô h ìn h đ à o tạ o h iệ n đ ạ i n h ằ m đ á p ứ n g n h u c ẩ u m ó i v à th ư ò n g x u y ê n th a y đ ổ i c ù a xẵ h ộ i N h ậ t Bản h iệ n đ ạ i v à x u h ư ớ n g to à n c ẩ u h ó a tro n g t h ế k ỷ 21 (xem h ìn h 5).
Giáo dục dựa trôn mục tì cu Hoạt động quỏc te hỏa
Giáo dục nhùng cá nhân có khả năng đổi mặt vỏi những thách thửc và giải quyct vấn đ ể đặt ra trong the ký 21
- HÒ trợ Sinh viên
• l.ựa chọn khóa học và tư vấn
nghổ ---i
• Khuyến khích các hoật động ngo^i khỏa và Tinh nguyện
Đào tạo các nhà nghiên cứu ỉài nảng,
cú ndiỉ^ ỉựL ỉ\^hỗ cau
Đào tạo Ticn sĩ Đào tạo Thạc sĩ
ĩ
Dào tệo các cá nhân có tư duy nảng lực vói sự kết hợp kiến thức cơ bản và náng
lực vận dụng thực h ỉn
Sình viẽn từ các trưởng d^ị học khác
Các loại hinh lao động nghể rvghiệp GD Chuyên ngành
GD Đại cuơng Chương trình dào tạo cứ nhân
Các chương 4---- trình
nghicn ----h
cửu và kết quả nghicn cưu
Hình s. Mô hình giáo dục cho thẻ'ký 21 ‘ Dại học Hiroshima |4].
10 Trần Khảnh Đức / Tạp chí Khoa học D H Q G H N , Khoa học X ã hội Nhììn văn 24 (20(ì8) h ĩ ĩ
4.4. M ô h ìn h báo đảm châì Iượrtg giáo d ụ c đại học N h ậ t Bản tro n g th ế k ỷ 21 íX e m h ìn h 6)
Hệ thống gỉảo đục đại học Hệ thôhg giáo dục dại học trong th ế kỳ 21
-Nhà nưóc
• Xã hội ệ
công nghiộp
Trưóc khi kiếm soảt kẽ\ quẩ
‘ Toàn cẩu hóa Sđu khi
• Thị trường hóa đánh giả
- Xã hội tri ìhừc V
kết quả
Xã hội Nhà nưóc Xă hội
zz S ĩ _____^Nhà nưóc
Nghiên cửu Tái cấu trúc Nghicn cứu
TRI THỨC chiến lược Quản lỵ Lảnh đạo Bảo
Đào tạo Dịch vụ TRI THỨC ---- ► đảm
Dào tạo Dịch vụ chất
ĐẠI HỌC
DAI HỌC
lượng
Hệ thống nghién cứu Cấu írúccáccosở Phát Iricn các khoa
Hình 6. Mô hinh bảo đảm chât lượng giáo dực đội học Nhật Bản trong Ihếký 21.
5. N h ữ n g k i n h n g h ỉệ m c ủ a N h ậ t B án tro n g cải cách g iá o d ụ c đ ạ i học
Q u a h ư n nCia lh£* kỷ tái câ"u tr ú c h ộ th ồ n g g iá o d ụ c đ ạ i h ọ c (1945) v à đ ặ c b iệ t là các c h ín h sác h v à b iệ n p h á p cải c ác h g iá o d ụ c đ ạ i h ọ c từ 1984 c h o đ ế n n ay, h ệ th ố n g g iá o d ụ c đ ạ i h ọ c N h ậ t B ản đ ã có n h ữ n g th a y đ ô i cơ b ả n c á v ể c ấ u trú c h ệ th ô n g , lo ạ i h ìn h , q u y m ô v à trìn h đ ộ đ à o tạo . N h ậ t B ản đ ã có m ộ t h ệ th ố n g g iá o d ụ c đ ạ i h ọ c n g a n g tẩ m q u ô c tê' vói khả n ă n g cạn h tra n h q uô c tê 'n g à y c àiìg cao, đ á p ứ n g n h u c ầ u p h á t triể n c ú a x ẵ h ộ i h iện đ ạ i N h ậ t B ản tro n g thê* k ỳ 21. N h ữ n g k in h n g h iệ m c ủ a N h ậ t B án rấ t c ó g iá trị v à ý n g h ía đ ố i với V iệt N a m trê n các b ìn h d iệ n S â u đ ây ;
1) C ả i c ác h g iá o d ụ c đ ạ i h ọ c là m ộ t cô n g việc k h ó k h ă n , lâ u d à i cẩn c ó tẵ m n h ìn xa, s á n g s u ố t tro n g h o ạ c h đ ịn h c h ín h s á c h p h ù h ợ p với xu h ư ớ n g p h á t tr iể n c h u n g v à k iên trì, k iê n quyêV tro n g tố c h ứ c th ự c h iệ n .
2) C h ín h p h ủ v à c á c Bộ n g à n h h ữ u q u a n cỏ v a i trò q u y ế t đ ịn h tro n g tiế n trìn h cải cách trê n c ơ sở c ác k h u y ê h n g h ị c ủ a c á c tố c h ứ c tư v â n ín h ư U ỷ b a n g iá o d u e đ a i h o c trự c th u ô r T h ú tư ở n g ).
3) V iệc đ ố i m ó i m ô h in h q u à n lý đ ạ i học k h ô n g p h ả i chi riê n g c ù a n g à n h g iá o d ụ c m à c ẩ n d ặ t tro n g q u á trìn h cái c ác h q u ả n lý h à n h c h in h q u ô c g ia (có liẻ n q u a n đ c h C h in h p h ú , Bộ nội v ụ v à q u ả n lý công).
4) S ớ m h m h th à n h các đ ạ i h ọ c đ a n g ân h , đ a lĩn h v ự c ờ các k h u v ự c trê n c ơ s ò q u y h o ạ c h v à đ ẩ u tu k h u đ ạ i h ọ c đ ể tạ o m òi trư ờ n g th u ậ n lọ i (đ ấ t đ a i, co s ò v ậ t ch ất) c h o p h á ỉ tríể n g iá o d ụ c đ ạ i h ọ c n g a n g tầ m q u ỏ c tc.
5) T ậ p đ o à n h ó a g iá o d ụ c đ ạ i học/ p h á t triế n các đ ạ i h ọ c đ a n g à n h / đ a lìn h v ự c là m ộ ỉ xu h ư ớ n g lâ't y ế u (k h ô n g chỉ đoTì th u ẩ n là g h é p các Irư ò n g /c ơ sở đ ạ i h ọ c v ỏ i n h a u ) m à c ẩ n tố c h ứ c s ắ p x ê p lại đ ế tậ p tr u n g đ ẩ u tư, tạ o m ô i liên k ế t trê n c o s ò tă n g tín h tự chú, tụ
Tràn Khánh Dirc ỉ Tạp chi Khoa học D H Q C H N , K}wa học X ã hội và Nhàn vàn 24 (200S) I 11
c h ịu trá c h n h iệ m c ủ a các đ ạ i học.
6) T ừ n g b ư ó c b ã i b ỏ c ơ c h ẽ 'b a o c ấ p n h à n ư ớ c c h o đ ạ i h ọ c c ô n g . Á p d ụ n g m ô h ìn h v à.
p h ư o n g p h á p q u â n iý d o a n h n g h iệ p p h ù h ọ p v ó i đ ặ c đ iế m c ủ a đ ạ i h ọ c (d o a n h n g h iệ p tri th ứ c ) n h ằ m n â n g c a o h iệ u q u ả q u ả n lý và c h a t lư ợ n g đ à o tạ o , n g h iê n c ứ u v à h iệ u q u ả đ ẩ u tư.
7) N ă n g c a o vai tr ò c ủ a các tổ ch ứ c c h u y ê n m ô n , tố c h ứ c x ẵ hội, tố c h ứ c xả hội - n g h ể n g h iệ p , các tổ c h ứ c đ á n h g iá đ ộ c lệ p tro n g đ á n h g iá v à k iế m đ ịn h c h ấ t lu ợ n g g iáo d ụ c đ ạ i h ọ c th ô n g q u a đ á n h g iá 3 b ên.
8) T ả n g c ư ờ n g liê n kê't v ớ i đ ạ i h ọ c q u ô c t ế (m ờ i g iá o s ư s a n g n g h iê n c ứ u v à g ià n g d ạ y , q u ố c tê 'h ó a c h ư a n g tr in h đ à o tạo , liên kê't đ à o tạ o ...[6]
T à i liệ u th a m k h ả o
[1] Ishizaka Kazuo, Sc/tỡơỉ ìn Education in Ịapan,
international Socỉcỉy íor Educational
InformaHon, InC'jdpan, 2001.
[2Ị Jun Obd/ Higher Eàucaiion in japan • Incorporation of National UniversitUs and thi DMỈoprrưnt of Private Universiiies, Paper prepared for btminars on higher education in Istanbul and Ar\kara, Turkey, Fobrury 2005.
{3] Sho Takakura and Yokuo Murata, Education in lofHtn, The Tsukuba AssocidHon for International Education Studies, Japan, 1997.
(4) Pictorial Guide, Intermtiorutl Affairs Bureau, Hirosshima University, Japan, 2007.
(5| Hiroshima University Graduete School, Hiroshima University, Japaa 2007.
[6| MEXT, A New image of HaúoìXũi Uniyfrsi7y CồrpOTứịions, Japaa 2002, www.moxt.go.jp.
The reform of the Japannese higher education and Hiroshima University on tììe proccess of the corporation
T ran K hanh Due
F a cu lty o f E ducation, Vietnam N a tio n a l U n iv e rsity , H anoi 144 X u a n T h u y, Cau C iaỵ, H aìỉoi, V ietn a m
T his a rtic le is in tr o d u c e d so m e c h a ra c te ristic s of th e J a p a n n c s e h ig h e r e d u c a tio n s y ste m in the p ro c c ess o f th e e d u c a tio n a l re fo rm fro n i th e M eiji e ra (1868-1912) u p to n o w a d a y s . It is focused o n ih e p e r io d o f th e re c o n s tru c tio n o f th e J a p a n n e se h ig h e r e d u c a tio n a fte r w o rld w a r II b a se d on th e A m e ric a m o d e l.
In c o rp o ra tio n is o n e o f th e d e v e lo p n ic n ta l tre n d s o f th e J a p a n n e s e h ig h e r e d u c a tio n s y ste m in th e e d u c a tio n a l re fo rm . In th is tre n d , m o n o -d isc ip lin a ry h ig h e r e d u c a tio n in s titu tio n s h a v e b eeen m e rg e d a n d re -o rg a n iz e d in o r d e r to b e ca m e m u lti-d is c ip lin a ry h ig h e r e d u c a tio n in stitu tio n s (u n iv e rs ity ) w ith h ig h e r lev el o f th e a to n o m y a n d a c o u n tib ility . T h is tre n d h a s b e e n in p le m e n tin g w ith n e w n a tio n a l p o lic ie s a n d n e w m o d e l o n m a n a g e ria l m e c h a n ism ; a d m in is tra tiv e o rg a n is a tio n , fin acial in v e s tm e n t a n d te a c h in g s ta ff... in th e p u b lic u n iv e rsitie s.
H iro s h im a U n iv e rs ity is o n e o f th e b ig e s t n a tio n a l u n iv e r s itie s in Ja p a n . T h is u n iv e rs ity w as e s ta b lis h e d a s a n a tio n a l u n iv e rs ity on 31/5/1949, a s a re s u lt o f th e re o ra n iz a tio n o f th e p re -w o rld w a r II h ig h e r e d u c a tio n in s titu tio n s in H iro s h im a p re fe c tu re . H iro s h im a U n iv e rs ity is a im in g to b e a w o r ld e d u c a tio n a n d re s e a rc h c e n te r in th e 21 St c e n tu ry .
In th e e n d o f th is a rtic le th e re a re s o m e Jap a rm e se e x p e r im e n ta l le sso n s fo r h ig h e r e d u c a tìo n in n o v a tio n in V ie tn am .
