SỐ
Tạ chí
MÔ Ờ
MÔ Ờ Á Ể
C n coi bu n b n ng v t hoang d
l lo i h nh t i ph m nghi m tr ng nh t
Ơ Ê
T g â C g i à Thiê hiê
B bá đ g ậ h a g dã ĐVHD đã hà h ại hì h i hạ ê c gia i diễ biế gà cà g ê h c ạ T i hạ b bá ĐVHD à các b hậ c a ch g h g đ c ế hấ h i
i hạ b g i b a à b khí T hiê g b i cả h C id à các bệ h â ề
đ g ậ a g g i c hể i b bá ĐVHD à ại hì h i hạ gâ hiệ hại hiề hấ à c ẽ à ghiê g hấ g các hì h h c b ậ
B Ô BÁ À OẠ Ì
Ộ ẠM ÊM Ấ
Mấ đa dạ g i h h c ĐDSH à g
h g ấ đề i g ghiê g hấ d
c g i gâ a S ệ ch g à đặc
điể c a g ê T ái đấ h g h g ị c a c g i đ i i các hệ i h hái à cầ đã
đẩ c đ ệ ch g a á c Hà g
ă àibị ệ ch g i ă à he a
ch g à h g ầ hể bị h hẹ Các g ê
hâ chí h gâ ấ ĐDSH ba g ấ i
g g à khai hác á c ấ hiệ
c a các ài â ấ c g ác đ g kh g c a biế đ i khí hậ à hiễ
Khai hác á c à khai hác kh gbề gcác ài đ g h c ậ c gcác i h ậ khác Việc g i dâ a bá h ặc a đ i các
g ài g ê à đặc biệ à g ĐVHD c hể ấ há h cầ h c hẩ à i h kế h c khi các h ạ đ g ki h d a h
iê i h ậ c a ạ g i i hạ ê
c gia ấ hiệ ĐVHD h g bị b bá i các c đích à h c h c hẩ ầ á đ đạc ậ i đặc biệ h cầ ĐVHD h c
gà h h c c ề châ Á đa gđed a ghiê g đế hiề ầ hể h a g dã c
g c ệ ch g B ậ ĐVHD đ c h c
đẩ b i các ế i h ậ a đ i hà g h a
i h h cá hâ í g g ă h a
giá h ặc d hậ ả g đ gi a g i à
đ g ậ g đ ế i h ậ ẽ ế đị h
iệc hì h hà h các ch cđ g dâ i hạ
ĐVHD h c ạ
Khi e é h hạ g c a các h i hạ b ậ bấ kể iệc ế hạ g d a ê c i
h ậ bấ h há chi hí ki h ế ã h i ha
c đ ghiê g hì b ậ ĐVHD bị
đá h giá hấ h b a b g i à í
ghiê g h b bá khí T hiê các
hà kh a h c ê hế gi i ch ằ g cầ hì hậ b bá ĐVHD à ạihì h i hạ gâ hiệ hại hiề hấ à
ghiê g hấ gcác
hì h h c b ậ g b i cả h C id à các bệ h â
ề đ g ậ a g g i
C hể ề c i h ậ
bấ h há hà g ă í h đế h i điể há g b bá ĐVHD c í h c
g giá ị đ a ế
a b a
đ a à b g i
đ a Riê gb khí
đ a ế hấ h b bá ĐVHD ề i h ậ
Về hiệ hại ki h ế ã h i ác đ g c a các h
i hạ đ i i ề ki h ế
ẽ khác ha g c gia
Tác đ g à đ c đ g
bằ g các chi hí gâ hiệ hại ch hà c à a i h c g c g ba g chi hí h g ệ chi hí iê a đế hệ
h g há à h c hi
há ậ chi hí bả ệ h
há d hà c ài chi
hí ch hà à dịch ả chế Ng ài a chi hí hấ c g ba g g hiệ hại ề
i h hái ài ả bị đá h cắ ác đ g ề i h hầ hể chấ
c g h giả chấ
g c c g c a ạ hâ giả hiệ ả a đ g đ i i
h g g ibị i hạ ác đ g chi hí c kh e h c i c g iki h ế ậ ki h d a h à ài chí h hà c H ạ đ g b ậ ác đ g V
SỐ
Tạ chí
MÔ Ờ
MÔ Ờ Á Ể
đế c g đ gbằ gcách ạ điề kiệ ch â a i HIV à các bệ h ề hiễ khác đ g h i đe d a a i h c g c g h g a iệc ạ a i h ậ kh g ch h g kẻ kh g b các h a g à các ch c i hạ T g
g h b bá a các h i hạ
c hể ạ a g i h ậ bấ h há kh g
i c c hể gă cả đầ à à
ế ă g c c a các chí h h g iệc h c đẩ ă g g ki h ế bề g
B bá ái hé ĐVHDbằ g cách ại b ĐVHD â ả à ài g ê biể dẫ đế ấ
á ghiê g các dịch hệ i h hái h
cac b c g cấ g c à gă
i chi hí hà g ă c í h ê i ghì đ a Đá g iếc à hầ hế các ghiê c ề
á h chi hí i hạ i ch ế ậ g à
h i hạ đ g h h giế g i hà h
h g ấ c g ì h d c c à kh g
é đế các chi hí ại i hạ b ậ h ặc i hạ c ch c M g í các bá cá á h ề chi hí ki h ế ã h i hà g ă c a các
h i hạ c ch c A h c í h b
a gâ hiệ hại h iệ USD b g i
gâ hiệ hại ấ ỉ iệ USD à b khí gâ hiệ hại gầ iệ USD B bá ĐVHD đ c đề cậ h g kh g c d iệ cầ hiế để í h á chi hí hiệ hại ề ki h ế ã h i
Về c đ ghiê g c a các h i
hạ iệc ế hạ g h g d a ê hậ h c c a c g ch g ề c đ g hại c a i hạ đ i i c g i à ã h i c g h í h ai ái
c a i hạ T g ghiê c iê a
các hà ghiê c hậ hấ i hạ ĐVHD đ c ế hạ g í ghiê g h í ai hạ h í gâ hại h i hạ cá hâ à i hạ
ài ả M c đ ghiê g c a i hạ c g ẽ ế đị h iệc hâ b g c à hiế ậ các iê chí h ách iê a đế h g g a
i hạ à kiể á i hạ M ghiê c
c a Liê i h châ Â EU ă hâ ại
b bá a b g i à b bá
khí c ế à i đe d a i hạ iê
à i đe d a ca đ i i ề ki h ế EU g khi b ậ ĐVHD chỉ đ c hâ ại à i đe d a
V i ác đ g ghiê g c a i hạ ĐVHD hấ à g b i cả h đại dịch i giả đị h
g g c C id c hể ấ há ĐVHD iệc hiể h ề chi hí à c đ ghiê g c a b bá ĐVHD à c g cầ hiế hằ c g cấ h g i â h ch iệc â d g chí h ách Nế kh gc d iệ đá g i cậ ềchi
hí b ậ ĐVHD các hà h ạch đị h chí h ách kh g hể đề ấ các chí h ách c
ghĩa à điề à c hể dẫ đế kế ậ ai ầ ềhiệ ảc acácchí h ách đ c đề ấ
O À MỐ Ê Ệ
Ớ B Ô Ậ
Đại dịch C id d i SARS C V gâ a SARS
C V h c h i be a
c a à đ c ì hấ hiề hấ d i Thá g kh ả g h i gia C id
ầ đầ iê đ c bá cá các hà ghiê c đã há
hiệ ại i c a
gi g SARS C V i đ c đặ ê à Pa g i C V
ại g hai cá hể ê ê Ja a Ma i ja a ica đã chế à bị h gi ại T g Q c Mặc d ch a hể khẳ g đị h chắc chắ g g c C id
h g ghi ấ đá g g hấ à SARS C V đi d i đế ê ê i đế c g i
SARS C V à g
bệ h ề hiễ i
i g i c g g c
đ g ậ Các i c a gâ a bệ h SARS SARS C V à MERS MERS C V ầ giế chế kh ả g g i à
gầ g i đ g h i â
hiễ ch ấ ỉ g i
à g i c g g c
d i h g ầ ề
a ậ ch g gia à cầ à ạc đà
Các hà kh a h c c g đã iệ kê ầ bệ h đã biế
g i g đ c g
g c đ g ậ Mặc d đ g
ậ i g hà c hể à
ch a h g hầ hế các bệ h
ề hiễ đ g ậ bắ
g ĐVHD Các bệ h
ề hiễ h biế ba
g HIVEb a bệ h dại é dịch hạch c c gia cầ i kh ẩ a e a
bệ h ha à há ba
Nga cả khi ê ê kh g hải à ậ ch g gia c a SARS C V hìch gc gc hể
ề ch g i Pa g i C V a g g i c g h các ĐVHD khác Vì ậ iệc c
g i iế c hiề h i
các ài ĐVHD bị b bá ấ
c hể à ă g g c ắc
các bệ h ề hiễ i
i T g ế g c
chí h đ c ác đị h à g ê hâ dẫ đế các bệ h ề
hiễ i i đ g ậ
WHO FAO OIE b
bá ĐVHD đã ba g ế h cầ gà cà g ă g
đ i i êi đ g ậ ậ
ch ể đ g ậ gđ g
dài các hị g đ g ậ
g à iê h hị g
Tí h đế hế ă đại dịch C id đã gâ a gầ V
SỐ
Tạ chí
MÔ Ờ
MÔ Ờ Á Ể
iệ ca ắc à h iệ ca g ê
à cầ Về chi hí ki h ế ĩ C id đã gâ hiệ hại hà g ghì đ a ê à cầ Chỉ iê g chi hí ế c iế H a K c hể
ê đế hà g ă đ a g á ì h diễ a đại dịch đ à ch a kể hà g ạ các gá h
ặ g ài chí h khác d C id
S i đại dịch C id các í h á ề chi
hí hiệ hại d b g i a à khí
g đ i hấ Riê g hiệ hại ề hâ ạ g
g ca g í h đế hế ă đã à
h iệ ca c c g i c í h
kh ả g g h g iê a
c iế h ặc giá iế đế iệc d g a
bấ h há G ba à c í h
g i hiệ ạ g d d g g bấ h há hà g ă INTERPOL hiệ hại ề g i
g h ạ đ g b g i ại cà g h d c à hả á h khá hấ i h c ế d hầ
các g h g d di c ê à
hế gi i kh g đ c h g kê
Nế chi hí hiệ hại đ c đ bằ g chi hí chă c c kh e hà g ă hì h ạ đ g b
bá a bấ h há ại M dẫ đế hấ
h á đ a g chi hí ế c iế T g
â ì h bá a c gia à
đ a chi hí chă c c kh e hà g ă iê a đế d g g bạ c Chi hí chă
À Ệ AM O
Hake J T i hạ ê c gia các c đa g há iể Wahi g T à ẹ Tài chí h T à cầ
La e ach à La e ach T i hạ ê c gia A i h c g i g các ấ đề hế gi iVấ đề à C h i ấ bả ầ h
Ngâ hà g hế gi i Nă h dba k g
Fe E Ja e O Die e H ShahN à G i ha J Tì hiể T i hạ c T ch c Ư c í h Q à Chi hí Ki h ế à Xã h i Bá cá Nghiê c L d B N i
Ba e jee A K c a K Mi a V F ie a M M a K D i à c ai
Li P Che W Che JP Đ g i ch hấ ê ê Ma a a Ma i ja a ica bị hiễ i Se dai à c a i
S ad e K Ma ig a i V Eick a M Becke S Ab ig a i S K e k HD Ra i R SARS bắ đầ hiể
ại i i
G a YZhe g BJ He YQ Li XL Zh a g ZX Che g CL e a Phâ ậ à ác đị h đặc điể c a i iê a
đế i SARS đ g ậ iề a T g Q c
A e T M a KAZa b a a T e i C M e SS R di i iC Di Ma c M e a Các điể g à cầ à i g a c a các bệ h ề hiễ đ g ậ i i Na e C ica i
Wa b S Be P B ead J Fede G F a e A He be A e a Nghiê c ề chi hí ki h ế ã h i à c g i c a iệc b bá g i g EU
Ba ch SM Fe g MC McKi e JA O Shea KJ Wed ck PT Sieg d SS Lee BY M c í h h g ề chi hí ế c iế à iệc d g g c chă c c kh e iê a đế hiễ COVID H a K
Ce ich S Bai SC Ca eh M B ge d M Mad e ME Y i g C e a Nă Chi hí c a đại dịch COVID iê a đế bé hì Châ Â M hì h chi hí chă c c kh e
c c kh e hà g ă ch các ạ hâ c a ạ b
g i M kh g c ẵ g
khi chi hí ế à d bá ã h i đ i i ạ hâ c a ạ
b g i c EU c
í h kh ả g iệ EUR i
ă T hiê các c
à đề á h i d á
chi hí chă c c kh e c
iế iê a đế C id
ại M i c chi
USD đế USD à
i c í h EUR à
EU chi ch chă c c kh e c iế bệ h hâ C id
há g
V i g chi hí kh g
d i ác đ g ba c a
C id c hể hấ b ậ
ĐVHD à hì h h c i hạ gâ hiệ hại ặ g ề hấ à
ghiê g hấ g b
h i hạ b ậ g
hiể hấ hiệ a Để hạ chế ạ b ậ ĐVHD các
c gia cầ â d g chiế c à c iê c hể h
Th c hi ghiê đị h ệ i h a à h c hẩ cấ
b ậ đ g ậ hấ à
các ài iề ẩ i â a há á bệ h ề hiễ kh ế khích các g h c
hẩ ha hế bề g đầ à các d á bả hằ
bả ài à h c đẩ ả
ấ g ghiệ bề g
g hầ giả hiể ì h
ạ g ấ i g g c a
các ài đ g ậ c iề ă g â a dịch bệ h
Điề đá g i à iệc
hì hậ b ậ ĐVHD
à hì h h c i hạ b
ậ ghiê g hấ ẽ g
hầ â gca hậ h c ề
c đ ghiê g à ấ
ạ b bá ĐVHD gâ a đ i i c g i à ĐDSH đ h c đẩ các ế ách chiế
c à h các á g kiế há hì h c g các g
c để ch g ại ạ b bá ái hé ĐVHD ê à hế gi in
