C M À G Á TR T NH N
C A C NG N A CH T NON N C CAO B NG
Hoàng Qu c D ng
Khoa Ng v n - KHXH Email: [email protected] Ngày nh n bài: 25/5/2020
Ngày PB ánh giá: 26/6/2020 Ngày duy t ng: 03/7/2020
TÓMT T Non n c Cao B ng là C ng vi n a ch t (CV C) toàn c u th hai c a Vi t Nam, tr i r ng tr n 9 huy n c a t nh Cao B ng. y là khu v c có l ch s phát tri n tr n 500 tri u n m v i nhi u nét c áo v t nhi n, c bi t là các giá tr v a ch t. C ng vi n có a h nh ph n hoá r t ph c t p, a d ng, có kh h u mang t nh ch t mi n núi, có h sinh v t th nh ng a d ng… y là nh ng th m nh t nhi n h t s c quan tr ng mà Cao B ng c n khai thác trong phát tri n kinh t - x h i a ph ơng.
T khoá C ng vi n a ch t Non n c Cao B ng, a l t nhi n
CHARACTERISTICS AND NATURAL VALUES OF NON NUOC CAO BANG GEOPARK ABTRACT Non nuocCao Bang is the second global Geopark in Vietnam, spread over 9 districts of Cao Bang province. This is an area having a history of over 500 million years of development with many unique natural features, especially geological values. The park has various and complex terrain, continental mountainous climate and diverse biological - soil systems... These are very important natural strengths that Cao Bang needs to exploit in local socio-economic development.
K words Non nuoc Cao Bang Geopark; Geography
1.M U
Cao B ng là m t trong nh ng a ph ơng có l ch s phát tri n l u dài và ph c t p tr n 500 tri u n m. Quá tr nh ó c ph n ánh qua các tr m t ch phát tri n có tu i t C sinh n T n sinh. Ch nh s phát tri n l u dài ó t o n n nh ng c i m c áo và nh ng giá tr a ch t ngo i h ng cho t nh Cao B ng. y là khu v c có nhi u i m di s n a ch t c áo v i các d ng a h nh, c nh quan á v i h t s c a d ng.
Ngày 12 tháng 4 n m 2018, C ng vi n a ch t Non n c Cao B ng ch nh th c c UNESCO c ng nh n là c ng vi n a ch t toàn c u. y là c ng vi n a ch t toàn c u th hai t i Vi t Nam sau
C ng vi n a ch t Cao nguy n á ng V n t i Hà Giang. Vi c c c ng nh n là C ng vi n a ch t v a t o n n nh ng cơ h i m i nh ng ng th i c ng t o n n nh ng thách th c cho t nh Cao B ng trong vi c b o t n và phát tri n.
2.N IDUNG
C ng vi n a ch t Non N c Cao B ng (CV CNNCB) v i di n t ch 3275 km2, bao tr m ph n l n t nh, g m 9 huy n là Hà Qu ng, Trà L nh, Qu ng Uy n, Tr ng Khánh, H Lang, Ph c Hòa và m t ph n di n t ch các huy n Hòa An, Nguy n B nh và Th ch An. y là khu v c có nh ng c tr ng ri ng v a l t nhi n, c bi t là các di s n ngo i h ng v a ch t.
B ng1 D n s , d ntích vàm t d ncác hu ntrong CV CNNCBn m2018 1
STT Hu n D ntích
(km2) D n s
(ngư ) M t d n s
(ngư /km2) Gh chú
1 Hà Qu ng 453,58 35.127 77,44
2 Trà L nh 251,18 22.683 90,30
3 Tr ng Khánh 468,38 51.289 109,50
4 H Lang 456,52 26.128 57,23
5 Qu ng Uy n 385,73 41.640 107,95
6 Ph c Hòa 251,67 24.022 95,45
7 Hòa An 605,98 56.058 92,51 Ranh gi ithu c
C Cchưa thống nh t
8 Nguy n B nh 837,96 41.767 49,84
9 Th ch An 690,98 32.288 46,73
T ng 4401,98 331.002 75,19
(Ngu n C cThốngk tnh CaoB ng) 2.1. c mvà cácg átr v ach t
Các nghi n c u cho th y Cao B ng tr i qua m t l ch s phát tri n a ch t ph c t p, kéo dài n hơn 500 tri u n m. n nay, các nhà khoa h c phát hi n, ánh giá và xu t x p h ng tr n 130 i m di s n a ch t c áo, v i các d ng a h nh, c nh quan á v i phong phú, a d ng, nh các tháp á, nón, thung l ng, hang ng, h th ng s ng h , hang ng m 4 … Th m vào ó là r t nhi u ki u, lo i di s n a ch t khác nh các hóa th ch c sinh, ranh gi i gi a các ph n v a ch t, t g y...
Có th nói, i u ki n a ch t là y u t c t lõi t o n n s c áo và khác bi t c a CV CNNCB, hàm ch a nh ng giá tr v khoa h c, v n hoá, th m m … và thu hút các nhà khoa h c và du khách n v i v ng t này.
Cách tầng áph n ánh m t quá tr nh phát tri n l u dài t th i k C sinh n nay. Trong giai o n C sinh, các tr m t ch r t phát tri n, g m các h t ng là Th n Sa, Phú Ng , Phia Ph ơng, B c Bun, Mia Lé, i Th , B n Páp, T c Tát, B c Sơn,
ng ng 2 … Các tr m t ch ch y u c a h t ng là: cát k t, cát k t th ch anh ch a v y mica, b t k t xen cát k t, cát b t k t xen á phi n sét than, á phi n sét, á v i. Trong c sinh, c ng x y ra s b t ch nh h p Cambri th ng (h t ng Th n Sa) và tr m t ch Devon h (lo t S ng C u) b ph i s ng Qu y Sơn, x Minh Long, huy n H Lang.
Trong giai o n Trung sinh, các tr m t ch phát tri n h n ch hơn, h nh thành n n các h t ng L ng Sơn, H ng Ngài, S ng Hi n v i các tr m t ch cu i s n k t, b t k t, cát k t. Ngoài ra, còn có á phi n sét, tuf ryolit, á phi n, á v i sét, á v i, á v i olomit… Trong T n sinh, ph n l n là các tr m t ch Neogen (N) ho c T (Q).
Thành ph n ch y u là các tr m t ch m l y, h g m các d ng cu i k t, cát k t, b t k t xen sét k t, s n, s i. Ngoài ra, m t c t Neogen ch a than t i thành ph Cao B ng, th tr n N c Hai (huy n Hòa An).
Các a t ng á y ph n ánh quá tr nh h nh thành và phát tri n c a v Trái t khu v c Mi n B c Vi t Nam. Nó ph n
ánh m t quá tr nh chuy n bi n t v i d ơng sang v l c a v i nhi u h t ng dày hàng ngàn mét. Tuy nhi n, quá tr nh này kh ng ph i li n t c mà di n ra theo chu k , bi u hi n s xu t hi n c a b t ch nh h p. S chuy n bi n ó t cơ s cho s h nh thành và phát tri n c a loài ng i tr n l c a. Ngoài ra, s phát tri n l u dài ó c ng t o n n nhi u lo i khoáng s n cho Cao B ng, i n h nh nh : ch , k m, thi c, than á…
Hoạt ng t g :Các h th ng t g y phát tri n khá dày c song ch y u theo hai h ng là t y b c - ng nam và ng b c - t y nam. Các t g y ch nh có th k n nh : t g y Cao B ng Ti n Y n, Cao B ng L ng Sơn có ph ơng t y b c ng nam, ph n b t p trung khu v c ph a ng và ng b c t nh; t g y ph ơng b c nam ph n b r i rác, t p trung nhi u khu v c Trà L nh; t g y ph ơng ng t y t p trung ch y u ph a ng và trung t m, rõ nh t các huy n Tr ng Khánh, H Lang…
Các hoá thạch Các hoá th ch i n h nh c phát hi n trong CV C có th k
n nh hóa th ch san h c Lang M n (huy n Nguy n B nh); hóa th ch cúc á L ng Lu ng, Kéo Y n (huy n Hà Qu ng);
hóa th ch tay cu n An L c, Minh Long (huy n H Lang)… Các hoá th ch c x a này minh ch ng cho m t quá tr nh a ch t l u dài c a m t khu v c tr c y là bi n sau ó c n ng l n. ng th i, nh ng hoá th ch này có giá tr phác ho l i i u ki n a l a ch t trong các giai
o n phát tri n c a v Trái t. y u là nh ng hoá th ch c a các sinh v t bi n, hnh thành trong m t khu v c bi n n ng,
i u ki n kh h u nóng.
Quá tr nh Karst là m t trong nh ng
nét c s c nh t v a ch t a m o trong CV C. á v i y có tu i C sinh, ch y u t Devon, Cacbon-Pecmi n Pecmi mu n. CV C ch y u là karst tr , quá tr nh karst y v a mang c tr ng “tr v a có nh ng c i m “già v i y các d ng a h nh khác nhau. i n h nh là các cánh ng karst H ng nh (huy n Qu ng Uy n), các kh i karst tr d ng chóp, các thung l ng ch V Hà Qu ng, các hang ng ng m C c Pó (Hà Qu ng), h th ng h Th ng Hen (Trà L nh)…
Hoạt ng phun trào và x m nh p cách y hơn 300 tri u n m c ng l i các d u t ch mà k t qu c a nó t o n n các th á si u ma c.Ngoài ra, Cao B ng còn có các thành t o magma x m nh p c x p vào các ph c h Ng n Sơn, Cao B ng, Phia Bioc và Phia O c. i n h nh nh t là kh i x m nh p granit Phia O c (Nguy n Bnh), kh i baxzan c u g i èo M Ph c (Trà L nh)… Có th nói, ho t ng mác ma là nh ng c tr ng r t ri ng mà t các tnh mi n B c Vi t Nam có c.
2.2. c m a hnh
a h nh trong khu v c CV CNNCB ph c t p, b chia c t b i nhi u d y núi cao và xen k là nh ng s ng su i ng n, thung l ng h p. a h nh có d c l n, cao trung b nh so v i m c n c bi n là tr n 300m, có xu th th p d n t T y sang ng và t B c xu ng Nam, t o thành các d ng a h nh ch nh nh sau:
- a hnh núi cao tr n1600m c u t o b i các á macma x m nh p nh granit và á v i, ph n b Phia O c, huy n Nguy n Bnh. nh Phia O c là ph n th y c a 3 h th ng s ng G m ch y v ph a B c sang Hà Giang, s ng N ng ch y v B c K n, s ng B ng ch y sang Trung Qu c.
- a hnh núi th p cao 250 600m, ph n b ch y u ph a ng, ng Nam, khu v c trung t m t nh, bao g m các huy n nh Hoà An, Th ch An, Ph c Hoà, Qu ng Uy n, ph a ng và Nam huy n H Lang, khu v c trung t m huy n Tr ng Khánh, Th ng N ng, ph a T y huy n Hà Qu ng, ph a ng và r a ph a T y Nam huy n Nguy n B nh…
- a h nh núi á v i bao ph m t di n tch r ng kho ng 1800 km2, ph n b t p trung nhi u các huy n Th ng N ng, Hà Qu ng, Hòa An, Trà L nh, H Lang. a hnh có cao trung b nh tr n 600m, d c l n 20-350.So v i CV C cao nguy n
á ng V n, a h nh karst CV C Cao B ng giai o n tr ng thành, già. Các kh i núi á v i n i ti p nhau kh ng li n t c mà b t qu ng b i các thung l ng áy b ng, nh , h p. B n c nh ó, h th ng Karst ng m y là m t trong nh ng i m n i b t v i kho ng 200 hang l n nh , ti u bi u nh ng Ng m Ngao, hang Dơi…
H u h t các danh th ng c a t nh u g n li n v i s h nh thành c a d ng a h nh này, i n h nh nh : Pác Pó, B n Gi c, h Th ng Hen...
- Các thung l ng tích t - x m th c - r a l a y là các thung l ng karst x m th c, lòng ch o karst. a h nh d ng thung l ng này t ơng i b ng ph ng, nhi u nơi có dòng ch y th ng xuy n.
D ng thung l ng kh ng dòng thoát i n hnh là khu v c h Thang Hen v i m c n c thay i r t m nh theo m a.
-Nhóm cácdạng a h nh bóc mòn t ng h p y là các d ng a h nh c u t o t v t li u t i ch , b m t a h nh bi n i ch m, t ng dày t và v phong hóa gi m d n t th p l n cao. y dòng ch y th ng xuy n kh ng ph i lúc nào c ng có, do ó
vi c t o thành t ng v t các loài c y a m ven su i ch phát tri n ph a ch n núi.
- a h nh gò i cao t 120 250m, di n t ch kho ng 31.567 ha, t ơng
ng 4,71%, ph n b d c theo thung l ng s ng B ng t x Sóc Hà, huy n Hà Qu ng qua huy n Hoà An, thành ph Cao B ng
n huy n Ph c Hoà…
2.3. Khíh u s ng ngò a. Khíh u
Cao B ng nói chung và khu v c CV C nói ri ng có kh h u t ơng ng v i các a ph ơng mi n núi ph a B c n c ta. Do tác ng c a v tr a l , a h nh và hoàn l u gió m a, kh h u y mang t nh ch t l c a mi n núi cao. Kh h u y có nh ng c i m nh : bi n nhi t n m khá cao, l ng m a t, ph n b kh ng u và trong n m, có hai m a ng và hè rõ r t. Nh ng khu v c núi cao, kh h u mang s c thái c n nhi t và n i.
N nnh t
Do nh h ng c a a h nh và hoàn l u gió m a ng b c n n i b ph n l nh th có n n nhi t trung b nh t 20 22,5 C. nh ng v ng th p d i 300m, ch nhi t ph n hóa ra hai m a nóng và l nh rõ r t. M a nóng th ng kéo dài 5 tháng, t tháng 5 n tháng 9 v i n n nhi t kh ng ch nh l ch nhi u so v i các tnh khác trong khu v c ng B c, dao ng t 25- 27 C. Càng l n cao dài m a nóng càng gi m, n cao tr n 700m kh ng còn m a nóng n a. Vào m a ng, n n nhi t h u h t các tháng có nhi t trung b nh d i 18 C, mang c tr ng c a v ng n i và c n nhi t.
u t m a
Do n m khá xa bi n n n l ng m a trong CV C khá th p, ph bi n là 1200
1600 mm. Ch m a chia làm hai m a m a kh rõ r t. M a m a b t u t tháng 5, kéo dài 5 tháng và k t thúc vào cu i tháng 9, chi m75- 90% t ng l ng hàng n m. Các tháng có l ơng m a cao nh t là tháng 6, 7, 8 có th chi m n tr n 50% t ng l ng n m.
M a kh kéo dài kho ng 7 tháng, trong ó có kho ng 4 5 tháng kh (l ng m a 50mm/tháng), 1 2 tháng h n (l ng m a
25mm/tháng). T ng s ngày m a c ng kh ng nhi u, dao ng trong kho ng 125 150 ngày m a/n m.
oànl ukhí qu n
Hoàn l u kh quy n trong khu v c khá ph c t p, nh ng có th chia thành hai m a ch nh: Gió m a m a ng có h ng ng b c ho t ng t tháng 11 n tháng 4, có t nh ch t kh l nh; gió m a m a hè có h ng ng nam ho t ng t tháng 5 n tháng 10, có t nh ch t nóng m. Tuy nhi n, do nh h ng c a a h nh n n h ng gió c a các a ph ơng c ng r t khác nhau.
B n c nh ó, do nh h ng m nh c a gió m a ng b c n nCao B ng có nhi u hi n t ng th i ti t c c oan nh : s ơng m , s ơng mu i, gi ng l c, m a á…
b.S ng ngò
Trong ph m vi CV C Cao B ng có hai h th ng s ng l n. ph a t y là h th ng s ng L - G m (ph l u c a s ng H ng), chi m kho ng 40% t ng di n t ch, ch y trong khu v c a h nh i núi trung bnh cao t 800 1000m. Ph a ng là h th ng B ng Giang K C ng (ph l u c a s ng T y Giang Trung Qu c) chi m kho ng 60% di n t ch, ch y trong khu v c có nhi u a h nh á v i. L u v c c a hai h th ng s ng này c ph n cách v i nhau b i cánh cung Ng n Sơn.
Ch thu v n các s ng trong khu v c có th chia thành hai m a l và m a
c n rõ r t. M a l b t u t ơng i ng nh t v th i gian, th ng b t u vào tháng 6 và k t thúc vào tháng 10. L ng n c tr n các s ng su i vào m a l th ng chi m t 65 80% l ng n c c n m.
M a c n th ng b t u vào tháng 10, có n m mu n vào tháng 11 và k t thúc vào tháng 4, có n m mu n là tháng 5, 6 n m sau. Nh ng tháng ki t nh t th ng rơi vào tháng 1 n tháng 3.
M t s s ng chính
S ng B ng có di n t ch l u v c 4.500 km2, trong ó ph n di n t ch trong n i t nh là 3.100 km2. S ng b t ngu n t Trung Qu c ch y theo h ng t y b c ng nam vào Cao B ng, qua các huy n Hà Qu ng, Hòa An, thành ph Cao B ng, huy n Ph c Hòa r i l i nh p vào s ng T y Giang t i Long Ch u cao 140m. S ng ch y qua a ph n t nh Cao B ng có dài 90 km v i 4 ph l u là s ng D Rào, s ng Hi n, s ng Trà L nh, s ng B c V ng. Do l u v c n m trong khu v c có nhi u a h nh á v i (chi m tr n 40% di n t ch) n n m t l i s ng kh ng l n, trung b nh kho ng 0,90 km/km2. d c trung b nh c a s ng là 20%, l u l ng n c trung b nh 72,5 m3/s.
S ng Qu y Sơn b t ngu n t Trung Qu c, n m ch y u v ng bi n gi i Vi t Trung. S ng ch y qua huy n Tr ng Khánh và huy n H Lang v i chi u dài là 38 km.
T ng di n t ch l u v c s ng n c u bi n phòng là 1.160 km2, trong ó di n t ch thu c Vi t Nam là 465km2 (t nh c t m c 49). Trong t nh, s ng ch y qua khu v c có a h nh cao nguy n á v i n n d c l u v c l n. S ng có nhi u thác gh nh, trong ó ti u bi u nh t là thác B n Gi c, m t trong nh ng thác p nh t Vi t Nam.
S ng B c V ng b t ngu n t Trung Qu c ch y theo h ng t y b c ng nam
qua các huy n Trà L nh, Tr ng Khánh, H Lang, Qu ng Uy n, r i qu t v ph a nam
vào s ng B ng. y là ph l u l n nh t ph a t ng n s ng B ng v i di n t ch l u v c tr n 1.100 km2 (ph n Vi t Nam kho ng 760 km2) và chi u dài trong n i tnh là 90 km. C ng do ch y ch y u trong v ng núi á v i n n m ng l i s ng kém phát tri n, ch t trung b nh 0.25 km/km2. Nh n chung, h th ng các s ng su i trong ph m vi CV C u kh ng l n và mang c tr ng c a s ng su i mi n núi v i tnh ch t d c, h p, nhi u thác gh nh. Các l u v c s ng có cao tr nh b nh qu n l u v c t ơng i cao, t 600 900m, d c l u v c 15 30%. L ng n c c a các s ng c ng khá l n n n r t thu n l i cho vi c t i ti u c ng nh phát tri n các thu
i n nh . Trong l u v c s ng có nhi u núi á v i k t h p v i các dòng ch y t o n n nhi u danh lam th ng c nh p.
2.4. Th như ng
Th nh ng trong khu v c CV C khá a d ng và ph c t p 4 . Do phát tri n trong i u ki n á m ph n l n là á v i cacbonnat, sét v i, á sét… n n trong thành ph n t r t giàu Ca+, Mg+. c bi t là do a h nh núi cao mà t ai c a t nh ph n hoá thành các ai cao rõ r t, t th p l n cao t o thành 3 ai: t feralit vàng ai i núi th p (< 600), t m n vàng ai núi trung b nh (600 - 1800) và ai t m n al t núi cao (tr n 1.800m). Trong khu v c có th chia thành các nhóm t sau:
a. Nhóm tph sa
Ngu n g c c a t là s n ph m b i t c a các s ng, nh S ng G m, s ng B ng, s ng B c V ng và s ng Qu y Sơn.... t c ph n b ch y u Hòa An, Tr ng Khánh và r i rác các huy n khác. H u
h t di n t ch nhóm t ph sa c s d ng vào s n xu t n ng nghi p tr ng các c y ng n ngày nh : lúa, ng , khoai,
u , rau qu …
b. Nhóm t vàng
y là nhóm t có di n t ch l n nh t, ph n b r ng kh p, c h nh thành do s n ph m phong hóa c a các á macma, tr m t ch và bi n ch t v i màu s c ch o là vàng. M t ph n di n t ch nhóm t này có t ng dày ho c trung b nh và d c th p d i 15o, c khai phá canh tác n ơng r y, tr ng ng , s n và t c y n qu . Ph n l n di n t ch còn l i do t d c, nh ng nơi kh ng có r ng là t tr ng i tr c. khai thác hi u qu nhóm t này c n tr ng và khoanh nu i b o v r ng, s n xu t theo m h nh n ng l m k t h p, t ng c ng áp d ng các bi n pháp khoa h c b o v t d c.
c.Nhóm t m ntr nnú cao( 1.800m) Nhóm t này ch chi m m t di n t ch nh tr n các nh núi cao. Trong ph m vi CV C, lo i t này ch t p trung núi Phia O c cao 1.931 m thu c huy n Nguy n B nh.
d. Nhóm t thung l ng do s n ph m d c t
t ph n b t p trung huy n Th ch An, Tr ng Khánh, H Lang, Hoà An và m t s huy n khác. t thung l ng do s n ph m d c t có di n t ch nh , nh ng do tnh tr ng r t thi u t tr ng lúa n c n n nhi u nơi nh n d n c i t o tr ng 2 lúa.
.Nhóm tCacbonát
Nhóm t Cacbonát ph n b t p trung các huy n: Qu ng Uy n, Tr ng khánh, H Lang, Th ch An, Trà L nh và m t s huy n khác. Lo i t này th ch h p cho sinh tr ng và phát tri n c a nhi u c y
hoa màu, l ơng th c nh lúa, ng , u t ơng, rau và c y c ng nghi p ng n ngày.
g. Nhóm t n
Nhóm t này có m t ơn v t là t en tr n Secpentine (Rr), v i di n t ch nh 127 ha. t ph n b t p trung m t s x c a huy n Hòa An. t en tr n Secpentine tuy có t ng m ng nh ng và ang c s d ng tr ng lúa n c và hoa màu.
h. Nhóm txámb cmàu và txó mòn trơ s á
t ph n b r i rác các huy n, nhi u nh t các huy n H Lang, Hà Qu ng. y là lo i t b thoái hóa do quá tr nh s d ng kh ng h p l t l u. V v y, lo i t c n c c i t o b ng cách nhanh chóng ph xanh b ng th m th c v t, nh m m c ch b o v m i tr ng gi t, gi m, gi màu, ph c h i ph nhi u c a t.
Tómlại, t nh Cao B ng có thành ph n t h t s c a d ng, ph n ánh quy lu t tác ng n các nh n t thành t o t. S a d ng v t ai t o i u ki n thu n l i trong vi c a d ng hoá các l nh v c s n xu t. Tuy nhi n, t ai c a t nh và ang ch u nh h ng c a nhi u tác ng ti u c c nh : r a tr i, xói mòn, h n hán, hoang m c hoá, ng p n c… B n c nh ó, s c ép gia t ng d n s và k thu t canh tác l c h u c ng khi n t ai càng b thoái hoá.
2.5. Các h snh thá t nh n
CV C Non n c Cao B ng là m t trong s t a ph ơng Vi t Nam còn khá giàu có v tài nguy n a d ng sinh h c.
K t qu i u tra, kh o sát, ánh giá hi n tr ng và ph n v ng a d ng sinh h c cho th y trong ph m vi CV C có 10 h sinh thái (HST) khác nhau thu c 2 nhóm ch nh 3 . Trong ó, 7 HST t nhi n (g m 5 HST
r ng và 2 HST t nhi n kh ng thu c HST r ng) và 03 HST nh n t o. Các h sinh thái này c quy ho ch thành các v n qu c gia, khu b o t n.
+ HST r ng k n th ng xanh m a m nhi t i, c y lá r ng tr n núi th p ( cao d i 600 m): HST này ph n b r ng kh p nh ng t p trung ch y u các huy n nh : Th ch An, Nguy n B nh; Ph c Hòa, Tr ng Khánh, Hà Qu ng, Hòa An. HST này có 71 loài th c v t và 57 loài ng v t c ghi trong Sách Vi t Nam 2007.
HST này có ch c n ng quan tr ng duy tr và n ng cao che ph , góp ph n b o v m i tr ng cho t nh.
+ HST r ng k n th ng xanh h n giao lá r ng - lá kim á nhi t i tr n núi trung b nh ( cao t 600 - 1.600 m), ph n b ch y u các huy n thu c ph m vi CV C Cao B ng, nh : Nguy n B nh, H Lang, Tr ng Khánh, Qu ng Uy n, Trà L nh, Hà Qu ng...
+ HST r ng k n th ng xanh n i tr n núi cao (> 1.600 m), có di n t ch nh nh t, ch ph n b v ng nh núi Phia O c thu c các x : Phan Thanh, Thành C ng và th tr n Tnh Túc (Nguy n B nh).Do n n nhi t th p n n v ng này phát tri n ki u th m th c v t n i núi cao v i ki u r ng r u c tr ng, m t trong nh ng ki u r ng t g p Vi t Nam. y c ng b t g p tr n 50 loài th c v t và 48 loài ng v t qu hi m, áng chú có m t s loài lan, c bi t là lan hài.
+ HST r ng tre n a thu n lo i và h n giao, ph n b ch y u m t s x c a huy n Hòa An, Nguy n B nh. y là HST có ngu n g c th sinh h nh thành sau khi r ng b khai thác. HST có vai trò quan tr ng trong vi c ph c h i r ng t nhi n.
+ HST r ng tr n núi á v i là m t trong nh ng HST c tr ng kh ng ch c a Cao B ng mà còn là c a c n c v i
r t nhi u loài ng v t, th c v t qu hi m, trong ó nhi u loài ch có tr n núi á v i.
Các loài th c v t có nghi n, trai, th ng b c, thi t sam gi , thi t sam núi á, th ng Pà Cò, m t s loài lan hài… ng v t, c bi t loài v n Cao V t huy n Tr ng Khánh c phát hi n sau nhi u n m bi n m t kh i a ph ơng.
+ Các HST t nhi n khác kh ng thu c HST r ng bao g m: HST t ng p n c, bao g m các h th ng s ng, su i l n; H sinh thái tr ng c y b i, tr ng c . y là m i tr ng s ng c a m t s loài chim, thú nh , ng th i c ng là nơi góp ph n ph c h i r ng, t ng t l che ph cho toàn t nh.
V i l i th to l n v t nhi n, t nh Cao B ng quy ho chm t h th ng các khu b o t n thi n nhi n, bao g m m t v n qu c gia, n m khu b o t n loài/
m i tr ng s ng, n m khu b o t n c nh quan, m t khu b o t n t ng p n c và hai hành lang a d ng sinh h c. M t s khu b o t n thi n nhi n quan tr ng c a Cao B ng nh : V n Qu c gia Phia O c - Phia én, Khu b o t n loài và sinh c nh V n Cao V t Tr ng Khánh, khu b o v c nh quan B n Gi c, Khu b o t n loài Trà L nh -Th ng Hen (huy n Trà L nh), Khu b o t n loài H Lang (huy n H Lang), Khu b o t n loài B o L m (huy n B o L m), Khu b o t n loài B o L c…
3.K TLU N
CV C Non n c Cao B ng mang nh ng tr ng n i b t v a l t nhi n, c bi t là
nh ng giá tr to l n v a ch t. Vi c c c ng nh n là c ng vi n a ch t toàn c u kh ng ch t ra nh ng thách th c mà còn là m t cơ h i Cao B ng khai thác t t hơn nh ng ti m n ng c a a ph ơng.Ngoài ra, y c ng là v ng t có b dày v n hóa, l ch s v i hơn 215 di t ch v n hóa, l ch s c x p h ng, trong ó có 3 di t ch qu c gia c bi t là R ng Tr n H ng o, Khu di t ch Pác Bó và Di t ch l ch s a i m Chi n th ng Bi n gi i n m 1950. Và c bi t, y là cái n i c a cách m ng Vi t Nam th i k kháng chi n ch ng th c d n Pháp. S k t h p nh ng giá tr t nhi n và l ch s t o n n nh ng nét c áo và là ng l c l n cho s phát tri n kinh t x h i nói chung và ngành du l ch c a t nh nói ri ng.
TÀI LI UTHAM KH O
1. C c Th ng k t nh Cao B ng (2019),Ni n giám thốngk tnh CaoB ng.
2. T ng Duy Thanh và nnk (2005),Các ph n v a tầng i tNam, NXB i h c Qu c gia Hà N i, Hà N i.
3. UBND t nh Cao B ng (2015), Qu hoạch bảo t n a dạng sinhh c tnh CaoB ng n n m 2020, nhhư ng n n m2030,Tnh Cao B ng.
4. UBND t nh Cao B ng (2017), i u ch nh qu hoạchs d ng t n n m2020 vàk hoạch s d ng t k cuối(2016-2020)tnh CaoB ng, Tnh Cao B ng.
