• Tidak ada hasil yang ditemukan

Cay Dan sam

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2024

Membagikan "Cay Dan sam"

Copied!
2
0
0

Teks penuh

(1)

Cay Dan sam

>DS. NGUYEN THO BIEN

C

ay Dan sdm co nguon gfi'c d Trung Qufi'c, Nhdt Bin mpc hoang d cac khu vflc sudn nui, dpe bd sufii eo dp cao tfl 100 - 1.20dm. Tai Trung Qufi'c ed 2 loai: Dan sdm va Xuyen dd dan sdm. Trong Y hpc cd truyen Trung Hoa, vi thudc Dan sam dung lam thude dupc ghi dau tifin trong sdch Bdn kinh Id r i phoi hay sly khfi cua cay Dan sdm. Cdy Dan sdm cfin CO ten khdc la Huyet sam, Xich sam, Huye't cdn, Stfn sam, Hdng dan sdm, Hing edn, Tfl dan sam, Cflu thio, Xfin dd; tfin khoa hpc Id Salvia miltiorrhiza Bunge thupc hp Hoa mdi Lamiaceae.

Dan sdm thufic cdy thdn thao, than cdy vufing, cao khoing 40 - 80cm, sd'ng ldu nam. La kfip mpc dfi'i, thuy hinh trflng trdn, mep rdng cfla ndng, cd 3 - 5 Id ehet hay hdn. Hoa mpe thdnh chum d dau cdnh, trdng hoa 2 mdi, mdi tren cong hinh lfldi liem, mau tim nhat.

Qua nhd. Rfi ddi hinh tru, mau dd ndu. Tfin cay gpi Id Dan sam, dan Id dd va re cay gid'ng sdm. Trong phan tfin khoa hpe gpi cho Ioai miltiorrhiza cfi nghia la "nflde mdu do ebie't ra td re". Cay Dan sdm mda ra hoa tfl thdng 5 - 8 , mua qua td thdng Q - ^.

O nddc ta eay Dan sdm dupc trdng tai Sa Pa, Tam Dao va mdt

sd ndi d ddng bdng Bac Bp. Hifn nay ta vin dung thud'c Dan sam nhap cua Trung Qudc Id chinh.

BQ phan dung ldm thud'c Id re. Rfi to, mau tim, cd mui thdm, vi ngpt tbi tfi't. Thu hpgch rfi vdo mua Dong, dem vl rfla sgch, cat bd r l con, phdi hay siy khfi. Thfing thfldng khi dung tam nflde u mem mdt dem, thdi lat mdng, phdi khfi hodc tam rUdu de mft gid sau dd sao qua. Dan sdm cd nhilu each bdo chfi'tuy theo tflng phucmg phdp ehda bfnh: Dan sam phien, Dan sdm sao ton tinh, Dan sdm than, Dan sdm trich rfltfu, Dan sdm trich giam, Dan sam sao vdi ggo, Dan sam trfin vdi mdu ba ba, Dan sdm trfln tie't Ipn.

Thdnh phdn hoa hpc: Trong rfi Dan sdm efi cdc chit: tanshinon I, Ila, l i b ; isotanshinon I, II;

tanshinol I, II; crj^totanshinon, isocryptotanshinon; miltiron va vitamin E.

Theo y hgc co truyen: Dan sdm vi ding, tinh hdi han, vao 2 idnh Tam, Can; cd tde dung: kbu d, chi thong, boat huyfi't, dieu kinh, bdi nung, sinh ctf, tieu ung; chd tri: kinh nguyet khfing deu, huye't tre, rong kinh, san dich khfing dut, kinh be', dau nhflc limg dui do d trp, bdt rut khd ngd, dinh nhpt sflng tiy. Rieng mdt vi Dan sam cd tac dung khflng kem bdi Td vat thang (Dddng quy, Dia hoang, Bach thdpc, Xuyfin khung). Ngfldi xua thfl&ng ndi "Nhdt vi dan sdm dm, cdng dong Td vdt thang", nghia Id

"mdt vi dan sdm co tdc dung ngang vdi cd bai Tfl vdt".

Cdy Dan sdm Salvia miltiorrhiza Bunge. Nguon internet

•. V

Lilu dung: 5 - 15g, lilu c # dung dfi'n 30g ufi'ng trong ng^y^

Khflng dung chung vdi Lfi 16, phu nfl cd thai khi dflng thgn trpng.

Theo y hgc hi^n dgi:

Kit qud nghiin cdu diigc ly cho thdy Ban sdm cd cdc tdc dung:

- Lam gian dfing maeh vanh, Idm luu lupng mdu cua ddng mat^

vdnh tang rd, cli thifn ehdc ndng tim, han c h l nhdi mau cd tim. Thifc nghifm trfin chuft Dan sdm cfi tac dung ldm tdng hoac kfio ddi ty lg sd'ng trong dieu kifin thifi'u oxy. •!

- Cai thien tuan hoan ngoai vi, ehdng dfing mdu, nghfin mach nao.

- Hg huye't dp.

- Lam gilm triglycerid cua gan va mau trfin thd thue nghifim,

- Khang Idiuin, an thin, chong viem.

- Uc ehe su phdt trien cua te bdo ung thU tren chufit thiic nghiem.

Ung dung ldm sdng tgi Trung Qudc:

s» Chfla benh maeh vdnh: ChQa benh do thilu mdu mach vdnh, Iam ha cholesterol: ddng vifin Dtfn sdm thu tdm phie'n (tUdng dUdng Dan sdm thudc sd'ng 30g). Ngay ufl'ng 3 Ian, mfii l i n 2 vifin.

>- Chfla benh phu khoa, dilu hda kinh nguyft:

• Dan sam tdn: bdt min Dan sdm, moi l l n uong 6 - 8g, chia \hm 2 l l n udng trong ngdy.

• Dung bai thufi'c: Dan sdm 15g, Trgch lan 12g, Hfldng phu 8g, sic uing. Hode dung bdi: Dan sam, Dutfng quy deu 15g, Tilu hdi Sg, sac udng.

>• Chda sot xua't huye't: Dting dich ebie't Dan sam ufi'ng moi lln 2ml, ngdy 2 lan (Tutfng dfldng thule sdng 80g).

>• Chfla ung thfl: Dung dich chiet Dan sam tiem nhd gipt tinh mgch chfla 7 ca lymphosarcom, kit qua hodn toan h i t 1 ca, hfi't mfit phan 3 ca, on dinh 1 ca, tiln bO 1 ca (Theo Hgc bdo trUdng Bgi hpc Y khoa Tdy An, 1986).

THUOC & StfC ICHOE sl512 (15.11.2014)

(2)

Man idnii la don

"r

rfin cdc vimg dat cdt ven bien d nflde ta, I tfl Bae vdo Nam va mdt sd' ddo, cd Ioai eay J L mpc hoang, bd Ian nbu cd dai, nhUng dfi Id mdt cay thuoe ed ten Man kinh la ddn, edn gpi Id Quan dm bien, Tfl bi bien, tfin khoa hoe Id Vitex rotundifolia L.f., thufic hp Cd roi ngfla (Verbenaeeae).

Cay cao khoang 30 - 40cm, toan cdy cd long min va cd mui thdm. Ld dtfn, mpc dfi'i, mdu xanh mfi'c, hinh trdi xosm rdng, ddi 2 - 5cm, rpng 2 - 3cm, dau tu hay lom, gfi'c tu, gan phu 3 - 5 cdp, mat dfldi diy Iflng tring, cuing la dai 3 - 10mm. Cum hoa la mfit chuy d ngpn cdc nhdnh, cao 7 - Sem, mang nhieu hoa Ifldng tinh, khdng diu, mau tim xanh, mat trong d'ng trdng cd nhieu ldng ddi; nhi 4, hai dai, hai ngdn.

Qua hach eiing hinh ciu, dfl&ng kinh khoang 5mm, khi chin mdu vdng. Mua hoa thdng 7, qua thdng 9.

Qua sau khi thu hdi, rda sach, logi bo eudng roi phtfi hay s i y kho ta dflpc vi thulc Id Mgn kinh td.

Cdy eung dfldc tr6n^,lam canh. Ngodi Vift Nam, Ioai nay cdn phdn bd d An Dp, Tnmg Qud'e, Malaysia, Indonesia, va eae nude vung Ddng Nam A.

Qua Mgn kinh Id dtfn cd cdc chit vitexfolin A, B, C vd cac diterpen cd tdc dung chlng oxy hda manh, giam dau. Cdc flavonoid 2',3',5-trihydroxy-3,6,7- trimethoxyflavon, vitexicarpin va eirtemetin da dUde thd tac dung ehlng tdng sinh tfi' bdo trong benh bach cau myeloid HL-60 d ngUdi.

Theo Ddng y, qua Mgn kinh ed vi cay, ding, tinh hcri hdn; cd tdc dung phdt tan phong nhiet, lam diu, giam dau. Qua dung tri cam mao, dau dau, dau nhde nda diu, dau mat, mdt dd chay nflde mdt, qudng gd, dau cd, dau ddy t h i n kinh, rdng ldi sflng dau. Lilu dung: 3 - lOg, dfldi dang thud'c sle.

Theo tdi lifiu nflde ngodi, la cay ndy efi chat rotimdial (cyclopenten dialdehyd), cd tac dung xua dull muoi vdn (Aedes aegypti), mdt loai muoi mang virus gay bfinh s i t xuit huyet (Dengue), sot vang da vd mdt sd' bfinh khde. Ld cdn dUdc dung chfla chan thfldng: gid ndt r l i ngdm rfldu de ud'ng, bd dap.

ft T S K H . T R A N CONG K H A N H

O Thdi Lan ngfl&i ta dung Id ldm thulc lpi tifiu hda, long ddm, tri bfnh ngodi da va ghe.

Phan dudi dd't cua cdy ndy chda cdc hdp chat phenylnaphthalen cd tac dung khdng khuin dfi'i vdi Staphylococcus aureus khdng methicillin. Rfi dupe dung tri bfnh ve gan.

Bai thud'c

Chda dau mdt: Mgn kinh tfl. Cue hoa, Thao quyfi't minh, hat Gai ehfing, eo Thdp but. Moi vi 9g, sac udng.

Chfla cam sot, nhde diu, m i t sflng do: Mgn kinh td 16g, Cue hog, Chi td, Bgc ha, mfii vi 12g, Kinh gidi lOg, Xuyfin khung 4g. Do nddc, bit kin am sac thud'c, dun sdi ky rdi xdng diu vd m i t cho ra mo hdi. Nddc ufi'ng khi cdn ndng (L/y Lfi Tran Bdc).

C h i i y

Can phan biet vdi mfit cdy eung efi tfin la Quan am hay Mgn kinh, mpc dua biln d nude ta, nhflng Id cdy gd nho, cao tdi 3 - 4m, hode hdn; Id kep mpc dli, CO 3 Id chet (cdn gpi Id Den ba la), thupc loai Vitex trifolia L.f., cimg hp Co roi ngUa. Qua ciing gpi Id Quan dm td, dimg lam thude trfl phong nhift nhfle diu, dau mat, phong t h i p dau nhde. ^

Trong nhan ddn, Dan sam dung lam thuoc b l cho phu nfl, chda td eung xuit huye't, kinh nguyet khdng deu, dau bung, khdp xUdng sflng dau. Dung ngodi lam thufi'c xoa hop.

O Trung Qudc, Dan sdm dfltfc dung chfla tfl cung xud't huyet, kinh nguyet khfing diu, fl huye't dau bung, be' kinh, ccm dau tim thdt ngUc, ma't ngu. Mdt sfi' nude nhfl Dde, Dan Mgch, Na Uy...

cung dung Dan sam lam thudc chfla bfinh.

Mpt so b a i t h u o c

- ChUa kinh nguyet khdng diu:

Bai "Dan sam tan" lay Dan sdm, tam rfldu sao qua, tdn min, ufi'ng ngdy 2 lan, moi lan 4g vdi rfltfu din.

- Chda kinh nguyit khdng deu, dpng thai, sinh xong sdn dich ra khong hit, dau khdp xUang: dung Dan sdm rda sach, say khd, tan bpt; ngay ud'ng 8g vdi nflde ndng.

- Chda thiiu mdu ca tim, mgch vdnh: Dan sdm 15g, Tam that lOg;

tdn nho, ham ufi'ng nhfl nflde trd trong ngdy.

THUOC & SU'C KHOE so'5I2 (15.11.2014)

Chda dau tim, bung do huyit a, khi tre: Dan sam 20g, Dfldng quy 12g, Nhu hfldng 6g, Mpt dddc 6g. Sdc ufi'ng, chia lam 2 - 3 l l n trong ngdy.

Chda viem gan mgn tinh: Dan sdm, cd nhp noi, mfli vi 20g, sle udng trong ngdy.

Chda sUng vu, viem tdy:

Dan sdm 20g, Xich thfltfc 16g, Bach ehi 12g, tan bpt min trpn vdi md heo hogc td dfltfc khdc d l lam eao ddn. ^

15

Referensi

Dokumen terkait