SỬ DỤNG PHẦN MỀM IMINDMAP 11 CỦA BUZAN TRONG DẠY HỌC TIẾNG VIỆT LỚP 7
Nguyễn Thị Thư Dương* Tóm tắt: Sử dụng phần mềm IMindMap (Phần mềm hỗ trợ tạo sơ đồ tư duy) là một giải pháp có tính khả thi trong hoạt động dạy học. Với phần mềm này, giáo viên sẽ tạo mindmap (sơ đồ tư duy – SĐTD) giúp cho việc học đạt hiệu quả cao. Các màu sắc, hình ảnh có trong sơ đồ tư duy sẽ tạo ấn tượng, kích thích bộ não và giúp cho người học tăng tính Logic, biết phân tích và nhìn nhận vấn đề từ nhiều phía, hình thành tư duy sáng tạo, độc lập; từ đó, người học sẽ tham gia tích cực vào quá trình hình thành và lĩnh hội tri thức. Trong phạm vi bài viết này, chúng tôi chọn vấn đề “Sử dụng phần mềm iMindMap 11 của Buzan trong dạy học tiếng Việt lớp 7” làm nội dung nghiên cứu.
1. Mở đầu
Những năm gần đây, việc dạy học nói chung và môn Ngữ văn nói riêng trong nhà trường phổ thông đã có nhiều chuyển biến, thể hiện rõ nhất là yêu cầu dạy học từ chú trọng phát triển tri thức sang dạy học phát triển năng lực. Người thầy giống như một vị chỉ huy - là người trực tiếp hướng dẫn học sinh phương pháp học tập mới, phát huy tối đa tính tích cực làm cho tiết học trở nên hứng thú. Do đó, giáo viên luôn cố gắng tìm ra phương pháp để thiết kế được hoạt động dạy và học một cách tốt nhất.
Tiết học vừa đảm bảo nội dung, học sinh có thể nhận diện, định hướng, thậm chí ghi nhớ được các đơn vị kiến thức ngay tại lớp một cách khoa học, tư duy. Sử dụng phần mềm IMindMap (Phần mềm thiết kế bản đồ tư) là một giải pháp có tính khả thi. Với phần mềm này, giáo viên sẽ tạo mindmap (Sơ đồ tư duy – SĐTD) giúp cho việc dạy học đạt hiệu quả. Các màu sắc, hình ảnh có trong sơ đồ tư duy sẽ tạo ấn tượng, kích thích bộ não và giúp người học tăng tính Logic, biết phân tích và nhìn nhận vấn đề từ nhiều phía, hình thành tư duy sáng tạo, độc lập từ đó các em sẽ tham gia tích cực vào quá trình hình thành và lĩnh hội tri thức. Bản thân tác giả là một giảng viên dạy phương pháp Tiếng Việt ở trường CĐSP Đà Lạt, hướng dẫn cho sinh viên hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm trước khi đi thực tập. Trong quá trình thực hành, chúng tôi nhận thấy việc sử dụng thành thạo công nghệ thông tin nói chung và phần mềm IMindMap nói riêng để thiết kế sơ đồ tư duy trong dạy học ngữ văn vẫn còn là điều xa lạ với nhiều sinh viên. Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi chọn vấn đề “Sử dụng
phần mềm IMindMap11 của Buzan trong dạy học tiếng Việt lớp 7” làm nội dung nghiên cứu.
2. Nội dung
2.1. Giới thiệu phần mềm IMindMap
IMindMap là phần mềm hỗ trợ tạo SĐTD được tạo ra bởi Tony Buzan.
IMindMap giúp phác họa quá trình tư duy, nhận thức, ghi nhớ, phân tích bằng hình ảnh và ký tự; là một dạng bản đồ kết hợp giữa hình ảnh và màu sắc, đi kèm với việc sử dụng các từ khóa để thể hiện mối liên kết giữa các ý tưởng IMindMap giúp thiết kế bản đồ trong không gian 3D với hình vẽ mang tính nghệ thuật, kèm chú thích, đường dẫn, tập tin và bình luận để biểu diễn thông tin trực quan, mở rộng, đào sâu các ý tưởng.
2.2. Hướng dẫn sử dụng 2.2.1. Cài đặt IMindMap
IMindMap có nhiều phiên bản. Hiện nay phiên bản mới nhất là iMinMap 11 có nhiều tính năng mới, hình ảnh đẹp hơn. Do vậy, chúng ta cần tải phiên bản này vào máy tính bằng cách vào trang web: https://iMindMap.com/ rồi chọn tải file cài đặt.
Chạy file cài đặt .exe để cài đặt iMindMap.
2.2.2. Khởi động phần mềm
- Click đúp chuột vào biểu tượng phần mềm iMindMap11 trên màn hình desktop - Hoặc vào menu Start All Program iMindMap11 iMindMap11
2.2.3. Tạo sơ đồ mới Gồm 5 bước cơ bản
Bước 1: Vào menu File/New, chọn biểu tượng cho gốc sơ đồ tư duy – ý chính trung tâm (Central Idea) xuất hiện.
Chúng ta có thể thay đổi hình dạng của Central Idea bằng hình ảnh bất kì bằng cách thực hiện thao tác Click nút phải chuột vào Central Idea, rồi chọn Edit Central Idea.
Bước 2. Thay đổi tên Central Idea
Nhấp đúp chuột vào Central Idea để viết chữ sau đó click vào bức hình để chỉnh sửa to nhỏ, di chuyển đến vị trí phù hợp.
Bước 3. Tạo nhánh
Click vào vị trí (1) để tạo nhánh Mindmap;
Vị trí (2) để tạo nhánh có hộp;
Vị trí (3) để trang trí cho Mindmap.
Chúng ta nhấn vào vị trí (1) và kéo thả chuột để vẽ số lượng nhánh cũng như uốn cong vị trí
nhánh theo yêu cầu. Tiếp tục click vào vị trí (1) và kéo thả chuột của nhánh để tạo nhánh con. Để xóa nhánh ta chỉ cần click chuột chọn nhánh rồi gõ phím Delete.
Để thay đổi kiểu của nhánh các bạn chọn nhánh Branch Branch Art, xuất hiện hộp thoại Branch Art các bạn chọn kiểu cho nhánh và nhấn OK để thay đổi.
Nếu các bạn muốn thay đổi hình hộp chứa văn bản của nhánh chứa hộp văn bản thì các bạn chọn hộp văn bản và chọn biểu tượng Shape. Sau đó lựa chọn hình chúng ta muốn vẽ.
Bước 4. Thêm tiêu đề cho nhánh
Click đúp chuột vào nhánh, gõ tiêu đề mới và nhấn Enter.
Tương tự với nhánh con. Chúng ta cũng có thể chọn font chữ, kiểu chữ (đậm, nghiêng), cỡ chữ và màu sắc cho chữ tiêu đề nhánh.
Bước 5. Hướng dẫn xuất sơ đồ ra dạng hình ảnh
Sau khi đã hoàn chỉnh bản đồ, ta có thể xuất bản đồ dưới dạng hình ảnh để chèn vào các tài liệu khác như Word, PowerPoint, …
Click chọn menu File Export& Share Image. Thay đổi các tùy chọn cho phù hợp rồi click nút Export. Hộp thoại Image xuất hiện cho phép ta đặt tên tập tin và chỉ định nơi lưu tập tin.
2.3. Thể nghiệm sư phạm
Phần mềm iMindMap sẽ được áp dụng từ phần thiết kế giáo án đến cụ thể hóa nội dung bài dạy trên lớp hoặc trong hoạt động học từ kiểm tra bài cũ đến khởi động hay vận dụng nâng cao. Để sử dụng phần mềm này, giáo viên cần thực hiện một số bước cụ thể như: Xác định mục tiêu cần đạt của bài học; dự kiến các nội dung sẽ thiết kế SĐTD; ứng dụng phần mềm iMindMap để thiết kế SĐTD; cụ thể hóa trên lớp với SĐTD có sử dụng phần mềm; đánh giá kết quả sau khi áp dụng. Sau đây, chúng tôi xin thể nghiệm SĐTD vào một số bài dạy phân môn tiếng Việt SGK Ngữ văn 7.
Trong tiết dạy, chúng tôi sử dụng phần mềm IMindMap 11 để thiết kế SĐTD.
Sau đó, sử dụng SĐTD được thiết kế, kết hợp với hiệu ứng trong PowerPoint để xuất hiện từng phần sơ đồ giúp học sinh ghi nhớ kiến thức một cách có hệ thống.
sẽ giúp cho giáo viên đảm bảo được các bước lên lớp đồng thời học sinh có thêm thời lượng cho hoạt động thực hành.
Trong bài Từ đồng nghĩa, SGK Ngữ văn lớp 7, học kì 1 hoặc bài Liệt kê, SGK Ngữ Văn 7, học kì 2, SĐTD sẽ giúp cho học sinh tập hợp được toàn bộ những tri thức mới, nắm được những nội dung cơ bản, hệ thống nội dung kiến thức và biểu thị bằng sơ đồ, ghi nhớ nội dung học tập một cách sâu sắc và có thể thuộc bài ngay tại lớp cũng như nắm được các ví dụ minh họa khác nhau.
Sơ đồ tư duy bài Liệt kê – SGK Ngữ văn 7, học kì 2.
Việc sử dụng SĐTD trong phân môn này sẽ giúp cho giáo viên và học sinh khai thác được toàn bộ trọng tâm kiến thức cần đạt một cách khoa học, linh hoạt. Nếu giáo viên sử dụng sơ đồ tư duy kết hợp với các phương pháp dạy học phù hợp sẽ tiết kiệm được thời gian, tăng tính tích cực và khả năng sáng tạo, phát triển năng lực của người học dẫn đến tăng hiệu quả giờ dạy theo định hướng đổi mới. Hoạt động dạy của giáo viên cũng trở nên nhẹ nhàng hơn. Từ những từ khóa trung tâm trên SĐTD, học sinh sẽ chủ động tìm ra kiến thức và dễ ghi nhớ tri thức mới ngay tại lớp. Từ đó, người học phát triển năng lực tổng hợp, khái quát hóa tri thức một cách logic.
Tuy nhiên việc sử dụng phần mềm để thiết kế sơ đồ tư duy trong việc dạy Tiếng Việt cũng cần tránh lạm dụng như nhiều sơ đồ trong một bài dạy gây nhàm chán. Các từ khóa trên sơ đồ cần ngắn gọn, khái quát. Giáo viên cần đầu tư, nghiên cứu, thiết kế sơ đồ một cách linh hoạt để đạt hiệu quả tối ưu.
3. Kết luận
Việc ứng dụng các phần mềm dạy học một cách thành thạo sẽ là công cụ hỗ trợ tích cực cho GV trong quá trình đổi mới phương pháp dạy học. Với phần mềm iMindMap 11, sử dụng SĐTD trong dạy học sẽ trở nên dễ dàng hơn, mang lại nhiều kết quả tốt, đáng khích lệ trong phương pháp học tập của người học và phương pháp giảng dạy của giáo viên. Sơ đồ tư duy khi được sử dụng một cách linh hoạt, phù hợp sẽ phát huy được ở học sinh sự hứng thú, chủ động. Học sinh được rèn luyện tư duy logic, được ghi nhớ kiến thức một cách chính xác, có hệ thống. Do đó, học sinh chuyển từ học tập thụ động theo cách đọc chép, học thuộc lòng là chính sang cách học chủ động, biết chọn lọc và minh họa kiến thức trên sơ đồ. Quan trọng hơn, học sinh sẽ được rèn luyện rất nhiều năng lực khác nhau, phát triển bản thân thành những công dân tích cực, có bản lĩnh, có khả năng tìm tòi và làm chủ kiến thức.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Lê A (2002), Đổi mới phương pháp dạy học ở phổ thông, Bài giảng chuyên đề.
2. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2018), Chương trình giáo dục phổ thông mới.
Nguồn: https://www.moet.gov.vn.
3. Trần Đình Châu, Đặng Thị Thu Thủy (2011), Dạy tốt, học tốt các môn học bằng Bản đồ tư duy, NXB Giáo dục, Hà Nội.
4. Tony & Barry Buzan (2009), Bản đồ tư duy, NXB Tổng hợp TP. Hồ Chí Minh.
5. Web: https://iMindMap.com.
