So 07 (84). 2010 ) TAI CHINH DOANH NGHIEP
RUI RO TY GIA VA VAN DE TRICH LAP Dir PHONG TAI DOANH NGHIEP
,fr. I . .f Ths. Nguyen Quang Thanh
^ ^ ^ / / f l trinh hpi nhdp vdo nen kinh te khu vuc vd the gidi dd mang lgi cho cdc doanh nghiep m M^'?i Nam, nhdt Id cdc doanh nghiep xudt nhdp khdu nhirng thdnh cdng rdt ddng ghi
\ ^ ^ nhdn. Qud trinh hpi nhdp dd lam cho khdi luang hdng hod mua bdn, trao ddi giira cdc dv9ftlf'nghiep Viet Nam vd cdc ddi tdc nudc ngodi ngdy mpt tdng len. Tuy nhien, viec trao ddi ndy cdng hdm chira nhieu rui ro tiem dn tir su bien dpng thdt thudng cua ty gid md cdc doanh nghiep phdi tinh den.
Nhiing rui ro nay la cac rui ro lien quan den cac khoan muc ed gdc ngoai te tai ngay lap Bao cao tai chinh nhung chua dugc giao dich va chieu hudng bien ddng cua ty gia se bat lgi cho doanh nghiep.
Hien tai d nude ta, ehua ban hanh cac van ban lien quan den viec trich lap dy phdng rui ro ty gia (van ban trong ITnh vyc tai chinh va ke toan) tai cac doanh nghiep. Tuy nhien, viec trich lap dy phdng rCii ro t}' gia la rat can thiet vi cac ly do sau:
- Xuat phat tir nhirng riii ro do sy bien ddng phiie tap ciia ty gia den hoat ddng eua cac doanh nghiep.
Hien nay, riii ro ty gia la mot trong nhiing ap luc kinh doanh ddi vdi doanh nghiep.
Su bien ddng that thudng, phiic tap ciia ty gia tac ddng khdng nho den viec mua nguyen, nhien lieu dau vao cho den doanh thu cua doanh nghiep.
Tai Viet Nam, trong nam 2007, 'ty gia USD/VND e6 biln ddng rat Idn. Tren thyc tl, ed nhiing trudng doan ty gia giao djch thyc te hoac kjch
tran (thofi diem thang 8) hoac cham san (tir thang 10 tra di) ma Ngan hang Nha nudc cho phep (mac dii tir thang 1/2007, bien dd dao ddng da ndi long tir +/- 0,25% len +/- 0,5 %). Dilu nay da lam cho nhirng khoan cdng ng phai thu cd gdc ngoai te cua nhieu doanh nghep chua thu dugc den cudi nam bj sut giam manh khi thu dugc tien.
Cdn Uong nam 2008^ VND tang gia dau nam so vai ddng USD nhung cudi nam lai giam manh. Chinh dieu nay da lam cho ket qua hoat ddng san xuat kinh doanh ciia nhieu doanh nghiep trong nam 2008 bj dao chieu nhanh chdng, cd doanh nghiep lgi nhuan trudc thue nam 2008 dat lion 1 ty ddng nhirng neu tinh khoan danh gia lai chenh lech ty gia cudi nam cua khoan cdng ng phai tra nha cung cap Cling nhu cae khoan vay bang ngoai te thi Cdng ty se bj Id hon hai ty ddng....
- Xuat phat tir nhirng vudng mac trong cae van ban Nha nudc ban hanh ve trich lap dy phdng:
Hien tai d nudc ta, nhieu doanh nghiep dang gap vudng mac trong van de trich lap
dy phdng giam gia hang tdn kho khi don gia hang tdn kho tren sd ke toan ciia cac doanh nghiep nay la ngoai te (khdng phai la VND) va van de trich lap dy phdng duge xem xet khi don gia la sd lugng ngoai te ciia mot dan vj hang tdn kho tren sd ke toan bi giam so vdi don gia tren thi trudng. Ddi vdi hang tdn kho khdng cd sy sut giam ve dan gia giira dan gia ciia thi trudng va dan gia ghi sd ke toan nhung lai mat gia do ty gia bien dgng xau di nhieu doanh nghiep se khdng xem xet trich lap dy phdng.
Xet ve ban chat day la sir tdn that do sy bien ddng bat lgi ciia ty gia.
- Cac yeu td can thiet cho viec trich lap dy phdng riii ro ty gia theo chuan myc ke toan qude te IAS 33 - Cac khoan dy phdng, ng bat thudng va tai san bat thudng cung nhu chuan mirc kl toan Viet Nam VAS 18 - Cac khoan dy phdng, tai san va ng tiem tang da dam bao.
Cy till:
+ Cac quyen lgi va nghTa vu ciia doanh nghiep trong cac giao djch kinh te la xac djnh.
Nd gan lien vdi hoat ddng giao
T a p c h f n g h i e n cufu Tdi c h f n h k e ' t o d n
(53
TA! CHINH DOANH NGHIEP ( Sd 07 (84) - 2010 )
nhan hang da thyc hien giua doanh nghiep va eae ddi tac;
+ Sy bien ddng ty gia theo hudng bat lgi cd the lam sut giam ludng tien thu vao cua dan vj (ap dung ddi vai khoan phai thu khi ty gia tai ngay giao djch cao hon ty gia tai ngay thu tien) hoac tang ludng tien chi ra ciia dan vi (ap dung ddi vai khoan phai tra khi ty gia tai ngay giao djch nho hon ty gia tai ngay chi tien thyc te).
+ Sy syt giam nay dugc xac djnh mdt each dang tin cay do he thdng thdng bao ty gia giao djch eua he thdng ngan hang, nai doanh nghiep md quan he giao djch la san cd.
- Dap ling dugc yeu cau eua nguyen tac than trgng trong ke toan:
Khi cd dau hieu ve sy syt giam cac lgi ich kinh te nhan dugc hoac se phai chi nhieu han cho cac giao djch, doanh nghiep phai ghi nhan ngay vao trong ky nhu mot khoan chi phi se phai chi ra.
Nhu vay, viec trich lap dy phdng nii ro ty gia la can thilt ddi vai hoat dgng cua doanh nghiep.
Ve ke toan doi voi trich lap iXvf phong rui ro ty gia co the trinh bay cu the nhu- sau:
* Nguyen tac hach toan:
- Cac khoan trich lap dy phdng rui ro ty gia dugc xem xet, ngoai trir nhiing trudng hgp sau:
+ Quyen lgi va nghTa vy ciia doanh nghiep co hen quan den viec su dyng cac cdng cy phai sinh da dugc doanli nghiep sir dung de phdng ngira rui ro.
+ Hgp ddng bao hilm ma doanh nghiep la nguai dugc bdi thudng khi cd cac ton that xay ra.
-I- Cae trudng hgp khac ma doanh nghiep da nhan dugc cac lgi ich thich hgp tii' cac riii ro cd the xay ra do viec ap dyng cac bien phap han che rui ro khac.
- Viec trich lap dir phong riii ro ty gia dugc thyc hien vao cudi mdi quy va cudi nam tai chinh.
- Viec trich lap dy phdng riii ro Xy gia dugc xem xet cho tat ea cac khoan muc tien te cd gdc ngoai te. Ddi vdi eae l-dioan myc tien te, eae khoan cdng ng phai thu cd gdc ngoai te la khi t>' gia ghi sd ke toan cao hon so vdi ty gia cudi mdi quy, nam do ngan hang, nai doanh nghiep md tai khoan giao dich cdng bd. Ddi vdi cae khoan cdng ng phai tra ed gdc ngoai te la khi ty gia ghi sd ke toan thap hon so vdi ty gia cudi mdi quy, nam do ngan hang, noi doanh nghiep md tai khoan giao dich cdng bd.
- Ddi vdi khoan cdng ng phai thu (ed gdc ngoai te) khi du tieu chuan trich lap dy phdng phai thu khd ddi theo quy djnh hien hanh thi eae khoan cdng ng cd gdc ngoai te nay dugc loai trir anh hudng ciia ty gia klii trich lap dy phdng phai thu khd ddi (tire trich lap dy phdng dya tren gia tri sd sach va khdng quy ddi theo ty gia tai thdi diem trich lap dy phdng). Sy anh hudng eua ty gia ddi vol cae khoan cdng ng nay dugc xem xet trong viec trich lap dy phdng rui ro ty gia.
64> Tap chf nghien cufu Tdi chfnh ke'todn
- Cac khoan muc cd gdc ngoai te lien quan den vdn gdp va dau tu vdn khdng dugc xem xet trich lap dy phdng.
- Khoan muc hang tdn kho (hang tdn kho cd don gia tinh theo mot loai ngoai te nao dd) c6 the dugc xem xet trich lap dy phong rui ro ty gia khi doanh nghiep tach dugc anh hudng ciia sy giam gia (so lugng ngoai te de ed dugc mot don vj hang giam di) va anh hudng cua viec thay ddi ty gia (tire cac mat hang cd don gia la sd lugng ngoai te khdng ddi nhung ty gia bi thay ddi).
- Viec trich lap dy phdng riii ro ty gia dugc thyc hien cho tirng loai ngoai te va tirng ddi tugng duge theo doi rieng.
- Viec trich lap dy phdng cho cac trudng hgp cu the khac do eae chuan myc ke toan khac quy djnh.
- Sd trich lap dy phdng rui ro ty gia duge hach toan vao chi phi tai chinh trong ky. Trudng hgp. sd trich lap cudi quy/nam nay cao hon so vdi cudi quy trude/nam trudc se dugc trich bd sung. Ngugc lai sd trich lap cudi quy/nam nay thap han so vdi cudi quy trude/nam trude se duge hoan nhap vao doanh thu hoat dgng tai chinh.
Viec tinh vd trich lap du phong rid ro ty gid duac xac dinh nhu sau:
+ Trudng hgp, trich lap dy phdng rui ro ty gia khdng di kem vai nghiep yy danh gia chenh lech ty gia hdi doai cuoi ky:
• Doi vai cae khoan myc tien te cd gdc ngoai te:
2010 } TAI CHINH DOANH NGHIEP
Sd can trich lap = so ngoai te*abs(ty g i a A - t y g i a B )
Trong do: ^ .5 Ty gia A: La ty gia cdng bd cua ngan hang noi doanh nghiep ma tai khoan giao djch tai thai diem trich lap dy phdng.
Ty gia B: La ty gia ghi so ke toan, ddi vai khoan muc tien, edng ng phai thu co gdc ngoai te la khi ty gia B > ty gia A. Ddi vol eae khoan cdng ng phai tra ed gdc ngoai te la khi ty giaA> ty giaB.
Abs: La ham mang gia trj tuyet ddi.
• Ddi vdi hang tdn kho:
Sd can trich lap = SL * DG * abs (ty gia A - ty gia B)
Trong dd:
SL: La sd lugng hang tdn kho tuong img can trich lap
DG: La dan eua hang tdn kho tuong ling, tinh bang sd tuyet ddi (sd ngoai te/dan vj tinh hang tdn kho)
Trong trudng hgp nay la khi t)' gia B > ty gia A.
+ Trudng hgp, trich lap dy phdng riii ro t>' gia di kem vol nghiep vii danh gia chenh lech ty gia hdi doai cudi ky:
• Ddi vdi cac khoan myc tien te cd gdc ngoai te:
Sd can trich lap = sd ngoai te * abs(ty gia A - ty gia C)
Trong dd:
Ty gia A: La ty gia cdng bd ciia ngan hang nai doanh nghep md tai khoan giao djch tai thai dilm Uich lap dy phong.
Ty gia C: La ty gia binh
quan tren thj tiarang ngoai te lien ngan hang, doi voi khoan myc tien, cong ng phai thu co goc ngoai te la khi ty gia A < ty gia C. Doi vai cac khoan cdng ng phai tra eo gdc ngoai te la klii ty gia C > ty gia A.
Abs: La ham mang gia trj tuyet ddi. , . .;
• Ddi vai hang tdn kho:
Sd can trich lap = SL * DG * abs (ty gia A - ty gia B)
Trong d6:
SL: La sd lugng hang ton kho tuong ung can trich lap
DG: La dan vj eua hang ton kho tuong iing, tinh bang sd tuyet ddi (sd ngoai te/dan vj tinh hang tdn kho)
Trong trudng hgp nay la khi ty gia B > ty gia A. - ' • ••
* Ve tai khoan su* dung va phuong phap hach toan:
- Tdi khodn sir dung:
Ke toan sii' dung tai khoan 352 - Dy phdng phai tra va bd sung mdt sd ndi dung sau:
Ben Na: - Sd hoan nhap ve dy phdng rui ro ty gia phat sinh.
Ben Co: - Sd trich lap ve dy phdng nii ro ty gia phat sinh.
So du- Co: - Sd trich lap dy phdng nii ro ty gia cdn du cudi ky.
Ngoai ra ke toan sir dyng tai khoan 635 - Chi phi tai chinh, TK 515 - Doanh thu tai chinh vdi ndi dung lien quan den hoat ddng nay.
- Phuang phdp hgch todn:
(1) Cudi quy/nam xac
dinh sd dy phong nii ro ty gia can trich lap hoac trich lap bo sung (so vai quy truac lien ke/
nam truac), ke toan hach toan:
' Ng TK 635 - Chi phi tai chinh
Cd TK 352 - Dy phong phai tra (chi tiet dy phong riii ro ty gia)
(2) Cudi quy/nam neu sd trich lap cudi quy/nam nay nho han so vai sd trich lap cudi quy truac lien ke/nam truac, ke toan hach toan:
Ng TK 352 - Dy phdng phai tra
Cd TK 515 - D o a n h thu hoat ddng tai chinh
Tai lieu tham khao - Thdng tu sd 105/2003/
TT-BTC ngdy 04 thdng II nam 2003 ciia Bp tdi chinh hudng ddn ke todn thirc hien sau (06) chudn muc ke todn ban hdnh theo Quyit dinh so 165/2002/
OD-BTC ngdy 31/12/2002.
- Thdng tu sd 21/2006/
TT-BTC ngdy 20 thdng 03 nam 2006 ciia Bd tdi chinh hudng ddn Ihuc hien bdn (04) chudn muc ke todn ban hdnh theo Quyit dinh sd 100/2005/QD- BTC ngdy 28 thdng 12 nam 2005.
- Thdng tu sd 228/2009/
TT-BTC ngdy 07 thdng 12 nam 2009 cua Bp tdi chinh hudng ddn che dp trich lap vd sic dung cdc khodn du phdn^
gidm gid hdn^ tdn kho. tdn thdt cdc khodn ddu tu tai chinh, na phdi thu kho ddi vd bdo hdnh sdn phdm,^ hdng hod, cdng Irinh xdy lap tgi doanh nghiep.
T a p chf nghien cufu Tdi chfnh k e ' t o d n ^ 5
