Nghien diu - Trao doi
Doanh nghiep bao ve moi trudfn^ vofi tang triTofng xanh va phat trien
ben vuHg dat nundfc
O PGS.TS. NGUYEN THE CHINH, TS. LAI VAN MANH Vi$n Chiin lUpc, Chlnh sdch tdi nguySn vd mdi trUdng
D
oanh nghigp Id h^t nhdn cua ndn kinh td, tgo ra san phSm vd ddng gdp ngan sdch cd bin cho nhd nUdc degiii quyet cdc vin di xa hgi, St/phdt trien cua doanh nghi$p gin vdi ting trudng kinh te, chinh vi vgy thi/c hign TTX, phdt triin ben vihng vai trd cdban ihi/c hidn vin Id doanh nghigp. Tht/c tiin cho thiy, gdy ra ONMT phin Idn cung do doanh nghigp, vigc khac phgc ONMT cung phai xuit phdt tU doanh nghidp. Pi^it huy dugc vai trd cua cdc doanh nghidp trong cdng tdc BVMT Id giai phdp then chdt nham giai quyet cac dp Itfc vi mdi trudng hidn nay. D0c bigt, trong bdi canh ngudn thu ngan sach vd chl tieu ngdn sdch cho BVMT ngdy cdng hgn hgp nhung cdc yiu ciu d$t ra cho vigc thtfc hign thdnh cdng cdc chiin luge, chlnh sdch vi TTX vd phdt trien bin vUng ngdy cang cao va ddi hoi nhiiu klnh phi.Doanh nghi$p bdo vg mdi tri/dng vdl tang tri/dng xanh vd phat triln bin vurng d Vigt Nam Theo Bdo edo hien trang mdi trQdng quic gia giai dogn 2011 - 2015 cDa Bd TN&MT cho thiy Vidt Nam dang t i n tai nhilu v i n d l mdi trudng. Dac biet, van cdn mdt s l iQgng ldn cd sd gdy ONMT nghidm trgng; tinh trgng vi phgm phap ludt v l BVMT diin biln phQc tgp. D i n nay, trdn phgm vi cd nude v i n edn 44/439 cd sd gdy ONMT nghidm trgng theo Quylt dinh s l 64/2003/QD- TTg ChQa hodn thdnh bidn phap xQ ly d nhilm triet d l , gdy ONMT nghiem trgng kdo ddi; 268/435 ed sd gay ONMT nghidm trgng theo Quyet djnh s l 1788/QD-TTg
dang triln khai xD ly d nhilm tridt de, trong do cd 136 cd sd eham tiln dd. T^ 1$ cdc ed sd sdn xult, kinh doanh, djch vy xli nQdc thdi, khf thdi khdng dgt quy ehuin cho phdp ra mdi trudng, nam 2011 Id 45,9% vd ndm 2015 Id 24,5%.;
Nhieu khu, cym cdng nghiep, Idng nghi chua dQ0e d i u tQ xdy dung hg tang BVMT, gdy ONMT:
Tinh d i n nay, cd nudc ed 283 khu cdng nghidp dang hogt dgng, trong dd mdi ch? cd 212 KCN da hodn thdnh vi$c xdy dung hd thong xD ly nUdc thdi tdp trung, dat ty Id 75%; 615 cym cdng nghiep dang hogt ddng nhUng ch?
cd khodng hdn 5% dau tU xdy dung hd thing xD ly nUdc thdi tdp trung. Cac KCN, cum edng
nghidp cdn lgi, hogc tU xD ly nude thdi hodc xd tryc tilp ra mdi trudng, d i n d i n nude thdi khdng dgt ydu c l u quy chuin Vigt Nam.
Ngoai ra, hien nay ed nude cd hdn 4.500 ldng nghi h i u h i t cdn sD dyng edng nghd Igc hdu, gdy ONMT.
He qud v l ONMT da va dang ddt ra rit nhilu thdeh thQc tdn eho thye hidn djnh hudng TTX va phat trien b i n vQng d Vidt Nam nhQ:
Da xdy ra sQ co mdi trudng Idn, tde ddng trdn didn rong; bung phat cac diem ndng gdy ONMT:
xd thdi, d l thdi, chdn lap ehit thdi gdy ONMT da xdy ra d nhilu dja phUdng. Cd nhQng vy viec nghiem trgng, keo ddi gay ra hdu qud Idn v l mdi trudng, dnh hudng Tdi nguy§n vd Mdi tru-dng | Kf 2-TMnfl 4/2017 10
d i n s i n xult, dfli song va sflc khod cDa ngufll d i n , gay ra nhieu bfle xuc trong xa hfli. Nuflc thdi sinh hogt fl h i u hfl't cac dfl thj, khu d i n cU chua dugc xfl IJ; rac thii sinh hogt, chat thii cflng nghlflp chua dflgc qudn IJ tot, gay ONMT. Nguin nuflc mat, nflflc dufli d i t trong cic dfl thj, khu dan cu fl mdt s l dja phggng bj d nhiim ngng; Dien tich cac hS sinh thii tg nhien glim mgnh, da dgng sinh hgc tilp tyc bj suy thoii nhgnh.
Mac du, c i c van d l ONMT dang ngiy cing gia ting va diin ra tren didn rflng tgi nhilu ITnh vgc, khu vgc nhflng thgc tiSn cho thiy cac nguin lgc de giii quylt cic v i n de mdi trflflng d p bich v i n cfln r i t hgn c h l . Hidn nay c i c nguon Igc chlnh cho BVMT chD y l u dga vao c i c nguin nhu:
(i) Nguin d i u tu tfl ngin sich n h i nfldc: Nguin ngdn sach cho sg nghiep mdi trflflng; nguin dau tu phit triln; nguin dau tU t i i chlnh cho chuang trinh mgc tlSu quflc gia v i mflt so de i n Idn v l BVMT. ViSc ting cudng d i u tu cOa nhi nuflc cho BVMT da cfl nhflng chuyin bien, song v i n cfln hgn c h l so vfli cac qufl'c gia khic, cac khoin chi sg nghiSp mfli truflng co tinh chit la nguon chi thudng xuydn nen kinh phi tfl nguin niy khdng t h i bd tri de d i u tu giii quylt du v i trtSt de cac van de mdi trudng bfle xuc hidn nay v i trong dii hgn. Vt vgy, mic du ngudn von tfl ngin sich diu tu hing nim trong thdi gian qua da tang nhflng chua dip flng dugc yeu clu thflc t l v l c i l thien mdi truflng, tang cuflng eg sfl v i t chit, ha tang, trang thiet bi hien dgiphgcvycho cflng t i c quin IJ TNTN v i BVMT, mflt s l ch? tiSu
14 Tdi nguyen vd Moi trudng I
v l BVMT khing dgt dugo nhfl k l hogch de ra. Ben cgnh dd, hidn nay cdn ton tgi mflt s l vdn d l trong phdn b l va sfl dgng nguon d i u tu tfl ngin sich nha nflflc cho BVMT nhfl: chua cd rang buflc uu tifln bo trf chi tfl nguin d i u tu phat tiiln, flnh trgng sfl dgng nguin ngan s i c h sg nghiSp BVMT ohga dung muc dich cho c i c muc tieu khic fl c i trung uang v i dia phuang; (11) Nguin d i u tu hd trg tfl Quy BVMT: Theo thong kS d i n nay d Viflt Nam cfl 1 Quy BVMT d cap quoc gia, 1 Quy BVMT Nganh Than va 42 quy BVMT dja phuong. Day dugc xem l i mflt kflnh tai chlnh quan trpng d l hfl trg, t i i trg cho c i c du i n dau tu BVMT. Mac du trong nhflng nam vfla qua, nguon v i n hogt ddng cDa cac Quy BVMT c i c d p fl Viet Nam khdng ngflng dugc mfl rflng, tuy nhiSn phln idn cac Quy v i n dang g i p nhflng khfl khan ve thilu nguin vdn d l ddp flng cac ydu c l u cDa cac du i n BVMT.
Cac Quy BVMT mdi chi tdp trung h i trg mdt s l ITnh vgc Uu tidn nhu: xfl IJ nuflc t h i i , c h i t t h i i cflng nghiSp, khi thii; xd IJ r i c t h i i sinh hogt; trien khat cflng nghg sach, t h i n thien vfli mfli trudng, tilt kiem nang lugng...
D i e biet, fl cac Quy BVMT d p dja phuang tht viec trfln khai hogt dflng cho vay uu dai cfln k h i hgn che; v i (ill) Nguin d i u tfl ho trg tfl nguin tfle xa hfli va cdc t i chflc quic t l : Bfln canh ngudn d i u tu td ngin sach nhd nfldc, Chlnh phD da huy dflng dugc nguin d i u tu tfl c i o thinh phln kinh te cho hogt dong BVMT.
Trong nhflng n i m qug, viec huy dflng nguon lgc xa hfli cho cflng tdc BVMT da dugc trten khai tap trung fl cac hoat dflng xfl ly rac
Ky2-ThiiigM!D17
t h i i , nudc t h i i sinh hogt, chin nufli, vg sinh mdi truflng cflng dong, md hinh lang sinh thai, cii thifln mdi trudng idng nghi.. Mpt sfl md hinh thgc hifln vide huy dgng klnh phi tfl cgng d i n g trong cac hoat dflng s i n x u l t ndng nghiSp, cdng nghlflp cung da dugc trfen khai. Tuy nhiSn, vide triln khai v i n chD y l u dugc tiln hinh d phgm vi hep, quy mo nhd, mfl hinh giin ddn, de thgc hidn.
Ben canh do, t i i trg tfl quflc te dang dflng vai tro quan trgng trong cflng t i c BVMT. So vdi trudc day, tfl khi Viet Nam tr6 thinh quflc gia cd thu nhSp trung binh thap, them vao do mflt s l biln ddng klnh te chlnh tri the gidi da i n h hudng den giim cic khoin d i u tu cDa c i c nuflc phit trien danh cho nuflc dang phit trten nhfl ViStNam.
Tfl thgc trgng BVMT cDa cio doanh nghlflp, cac v i n de mdt trddng d p bach d trfln dang dat ra thach thflc Ifln cho vide thgc hidn thinh cflng Chien Iflgc Qud'c gia ve TTX cung nhu Chlln Ifldc phit trien b i n vflng quic gia giai dogn 2011 2020, trong do nhiem vg trgng t i m la rtin khai thgc hien xanh hfla s i n xual trong Chlln lugc Quoc gia ve TTX, thuc d l y cflng nghfl xanh 6 Viet Nam. Chlnh vl viy, ddi hdi phii cd cac giii phap nhim thuc day c i c doanh nghiSp diu tu vio ITnh vgc BVMT.
Trach nhiflm, igi ich cda doanh nghigp khi dau tU vao b i o vg moi trfldng v i tang trfldng xanh
De b i n luin ve Igi Ich cua doanh nghidp khi d i u tfl vio BVMT v i TTX trfldc h i t d n xem xet khia cgnh "trach nhidm xa hgi cDa doanh nghidp". Theo Hfli
d i n g Kinh doanh The gidi vi SU Phdt triln B i n vQng (World Busi- ness Council for Sustainable De- velopment) thi: "Trach nhidm xa hdi cDa doanh nghiep Id cam k i t eDa doanh nghidp ddng gdp eho viec phat trien kinh te b i n vQng, thdng qua vi$c tudn thD chuin miic ve BVMT. binh dang gidi, an toan lao ddng, quyin lgi lao ddng, trd IUdng cdng bing, ddo tgo vd phat trien nhan vidn, phdt triln cgng dong, bdo ddm chat lugng sdn pham... theo each cd lgi cho cd doanh nghidp cung nhu phat triln ehung eDa xa hdi". Nhu vay, trong djnh nghTa v l trach nhidm xa hdi cDa doanh nghiep bao hdm cd trdch nhiem ddng gdp cho sQ phdt triln b i n vQng, trong dd bao ham cDa vd'n d l tudn thD cae ehuin mQc v l BVMT.
Cdc 1^ ich cua dowih nghl^
Khi doanh nghiep tham gia vdo qud trinh thQc thi cac qui djnh ve chuan myc BVMT hay thUc hidn trdch nhiem xa hgi cDa minh se ed nhQng lgi fch mang Igi cho chfnh doanh nghiep nhQ:
ThU nhit, viec thQc thi trdch nhidm xd hdi cua doanh nghiep se gdp phan ndng eao hinh dnh va thQdng hieu cua doanh nghigp. Cung vdi sU gia tdng nhan thQc cDa xa hgi, ngudi tieu dDng ve t i m quan trgng va y nghTa cua BVMT, vide doanh nghidp tham gia d i u tQ vao BVMT se gdp phan tao ra sQ tin tQdng cDa xa hgi va ngudi tidu dung doi vdi chfnh doanh nghidp, ehfnh nhQng sdn pham cua doanh nghiep lam ra. Do vdy, hinh dnh va thUdng hieu cDa doanh nghiep se dUgc ndng len, thj trudng tieu thy cac sdn pham se ben vQng hdn.
Thty hai, tgo cd hgi cho doanh
nghiep tham gia sdu vdo chuoi cung Qng toan cau trong boi cdnh hdi nhdp kinh t l quic te hien nay.
Trong nhQng ndm vQa qua, cac dilu khoan cam k i t v l mdi trudng trong eac Hiep djnh thUdng mgi song phUdng vd da phUdng da la mgt phln khdng t h i thilu trong eac cam k i t hdi nhdp dd. V( dy, Hidn nay, da phln ede hidp djnh thUdng mgi tu do t h i he mdi ma Viet Nam tham gia ky k i t vd dang ddm phdn d i u cd cam kit, nghTa vy ve mdi trQdng, cho thiy sQ coi trgng cDa cae quic gia trong qua trinh phdt triln kinh t l iudn ddm bdo SQ phat trien b i n vQng, nhQ tai Hiep djnh ThQdng mgi tQ do Vidt Nam -EU; Hiep djnh ThQdng mgi ty do Vidt Nam - Dd'i tae xuyen Thai Binh DQdng(TPP);
Hiep dinh thQdng mgi tu do Vidt Nam - Hidp hdi mdu dich tu do Chau Au (EFTA). Hai hidp dinh Viet Nam - EU, Viet Nam- Hidp djnh mdu djch tu do Chdu Au (EFTA) ChD y l u d l edp d i n mdt s l van d l mdi trudng bao g i m : Biln d l i khf hdu, cde v i n d l mdi trudng (ndi ehung), bdo ton da dgng sinh hgc, quan ly chd't thdi, dao tgo va giao dye ve mdi trudng. Cdn rieng Hiep dinh Od'i tac xuyen Thai Binh DUdng (TPP) da ddnh ban 1 chUdng rieng de cam k i t cdc van de ve mdi trUdng. Do vdy, khi doanh nghiep tham gia thQc hien trach nhiem xa hdi trong Unh vQc BVMT se gdp phan tgo ra cd hgi cho cac sdn phim cDa doanh nghiep dap Qng dugc cdc tieu chuan qud'c te.
ThU ba, khi tham gia dau tU, thyc hidn cac nghTa vy ve BVMT se gdp phan gidm thilu chi phf va ndng cao hieu qua sdn xuat cDa doanh nghiep. Hoat ddng BVMT dugc djnh nghTa la boat ddng glQ
cho mdi trQdng trong ldnh, sgch dgp; phdng ngQa, hgn ehe tac ddng xau doi vdi mdi trQdng, Qng phd sQ c l mdi trudng; khic phyc d nhidm, suy thoai, phyc h l i vd d i thien mdi trUdng; khai thde, sD dung h0p ly va tilt kidm tai nguydn thidn nhidn; bdo ton phyc hoi da dgng sinh hgc. Trong ngin ban neu cac doanh nghidp d i u tu, chuyin doi cdng nghe, quy trinh sdn xult theo hudng gdp phan BVMT cd t h i se tdm cho ehi phf sdn xult cDa doanh nghiep tang len nhung trong dai hgn thi se gdp phan lam giSm ehi phf san xult thdng qua gidm sCf dyng ndng IUdng, nguyen vat lidu, gidm cde chi phf lien quan d i n phdp iy BVMT, ehi phf khic phue sU CO mdi trudng, tgo ra khdng gian lam vide hieu qud cho ngUdi lao ddng. Chfnh vi vdy, trong dai ban thi hieu qud san xuat kinh doanh cua doanh nghidp se tot hdn neu ngay tQ dau ehu trgng tdi cdng tdc BVMT.
Nhu vgy, vide dau tu vd ehi cho cac hogt dgng BVMT se giup doanh nghiep thu dugc igi fch nhieu mat ve kmh te, xa hot va vi tri thUdng mai. Thdng thudng, dau tu cho cdc sang kien cdi tiln nham dap Qng cac yeu c l u v l mdi trudng va ehi cho BVMT ludn giup doanh nghiep tiet kiem dugc chi phf d i u vdo cho san xult thdng qua viec giam tieu hao ndng lugng, tai nguyen, nhdn lgc.
Mat khac, cac k i t qud v l BVMT cung giup doanh nghiep cdi thien vi trf canh tranh tren thi trudng mdt cdch ddng ke, dac biet Id trong xu the ngay cdng cd nhieu nudc thuc d l y va trien khai cac chUdng trinh quoc gia ve mua sim va tieu dung xanh nhU hien nay.
Tdi nguydn vd Moi tru-dng | Ky 2-Thing 4/2017 ^ g
Lgi ich d dp dd qudc gia Viec doanh nghidp tham gia vdo viec thUc hidn cdc trdch nhiem xd h^i (bao g i m cd cac trdch nhiem v l BVMT) se gdp phan thue hi$n thdnh edng djnh hUdng phat triln ben vQng cung nhu cac mye tieu phdt triln thidn nidn kJ cDa todn cau. Ddc bidt, d gdc dd quic gia cho thiy, Viec doanh nghiep tdng cQdng d i u tQ, tham gia vdo thye hidn trach nhidm, nghTa vy BVMT se gdp phan thuc hi$n thdnh cdng cdc djnh hudng Idn cDa Ddng vd Chfnh phD v l "Tdng cQdng qudn ly tdi nguydn, BVMT vd phat trien bin vQng"; "tdi c l u true n i n kinh te"; Chlln lugc quie gia ve TTX, phat triln b i n vQng, BVMT... Mdt so lgi fch ed t h i nhin nhdn d cap dd quic gia cd t h i nhdn dugc g i m :
ThU nhit, doanh nghiep tdng cQdng BVMT se gdp phan thuc day cde ngdnh kinh t l mdi (kinh t l xanh), cdc khu vuc doanh nghidp hoat ddng trong ITnh vUc eung d p , sdn xult cde hang hda vd djeh vy mdi trQdng. Do dd, se tao ra ed hdi cho phdt triln khu vye vide lam xanh va gdp phan ndng eao thu nhdp, ddi sd'ng cho ngUdi dan.
ThU hai, gidm dp iQc cho ngdn sach nhd nUdc trong vide d i u tu cho BVMT. Ddc biet, trong b l i cdnh nguon thu ngan sach hgn hgp nhu hidn nay thi vide tham gia tich eye cDa ede doanh nghiep trong vide d i u tU d e cdng trinh, cac giai phdp v l BVMT se thuc day chD trUdng xa hgi hda trong ITnh vUc BVMT, lam gidm dp lgc cho NSNN v l BVMT.
ThUba, thue day qua trinh tdi cau trDc va chuyin d l i md hinh tdng trudng. Vide huy ddng cac
doanh nghidp tham gia d i u tu cho BVMT s§ Id mdt trong nhQng bidn phap quan trgng gdp p h l n thuc hidn dQdc cdc gidi phdp chD dgo v l d l i mdi md hinh tang trudng, ed d u Igi n i n kinh t l giai dogn 2011 - 2020.
ThiJ tu, Idi ich ldn nhit ma quic gia nhan dQdc thdng qua viec huy ddng ede doanh nghidp tdng eudng thuc hidn trdch nhidm xd hgi cDa doanh nghidp cho phdt triln b i n vDng ehfnh Id gdp phan ndng cao dugc ldl the quic gia, tang cUdng sQc mgnh tong hdp cua qudc gia.
77?!? ndm, doanh nghidp chD ddng thUc hidn BVMT chfnh Id gop phln bdo ddm an ninh mdi trudng. I n djnh xa hgi vd gdp phln thuc hien cde chl tieu phdt trien b i n vQng, nhit Id hign nay Chung ta dang thQc hien 17 eh?
tieu trong Mye tieu thidn nien ky toan cau v l phdt trien b i n vQng- SDGs tQ nay d i n ndm 2030.
Kien nghj cac gidl phap nham khuyin khich doanh nghiip tham gia BVMT g i n vdi TTX vi myc tieu phat trien b i n vCfng d i t nUdc
De thDc d l y doanh nghiep tham gia BVMT g i n vdi TTX vi myc tieu phat trien ben vQng dat nUdc, mdt so giai phap sau can phdi dugc quan tdm sau ddy.
Mot Id, tdng cUdng tuydn truyln, pho biln de nang cao nhdn thQc, trdch nhiem xa hdi cDa doanh nghidp trong cdng tdc BVMT g i n vdi TTX nhdm hQdng den phat triln b i n vQng cho ehfnh doanh nghidp va cao hdn la gdp phln thQc hien chien iQdc TTX quic gia vd thyc hien myc tieu phdt trien ben vQng-SDGs den nam 2030.
Hai Id, Xet v l vT md, trong n i n kinh t l thj trUdng, doanh nghi$p vd ngUdi ddn la nhilfng chil t h i tgo ra sdn phim vd thuc dly tang trudng klnh t l , dua quic gia tdi thjnh VUdng, chfnh vl v$y d n phdi day mgnh hodn thidn thi c h l kinh t l thj trUdng trong qudn ly tai nguyen, BVMT de tgo ra dgng lUc khuyin khich doanh nghidp ehu ddng tham gia BVMT g i n vdi TTX dUa trdn eac nguydn t i c cDa thi trudng.
Ba Id, d n phdi nghien cQu thiet ldp cde cdng ey kinh t l va cd che tdi chfnh ddt pha nhim huy ddng cdc nguin iQc xa hdi hda cho BVMT. Muln v$y d n phdi vdn dyng cde nguydn t i c cdn bdn cDa thj trQdng trong qudn ly mdi trudng nhU ngudi "gdy d nhiem phdi trd tiln-PPP", "ngudI hUdng Idi tQ mdi trQdng phdi trd tien- BPP", vdn dyng linh boat cdc cdng cu kinh te phu hdp vdi thyc tiln Vidt Nam nhQ cde logi thul, phf, ddt cgc hoan trS, quyen phdt thdi vd mua ban phdt thdi theo hgn nggch cho BVMT d l dieu ch?nh hdnh vi cDa doanh nghiep.
Bin Id, hodn thidn t l chQc bd mdy QLNN v l mdi trudng tQ trung Qdhg xuong dja phQdng, tang CQdng p h i i hgp giQa cdc bd, ngdnh vd dja phQdng trong vide thanh tra, kilm tra vd xD 1$' kjp thdi cac vi phgm v l mdi trQdng trong cdc doanh nghidp, tang vai trd gidm sat vd phoi hgp cDa ngQdi ddn vd cdc ed quan qudn Iv* dja phQdng d l i vdi doanh nghidp trong cdng tdc BVMT.
Ndm Id, rd sodt, chlnh sDa vd b l sung nhim tdng cQdng tfnh hidu IQc, hidu qud va tinh thQc thi cDa cdc quy djnh phdp ludt v l BVMT d l i vdi doanh nghiep kit ndi vdi TTX vd phdt trien ben vOng.B
15 Tgl nguyen vd Mdi tru'dng | W2-Thiing 4/2017
