D H C TR NGH M M N TOÁN L P 10 CH T P H P
Hoàng Th Hương
Cao h c L lu n và Ph ơng pháp d y b m n Toán, K3 Email: [email protected]
Ngày nh n bài: 03/9/2020 Ngày PB ánh giá: 03/10/2020 Ngày duy t ng: 07/10/2020
TÓMT T Bài báo tr nh bày k t qu nghi n c u v d y h c tr i nghi m m n Toán l p 10 ch T p h p v i các ph ơng án d y h c tr i nghi m trong l p h c và ngoài l p h c nh m phát tri n m t s n ng l c chung và n ng l c toán h c theo tinh th n i m i cơ b n và toàn di n c a B Giáo d c và ào t o.
T khóa d y h c, tr i nghi m, t p h p, trò chơi, v n ng, sơ t duy.
TEACHING EXPERIENCE IN MATHEMATICS GRADE 10 TOPIC GATHERING
ABSTRACT The paper presents the research results on teaching experiences in Mathematics grade 10 with topic Gathering with the teaching options experienced in the classroom to develop some common and mathematical capacity in the spirit of fundamental and comprehensive innovation of the Ministry of Education and Training.
K words: teaching, experience, assemblies, games, movement, mindmaps.
1.M U
Theo Ch ơng tr nh giáo d c ph th ng t ng th , “Ch ơng tr nh giáo d c ph th ng c th hóa m c ti u giáo d c ph th ng, giúp h c sinh làm ch ki n th c ph th ng, bi t v n d ng hi u qu ki n th c, k n ng h c vào i s ng và t h c su t
i, có nh h ng l a ch n ngh nghi p ph h p, bi t x y d ng và phát tri n hài hòa các m i quan h x h i, có cá t nh, nh n cách và i s ng t m h n phong phú, nh ó có c cu c s ng có ngh a và óng góp t ch c c vào s phát tri n c a t n c và nh n lo i . D y h c tr i nghi m giúp h c sinh có n n t ng t duy c l p, có th ch ng phát hi n v n , t m cách th c gi i quy t các v n c a m n h c và
trong cu c s ng. Vi c h c th ng qua làm, h c i i v i hành và h c t tr i nghi m giúp ng i h c kh ng nh ng t c tri th c và kinh nghi m m i mà còn hi u c con ng h nh thành tri th c, kinh nghi m y.
Ch “T p h p có v tr c bi t quan tr ng trong ch ơng tr nh toán ph th ng. L thuy t t p h p là cơ s x y d ng ki n th c c a các chuy n ngành Toán h c khác. Nó nh h ng s u s c n toàn b c u trúc hi n i c a Toán. Do ó, h c sinh c n hi u b n ch t c a các khái ni m trong ch này. T p h p là m t khái ni m cơ b n trong toán h c n n h c sinh ch có m t con ng ti p c n khái ni m th ng qua quy n p, t c là t vi c quan sát, tr i
nghi m mà hi u và v n d ng c khái ni m. V v y, c n có kh n ng th c hi n d y h c tr i nghi m i v i ch này.
V i nh ng l do tr n, bài báo này, chúng t i c p n “D y h c tr i nghi m m n Toán l p 10 ch T p h p .
2.N IDUNG NGHIÊNC U 2.1.D h ctr ngh m
2 1 1 o t ng tr ngh m
Theo Nguy n Bá Kim (2015), ho t ng tr i nghi m là ho t ng giáo d c trong ó t ng h c sinh c tr c ti p ho t ng th c ti n trong nhà tr ng ho c trong x h i d i s h ng d n và t ch c c a nhà giáo d c, qua ó phát tri n o c, t nh c m, các k n ng và t ch l y kinh nghi m ri ng c a cá nh n… 3 .
B n c nh ho t ng tr i nghi m chung, t ng m n h c c ng có các ho t ng tr i nghi m mang t nh c th , c tr ng ri ng c a m n h c góp ph n h nh thành và phát tri n các n ng l c chuy n bi t cho t ng
i t ng h c sinh.
Các s n ph m c a ho t ng tr i nghi m: V d y h c tr i nghi m có nh ng hnh th c khác nhau qua ó s n ph m c a d y h c tr i nghi m c ng khác nhau. Tr n l p h c s n ph m có th là các m h nh, l i gi i cho các bài toán, b ng bi u c h c sinh thi t l p … th hi n s t m tòi và ng d ng ki n th c c a h c sinh. Ngoài l p h c:
các v t d ng do h c sinh ch t o, s ghi chép,… S n ph m còn có th là tinh th n, thái h c t p c a h c sinh, nh ng n ng l c c h nh thành và phát tri n trong quá tr nh h c t p qua tr i nghi m. Các s n ph m d i d ng m h nh hóa tranh nh, m h nh s giúp ki n th c d h nh dung và làm cho vi c “h c th c s g n li n v i “hành ,
giúp h c sinh th y ki n th c h c t p c a mnh kh ng quá sáo r ng, xa r i th c t nh các em v n ngh … Tuy v y, cái chung nh t, s n ph m mà b t k h nh th c tr i nghi m nào c ng h ng t i ó là nh ng tri th c h c sinh ti p nh n c. Ki n th c qua các ho t ng tr i nghi m th ng là m t quá tr nh h c sinh t m tòi bi t, th y và có c ch kh ng ơn thu n là ki n th c có s n, h c sinh ti p thu m t cách th ng.
2 1 2 D h ctr ngh m
D y h c tr i nghi m là ph ơng pháp d y h c trong ó giáo vi n thi t k , t ch c m t s ho t ng tr i nghi m cho h c sinh k t h p v i các ho t ng khác.
Th ng qua vi c th c hi n các ho t ng, h c sinh t c m c ti u d y h c.
Có th s d ng ph ơng pháp d y h c tr i nghi m l ng ghép v i các ph ơng pháp d y h c t ch c c khác t ng hi u qu d y h c.
2.2.D h ctr ngh m m nToánl p10 ch T p h p
2 2 1 D h ctr ngh mtrongl p h c a) M t số hnh th c dạ h c trải nghi m hnh thành ki nth c m i
h nh thành ki n th c m i trong ch này, giáo vi n có th cho h c sinh ho t ng cá nh n ho c ho t ng theo nhóm.
V d khi chu n b h c bài “T p h p. Ph n t c a t p h p , giáo vi n y u c u h c sinh chu n b tr c nhà nh th ng k , k t n các thành vi n trong nhà, các v t d ng trong gia nh, các thành vi n trong t , … Sau ó y u c u h c sinh l p b ng, báo cáo ph n chu n b v nhà c a m nh. Ngoài ra, giáo vi n có th s d ng ngay th c t trong l p h c nh li t k các v t tr n bàn hay t m các v t d ng c ng màu… b c u h nh
thành khái ni m cho h c sinh. T ó h c sinh n m c n i hàm c a khái ni m, có th v n d ng khái ni m trong các i u ki n c th .
b.M tsốhnh th cdạ h ctrảinghi m t ngh pvàc ngcốki nth c
Ho t ng thi t k sơ t duy Sơ t duy hay còn g i là Mindmap, là m t ph ơng ti n giúp t ng kh n ng ghi nh n h nh nh c a n o b . y c xem nh m t h nh th c ghi nh chi ti t, t ng h p, ph n t ch v n nào ó thành m t d ng l c ph n nhánh. Có th th y sơ t duy giúp ki n th c c h th ng m t cách logic hơn, b ng h nh nh, h nh v , ki n th c c ghi nh nhanh, d hi u
hơn li t k th ng th ng. Vi c x y d ng c m t “h nh nh th hi n m i li n h gi a các ki n th c, s mang l i nh ng l i
ch áng k v các m t: ghi nh , phát tri n nh n th c, t duy, óc t ng t ng và kh n ng sáng t o.
Vi c h ng d n h c sinh l p sơ t duy cho m t ch ki n th c là m t h nh th c d y h c tr i nghi m nh m c ng c ki n th c h c. Qua ó, h c sinh h nh thành t duy h th ng, toàn di n trong cách nh n nh n và gi i quy t v n . H nh th c này có th áp d ng r t hi u qu trong các ti t sơ k t, t ng k t ki n th c và ph n
“T p h p c ng kh ng là ngo i l . C th , chúng t i cho HS thi t l p sơ t duy v ch T p h p nh sau:
M t s trò chơi trong l p h c
Vi c s d ng trò chơi trong d y h c c ng là m t h nh th c tr i nghi m giúp h c sinh t ng h ng thú trong vi c ti p thu và ng d ng ki n th c m i trong gi i quy t v n . Có th s d ng m t s trò chơi ph bi n nh : Ong t m m t, B ch ng Giang, G u t m h m t, Nhanh nh ch p,
Kim ng chi n s giao li n, Vòng quay may m n, V t ch ng ng i v t, ch b m t, D n s ch i d ơng …
V d : Trò chơi “G u t m h m t
* Trò chơi Ong t m m t:
M i c u tr l i úng giúp chú ong t m c m t. Chúng t i s d ng trò chơi này trong t nh hu ng c ng c ki n th c. Ch ng
h n sau khi h c bài “Các phép toán t p h p , t ch c cho HS chơi trò chơi v i n i dung c u h i c th nh sau:
C u 1: Cho A= 0;1;2;3;4 ,B= 2;3;4;5;6 . T p h p A B\ b ng:
A. 0 . B. 0;1 . C. 1;2 . D. 1;5 . C u 2: ChoA= 0;1;2;3;4 ,B= 2;3;4;5;6 . T p h p B A\ b ng:
A. 5 . B. 0;1 . C. 2;3;4 . D. 5;6 . C u 3: Cho A= 1;5 ;B= 1;3;5 .Ch n k t qu úng trong các k t qu sau A. A B= 1 . B. A B= 1;3 . C. A B= 1;5 . D. A B= 1;3;5 . Phi u bài t p 2:
C u 4: S d ng các k hi u kho ng, o n vi t t p h p A= x 4 x 9 : A. A= 4;9 . B. A= 4;9 . C. A= 4;9 . D. A= 4;9 . C u 5: Cho A= 1;4 ;B= 2;6 ;C= 1;2 .Tm A B C:
A. 0;4 . B. 5;+ . C. − ;1 . D. . C u 6: Cho hai t p A= x x+ < +3 4 2x , B= x 5x− <3 4 1x− . T t c các s t nhi n thu c c hai t p A và Blà:
A. 0 và1. B. 1. C. 0 D. Kh ng có.
C u 7: Cho s th c a<0. i u ki n c n và − ;9a 4;+
a là:
A. 2 0.
−3 < <a B. 2 0.
−3 a< C. 3 0.
−4< <a D. 3 0.
−4 a<
C u 8: Cho A= −4;7 , B= − −; 2 3;+ . Khi ó A B:
A. − −4; 2 3;7 . B. − −4; 2 3;7 . C. − ;2 3;+ . D. − −; 2 3;+ . C u 9: Cho A= − −; 2 , B= 3;+ ,C = 0;4 .Khi ó t p A B C là:
A. 3;4 . B. − −; 2 3;+ . C. 3;4 . D. − −; 2 3;+ . C u 10: Cho A= x R x: +2 0 , B= x R:5−x 0 . Khi ó A B là:
A. −2;5 . B. −2;6 . C. −5;2 . D. − +2; . Th ng qua trò chơi này, h c sinh có
th c ng c ki n th c v ph n t thu c t p h p, t nh ch t c tr ng c a t p h p …
N u trong d y h c, giáo vi n s d ng hnh th c trò chơi m t cách h p l th s góp ph n giúp h c sinh tránh c ng th ng,
ng th i phát tri n t duy sáng t o và óc th m m .
2 2 2 D h ctr ngh mngoà l p h c Hi n nay vi c d y h c kh ng còn bó h p trong ph m vi l p h c mà c m r ng sang nhi u kh ng gian khác v i nhi u h nh th c phong phú: C u l c b toán, v n d ng toán h c vào th c ti n, tm hi u các cơ s nghi n c u toán … Qua ó, h c sinh v a luy n t p ki n th c, v a c ng c k n ng m n h c và các k n ng c n thi t khác. Ch ng h n, v i h nh th c c u l c b Toán h c, ch T p
h p, giáo vi n có th t ch c trò chơi v n ng sau:
Giáo vi n chia l p thành 4 i chơi.
Các i x p thành 1 hàng d c. ph a tr n c a m i i có m t chi c h p trong ó có các món l n x n, t ng thành vi n theo th t c a m i i s di chuy n l n ph a tr n b ng cách v t qua 3 ch ng ng i v t n chi c h p. T i m i ch ng ng i v t có nh ng chi c h p có c u h i s n, thành vi n tham gia chơi s b c c u h i b t k và tr l i, n u úng th c n ch ng ng i v t ti p, n u sai xin m i quay l i. m i ch ng ng i v t, m i i c 1 thành vi n ki m tra c u tr l i c a thành vi n tham gia chơi. V t qua c 3 ch ng ng i v t, ng i chơi s n chi c h p và l y v t mà ban t ch c y u c u i m nh th c hi n nh : bút bi xanh, bút xóa, l c,… Thành vi n khi t m c v t theo y u c u th
v t chi c gi c a i m nh và thành vi n khác l i ti p t c. C nh th , th i gian là 10 phút, i nào t m c nhi u v t y u c u th i ó là i chi n th ng. V d các c u h i nh sau:
C u 1: Cho t p h p 13;15;17;19; 21
B= . Kh ng nh nào
sau y là sai?
A. 15 B B. 16 B C. 21 B D. 19 B
áp án: D
C u 2: T p h p các ch cái trong t
“TO N H C là A. T O A N H O C, , , , , ,
B. T O A N H C, , , , ,
C. A T O N O C, , , , ,
D. T O A N, , , áp án: B
C u 3: Cho hai t p h p A= a b, và
, ,
B= a x . Kh ng nh úng là:
A. x A B. B a C. b A
D. A
áp án: C
C u 4: T p h p A các tháng c a qu hai trong n m là
A. Tháng T , Tháng N m, Tháng Sáu B. Tháng M t, Tháng Hai, Tháng Ba C. Tháng B y, Tháng Tám, Tháng Chn D. Tháng M i, Tháng M i M t, Tháng M i Hai
áp án: A
C u 5: T p h p A= x N x<21 . Kh ng nh sai là
A. 14 A B. 20 A C. 35 A D. 0 A
áp án: C
C u 6: T p h p A= x N 8< <x 14 . Kh ng nh úng là
A. 14 A B. 13 A C. 12 A D. 11 A
áp án: A
…
Trò chơi này giúp h c sinh luy n t p v vi c xác nh s ph n t c a t p h p, li t k ph n t c a t p h p. Ngoài ra, c ng c phép toán t p h p, GV có th t ch c trò chơi: L a ch n. Lu t chơi nh sau: Chia l p thành 3 i áo xanh, tr ng, vàng. Qu n trò y u c u x p các h c sinh theo m t s ti u ch thành 1 hàng. Ch ng h n:
- H c sinh m c áo xanh ho c tr ng.
- H c sinh m c áo tr ng.
- H c sinh m c qu n en.
- H c sinh m c áo tr ng qu n en … Nh ng trò chơi v n ng ngoài l p h c ngoài vi c c ng c , kh c s u ki n th c, còn khi n h c sinh v n ng t ng c ng th ch t, n ng ng và rèn luy n các k n ng c n thi t khác c a b n th n.
Ngoài ra, c u l c b có th t ch c nh ng bu i nói chuy n v m t s chuy n nh : cách x y d ng toán h c theo ph ơng pháp ti n ; t m hi u l ch s v t p h p; ng d ng c a t p h p trong m n toán hay các m n h c khác.
Nh v y, có th th y r ng, d d y h c tr i nghi m trong l p h c hay ngoài l p h c
u nh m m c ti u là h nh thành ki n th c m i, c ng c ki n th c, ki m tra ánh giá ki n th c trong ch T p h p. D y h c tr i nghi m giúp h c sinh có cách ti p c n ki n th c m i, bi t cách v n d ng chúng trong m t s t nh hu ng. V i ho t ng trong l p h c, kh ng gian có th ch t h p và còn h n ch th i gian, song c ng giúp cho ti t h c th m thú v , s i n i và ki n th c c ti p nh n d dàng hơn. Còn ho t ng ngoài l p h c, kh ng gian th i gian r ng r i, h c sinh có th tham gia nhi u ho t ng mà kh ng b gò bó, d n t i hi u qu c a d y h c tr i nghi m cao hơn.
B n c nh nh ng u i m kh ng th ph nh n c a d y h c tr i nghi m, vi c s d ng ph ơng pháp d y h c này c ng có m t s h n ch nh t nh. Th nh t, d y h c tr i nghi m c n nhi u th i gian chu n b c a c giáo vi n và h c sinh. Th hai, giáo vi n c n có ki n th c s u s c c v chuy n m n và nghi p v s ph m có th gi i quy t các t nh hu ng phát sinh trong quá tr nh d y h c. Th ba, y u c u v cơ s v t ch t, ph ơng ti n d y h c c ng cao hơn so v i các ph ơng pháp d y h c truy n th ng khác. Do ó, vi c v n d ng d y h c tr i nghi m c n h p l trong
t ng hoàn c nh c th m b o hi u qu cao nh t trong vi c th c hi n m c ti u d y h c cho h c sinh.
3.K TLU N
C ng v i nh ng ph ơng pháp d y h c t ch c c, d y h c tr i nghi m óng góp vào vi c h nh thành và phát tri n nh ng ph m ch t, n ng l c chung c ng nh nh ng n ng l c toán h c c n thi t cho HS,
áp ng úng y u c u c a Ch ơng tr nh giáo d c ph th ng m i ra.
TÀI LI UTHAM KH O
1. B giáo d c và ào t o,Chư ng tr nh giáo d cph th ng t ng th , Ban hành theo Th ngtư32/TT-BGD T, 12/2018.
2. Nguy n V n B y (2015), Dạ h ctrải nghi mvàv n d ng trong ào tạongh i n d n d ng chol c lư ng lao ngn ng th n, Lu n án Ti n s Khoa h c giáo d c, Tr ng
i h c S Ph m Hà N i.
3. Nguy n Bá Kim (2015), Phư ng pháp dạ h c m ntoán, NXB Giáo d c.
4. Nguy n Th Li n (Ch bi n) (2016),T ch choạt ng trảinghi msángtạotrong nhà trư ng Ph th ng, NXB Giáo d c Vi t Nam.
