T Ạ P C H Í K H O A H Ọ C N o 4 - 1991
VỀ M Ộ T H I Ệ N T Ư Ọ N G T Ạ O T Ừ • • • ♦ T R O N G T I Ế N G VI ỆT
v ũ Đ Ứ C N G- H I Ệ U
1. C â u h ỏ i dặt ra : " L i ệ u c ó c ơ s ỏ ’ h a y k h ô n g d e n ó i t ớ i SU' b i ế n d o i n g ữ âỉĩì CC d ụ n g t ạ o t ừ t r o n g t i ế n g V i ệ t t r ư ớ c d â y " c h ú n g tỏi đ ã c ỏ d ị p d ề c ậ p ( 1 T i c p l ụ c t h e o v ấ n đ ề này, hi ộn nay tronc; khi c h ở đ ợ i t hu t h ậ p n g u ồ n tu* l i ệu đá y đ ủ h o n , ch Ún ụ; ló c á c m ụ c t ừ c ó ghi ph ụ â m k e p BL, ML , T L t r o n g l ừ đ i ề n Vi ột - Bồ Đ à o N h a - L a t i n h kỷ X V I I ) ^ và đ ố i c h i ế u vói n h ữ n g c ứ liệu t ư ơ n g ứ n g c ó l i en q u a n ironi» T ừ lìièn [ V i ệ t ( 1 9 8 8 ) ^ ( c h ư a t í n h d e n n h ử n g k h o ả n g i h ở i gi an l i ế p nổi (V 1Z.Îũ a ) d e x c m nil d i c n b i ế n gì đ ã xảy ra, c h ú n g xày ra t h e o c h i ề u h ư ớ n g n à o và đ ã đ u a đố n n h ử n g kê I n à o .
2. Q u á t r ì n h d ơ n h ỏ a các p h ụ â m k c p n ê u t r c n đ ã h o à n t h à n h l ừ kh á láu và các 1 s á t về n g ữ â m l ị ch s ử l i ế n g Vi ệt c ủ a nhi ều nhà n ghi c n c ứ u c h o I hitV : Cl ui ng c ó lỉiề :
a) R ụ n g đi mộ t i rons' hai v í u l ổ ( t r ư ớ c h o ặ c s a u ) :
h è n nì lại - h è n m ạ i , n g o i blçt - n g ồ i bệt, (líu iỉo - líu lo. . .
h) Bi e n đ ồ i t h à n h mộ t p h ụ â m k h á c b ằ n g c on đ ư ờ n g b i ố n đồi h ò a h ự p :
blăìig - trăng, mỉam
-n h ầ m
,(lợn
-trợn .
. .c) Á m t i ế t h ó a , t ạ o t h à n h t ừ hai âm t i ết . D i e u này mớ i chi d ư ợ c ít ngi rời nói k t ừ d i c n V - B - L c ũ n g k h ô n g ghi i r ư ờ n g h ợ p nào. T u y vạy, các c ứ l ỉ ệu p l i u o n g n g ữ CÙI1V c á c c ứ l i ệ u n g ử v ă n ( c h ữ n ỏ m ) v à m ộ t s ố n g ô n nil ữ t h â n t h u ộ c c h o t h ấ y r ằ n g c ó CO’ s nói t ớ i mộ t xu hưcVng n h ư vậy.
T h ự c le là t i ế n g V i ệ t có n h ữ n g n h ó m l ừ I r o n g đ ỏ g ồ m n h ữ n g l ừ rấl g ầ n I1ỈUU1 c ỏ l i ên q u a n v ớ i n h a u về n g h ĩ a m à n g ứ âm c ủ a c h ú n g , n h ì n c h o kỹ, lại là n h ữ n g b i e n I c ủ a n h a u t h e o đ ú n g quy l uật c ù a n g ử âm lịch s ử t i c n g Vi ội . Vì vậy chi có c â n c ứ và o
n h ì n lị ch s ử m ớ i cỏ t he íịìiiì i h í c h d ư ợ c n h ữ n g n h ỏ m l ừ dó. Ví dụ :
T ừ T r ẽ n h i ệ n nay ( l ừ di on V - B - L ghi d ạ n g t i ên I l à ng) há n phả i là kci q u ả b i e n đ t i ê n . Kh i tỉ r ụ n g y ế u t ố s a u , tlcn c h o ta ten. Nỏ c ũ n g c h a ta t hẹ n và then iẹn khi li tácl và í b ậ t h a i b i e n i h à n h ílì roi g h é p với p h â n vân s ần c ó ( k è m t h e o s ư bi ến t h a n h đ Nó i t ó m lại, xu h ư ứ n g nà y là t á c h đôi phụ â m kép. Ng o à i ra, t r o n g q u á trì nh b i e n đ ồ c ó t h e c ó mộ t s ố hộ q u ả k h á c n ử a . C h ẳ n g h ạ n T R d ẩ n xuấ t l ừ BL, T L n h ư n g T R 1
c h o s h o ặ c X và c ả C H , tùy p h ư ơ n g ngử
Mặ t k h á c , mối một t ừ c ỏ phu âm kép n h ư Iho i:(í the c ù n g b i e n đoi t h e o n h i c u h ư ứ n g c n h a u c h ứ k h ô n g phả i chi bál b uộc bien doi i hco một hu ó n g n à o (ví (Jụ : bl ệl - hỌi
- phột - bế t - sệt ).
Về c á c h i r ứ n g b i ế n đồi ngử âm n h ư nêu l ù n , c húng tòi đ ã nói t ớ i t r o n c n h ử r m hài t r ư ớ c . D ư ớ i dả>. c h ú n g tòi sẽ chủ yêu di vài» \ c m xói n h ữ n g b i e n d o i <v mã i di r i r c J h i ệ n c ủ a c á c t ừ. ( C á c nghĩ a của l ừ d ư ợ c dần Irong hài. d í u g i ử ngu y e n t h e o T ừ d i c n Ig Vi ệ t 1W8, t uy đôi d i è m ch ira ihật lòi làm)
3. T r o n g s ố c á c l ừ m à c h ú n u l òi t h u i h ạ p , c ó t h e l ẩy r a h a n 6 0 tò' l à m ( r u n g l â m CÎC h ợ p n h ử n g n h ỏ m l ừ t ư ư n g ứn g s ao cho t r o n g mỏi nhóm, c á c l ừ d e u h ả o đ â m hai l i eu
a) G ầ n g i ố n g n h a u h o ặ c gi ống n ha u ve nghĩa.
b ) Ả m d ă u c ủ a c h ú n g c ó l i ê n h ẹ v ớ i n h i i u VO a m v i h ọ c v à n g ử â m l ị c h s ử h o à n l o à n
hề c h ứ n g mi nh d ư ợ c . Ví dụ : Móc - t róc - hóc - gi ỏc - róc.
H a n 6 0 n h ó m t ừ đ ó c ó t h e c h i a i h à n h h a i l oai :
L o ạ i i h ứ n h ẵ t horn 20 n h ó m gom n h ũ n g nhỏm i h ư ừ n g l a o ( h à n h l ừ n g c ậ p , I r u ứ c nay q u e n 4ị ọ ì là h i ế n d ạ n g n g ữ â m m a n g l i n h đ ị a p h ư ơ n g c ù a l ừ : t r a i - g i a i , t r à o - pi;'u», - n h ă m , Uvi - n h ờ i . . .
Loạ i t h ứ hai h ơ n 40 n h ó m. Cá c t ừ của mỏi nhỏm cô nghí a ga n h o ặ c r ấ t g ầ n n h a u , n e g ồ m n h ử n ụ c ặ p n h ư loại t r ôn : t r ả n h - lánh, IrÌK - hoc - l õc - xốc - i h ố c .
T u v n h i ê n , xe m xét kỹ thì lì nh hì nh k h ô n g chi đ ơ n giản n h ư vậy.
3. a, Đ ố i vói loại i h ứ n h ấ u t r o n g mỗi c ậ p l ừ có mọi lư ph ồ b i e n Iront* n g ô n n g ữ t o à n , mộl l ừ m a n g lí nh dị a ph u ong.
T r o n g k h i c ó n h ữ n g c ặ p c ũ n g sont» Mini» l ố n I;ii c h o di 11 n a y ( l ầ m - n h ă m ) t h i c ó ìu c ặ p l ư ơ n g t ự nhir vậy chi còn l ưu IIiũ* một bien tl;ing h o ặ c chi c ó mộ t d ạ n g đ ư ợ c g t r o n g n g ô n ni;ử l o à n d ã n .
Ví d ụ : ml ol - lót - n h ó t . mỉ ặ l - lặt - n h ặ t .
N h ử n g c ặ p b i ế n d ạ n g s o n g song l ồn lại phải có lý do. c ó gi á t rị c ủ a c h ú n g , n í u ng, sẽ vi p h ạ m q u y t ắc t i ế t kỉ ộm của ngôn ngử, ()* đây cỏ ba kh à n ả n g :
K . l . H a i d ạ n g " đ ò n g nghĩ a" với nhau hoàn t oàn, chi k h á c n h a u VC s ắ c t h á i p h o n g tì ( p h ạ m vi s ử d ụ n g ) . T r ư ờ n g h ợ p này có t he nói đ ư ợ c A là B + x h o ặ c B là A + y ng đ ó X và y là n h ữ n g k h á c biột gi ữa A với B nhu* p h ạ m vi kết h ọ p , p h ạ m vi s ử g. .. ). Ví d ụ : l ời - n h ờ i , t r ầ u - giàu, lở - nhớ. . . Ta có sai l a m , c ỏ l ờ i b ù i h ú t m à k h ô n g
ai n h a m
, n h ò ĩ bài h ú ỉ.. .
K.2. T r o n g c á c bi e n d ạ n g ( c á c t ừ) cò the mội d ạ ng dà c ó n g h ĩ a c h u y c n , t r ờ nc n là t ừ
đ a nghĩ a , và (V cái nghí a t ư ơ n g d ồ n g c ủ a c h ú n g đã c ố s ự khu bi ệt về m ứ c đ ộ r ộ n g - h I r ừ u t ư ợ n g - cụ t he. . . Mặ t k h á c , g i ữ a c h ú n g c ũ n g c ó t he đ ã c ó p h â n p h ố i l ai vỏri n h a u nghĩ a .
Ví d ụ : n h á t 1/ Đ ơ n vị chỉ m ộ t l ăn t h ự c hi ộn đ ộ n g t á c c h ạ t , c h c m , c á i . . . 2/ id. N h ư lát 1.
Lát : 1. M i ế n g m ò n g đ ư ợ c t h á i r a h o ặ c cáI t h e o c h i ề u ngang.
2. đp. Như/ i / i í í r 1 (lốt d a o ) .
T r ư ờ n g h ợ p : lặt - n hậ t , l ầ m - n h ầ m . . . c ù n g có n h ử n g l ì nh hì nh l u i r n g t ụ’ n h ư vậ) K.3. H a i d ạ n g đ ề u đ ã c ó n g h í a c h u y ề n c ủ a r i c n g mì nh i h c o n h ử n g hưVrng k h á c nh k h i ế n n g ư ử i ta kh ố n h ậ n r a n g u ồ n g ố c h o ặ c n h ử n g k h á c hi ệ t về t í n h p h ư ơ n g n g ữ c h ú n g . Ví d ụ : s o s á n h ỉụt và n h ụ t .
Lụ t : 1. ( N ó i về b ă c đ è n ) đ ã c h á y cụt di.
2. Cù n .
3. Đurti ké m hẳ n đi s o với t r ư ớ c , k h ô n g l i ế n Icn đ ư ợ c .
% Nh ụ t : 1. K é m sắc, k c m n h ọ n .
2. G i ả m sút về ý c h í t i n h i hán.
Mỗ i t ừ t r ê n đây đ c u đ a ng h ĩ a . T r o n g khi nghĩ a 2, n e h i a 3 c ủ a l ụt ( v o n là nghĩ a đ ư ợ c b ả o l ưu và p h á i sinh c ủ a n g h ĩ a cù) hi ộn nay il dùn u , thì cả hai n g h í a c ủ a n h ụ t , I là n h ữ n g b i ế n d ạ n g tưcyng ứ n g c ủ a c h ú n g , hi ệ n nay lại d ù n g p h ò bi ế n.
N h ữ n g l ừ n h ư v ừ a nCu, n í u phfin l í c h kỷ, nhấ t đ ị n h sỏ i h ẩ v c h ú n g c ỏ n h ữ n £ k bi ệ t , n h ử n g dối l ập ( d ù là r ấ t n h ỏ ) ỏr mặt này hav mýl k h á c , và c h i n h đ ỏ là lý d o t on c ủ a c h ú n g . N ế u k h ô n g có đ ổ i l ậ p, k h ó n g c ỏ n khác bi çl và gi á lri, c h ắ c c h ắ n mộ t tr
n h ữ n g d ạ n g đ ó p h ả i :
- H o ặ c là ma l đi h ở i 1> d o x u n g d ột đ ồ n g nghí a (l ỏt - n hót , lài qu;tl - n h à i q u ạ i . . . - H o ặ c là chi đ ư ợ c d ù n g t r o n g mộl p h ạ m vi p h ư o n g n g ứ n à o d ỏ (l ọ ■ nhọ, nh£. . . ) .
T u y n h i ê n ờ đây vẫn c ò n có n h ữ n g c ặ p t ừ nhu l ă m - n h ă m, n h ộ n - d â n , nh(T - d o . - gi ây. . . mà cả hai d ạ n g t r o n g mỏi c ặ p d e u c ù n g l ỏn tai. c ù n g đ ư ợ c ghi n h â n k h á d c u t r o n g n h i c u t ừ (lien. Ví d ụ : S o s á n h qu a
I. D i c t i o n a r i u m A nam it ICO L a l i n u m c ù a P ig n a u d c B c h u i n c ( 17 4 1 - 1 7 9 1)).
II. Đại N a m q u ố c â m t ự vị c ủ a H u ỳ n h Tị n h Piiuỉ us C ù a Sài Ciòn, 1895.
111 Vi ột Na m t ự đ i ề n c ủ a H ộ i khai t rí t i ế n đ ứ c . H à nội,
IV. Vi ệt N a m t â n t ừ đ i ề n c ủ a T h a n h Nghị . N XB T h ò i t h í . Sài G ò n . V. T ừ đ i c n t i ế n g Vi ộl V ă n T â n c h ủ bi ê n. H à nội* 1977.
VI. T ừ (lien tiffng Việt . V i ệ n Ng ô n n gữ học Viột Nam. Hà nội, 1988.
I II III ĨV V VI
L ă m + + + + +
N h ă m - - 4- -4- +• +
NhíT *4- 4- r + +
Do + - + +
Trây 4 - Ỷ’ + - -
Giây - - + + +
(• • )
K h ả n ă n g kế t h ự p và d u n g l ư ợ n g nghi a của những t ừ đ ó k h ô n g h o à n t o à n t r ù n g u. C h ú n g t ạ o t h à n h n h ữ n g n h ỏ m t ừ mà t r ư ớ c nay t heo một vài q u a n n i ệ m t h ư ử n g g ặ p , ời t a v ẩ n gọi là l ừ đ ồ n g nghĩ a, mặc dù quan hc nguồn g ổc c ủ a c h ú n g t r o n g lị ch s ử a he nuV n h ạ t .
3.b. H ơ n 40 n h ó m ( ừ còn lại phàn ánh một tình t rạng bi e n đồi đ a d ạ n g h ơ n n h i c u . ing c ỏ t h e £ ồ m n h i ề u h o ặ c ít t ừ , tùy theo, và (V dãy cũng có n h ử n g t ừ mà n g h ĩ a này thì
r c d ù n g t r o n g p h ạ m v i p h ư ơ n g n g ừ , n g h ĩ a k i a l ụ i d ư ợ c d ù n g t r o n g p h ạ m v i n g ỏ n n ^ ừ
1 d â n . V ì t h ế , t í n h p h ư ơ n g n g ứ ( n c u c ỏ ) t r o n g đ ố i l ặ p g i ử a t ừ n à y viVì t ừ k i a c ũ n g r ấ t l ờ, và h ầ u n h ư k h ô n g đ ư ợ c đ ặ t ra ( c h ẳ n g hạn : t r òng - lòng).
D ư ớ i đ â y là m ộ t s ố v í d ụ :
V D 1 : S o s á n h t r á nh và l á nh. Hai l ừ này cl'êu (lẫn xuất l ừ tì á n h . Hi ộn nay í rán lì có Mì n g h ĩ a n h ư n g n e t nồi bậ t lù : tìm cách J e khỏi phài £.ặp* khỏi phả i l àm. khỏi p h ả i xảy
ÌC u gì d ỏ .
L á n h c ỏ n g h ĩ a : d ờ i xa đi đ e i r ánh n g ư ờ i nào hoặc cái gì đ ó coi là k h ô n g hay c h o h.
Vì vặy, ng u •’) l a hav nói : T r á n h xu, ịủniỉ nan . mà ú nói : L á n h x a , t r á n h n ạ n . . . t r á n h t i ĩ n g . l à n h nùtììì . mà không n ó i lành nVOitf, trán lì nì ì n h . . .
V D 2 : S o s á n h ; 'ì óc - lóc • ỊỊỈÓÍ' ■ tróc.
T r ố c ' M ấ t di, r ó i ra, k h ô n g c ò n di nh n ữ a ( mà n g tia, itVp vô m ỏ n g ngoài . . .)•
L ó c : D u n g d a o t á c h ìrív r i ê n g l(Vp d a , t hị l h á m v à o x ư ơ n g .
í đ p . Nó ị ve vậl mỏ n g d ỗ bị t róc khôi).
B ó c : L ấ y đi IcVp vô ngoà i h oặ c phan bọc, dán ben ngoài.
(7i óc : đp. ( N ô i ve l ó p c ơ m chấ y) do bị t r ỏc ra. lié iẩv dược .
R ó i : T á c h h ò b ằ n g l ư ỡ i sắc p h a n ben ngoài của vật cứnu, I h ư ở n g là c ả p h ầ n vỏ.
Mỗi l ừ t r o n g n h ó m cỏ i h ĩ divn nghi.t hay đa nghi i, đi ều đ ó k h ô n g q u a n I r ọ n g , vì đ ó et q u ả p h á i t r i c n r i ê n g c ủ a l ừní ' t ừ T h ế nhưng nhìn vào cái n g h ĩ a t ư ơ n g d o n g c ủ a c á c
53
t ừ đó, có i hc t h ấ y y nh u i hc là n g h ĩ a c ùa l ừ này đ á đ ư ợ c phái sinh t r c n c ư mV nghi a t ừ kia b ả n g mól p h é p c h u y ề n n e h ĩ a àn d u v ậ \ . Đ c n l ươt mi nh môi l ừ. n i u i-MÌvỉ nghia có n h ử n g nghi a c h u y c n r i ê n g đ ư ợ c xãv d ự n g b ằ n g n h ữ n g c o n d u à n g ri cng.
4 T ử i đây. c á c l ử đ a i i g xét k h i ế n ta p h á i nehi t ới bđ vấn dé
a) Ve mậl ngử ám, lác đ ộ n g của xu h ư ớ n g d ơ n ho il các phụ âm U p 'v j c ấ c qui ntiủ á m li ch s ử khác đ ã l à m c h o vỏ n c ử âm c ủ a l ừ b a n diìu ( t ừ m a n g phu im k c p ) đ o i. XC d ịc h di th e o n h ử n e " b ư ớ c I r ư i r i " và kct q u à CÚ.1 c h ú n g c h o la n h ử n g Hiển d ạ n { k h á c n h a u ờ ph u á m đ á u . c òn p h â n v ă n v ẫ n d i r ơ c bi' ' l uu. Ví du :
hl ỏc • ư ỏ c - hóc - lóc - gi ỏc.
tỉ cn * t r ẽ n - l ên - t hụn - t h e n lẹn.
h) Vé mill ý nghĩ a, t ừ mộ t t ừ b a n đ ầ u ( A ) m a n g nghí a SI khi hi nh t hanh l ư lân {B, ( . D) . ( c ỏ n g h ĩ a t ư ơ n g ứ n g S2, S3. Sn) c h í n h là s ư XC d ị c h d á n dẫn. v ừ a b ả o n h ủ nu net e i ố n g vứi SI . lại v ừ a c ó n h ữ n g nél k h á c với nó.
N c u t r ừ u t ư ư n g h ỏ a mộl c h ú i , la c ó t he hì nh (Jung mỏi n h ó m lu đ ó n h ư mộl II nghi », mõi mẫ u so c h u n g mà ( r o n g đ ó mói t ừ đ á n h dìíu lưcvng d ư i r n g võrị một ng h i a n g h i a n.iv ( t ừ này) n h ư t he là đ u ợ c xảv (Jựĩì£ t r ê n c ư s ờ nghki kia ( t ù kia n h ừ môi Ị chuyĩ*n ng h ĩ a n à o dỏ.
c) N u mội lìr h a n đ ầ u ( gi à đ ị n h là một n g h í a ) gi ử n g u y ê n vò n g ừ âm. và c h i XC t
i h i i v đ o i n h ú n g c á i đ i r ạ r c b i ỉ u h i ệ n c ủ a n ó đ i t h ì s ê t ạ o t h ê m n ^ h i a m ử i c h i l ữ . l à m c h
đ ỏ ircr ihiinh d a nghí a và gicVi h ạ n l ậ n c ù n g là sẽ c h o la một t ừ d o n g ám. V dụ : C â y ( - cây ( \ .I n 1* ). c h á n ( n g ư ờ i ) - c h á n ( t ư ờ n g ) . . .
N g ư ơ c lai, n í u l ừ đ ỏ i h a y đ ồ i h o à n t o à n cái b i c u hlộn c òn cái d ư ợ c biSu h i ệ n cù vẩn g i ử ni i uvcn. thì sê c h o t a mộ t l ừ m ớ i đ ồ n g nghi a với nó. Tu y n h i ê n đ ó à c á c k hả I lý t h u y ẽ t
Ở đ á y . n h ử n g t ừ đ a n g XÓI k h ô n i ỉ c h i r a i v à o m ộ t t r o n g h a i k h ả n ă n g V i a n ẽ u m à
- T r o n g khi b i e n đ ồ i , xé d ị c h vò n g ừ âm. p h a n ván của l ừ g ốc ba n d â i vẫ n đ ư ợ c l ưu.
• Mõ i lù hì nh i h à n h s a u so vóri lũ I r ư ơ c đ c u v ừ a e i ổ n g lai v ừ a k h á c ờ cả ha i mặ l â m và V nghi a . Đ ỏ là d i e u c ă n đ ư ợ c c h ú V
5. Sự b i e n đòi c ủ a n g ữ áni lịch s ử đ ã d â n đ e n n h ữ n g d ạ n g k h á c nhiJü c ủ a l ừ rỉ đ ị n h lại t h à n h n h ữ n g l ừ k h á c n h a u hav là cỏ một p h ư ơ n g t h ứ c t ạ o t ừ t hucc hì nh thái l i c n g Vi ột i r ư á c dâ y n h ư vậy ? T r o n g l i c n g Vi êi ngày nay, hi ộn l ư ợ n g đ ỏ òn d i c n ra hay k h ô n g ? N g ử ám c ù a l ừ g ố c ( t ừ có t r ư ớ c ) đổ b i e n đồi, XC dị c h ( r u ứ c r>i đ ư ợ c co lại c h o một cái đ ư ợ c b i c u hi ện m á i , t ạ o ( h à n h 11IỘI t ừ mới , l án cận VcVi t r gổ c , hay I xé dị ch c ủ a cái d ư ợ c bi c u h i ệ n đi t r ư ớ c mộ t h ư ớ c rồi mó i d à n dố n s ự iè d ị c h CU.
b i c u hi ộn ( n ^ ử ả m) , hav là hai vi ệ c đ ó xảy r a đ ò n g i h ờ i ? . . . T ấ ỉ cả những c á u h(
It g i ờ c h ú n g t ôi c h ư a r ỏ và c h ư a có đủ ớừ k ;ện cho kốl l uận c uối cùng.
T u y n h i ê n c ỏ CCT fc(V đ ề c h ắ c r ằng có nhữn g lừ tiếng \ iột đ ã xuất p h á t t ừ c ù n g mộ t ồ n g ổ c b ằ n g c o n đ ư ờ n g xô di n cả vỏ ngủ âm lẫn V nghĩa của t ừ gốc . Hi ệ n t ư ợ n g t ạ o l à y, t h ự c l ố c h u a đ ư ợ c luv» ý nghi ên cứu mộ* cách (hích đ á n g và kỷ l ư ỡ n g . H ơ n 60 ni l ừ mà c h ú n g tỏi dí' c ‘ p ờ đâ y chi là một ví dụ cho n g u ô n l ư liộu t h ự c t í c ủ a t i c n g t c ồ n p h o n g p h ú r. • hi êu. N h ử n g n h ỏ m lừ đố ứng vcri khái n i ệ m l ồ t ừ ( f a mi l y o f ds ) h m là khái ni tì' t ừ t ư a n g t ự ( p a r o n y m) trong ngốn n g ữ học c h â u Âu. D i ề u nà y c c h ắ n cồn l i ‘ n ọ u a n đ e n vấ n de qu a n niộm và cách xử lỵ cá c t ữ đ ồ n g nghí a l i ế n g Vi ộl c h ú n e tỏi 1 u J cỏ đ i ỉ u ki ện kh ả o sát và trình bày (V đây. Nỏ c ũ n g c h o i h ấ y r ằ n g vi ộc i ên ự\ĩu c a c n h ỏ m l ừ n h ư t h ế bằng cách miêu tả hinh ihc của bộ má y p h á t âm* h o ặ c ấ n rcg c ấ u âm - t h í n h g i á c đ o c á c khuôn âm ihanh được phái ra gây nen. . . k h ỏ c ó t h e
h ç n n h ữ n g giải đ á p i h ự c s ự p h â n minh.
CHỦ THÍCH
(1) X e m : Vũ D ứ c N g h i ệ u :
- Về S ự b i ế n d ịc h â m
-n g h ĩ a ớ mộ t s ố nhóm từ trong t i ế n g Việt. Viện N g ô n n g ữ . UBKHXH VN N h ữ n g vấn đ ầ ngôn n g ữ học về các n g ô n n g ữ p h ư ơ n g Dông. Hà
1985
Về hiện t ư ợ n g t ư ơ n g tự của từ vự n g tiếng Việt Tạp chí N g ô n n g ữ s ố 1.1990.
Về một s ố n h ó m t ừ c ù n g g ố c trong tiếng Việt Hội ng hị kh oa h ọ c "Ngôn n g ữ iưi s ố n g Viện N g ô n n g ừ h ọ c UBKHXHVN Hà nội tháng
8*1990.
|2) a
de. R h o d e s . Dictionarium Anamiticum, lusitanum et Laìinum. Ro m a 1651.
n ộ i, 1991- B à n d ị c h ) .
(3)
