NGHICN CỨU TMODỔI
HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ QUYỀN CỦA NGUÔI BỊ KẾT ÁN PHẠT TÙ
NGUYỄN NGỌC HÀ
Khoa Luật, Học viện An ninh nhân dân
Nhận bài ngày 21/5/2021. Sửa chữa xong 27/5/2021. Duyệt đăng 31/5/2021.
Abstract
Vietnam always studies to innovate the legal system to ensure, maximize human rights and citizenship for the person sentenced to imprisonment, although that person is in the process of serving imprisonment.
Nevertheless, with the peculiarities of the right of person sentenced to imprisonment are not complete as human rights, citizenship in general and the guarantee of implementing the rights of the person sentenced to imprisonment are dependent on physical facilities, existing conditions of prisons so there are still some legal issues to be completed. The article analyzes some practical requirements that need to be improved the regulations on the rights of the person sentenced to imprisonment.
Keywords: The rights of the person sentenced to imprisonment, offender.
1. Đặt vấn đề
Bộ luật Hình sự năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017 (gọi tắt là Bộ luật Hình sự năm 2015) quy định 7 hình phạt chính trong đó có hình phạt tù gồm tù có thời hạn và tù chung thân (tù không thời hạn). Việc thi hành hình phạt tù ở Việt Nam hiện nay được quy định tập trung tại Luật Tố tụng hình sự năm 2015; Luật Thi hành án hình sự năm 2019... Theo đó, thi hành án phạt tù là việc cơ quan, người có thẩm quyển theo quy định của Luật Thi hành án hình sự buộc người bị kết án phạt tù có thời hạn, tù chung thân phải chịu sự quản lý giam giữ, giáo dục cải tạo. Người bị kết án phạt tù và đang chấp hành án phạt tù (tù có thời hạn và tù chung thân) được gọi là phạm nhân.
Theo không gian, hoàn ảnh chấp hành án phạt tù, có thể phân chia người bị kết án phạt tù thành 4 dạng: người bị kết án phạt tù đang chấp hành án ở trại giam; người bị kết án phạt tù nhưng cho hưởng án treo đang chấp hành án; người bị kết án phạt tù được hưởng chính sách tha tù trước thời hạn có điểu kiện đang chấp hành bản án tại địa phương; những người được hưởng chính sách của nhà nước về tạm hoãn chấp hành án tại trại giam. Trong bài viết này, tác giả tập trung phân tích quyển của người bị kết án phạt tù đang chấp hành án ở trại giam.
2. Định nghĩa người bị kết án phạt tù
Người bị kết án phạt tù được hiểu là người có tội, bị Toà án kết án phạt tù và bản án đã có hiệu lực pháp luật, khi đó Nhà nước quy định trong các văn bản quy phạm pháp luật việc tước bỏ hoặc hạn chế một số quyển công dân của họ và họ phải chịu sự quản lý giam giữ, giáo dục cải tạo của các chủ thể có thẩm quyển. Có thể nói, khi bị kết án phạt tù do là người có tội, người bị kết án phạt tù gần như rơi vào hoàn cảnh bị xã hội lên án, bị Nhà nước cưỡng chế cách ly khỏi xã hội và không còn được đối xử như một công dân bình thường. Vì vậy, người bị kết án phạt tù bị rơi vào tình trạng
"yếu thế", phụ thuộc rất lớn vào ý chí của Nhà nước nên các quyển của họ rất dễ bị hạn chế thậm chí là xâm hại do mỗi Nhà nước lại có chính sách và điểu kiện khác nhau để áp dụng với người bị kết án phạt tù. Nhưng về nguyên tắc, người bị kết án phạt tù vẫn là một con người do vậy họ vẫn có đẩy đủ các quyến con người; họ chỉ bị hạn chế một số quyền công dân nhất định. Vì vậy, với sự tiến bộ và văn minh của nhân loại; để đảm bảo người bị kết án phạt tù khỏi các hành vi xâm hại, các quốc gia
GIÁ© DUC TKA.., canpi
©XÃ HỘITháng
60
TRAO ĐỔI NGHICN CỨU
bắt đầu quy định vể quyển của người bị kết án phạt tù thậm chí là các quyền này đòi hỏi phải được quy định trong văn bản luật (văn bản có giá trị pháp lý cao nhất trong hệ thống pháp luật quốc gia) chứ không phải là các vãn bản dưới luật.
3. Cơ sở pháp lý về quyền của người bị kết án phạt tù
Trên bình diện quốc tế, vần đề quyển của người bị kết án phạt tù luôn được các quốc gia và các tổ chức quốc tế đặc biệt quan tâm. Cụ thể, Liên Hợp Quốc đã ban hành Các quy tắc về tiêu chuẩn tối thiểu vể đối xử với tù nhân năm 1955, Công ước chống tra tấn và các hình thức đối xử hoặc trừng phạt tàn bạo, vô nhân đạo hoặc hạ nhục con người năm 1984, Tập hợp các nguyên tắc về bảo vệ tất cả những người bị giam hay bị cẩm tù dưới bất kỳ hình thức nào năm 1988 và những nguyên tắc cơ bản trong việc đối xử với tù nhân năm 1990. Điều đó đã thể hiện sự quan tâm và nỗ lực của cộng đổng quốc tế trong việc bảo vệ quyển con người của người bị kết án phạt tù.
Ở Việt Nam, cũng giống như một số nước trên thế giới, không có văn bản pháp luật nào quy định đầy đủ hết quyền của người bị kết án phạt tù hiện đang chấp hành hình phạt tù mà quyền của họ được quy định ở nhiều văn bản pháp luật khác nhau như Luật Hình sự, Luật Tố tụng hình sự, Luật Hôn nhân và gia đình, Luật Dân sự, Luật Thi hành án hình sự....Trong đó, Hiến pháp, pháp luật hình sự, tố tụng hình sự và thi hành án hình sự là công cụ hữu hiệu nhất được Nhà nước sửdụng để chính thức hóa, pháp lý hóa các quyển con người, quyền công dân và bảo đảm giá trị thực tế quyền của người bị kết án phạt tù. Khoản 1 Điều 14 Hiến pháp năm 2013 khẳng định:"Ở nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, các quyển con người, quyển công dân về chính trị, dân sự, kinh tế, văn hóa, xã hội được công nhận, tôn trọng, bảo vệ, bảo đảm theo Hiến pháp và pháp luật". Luật Hình sự, luật Tố tụng hình sự, Luật Thi hành án hình sự quy định cụ thể các quyển mà người bị kết án phạt tù bị tước, bị hạn chế như một hậu quả pháp lý mà họ phải gánh chịu kể từ khi bản án có hiệu lực pháp luật cho đến khi chấp hành xong bản án. Ngoài ra, pháp luật thi hành án hình sự phải quy định cụ thể vể trình tự, thủ tục thực hiện các quyền của người bị kết án phạt tù không bị tước hoặc hạn chế trong mòi trường đặc biệt đó chính là các cơ sở giam giữ. Đây chính là cơ sở quan trọng để quyển của người bị kết án phạt tù được thực hiện trên thực tế.
Điểm e khoản 1 Điều 3 Bộ luật Hình sự năm 2015 quy định: "Đối với người bị phạt tù thì buộc họ phải chấp hành hình phạt tại các cơ sở giam giữ, phải lao động, học tập để trở thành người có ích cho xã hội; nếu họ có đủ điểu kiện do Bộ luật này quy định, thì có thể được xét giảm thời hạn chấp hành hình phạt, tha tù trước thời hạn có điểu kiện". Điểu 44 Bộ luật Hình sự năm 2015 quy định về tước một số quyển công dân: "Công dân Việt Nam bị kết án phạt tù về tội xâm phạm an ninh quốc gia hoặc tội phạm khác trong những trường hợp do Bộ luật hình sự quy định, thì bị tước một hoặc một số quyền công dân sau đây: Quyển ứng cử đại biểu cơ quan quyền lực Nhà nước; Quyển làm việc trong các cơ quan nhà nước và quyền phục vụ trong lực lượng vũ trang nhân dân." Như vậy, ngoài hai quyền bị tước được luật định, người bị kết án phạt tù vẫn cơ bản được hưởng đẩy đủ các quyển con người và quyển công dân. Cụ thể hoá nguyên tắc trên, Luật thi hành án hình sự đã luật định mười quyển của phạm nhân gổm: (i) Được bảo hộ tính mạng, sức khỏe, tài sản, tôn trọng danh dự, nhân phẩm; được phổ biến quyển và nghĩa vụ của mình, nội quy cơ sở giam giữ phạm nhân;
(ii) Được bảo đảm chế độ ăn, ở, mặc, đổ dùng sinh hoạt cá nhân, chăm sóc y tế theo quy định; gửi, nhận thư, nhận quà, tiến; đọc sách, báo, nghe đài, xem truyền hình phù hợp với điều kiện của nơi chấp hành án; (iii) Được tham gia hoạt động thể dục, thể thao, sinh hoạt văn hóa, văn nghệ; (iv) Được lao động, học tập, học nghể; (v) Được gặp, liên lạc với thân nhân, đại diện cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân; đối với phạm nhân là người nước ngoài được thăm gặp, tiếp xúc lãnh sự; (vi) Được tự mình hoặc thông qua người đại diện để thực hiện giao dịch dân sựtheoquy định của pháp luật; (vii)Được bảo đảm quyển khiếu nại, tố cáo; được để nghị xét đặc xá, bổi thường thiệt hại theo quy định của pháp luật; (viii) Được tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện, hưởng chế độ, chính sách vể bảo hiểm xã
GIÁO DỤC
Tháng 6/2021 QxÀ HỘỊ
61
\NGHICN CỨU TRAO ĐỔI
hội theo quy định của pháp luật; (ix) Được sử dụng kinh sách, bày tỏ niềm tin tín ngưỡng, tôn giáo theo quy định của pháp luật; (x) Được khen thưởng khi có thành tích trong quá trình chấp hành án.
Một số quyền của người bị kết án hiện đang chấp hành án phạt tù thực tế hiện nay chưa bị hạn chế hoặc tước bỏ bởi quy định pháp luật nào nhưng thực tế rất khó thực hiện trong thực tiễn. Ví dụ điển hình như quyển kết hôn (Luật Hôn nhân và gia đình, pháp luật liên quan đến thi hành án hình sự hiện hành không hạn chế), nhưng quyền này khó có khả năng thực hiện trong thực tiễn do họ bị cách ly khỏi xã hội, bị hạn chế quyền tự do đi lại.
Từ các phân tích trên, có thể khẳng định rằng, pháp luật Việt Nam đã quy định và bảo vệ quyển của người bị kết án phạt tù trên tất cả các phương diện, với nhiều cấp độ và trên nhiều khía cạnh. Đặc biệt, pháp luật Việt Nam cũng có quy định một số quyền khác dành cho người bị kết án hiện đang chấp hành án phạt tù là nữ, người chưa thành niên và là người nước ngoài, đó là quyển được giam ở khu vực riêng và bố trí lao động phù hợp. Ngoài ra, sự ra đời của Luật Thi hành án hình sự năm 2019 với những bổ sung quan trọng, tiến bộ là minh chứng rõ nét cho tinh thần nhân đạo của Đảng và nhà nước ta, thể hiện Việt Nam luôn tiếp tục nghiên cứu đổi mới, hoàn thiện hệ thống pháp luật nhằm đảm bảo, phát huy tối đa quyển con người cho dù người đó đang trong quá trình chấp hành án phạt tù.
4. Một số kiến nghị hoàn thiện quy định pháp luật về quyển của người bị kết án phạt tù Do quyền của người bị kết án phạt tù không hoàn toàn như quyển con người, quyền công dân nóỉ chung và việc bảo đảm thực hiện quyền cho người bị kết án phạt tù phụ thuộc nhiểu vào cơ sở vật chất, điều kiện hiện có của các trại giam và thái độ trách nhiệm của cán bộ, chiến sỹ quản giáo, giáo dục trong các trại giam, về mặt pháp lý, pháp luật vể quyền của người bị kết án phạt tù ở Việt Nam vẫn còn những điểm cần phải tiếp tục được bổ sung, hoàn thiện:
4.1. Cần bổ sung cụm từ "sức khỏe" trong nguyên tắc thi hành án hình sự
Theo Điều 20 Hiến pháp năm 2013, mọi người có quyền bất khả xâm phạm về thân thể, được pháp luật bảo hộ về sức khoẻ, danh dự và nhân phẩm; không bị tra tấn, bạo lực, truy bức, nhục hình hay bất kỳ hình thức đối xử nào khác xâm phạm thân thể, sức khỏe, xúc phạm danh dự, nhân phẩm.
Trong quá trình thi hành án hình sự, quyền được tôn trọng và bảo vệ sức khỏe của phạm nhân là hết sức quan trọng và dễ bị xâm hại.Tuy nhiên tại khoản 3 Điểu 4 Luật Thi hành án hình sự năm 2019 về nguyên tắc thi hành án hình sự mới quy định nguyên tắc tôn trọng nhân phẩm, quyền, lợi ích hợp pháp của người chấp hành án mà chưa nhắc đến cụm từ "sức khoe". Trong khi đo, quyền được an toàn về thân thể là một trong những quyển quan trọng của người chấp hành án ben cạnh quyền được tôn trọng nhân phẩm, cẩn được bảo đảm theo các tiêu chí quốc tế về quyền của người chấp hành án phạt tù vốn được ghi nhận trong Bộ các quy tắc tiêu chuẩn tối thiếu ve đối xử với tù nhân năm 1955 của Liên Hợp Quốc.
4.2. Cần bổ sung nguyên tốc tôn trọng và bảo vệ quyền con người của người chấp hành án phạt tù trong nguyên tắc thi hành án hình sự
Trong các văn bản quy phạm pháp luật nói chung và văn bản quỵ phạm pháp luật vể hình sự và tố tụng hình sự hiện nay đểu quy định về nguyên tắc tôn trọng và bảo vệ quyền con người, quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân. Với tư cách là một hoạt động tư pháp quan trọng và nhạy cảm, Luật Thi hành án hình sự cũng cần quy định thêm nguyên tắc tôn trọng và bảo vệ quyển con người của người chấp hành án phạt tù. Ngoài ra, mặc dù Luật Thi hành án hình sự năm 2019 đã bổ sung hành vi nghiêm cấm là tra tấn và các hình thức đối xử hoặc trừng phạt tàn bạo, vô nhân đạo hoặc hạ nhục người chấp hành án, nhưng với tư cách là đạo luật trực tiếp quy định về nguyên tắc, trình tự, thủ tục, tổ chức, nhiệm vụ, quyển hạn của cơ quan có thẩm quyền trong thi hành án hình sự, quy định vể quyền, nghĩa vụ của người chấp hành án hình sự, cũng như về trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan trong thi hành án hình sự, Luật Thi hành án hình sựcũng cần phải quy định rõ thế nào là hành vi tra tấn và hành vi nào là tra tấn và các hình thức đối xử hoặc trừng phạt tàn bạo, vô
&1ÁODUC-,
62
NGHIĨN CỨU TRAO DỔI
nhân đạo hoặc hạ nhục người chấp hành án; xác định rõ giới hạn giữa mục đích và yêu cầu thi hành án hình sự và bảo đảm quyền con người, quyển công dân của phạm nhân.
4.3. Cần xây dựng văn bản quy phạm pháp luật về việc thi hành án phạt tù đối ván người bị kết án phạt tù là người nước ngoài
Theo quy định của Luật Thi hành án hình sự năm 2019 thì người chấp hành án phạt tù là người nước ngoài được giam ở khu vực riêng trong khu giam giữ. Ngoài ra, chế độ quản lý giam giữ, giáo dục cải tạo, xem xét giảm án, tha tù, đặc xá, đại xá người đang chấp hành án phạt tù là người nước ngoài được thực hiện theo quy định của Luật Thi hành án hình sự. Người bị kết án phạt tù là người nước ngoài có những đặc thù như: ngôn ngữ, văn hóa, phong tục tập quán..., nhưng cho đến nay vẫn chưa có một văn bản hướng dẫn cụ thể việc thi hành án phạt tù đối với người nước ngoài và người không có quốc tịch. Việc ban hành văn bản pháp luật hướng dẫn chi tiết việc tổ chức giam giữ, giáo dục, lao động, chế độ, chính sách, việc thăm gặp, nhận gửi thư, quà, điện thoại... đối với người bị kết án phạt tù là người nước ngoài vừa thể hiện sự nghiêm minh của pháp luật Việt Nam vừa thể hiện chính sách nhân đạo, tôn trọng nhân quyền, phong tục tập quán, luật quốc tế của Việt Nam, góp phẩn phục vụ cho chính sách mở cửa, hợp tác quốc tế, phát triển kinh tế của Nhà nước ta; đổng thời, phòng ngừa, khắc phục những sơ hở thiếu sót trong lĩnh vực thi hành án phạt tù dễ bị các thế lực thù địch lợi dụng kích động chống đối, xuyên tạc vu cáo nói xấu... nhằm làm giảm uy tín của Nhà nước ta trên trường quốc tế.
4.4. Cần bổ sung các quy định pháp luật với người chấp hành án phạt tù đặc thù là phụ nữ Trong các văn kiện pháp lý quốc tế luôn có sự quan tâm đặc biệt đến quyển của nữ phạm nhân.
Trong Bộ quy tắc của Liên Hợp Quốc về đối xử với phạm nhân nữ và các biện pháp không giam giữ đối với can phạm nữ (Quy tắc Bangkok năm 2010) có những quy định vể bảo vệ phụ nữ trước nguy cơ bị xâm hại tình dục trong môi trường trại giam và vể chăm sóc sức khỏe sinh sản cho phụ nữ trên cơ sở đặc thù giới tính. Tuy nhiên, các quy định này chưa được phản ánh đậm nét trong hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật vể thi hành án phạt tù của Việt Nam. Thiết nghĩ, quyển bất khả xâm hại về tình dục và quyển được hỗ trợ, tư vấn về sức khỏe giới tính hay sức khỏe sinh sản là quyền tự nhiên trên cơ sở đặc thù giới tính mà người phụ nữ (bao gổm cả những phụ nữ là người đang chấp hành án hình sự) đáng được hưởng và được pháp luật bảo vệ. Do đó, pháp luật thi hành án hình sự Việt Nam cũng cẩn bổ sung những quy định bảo vệ những quyển nói trên của những người phụ nữ đang chấp hành án một cách cụ thể và toàn diện hơn.
4.5. Cần hạn chế các quy định mang tính chất tuỳ nghi trong Luật và các vàn bản hướng dẫn Có thể nói, các nguyên tắc thi hành án hình sự được quy định tại Điều 4 Luật Thi hành án hình sự năm 2019 chủ yếu mang tính chất chuyên ngành, tập trung vào các yêu cẩu cụ thể của các hoạt động thi hành án hình sự. Các nhà làm luật vẫn đang xu hướng quy định "thuận tiện" cho việc giam giữ phạm nhân và bị chi phối nhiều bởi khả năng thực tế cho việc thực hiện thi hành án tại trại giam nên có khá nhiều quy định có cụm từ"có thể". Chẳng hạn quy định "Phạm nhân là người đồng tính, người chuyển đổi giới tính, người chưa xác định rõ giới tính có thể được giam giữ riêng". Quy định này vẫn đang thể hiện tính chất tuỳ nghi, giao quyển quyết định cho các cơ quan tư pháp mà không có tính bắt buộc cao nên các cơ sở giam giữ có thể thực hiện hoặc không thực hiện. Đối với phạm nhân là người đồng tính, nhất là đồng tính nam, khi giam giữ họ chung với phòng giam giữ của nam giới, thường sẽ gây nên sự kỳ thị, phỉ báng và phân biệt của những người dị tính trong phòng giam giữ, thậm chí những người khác có thể tấn công, xâm phạm nghiêm trọng danh dự, nhân phẩm, thậm chí là sức khỏe, tính mạng của người đổng tính. Do đó, để tạo tính thống nhất, tạo động lực cho các trại giam trong việc giam giữ riêng phạm nhân là người đổng tính, người chuyển đổi giới tính, người chưa xác định rõ giới tính, cần phải tính toán bỏ cụm từ"có thể"trong các quy định trên.
GlÁODỤC
Tháng 6/2021 @XA HỘI
63
nghiéincứu TRAO ĐỔI
4.6. Cần tổng kết, đánh giá Luật Thi hành án hình sự năm 2019
Luật Thi hành án hình sự năm 2019 tuy mới ban hành nhưng trên thực tế đã xuất hiện nhiều nhu cầu về quyển của người thi hành án phạt tù mà các quy định trong Luật chưa cụ thể cẩn phải được tổng kết, đánh giá để sửa đổi, bổ sung luật hoặc cẩn ban hành các văn bản hướng dẫn.Thực tế đang có 03 nhu cẩu cụ thể của người thi hành án phạt tù cần phải được hướng dẫn:
- Các quyền kết hôn, ly hôn cũng đang thiếu các văn bản quy phạm pháp luật quy định chi tiết.
- Những quyền liên quan đến y tế như quyền hiến xác, quyền hiến tặng máu, mô hoặc bộ phận cơ thể; quyền hiến tặng tinh trùng trong đặt phôi nhân tạo... cũng cắn phải được quy định chi tiết trong pháp luật thực định. Thực tế hiện nay, xuất hiện càng nhiều trường hợp phạm nhân muốn hiến xác hay mô, máu nhưng vẫn đang thiếu đi các quy định về việc trích xuất đưa ra khỏi trại giam như thế nào và sức khỏe phạm nhân sau đó được chăm sóc ra sao. Bên cạnh đó, xuất hiện một số nhu cầu y tế mới như trữ tinh trùng, trữ trứng... cũng đang thiếu đi các quy định pháp lý cụ thể làm hạn chế đi quyền chính đáng của người bị kết án phạt tù đang chấp hành án.
- Luật Thi hành án hình sự năm 2019 đã quỵ định "Phạm nhân theo tôn giáo được sử dụng kinh sách xuất bản dưới hình thức sách in, phát hành hợp pháp và được bày tỏ niểm tin tín ngưỡng, tôn giáo theo quy định của pháp luật về tín ngưỡng, tôn giáo". Tuy nhiên, thực tiễn có việc một số chức sắc tôn giáo xin được vào giảng đạo cho phạm nhân khiến các cơ sở giam giữ không biết quyết định như thế nào vì pháp luật chưa quy định cụ thể nội dung này.
Tài liệu tham khảo
1. Luật Thi hành án hình sự năm 2019.
2. Lè Minh Chuẩn, Quyền của người bị kết án phạt tù, Luận án tiến sĩ Luật học, Học viện Khoa học xã hội, Hà Nội, 2019.
3. Bộ luật Hình sự năm 2015.
4. Hiến pháp năm 2013.
GIẢI MÃ BIỂU TƯỢNG "SÒNG'' TRONG VÃN XUÔI...
Tiếp theo trang 33
Một trong những yếu tố đặc biệt làm nên sức hấp dẫn của văn xuôi dân tộc thiểu số miền núi phía Bắc chính là dòng chảy sâu kín của ngôn ngữ biểu tượng. Biểu tượng "Sông"trong sáng tác văn xuôi dân tộc thiểu số đã được các tác giả gửi gắm những chiêm nghiệm, trăn trở về cuộc đời. Cuộc sống và sứ mệnh của sông là chảy trôi, đằng sau sự êm ả, thanh bình là sự chuyển vần, biến đổi không ngừng. Giọng văn thâm trầm đẩy tính triết lí đã giúp các nhà văn miền núi khái quát nên một quy luật vể sự biến đổi vô thường của đời sống con người với vô vàn những đổi thay, thăng trẩm, biến cố. Dòng sông là biểu tượng của dòng đời bất định khiến con người ta khi suy ngẫm về nó phải xótxa, esợ. Cảmquandântộc học, văn hóa học thấm đượm trong những biểu tượng về"Sông"cùng những biến thể đa màu của nó, tạo nên những trang văn "độc sáng" hấp dẫn và lôi cuốn với bạn đọc.
Tài liệu tham khảo
1. Chevalier Jean, Gheerbrant Alain, Từ điền biểu tượng văn hóa thế giới, NXBĐà Nâng - Trường Viết văn Nguyễn Du, 2016.
2. Ma Trường Nguyên, Mũi tên ám khói, NXB Văn hóa dân tộc, Hà Nội, 1991.
3. Nhiều tác già, Tuyền tập văn học dân tộc và miền núi (tập 7), NXB Giáo dục, Hà Nội, 1998.
4. Nhiểu tác giả, Văn xuôi dàn tộc và miển núi đáu thế kì XXI, NXB Văn hóa dân tộc, Hà Nội, 2011.
5. Cao Duy Sơn, Đàn trời, NXB Hội Nhà văn, Hà Nội, 2006.
6. Lãm Tiến, Văn học các dân tộc thiểu số, NXB Văn hóa dân tộc, Hà Nội, 1997.
7. Vương Trung, Đất bán quê cha, NXBVănhóadân tộc, Hà Nội, 2007.
GIÁO DUC
TT,. „©XÃ HỘI Tháng 6/2021
