• Tidak ada hasil yang ditemukan

hoae nh&p

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2024

Membagikan "hoae nh&p"

Copied!
9
0
0

Teks penuh

(1)

T U LIEU - O I N H CHINH SlY LIEU

B m H I E N N A M l i t T H C f t P H A P T H U O C C U O I T H E K f X I X D E N N A M 1 9 2 4

(Tiep theo vd het)

VI. DON D I E N N A M KY CAC NAM 1922-1924

Tii sau Chien tranh the gidi lan thii Nhat (1914-1918), don diln d Nam Ky co nhiing chuyen bien mdi. Bdo cdo cua cac Chii tinh nam 1922 phan anh kha ro n6t tinh hinh nay:

+ Bqc Lieu: Chu tinh Bac Lieu nhan x<5t:

cong cuoc tien phong khai pha cua nhiing ngiidi Phap tai tinh nay that dang ngdi ca.

Bat chap muon van kho khan, viec khai thac co phiidng phap dang tiep dien het siic nang dong. Nhiing don dien menh mong cua ho hiia hen mot tiidng lai cang nic rd hdn. Noi chung, cac don dien deu canh tac liia, do dac diem ciia dat ruong viia thap vila ngip nude, dac biet thich hdp vdi loai canh tac nay.

Ban thong ke cac dien chu Phap hoae nh&p quoc tich Phap trong tinh phan anh cam quan trong cua cong cuoc khai thac, dong thdi ghi ro vi t r i mdi don dien va so cu-li sii dung trong moi dor. dien. Tii do, co the nit ra vai nhan xet:

- Trong tdng sd 40 chu dien, co 17 dien chu ngiidi Phap, 20 ddn dien cua dien chu

NGUYEN PHAN QUANG*

ban xii nhap quoc tich Phap, 2 ddn dien cua nha thd va hoi truyen giao va 1 ddn dien thudc "Hoi Phap-Annam" (ciing la ddn dien cd dien tich ldn nhat, tren 4000 ha).

- Trong tdng sd' 40 ddn dien, cd 2 ddn dien tren 1.000 ha (BEC va Nguyen-Cao- Man), 2 ddn dien tren 2000 ha (Le-Van- Mau va Tran-Khac-Nhuong) va 1 ddn dien tren 4000 ha cua "Hdi Phap-An Nam". Cd 20 ddn dien t i i 100 ha den 800ha, sd'cdn lai la nhiing ddn dien diidi 100 ha, nhd nhat la ddn dien cua GUIBE (chi cd 5 ha).

- Ve nhan cdng, cd 5 ddn dien svL dung tii 100 den 150 nhan cdng. Rieng ddn dien cua Le-Van-Thong d Long Thuy sii dung tren 300 nhan cdng.

+ Bd Ria: Ke t i i thang 12-1921, so'dien chu trong tinh khdng cd gi thay ddi. Chi cd mot ddn cua Bui-The-Kham xin cap nhiidng 300 ha dat d thung lung sdng Rai thudc lang "Moi" Nhu Lam de canh tac liia.

Nhan cdng trong cac ddn dien cua ngiidi Phap khdng cd nhieu (ddn dien BOISMERY d Chau Pha cd 43 nhan cdng, ddn dien MICHEL d Phiidc Tinh chi cd 6 nhan cdng).

*PGS. TS. TrUdng Dai hoc Su pham Tp. Ho Chi Minh

(2)

Eon dien Ram Ky Hi6i Phap HiuQc. 69 So' cu-li lam cong n M t tai cac don dien

cao su nhu sau:

1. Don dien COURTENAY: 162 2. Don dienBaRia: 120

3. Don dien BONNEFOY & VEILLET:

140

4. Don dien BRON: 35

5. Don dien Nguyen-Huu-Hao: 35 6. Don dien POTTEAUX: 10 7. Don dien BLAQUIERE: 10

Tai don dien trong bong cua ngUdi N M t cl Xuyen Mdc co 14 cu-li An Nam lam viec thUdng xuyen.

+ Bien Hda: Trong 6 thang dau nam 1922, khong co dien chu mdi (ngUdi Phap hoae co quoc tich Phap) den Bien Hoa xin l&p don dien.

Mot khoanh dat 49 ha 04 tai lang An Loc da dUdc cap nhUdng vinh viln cho ba SOUCHERE (theo Nghi dinh ngay 29-6- 1922). Ngdt 20 ha cua don dien nay dUdc trong ca phe giohg "Bra-xin" va trong dUa;

dien tich con lai dung lam dong co.

Mot 16 dat cong san (dien tich hdn 10 ha) tai lang Dai An, tdng Phudc Vinh Ha da ban dau gia cong khai ngay 14-6-1922 va dng GAUTHEROT da thing cudc. Ong nay dang lam ddn xin l&p mot xudng cUa may tai khu dat noi tren.

Mot sd' dien chu d Bien Hda sik dung nhan cdng ngUdi An Nam hoae ngUdi "Moi".

Mot sd' dien chu. khac thue nhan cdng nguyen quan Trung Ky hoae Blc Ky gdm khoang 860 ngUdi, trong so' do cd 513 nam, 347 nG va tre con.

Nhin chung, sd' ludng nhan cdng cd giam siit do anh hudng ciia nhiing bien ddng trong cac ddn dien cao su. Cac chu ddn dien chi gidi han trong vi§c bao dUdng nhUng dien tich da canh tac. Tai mot so' ddn dien,

each la'y mu cao su luan phien da giam bdt lUdng nhan cdng.

+ Ben Tre: Tai tinh nay, cd 33 dien chu Phap hoae cd quo'c tich Phap chiem khoang 6.000 ha rudng va 580 ha dat canh tac cac loai. Ho khdng triic tiep khai thac ddn dien ma cho cac ndng gia An Nam thue...

Trong 6 thang cud'i nam 1921, trong tinh khdng cd them ddn dien mdi. Chi cd 12 la ddn xin mua theo gia thda thu&n hoae xin cap mien phi mdt sd' dien tich thudc ddn dien cu FREDIANI tai tdng Minh Tri, hien dang tien hanh cac thu tuc dieu tra.

+ Cdn The/: ChUa cd them dien chu. mdi, ke tU thang 1-1922. Nam nay, ngoai trU trUdng hdp dng Lortat JACOB triic tiep khai thac 3.000 ha d&'t d Thoi-Lai, tat ca cac dien chii khac deu giao cho "ta dien"

canh tac.

+ Chdu Ddc: Hoat ddng khai thac cua dien chu ngUdi Phap d Chau Ddc gdm nhUng ddn dien ciia "Hdi Phap-Annam" d Tan Chau, cua mot sd' thUa sai va mot dien chu da d i n - dng VERLEY, cdng trUdng khai thac da d Nui Sam cua cac dng LAGAGE va GOUBER (hai ngUdi nay deu la ciiu vien chuc cdng chanh d Cam-bd't).

Cac ddn dien trdng liia - ngoai tru" ddn dien ciia dng VERLEY - deu ap dung nhiing phUdng thUc gid'ng nhu cac diln chu ban xU, nghia la cho "ta dien" thue rudng va thu sin p h i m bang liia.

Cdng ty Tan Thanh cd g i n 3.000 ha, cac thQa sai cd vai tram ha, dng VERLEY khoang hdn 400 ha, chUa tinh hai ddn dien cao su va dUa cua dng ta. Tuy khdng cho

"ta dien" thue dat nhu cac dien chu ban xU, dng VERLEY cung chi canh tac theo cac phUdng thUc ban xU, khdng cd chut cai tien gi. Ong ta giao cho mdt ngUdi ban xU dai dien cho minh tren ddng rudng, va nam 1922 chi canh tac dUdc khoang 50 ha.

(3)

70 Rghien cuu Lich stf. so' 2.2011 + Chet Ldn: Tai tinh nay, chi con mot

khu vile dang bo trong co the tudt khoi ldi ich cua ctien chii ngiidi Phap, do la vung phia bac con diidng sat goi la "canh dong Cau-An-Ha". Nhiing do cha't dat bi nhiem phdn n&ng nen vai nam qua co thiic hien may de an nhUng deu th&t bai. Vi nhu- chu don dien ldn PARIS (dien tich 2,500 ha) sau nhieu thii nghiem khong hieu qua danh phai xin hoan lai cong san 500 ha.

+ Gia Dinh: Trong 6 thang vQa qua, khong co dien chii mdi trong tinh nay. Cd hai dien chu - cac dng CLERC va LIOTARD da diidc ca'p han hai don dien.

Mdt ngiidi diidc cap 3 khoanh da't cdng san sau vu ban da'u gia nam 1918; mdt ngiidi diidc cap nhUdng tam thdi 3 khoanh nam 1917.

Ong CLERC canh tac liia va diia tai khu da't thudc An-Thoi-Dong, nhiing chat da't phu sa khdng thich hdp vdi loai canh tac nay. NhQng khoanh da't cap cho dng LIOTARD thi dang trdng cay cao su. Cac chu ddn dien g&p b i t ldi do gia cao su giam sut ma gia t r i ddng "piastre" lai tang, nen ho chi bang long vdi viec bao quan nhQng dien tich da trdng trot chQ khdng khai thac them dien tich mdi.

Khdng phai ti't ca dien tich do ngiidi Phap chiem giQ de trdng lua deu da dQa vao canh tac. Vf nhii d vung Can Gid hien cd 2.000 ha dang khan hoang.

Cac chu ddn dien cao su sQ dung nhan cdng tai cho, va ho r&'t hai long. Gia cdng nhit dao ddng giQa 40-45 xu ddi vdi nam va 25-30 xu ddi vdi na... Dien chu Phap cung ap dung phQdng thQc tQdng t i i . Ho cho ndng gia ban xa thue da't canh tac va tra tien thue bang hien v&t hay bang tien sau mdi vu thu hoach.

+ Go C6ng: Trong 6 thang dau nam 1922, tinh Go Cdng chUa cd them dien chu

mdi. Cac dien chu khdng triic tiep canh tac ma cho ngUdi ban xQ thue da't, va ho chi sQ dung nhan cdng ngQdi Nam Ky.

+ Hd Tien: To chQc khai thac quan trong nha't cua tinh la "Cdng ty vd danh Phu Quo'c" khai thac 2.684 ha, nhUng chi mdi cd 700 ha dUa vao canh tac, gdm 70.000 cay cao su va 32.000 cay dQa.

Ddn dien cua PINAIRE d Bai Vong chiem 1.200 ha nhUng cung chi mdi cd 72ha dQa vao canh tac, gdm 13.000 cay dQa, vai ngan cay ca phe va mdt it cay cau. Ddn dien cua BLANC d Hon Heo cd dien tich 70 ha. Ong nay da chet nam 1914 va ddn dien nay cung se khdng tdn tai nQa neu khdng cd ngUdi thay the. Cac dng MAUER va VLALAR cd mot it dien tich trdng tieu d Hon Chong, nhung mot bo phin da bi bd phe.

Sd' cu-li trong cac ddn dien cua ngUdi Phap la 262 ngudi:

Don dien MAYER: 120 cu-li ngQdi Hoa va 6 cu-li ngQdi Nam Ky.

Ddn dien VLALAR: 30 cu-li ngQdi Hoa.

Ddn dien PINAIRE: 28 cu-li ta do, ngUdi Nam Ky.

Cdng ty vd danh Phu Qudc: 73 cu-li nam va 6 cu-li nO, gdm ngUdi Cham va ngUdi An Nam d Trung Ky va Nam Ky.

+ Long Xuyen: Cac ddn dien cua ngUdi Au tai Long Xuyen chu yeu thudc sd hQu cua cac thQa sai hdi truyen giao nQdc ngoai ddng tai Cam-bd't vdi 2.500 ha trong tdng sd' 13.697 ha rudng da't thudc sd hQu cua ngQdi Au. Ngoai trQ cac thQa sai cd each canh tac ma t i t ca cac dien chu khdng the ap dung dQdc, ndi chung cac ddn dien cua ngQdi Phap trong tinh hau nhQ khdng may phat dat. Vai dien chu cd' gang lam cho ddn dien sinh ldi, may ra cung chi thu hdi dQdc vd'n d i u tu.

(4)

Bon dien Ram Ky moi Phap HiuQc. 71 + My Tho: Khong co dien chii mdi trong

6 thang dau nam 1922... Cac chu ddn dien deu khong canh tac triic tiep ma ky hop ddng cho ngudi ban xU thue dat trong thdi han 1 nam. Cac ddn dien Phap d My Tho deu khong co nhan cong ngoai lai.

+ Rach Gid: Khong cd thay ddi gi ve tinh hinh ddn dien ciia ngUdi Phap. So' dien chu van la 60 ngUdi, trong do cd 16 ngUdi nhip qudc tich Phap. NhUng chi co 12 dien chu - tinh ca 3 thUa sai - cU tru tai ddn dien, sd' cdn lai thi giao cho nhQng quan ly canh tac.

Hau nhii ho chi trdng lua, trQ vai trudng hop ngoai le.

Ngoai trQ vai chuc ngudi Bac Ky, nhan cong trong cac ddn dien nay gdm ngudi An Nam va ngudi Khd-me dUdc tuyen chon trong so' nhQng ngUdi ban xQ. Da co 1.937 ngQdi dang ky hdp ddng vdi cac dien chu (so vdi 2.280 ngUdi nam 1921). Dien tich canh tac la 48.900 ha...

+ Sa Dec: Tren thUc te, khdng cd dien chu ngUdi Phap trong tinh Sa Dec, vi khdng cd ngUdi Phap nao trUc tiep khai thac rudng da't dUdc cap nhUdng. Quan trong nha't la ddn dien cua hdi truyen giao nUdc ngoai tai Cam-bd't, do muc sU d Sa Dec triic tiep quan ly. Don dien nay rdng 323 ha va da dUa vao canh tac 300 ha.

Tiep den ddn dien cua Nguyen-Tang- Sang vdi dien tich 176 ha da hoan toan dUa vao canh tac. Don dien cua Le-Quang-Hien tuy ldn nha't ve mat dien tich (2.000 ha), nhUng vi nam sau trong Ddng Thap Mudi nen thu hoach khdng dang ke.

Ngoai ra, cd the ke them mdt sd' ddn dien cua nhQng ngQdi An Nam nhip qudc tich Phap vdi dien tich hdn 3.000 ha, phan ldn tren dia ban Ddng Thap Mudi va thu hoach rat thap.

+ S6c Trang: Trong sd' nhQng dien chu Phap d Sdc Trang, chi rieng dng NOVELLA

thang 4 vQa qua da ban cho dng Lortat JACOB mdt khoanh rudng 214 ha 96.70 d My Tu.

Mdt dien chu mdi la dng JACQUES vQa den Sdc Trang each day vai thang, cQ tru d Dai HQu va thue cua Diep-Van-Giap 200 ha rudng d Tu Diem. Lai them mot dien chu tre ten la BAZE dQdc dng GRESSIER giao cho nhQng khoanh da't ma dng da mua tai Tuan Tuc. Mot ddn xin ca'p nhUdng 200 ha tai Cu lao Dung cua ba LE BRET da dUdc chuyen ve Hdi ddng Thudc dia (Sai Gdn) thang 4 vQ qua. Nhu v&y, tinh nay chi cdn lai nhQng dien tich cdng san tren nhQng cu lao cua Bassac.

+ Tdn An: Trong 6 thang qua, khdng cd dien chu mdi d Tan An. Theo Nghi dinh ngay25-4-1922, dng MARIBAUD hien dang d Phap, dUdc cap tam thdi mdt khanh da't 40 ha 50.40 tai lang Binh Thanh, tdng Cuu-Cu-Thuong de trdng dQa.

Ong NOGUERES, dai dien cua dng MARIBAUD d Tan A, cung vQa dUdc cap han mdt dien tich 48 ha94.40 cung lang ndi tren theo Nghi dinh ngay 29-6-1922, de chuyen trdng dQa. Rat tie'e la cay dQa dang phat trien tdt thi bi t r i n lut vQa qua lam thiet hai 40%.

Nhieu ddn dien ca'p tam thdi cho nhieu dien chu Phap trong cac nam 1904, 1905 va 1907 tai Ddng Thap Mudi vdi tdng dien tich 4.731 ha 51.38 da dUdc hoan lai cho cdng san theo yeu cau cua cac dien chu nay.

Nhin chung, nhan cdng ndng nghiep deu dUdc tuyen dung tai chd, khdng gap khd khan gi. Trong tinh chi cd ddn dien cua Cdng ty cao su Binh Hda, cung vdi ddn dien cua dng NOGUERES, tuye'n dung khoang 50 cu-li, tat ca deu la ngUdi Nam Ky. Cac dien chu Phap khac chi chuyen trdng lua, nhUng ho khdng cU tru tai cho ma cho ngUdi ban xQ thue rudng.

(5)

72 Rghien ciru Lich stt. sg 2.2011 + Tay Ninh: Nhan cong trong cac don Bang thong ke don dien d Tra Vinh cho dien deu chi la ngQdi ban xii goc Nam Ky. thay:

(Xem bang 4). . - j ^ n g s o' 9 d o n ^ n P h£p v oi td'ng dien Bang 4: So cu-li trong cac don dien chinh

Don dien Dia diem So cu-li

Cong ty cao su Tay Ninh Hiep-Thanh 400

Cong ty cao su ThUdng dao Suoi-Cao 60

VINCENT Tram-Vang 10-80 (tuy nhu cau)

FORTERRE An-Tinh 10

THEYS Cau-Khoi 40

CARLE Don-Thuan 10

BALLOUS &BELLEOUD 20

Tdng cong: 550 - 620

+ Thu Ddu Mdt: Ngoai trU khoang 100 ha ruong lua da canh tac ciia hoi truyen giao, tat ca cac ddn dien khac cua ngQdi Phap deu chuyen trdng cao su. TQ nhieu nam nay, do kho khan tai chinh nen trong tinh chUa co them ddn dien mdi.

+ Trd Vinh: Tren thUc te, trong tinh Tra Vinh khong cd ddn dien cua ngUdi Phap vdi

tich canh tac 3.817 ha 65 d tinh Tra Vinh, da cd 4 ddn dien thudc sd hQu cua Hdi Truyen giao tai Phuoc-Thoi (229 ha), Giong-Rum (832 ha), Co-Chien (574 ha), Bac-Trang (795 ha). Sau dd la 2 ddn dien cua ngUdi Phap (BOS d Bac Trang: 723 ha, va J.LOUIS d Cang Long: 120 ha) va 3 ddn dien cua ngUdi ban xU cd qudc tich Phap Bang 5: Cac don dien dtfdc cap han ke tii 1-1-1922

Dien chu Ngay cap Dia diem Dien tich Cay trong

BARTHE 25-4-1922 Binh Hung 25 ha 11 Cao su

Bang 6: Cac don dien dUdc cap tam thcri ke tit 1-1-1922

Chu don dien Ngay cap Dia diem Di§n tich

CANQUE 25-4-1922 Binh Hung 29 ha 90

VALETTE - nt - Binh Thanh ThUdng 48 ha 80

dung nghia cua nd. Mdt tdng dien tich ngdt 4.000 ha thudc sd hQu cua ngUdi Phap va ngUdi cd qudc tich Phap deu cho ngQdi ban xQ thue vdi dieu kien tQdng tQ nhQng ruong da't cua cac dien chu ngUdi An Nam hay ngudi Khd-me.

(Vo-Cong-Tri) vdi hai ddn dien d Bang-Da va Bac-Trang, tdng dien tich ngdt 200 ha, va Nguyen-Thanh-Hon d T i p Ngai vdi dien tich 156 ha.

- Nhan cdng trong cac ddn dien nay deu tuyen dung tai chd kha thu&n ldi, nen cac

(6)

B6h dien Ram Ky thoi Phap thuge. 73 dien chii khong can tuyen them nhan cong

ngoai tinh. Rieng d Cang Long co ngdt 70 ngiidi An Nam t i i cac tinh Trung Ky vao lam cu-li (cay ruong va lam vudn) cho cac dien chu ban xii trong vung.

+ Vinh Long: Viec khai thac canh ndng ciia ngiidi Phap tai tinh Vinh Long chi mang lai loi ich khi ho xay diing diidc nhiing ddn dien trdng mia hoae trdng diia

GRESSIER et Cie 500 ha BEC 1.300 ha LACOUTURE 1.000 ha COMBOT 530 ha su1 dung 900 nhan cdng ngiidi An Nam va ngiidi Cam-bd't.

Bd Ria: (xem bang 7).

Ben Tre: Cac ddn dien cua ngiidi Au Bang 7: Don dien chu yeu cua Hiep hpi dien chu Phap cV tinh Ba Ria

su" dung 1.214 cu-li

Don dien Dien tich Dien tich canh tac Sdcay Da la'y mu Quan ly Don dien Ba Ria 1.733ha 296 ha 60.000 4.000 Galibert Don dien Veillet & 491 ha 397 ha 95.000 50.000 Bourdon

Bonnefoy D/d

Courtenay 732 ha 439 ha 109.200 60.000 Polain Don dien Xa Hang 992 ha 258 ha 52.300 36.000 Payre

Don dien Michel 363 ha 29 ha 2.000

Don dien NgHuuHao 287 ha 150 ha 47.000 2.000 Don dien Potteaux 24 ha 22 ha 10.000 7.000 Don dien Blaquiere 10 ha 7 ha 3:000

Don dien Brisere

De ITsle 9 ha 9 ha 3.500 3.5000

Cong ty Domaine

Locan 750 ha 60 ha diia Boy &Cie

Don dien Hdi 742 ha 290 ha lua J.B.Tong

Truyen Giao

Don dien Hdi 490 ha 69 ha mia

Phap - Nhat

Don dien Danvy 20 ha ' 20 ha lua Don dien

Xuyen Mdc 71 ha 20 ha bong vai phuc vu cac nganh ky nghe. Cdn nhu1 dien

chu. Phap cho ngiidi ban xii thue de canh tac rudng liia thi chang dem lai nhan to gi mdi me, xdt ve gdc do khai thac tiem nang cua thudc dja Nam Ky.

Hdn hai nam sau (1924), ddn dien d Nam Ky lai diidc cac Chu tinh bao cao cu the nhu1 sau:

Bac Lieu: Ddn dien ciia ngiidi Au chiem tdng dien tich la 26.624 ha rudng da't, gom:

chiem khoang 6.000 ha, trong dd cd 5.300 ha rudng liia, 250 ha trdng dQa va 450 ha thudc cac canh tac khac.

Bien Hoa:

- Ddn dien dng BLANC: 289 ha - Ddn dien dng LEFEVBRE: 240 ha - Ddn dien dng JACQUES DE BON: 381 ha - Ddn dien dng PEYSSON: 315 ha - Don dien dng NAVARO & BEZARD:

600 ha

(7)

74 Rahien ciru Lich sir, so' 2.2011 Mot so' ngiidi Au khac dang nop ddn xin

cap da't leip don dien vdi tdng dien tich la 13.957 ha. Cac ddn nay dang diidc xem xet, phan ldn xin lap ddn dien cao su.

Sau day la cac ddn dien quan trong d Bien Hda:

- Cdng ty Agle de Suzanna: 1.293 ha (cao su, ca phe, long nao, cacao, cay cd-la va ddng cd chan nudi), 457 cu-li, mua tii 1910.

- Cdng ty ddn dien An Ldc: 2.367 ha (cao su, diia, ca phe, tra, chud'i va ddng cd chan nudi), mua qua cac nam 1916, 1917, 1919.

- Cdng ty Canh ndng Tan Tuy Ha: 709 ha (cao su va diia), mua tii 1909.

• - Ddn dien cua ba De la Souchere: 700 ha (cao su, ca phe va diia), mua tii cac nam

190 va 1919.

- Cdng ty ddn dien Nam Ky: 690 ha (cao su), mua tQ 1912.

- Cdng ty ddn dien Xuan Loc: 525 ha (cao su, ca phe va diia), mua t i i 1911 va 1913.

- Cdng ty ddn dien Dong Nai: 149 ha (cao su), mua til 1910.

- Cdng ty Canh ndng Binh Triidc: 170 ha (cao su), mua tii 1910, 1911.

- Ddn dien Caruette: 90 ha (cao su), mua tii 1903.

- Ddn dien Lignon: 42 ha (cao su), mua tii 1913.

Cdn The:

Sau day la cac ddn dien chinh:

- Cdng ty Canh ndng cua Thi Ddi (dng MEZIN): 1.000 ha

- Ngiidi thiia ke Dejean de la Batie (dng DUBUISSON): 1.287 ha

- Lortat-Jacob: 3000 ha - VO-VAN-THOM : 400 ha

- Cdng ty liia gao Xa-No (ong QUERY):

2.617 ha

- Ong LABASTE: 2.500 ha - Ba gda WAMBOLD: 670 ha

Chdu Bdc: Ddn dien trdng liia ciia ngiidi Phap:

6 Tan Chau:

- Cdng ty Canh ndng Tan Chau: 1.261 ha

- Cdng ty Canh ndng Tan Thanh: 1.710 ha

- Cua mot sd'giao si: 1.111 ha 0 Tinh Bien:

- Ddn dien cua dng BARAMIAU d Vinh Qudi: 200 ha

0 Chau Phii:

- Cac dng HO HUNG NHUONG va PHAM VAN SAM (qudc tich Phap) cd 541 ha d Hiep Xiidng va 91 ha d Vinh Ldc.

- Ong BELLARGENT d Vinh Thanh Trung cd 244ha dang khai khin.

- Ong VERLET cd 443 ha d Xuan To, 10 ha d Tu Te.

- Mdt so' giao si cd 1.300 ha rudng liia.

Che/ Ldn: Cd 53 dien chu sd hOu 5.822 ha, nhiing chiia hoan toan diia vao canh tac.

Go Cdng: Sau day la cac ddn dien cua ngiidi Phap (tinh den 6 thang cud'i nam 1924):

- Hdi Truyen giao: do Cha ABONNEL (thiia sai d Go Cdng) dai dien, vdi 6ha 04.40 d Binh Long Ddng, 52ha 00.90 d Tan Thdi, 2ha 39.40 d Thanh Pho va lha 52.56 d Tan Phiidc.

- DAO THI KHUYEN (da chet, con trai la Le Cdng Phiidc hien sdng d thanh phd' My Tho) cd 49ha 42.75 d Thanh N M t , hau

(8)

Boh dien Ram Ky thoi Phap Hiufic. 75 het trong lua, trong do co 2ha 41.00 la dat

viidn.

- LEPERVANCHE (Doi triidng Nha doan Chd Ldn), co 175ha64 d Phu Thanh Dong; da co 30ha trong lua, dien tich con lai con de hoang.

- TRUONG VAN TU (Tham ta luc sQ 6 Vinh Long), co hai khu dat (8ha 36 va 8ha 46.40) deu da trong lua.

- HO VAN LOC (nguyen la Pho quan, da chet, ba vd gda trii tai Tay Ninh), co 6ha 41.33 6 Tan Th6i, trong lua.

- Emile LY CONG KIEU (Triidng toa Go Cong), co 33ha 02.75 d Phu Thanh Dong, trong liia.

- COUGONDE (nhan vien gac hai dang, da nghi viec), co 4ha00.80 d Tan Thanh, trdng liia.

- NGUYEN THI NAM, tuc CUC (dien chu, phd' Paris, so' 153, Chd Ldn), cd 29ha 65.60 d Binh Thanh, da cd 25ha 45.60 trdng liia, cdn lai la diia midc. •

Hd Tien: "Cong ty vd danh" khai thac d Phii Qudc la ddn dien quan trong nhat trong tinh. Cac ddn dien khac thudc sd hQu

cua dng PINAIRE d Phii Qudc va cac dng MAYER, VLALAR d Hdn Chdng.

Long Xuyen: Cac dng DARLES va TRAN VAN DON da trung thau 928 ha dang khai khan d Thanh Quoi. Cung trong vung nay cdn cd cac dien chu LOYE, BARBIER va LAGARDE. O Dinh My cd ddn dien cua cac dng NOBLET va MERDRIGNAC; d Vinh Kang cd ddn dien cua hoi truyen giao.

My Tho: Cd 15 dien chu. sd hQu nhQng ddn dien quan trong, bao gdm mdt tdng dien tich 9.307 ha rudng lua va vridn dQa.

Rqch Gid: Co 101 dien chu ngiidi Au sd hQu 49.000 ha.

Sa Dec: Trong tinh cd them 3 dien chii mdi (cac dng TOMASINI, PERON va HUYNH TAN QUAN), bo sung con so 51 dien cu cu cua tinh. Tdng dien tich ho sd hQu la 6.895 ha, trong do da cd 3.098 ha da canh tac.

Sdc Trdng: (xem bang 8).

Tdn An: Chi cd mdt ddn dien mdi, dien tich 11 ha, cap cho dng NOGUERRES - dien chu d Binh Thanh - de md rdng ddn dien trdng dQa.

Bang 8: Cac ddn dien chinh of Sdc Trang

Ten dien chu Td'ng dientich Dien tich canh tac Nhan cong Ong Labaste 3.366 ha 2.800 ha

Ong Gressier Remy 3.992 ha 3.750 ha 514

Ong Jourdan 751 ha 700 ha 87

Ong Berthelot de 11a Gletais 254 ha 250 ha

Truong The 1.014 ha 900 ha 60

Le Van An 1.231 ha 1.150 ha 153

Ong Le Van Truoc 1.994 ha 1.200 ha 133

Ly-Penne 514 ha 500 ha 50

Ong Ha Minh Ldc 515 ha 378 ha 45

Hoi truyen giao 3.030 ha 2.500 ha

P.Quimbrot (Brun thiia ke) 1.087 ha 750 ha 44

P.Herrgott 461 ha 400 ha

P.Kelier 290 ha 250 ha 391

P.Chabalier 197 ha 160 ha 76

(9)

76 Rghien cuu Lich sir, so" 2.2011 Tay Ninh: Nam nay da co ddn xin cap

2.300 ha de trong cao su, mia, dQa va lua.

Thu. Ddu Mot: Cac cong ty canh nong trong tinh deu ra't phat dat:

- Vung Hdn Quan, Loc Ninh co "Cong ty cao su Dong DitOng" cua Phap cl Loc Ninh va "Don dien ddt do" (nhom Hallet) 6" Quan Loi, Xa Trach, Xa Cam, An Loc va Xa Cat.

- Cao nguyen Chanh Lim - Vung Ben Siic:

Don dien Phii Hiing (nhom Hallet), Don dien Barbier Brison

Don dien Kerhuella (Guillemet Mathieu)

Cong ty dan sii Giuntolli-Prunetti, Don dien Canque va Lacour . Don dien Barthe

Don dien Giovanselli Don dien Delost.

Trd Vinh: Co 15 dien chii sd hQu 7.037 ha.

Vinh Long: Co 31 dien chu sd hQu 4.592 ha

*

Suot hdn 70 nam (tQ nhQng t M p nien cudi the ky XLX deh triidc khi phat xit Nhat vao Dong Diidng), chinh quyen thQc dan Phap d Nam Ky da hoan tat viec chiem doat rudng dat diidi nhieu hinh thQc, bien phap diidc quy dinh qua hang loat thong tri, nghi dinh hen tiep dQdc ban hanh.

Dung nhu" nhiin xet cua tac gia Nguyen Khac Vien ("Vietnam, une longue histoire" - Hanoi 1987): chinh quyen thQc dan tao moi dieu kien thu&n ldi, thkm chi khuyen khich cac ca nhan va cdng ty thiic dan chiem doat nhQng vung dat phi nhieu. Noi rieng tren dia ban Nam Ky, viec dao dap he thdng tQdi tieu cho ddng bang sdng CQu Long tao them dieu kien cho bon thQc dan va quan chQc ngiidi Viet ciidp chiem nhQng dien tich cdng san rdng menh mdng (4).

CHU THICH

(4) Trung tdm luu trQ qudc gia 2, ky hieu: IA.3/228; IA.3/252; IA.6/223; G.divers I

3606; N.34I6; SL.4B08

Referensi

Dokumen terkait