HOẠT ĐỘNG VÀ CỐNG HIẾN
CỦA ĐỒNG CHÍ LÊ DUẨN TRONG cuộc KHÁNG CHIÊN CHÔNG THỰC DÂN PHÁP ở NAM BỘ
PGS,TS NGUYÊN DANHTIÊN Họcviện Chỉnh trịquốc giaHồ Chỉ Minh
Ngàynhận:
9-4-2022
Ngày thẩm định, đánhgiá:
18-4-2022 Ngày duyệtđăng:
30-5-2022
Tóm tắt: Đồng chí Lê Duẩn - người học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhà lãnh đạo kiệt xuất của cách mạng Việt Nam.
Trong cuộc kháng chiến chông thực dân Pháp, trên cương vị là ủy viên Ban Thường vụ Trung ương, ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Xứ ủy Nam Bộ, Bí thư Trung ương Cục miền Nam, đồng chí đã có nhiều công hiến to lớn cho phong trào cách mạng ở Nam Bộ, góp phần vào thắng lợi chung của dân tộc.
Từ khóa:
LêDuẩn; phong trào cách mạng;kháng chiến chống Pháp;NamBộ
1. Công hiến của đổng chí Lê Duẩn trong việc kiện toàn, xây dựng bộ máy lãnh đạo và trực tiếp chỉ đạo cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp ở Nam Bộ
Ngày 25-10-1945, Hội nghị cán bộ Xứ ủy Nam Bộ họptại Thiên Hộ, Cái Bè, Mỹ Tho.Hội nghị bầu đồng chíTôn Đức Thắng làm Bí thư Xứ ủylâmthời. Song, đồng chí TônĐức Thắngđãđề cử đồng chí Lê Duẩn đảm nhận tráchnhiệmnày1.
Để tổchức lãnh đạo khángchiến, Xứ ủyNam Bộ đặc biệt chú trọng công tácxây dựng, củng cố tổ chức đảng và thống nhất các lực lượng vũ trang. Từ ngày 25 đến ngày 27-5-1946, Ban Thường vụ Trung ương Đảng tổ chức hội nghị bàn về công tác củng cố lại Đảng bộ Nam Bộ.
Hội nghị chỉ rõ vịtríquantrọngI
Nam Bộ và trách nhiệm nặng lẹ.ơụã íổ ệnức co tnư :i SO BMinxV
CAIv' IM
đảng trong công tác lãnhđạo cuộc kháng chiến ởNam Bộ. Hội nghị quyết định: “Ba đồng chí Duẩn,Thập, Châuđược hội nghịcử vàoủy ban cải tổ Đ.bộ Nam Bộ. Các đồng chí này phải về NamBộ cùng các đồng chí hiện hoạtđộng trong Nam lập thành ủy ban cải tổĐảng bộ N.BỘ”2. Hội nghị đã chỉ định đồng chí Lê Duẩn làm Bí thư Xứ ủy NamBộ lâm thời.
Đầu năm 1947, đồng chí Lê Duẩn đã trở lại NamBộ. Nhận thứcsâusắc trách nhiệm nặng nề màTrung ương và Chủ tịch Hồ Chí Minh giao phó, đồng chí Lê Duẩnđã khẩntrương bắt tay vào công việc. Trong đó, việc đầu tiên là xây dựng, củngcốhệ thống tổ chức đảng trong toàn Xứ, vì đây là nhân tốquyếtđịnhthắng lợi của sự nghiệp ing và kháng chiến ở Nam Bộ. Sau khi ủa BanThường vụ Trung ươngĐảng và
TẠP CHÍLỊCH sửĐẢNG 6-2022
các cán bộ Nam Bộ từ Hà Nội trở về, hệthống tổ chức cơ sởđảng ởcác địa phương được khôi phục,đóngvaitrò tích cựclãnh đạo cácmặtcông táckháng chiến.
Cuối năm 1947, Đại hội đại biểu Đảng bộ Nam Bộ họp tại căn cứ của Quân khu VIII, xã Nhơn Ninh, huyện Mộc Hóa, tỉnh Kiến Phong thuộc vùng Đồng Tháp Mười. Sau khinghiêncứu đường lốikháng chiến toàn dân, toàn diện, trường kỳ, Đại hội chỉrõ,phải vận dụngđường lối sát với thực tế, giải quyếtcác mối quan hệ nhạy cảm giữa dân tộc, các tôn giáo, giữa côngnông với nhân sĩtrí thức. Những ý kiếnđồng chí Lê Duấn trình bày trước Đại hộiĐảng bộ lànhững định hướng quan trọng cho cuộc kháng chiến ởNam Bộ. Đại hội đã bầuđồng chí Lê Duẩn làm Bí thư Xứ ủy Nam Bộ. Đe cậpđến vấnđềnày, đồng chí Trần Bạch Đằng kể lại: “Đại hội đại biểu Xứ Đảng bộ lầnthứnhất được triệutập, bàu Xứ úychínhthức và anh BađượcĐại hội trực tiếp bầu làm Bíthư...
(...)... đó làđại hội chấm dứttình trạng phântán trong lãnh đạo kháng chiến,đồng thời đề ra chủ trươngquan Uọng:mở rộng chiến Uanh nhân dân, thực hiện dân chủ ở nông thôn, chỉ đạo phong trào ở thành thị, theo sátđặcđiểm củavùng bịchiếm đóng, tăng cường mặttrận thống nhất, xâydựng các đoàn thê quân chúngvà xây dựngđảng”3.
Sau thất bại nặng nềtại chiến trường Việt Bắc, thực dân Pháp nhận thấy đồngbằng Nam Bộ là một vùng trọng điểm của kế hoạch bình định,có nhiều tiềm năng cung ứng cho cuộc chiến tranh xâm lược. Vì thế, quân Pháp mở rộng cuộc tấn công càn quét vào căn cứ Đồng Tháp Mười và các tìnhGia Định, Biên Hòa, TânAn, Vĩnh Long. Đặc biệt, ngày 2-6-1949, quân Pháp huy động 11 tiểu đoàn bộ binh và lính nhảy dùmởcuộc hành quân mang tên Vêga vàocăncứ Đồng Tháp Mười. Do có sự chuấn bị từ trước, nên tài liệu, giấy tờ,đồ dùng cần thiếtđược đem đi sơ tán. Đồng chí Lê
Dưẩn cùng các đồng chi LêĐức Thọ, NguyễnVăn Kỉnh, các đồng chí của Văn phòng Xứ ủysơtán về kênhBùi ấn giữa những đámlausậyrậmrạp. Các cơ quanđầunãocủa Nam Bộ và Xứ ủy đã khẩn trươngsơ tánkhỏi vùng Đồng Tháp Mười.
Quân và dân Nam Bộ đã chiến đấu ngoan cường, đánh thắng địchở nhiều trận như:Tầm Vu (lần thứ hai), La Bang,LángLe,La Ngà..., tiêu diệt nhiều sinh lực địch,loạikhỏi vòngchiếnđấu 1.300 quân, bảo vệ an toàn căn cứ địa và cơquan đầu não kháng chiến ở NamBộ4. Hàngtrăm tháp canh và đồn bốt bảo an bị tiếncông, tiêudiệt.Sausự kiện này, Xứ ủy và ủy ban Khángchiến hành chính NamBộtrờ lại căn cứ Đồng Tháp Mười làm việc.
Xứ ủy nhận định, khôngthể yên ổn làm việclâu dài ở căn cứ này được,vìđịahình trống trải sẽbịđịch thường xuyên uy hiếp. Dovậy,Xứ ủyquyết định di dờitoàn bộ các cơquan đầu nãokháng chiến của Nam Bộ về miền Tây, là vùng tự do rộng lớn, dân cư đông đúcvà cótruyềnthống cáchmạng lâu đời. Địabàn chiến lược nàybao gồm các tỉnh: Bạc Liêu, Cà Mau, Rạch Giá, Hà Tiên, Sóc Trăng, cần Thơ. Nơi đây là một vùngsông nước mênh mông, kênh rạch chằng chịt và cũng làvùng có diện tích rừng ngập mặn khálớn, chủyếu là rừng tràm, rừng đước chạy dọc ven biển phía Tây. Dựa vào hình thếhai khối rừng lớnlà u MinhThượng, u Minh Hạ đê từng bước xây dựng miên Tây thành căn cứ địa vững chắc cho cuộc kháng chiếnchốngthực dân Pháp tại Nam Bộ và sau này làcuộc kháng chiến chốngđếquốc Mỹ.
Tháng9-1949, tại căn cứ miềnTây, Hội nghị Cánbộ quân sự Nam Bộ được triệu tập nhằm tổng kết kinh nghiệm ba năm kháng chiến và đề ra nhữngnhiệmvụ cụ thểnhàmkịpthờiđốiphóvới những âmmưu, thủđoạn đánh phá mới củađịch.
Phátbiêutại Hội nghị này, đồng chí LêDuẩn cho rằng, gần3 năm qua, thực dân Phápchỉ kiềm soát được các đô thị và một số vùng lâncận. Chúng ta
đang tạo ra những điều kiện cần thiếtđể chuyển sang giai đoạnmới.
Trêncơ sở phân tích sâu sắc nhữngđiều kiện cụ thểcủa NamBộ và những hoạt động quân sự, đồng chí Lê Duẩnchỉ rõ: Tìnhhình quân sựcủa taở Nam Bộtrong thời gian quavẫn trong trạng tháihoàn toàn làdukích chiến. Khả năng đưa du kích chiến lênvậnđộng chiến cũng đãcó, nhưng bộ đội ta vẫn chưa tận dụngđược, chưađánh được nhữngưậnlớntiêu diệt nhiều sinh lực địch. Sởdĩ có tìnhtrạng ấy là vì bộ đội còn chưa thoátra khỏi tưtưởng tuyệt đối hóa “dukích chủ nghĩa”. Trước tình hình đó, đồng chí Lê Duẩn nhấn mạnh “đi vào con đường hoàn toàn du kích chiến, dậm chân tại chồ với những hìnhthức tác chiến dukích sẽ không nâng được trìnhđộ tác chiếnlên vận động tiêu diệt chiến”5. Từ thựctrạng ưên, phải đặt địch vận, ngụy vận thành một nhiệm vụ chiến lược.
Đểhoàn thành nhiệm vụ chiếnlược mới, những nhiệm vụcăn bản trước mắt là: Chỉnh đốn bộmáy chihuy quân sự các cấp. Xây dựng lại ba thứ quân theoyêucầucủa nhiệm vụ chiến lược, chiếnthuật trong điều kiện cụ thể củata. Đẩy mạnh việc rèn luyện cánbộ, xây dựng bộ đội vềmặt kỹ thuật vàkỷ luật. Tổ chứclại bộ máyquân giới, sửa đổi lại chính sách quân nhu. Tăng cường công tác chínhtrị,nhấtlà công tác địch vận,vũ trang tuyên truyền.Đẩymạnh phong ưào thi đua yêu nước để tiến kịp tình hình chung cả nước.
về công tác Đảng, đồng chí Lê Duân khẳng định: Phảira sức củngcố các tổ chức đảng Uong các lực lượng vũtrang, khôngngừngnângcao sức chiến đấu và năng lực lãnh đạo của các cấp ủy đảng, thực hiện đầy đủ quyền lãnh đạo tuyệtđối của Đảng đốivớibathứquân, coiđó là một Uong những yếu tố quyết định sự thành bại của cuộc cáchmạng giải phóng dân tộc6.
Nhận định củađồng chí Lê Duẩn cóýnghĩa rất lớn đối với việc xác định nhiệm vụ, phương
châm chiến lược,chiến thuật của quân và dân ta ở NamBộ. Từ đó, tạo ra bước phát triển mới,vừng chắc cho cuộc kháng chiếnchống thựcdân Pháp ởNam Bộ, góp phần quan trọng vào thắng lợi chungcủa cả nước.
Năm 1951,Trung ương Cụcmiền Nam được thành lập, thay thế Xứ ủy Nam Bộ, trực tiếp lãnh đạo cách mạng miền Nam. Ngay sau khi thành lập, do yêu cầu chuyển hướng chỉ đạo chiến lược, cần đẩy mạnh việc củng cố cơ sở, phátđộng CUỘC chiến tranh toàn dân,toàndiện, trường kỳ,tự lực cánh sinh, bồi dưỡngsức dân theo chỉ đạo của Trung ương,Trung ương Cục miềnNam đã tổ chứcNam Bộ thành hai phân khu: miền Tâyvà miền Đông,lấy sông Tiềnlàm ranh giới. Các khu VII, VIII, IXđược giải thể;
các tỉnh, huyện sáp nhập lại, lấy tên ghép như:
LongChâu Hà, Long Châu Sa, Gia Ninh, Thủ Biên... Trung ương Cục chỉ đạo sát hai phân khu. Đồngchí LêDuẩn trực tiếp phụtrách phân khumiền Đông, đồng chí LêĐức Thọ trực tiếp phụ trách phân khu miền Tây.
Cuối năm 1951, đồng chí Lê Duẩnbàn vớicác đồng chí lãnh đạo miền Đông chuyểnvề Chiến khu Dương Minh Châu (Tây Ninh) đề thuận tiệnlàm việc, vềChiến khu Dương Minh Châu không lâu, đồng chí Lê Duẩn triệu tập hội nghị các cấpđể quán triệt tình hình,nhiệm vụmới,tổ chức lại các tỉnh, nhằm tăng cường sự lãnh đạo của Đảng ở miền Đông Nam Bộ nói chung, đồng thờiđáp ứng yêu cầu nhiệm vụ mới ưên chiến trường lúcbấy giờ.
2. Chú trọng công tác xây dựng Đảng và Mặt trận dân tộc thống nhất, quy tụ, tập hợp các tẩng lớp nhân dân để tiến hành kháng chiến chống thực dân Pháp
Nhận thứcsâu sắc vị trí, tầm quan Uọng của côngtác xây dựngĐảng và sức mạnh của khối
TẠP CHÍLỊCH sửĐẢNG 6-2022
đại đoàn kết toàndân tộc, sau khichuyểncăn cứ về miền Tây Nam Bộ, đồng chí Lê Duẩn cùng tập thể Ban Thường vụ Xứ ủytổ chứctriển khai hàng loạt công việc cấp bách đế: Tăng cường củng cố hệ thống tổ chức đảng, củng cố mối quanhệvới mặt trận và cácđoàn thểquần chúng.
Đổ nâng caochất lượng đội ngũ cán bộ, phụcvụ sự nghiệp kháng chiến, ngay sau Đại hội Đảng bộ Nam Bộ, đồng chí đã giao cho Ban Tuyên huấn, Ban Tổ chức -Kiểm ưa cùng Văn phòng Xứ ủy chuẩn bị chương trình huấn luyện, tuyển chọn cánbộ đi học, chuẩn bị địa điểm, cơ sở vật chất cho cáclóp học lý luận.Năm 1949, Trường Huấn luyện cán bộ khóa I, mang tên đồng chí Trường-Chinh được khai giảng.Lớp học có hàng ưăm học viêncủacác tỉnh, thành từ Bình Thuận ưở vào tới mũiCà Mau.
Trong công tác chỉnh Đảng, đồng chíLê Duẩn chỉ rõ, chỉnh huấn phải làm cho mọi người như được“tắm rửa sạch sẽ”,phấn khởi, tintưởng, đem hết sức mình để xây dựng Đảng. Đồng chí yêu cầu, mỗi đảng viên phải luôn suynghĩ, mỗingày phải nghĩ đến Đảng, làm việc có lợi cho Đảng, phải gắn bó mật thiết với quàn chúng, phải luôn xứng đáng là đảng viên cộng sản, suốt đời hy sinh, phấn đấu vìlợiích của dân tộc,củađất nước.
Ngày nào, giờ phút nào không nghĩ đến Đảng thì coi như chính mình đã ly khai Đảng. Phải ưánh bệnh lười suy nghĩ, thụđộnglàmviệctheoýkiến chỉ đạo của cấp ưên. Phải tự phê bình và phêbình, thấy ưu điểm để phát huy, thấy rõ khuyết điểm để ngăn ngừa, sửachữa.
Hiểurõ sức mạnhtolớn của khốiđạiđoànkết toàn dân, đồng chí Lê Duẩn quan tâm đến công tác xây dựng Mặt ưậnDântộc thống nhấtrộngrãi đểđộng viênđến mức cao nhấtsức người, sức của cho kháng chiến. Các tổchức cứu quốc được mở rộng nhằm thu hút đôngđảo quần chúng, thanh niên, phụ nữyêunước và tấtcảnhững ai có tinh
thần dân tộctham gia côngtác kháng chiến và ủng hộ cách mạng.
Trong tài liệu Một sổ ỷkiến về kiêm diêm chính sách củaĐảngvàvềcác dự án, chủ trương của Trungương, viết năm 1950 gópý với Đại hội II củaĐảng, đồng chí Lê Duẩn viết: “Không thấysự biến chuyểnđó ưong hàng ngũtrí thức làkhông hiểu rõ sức mạnhcủa chủ nghĩa Mác, khoahọc cách mạngđang hướng dẫn sự suy nghĩ và làm giàutrítuệcủa loài người. Và dođó, chúng ta sẽ đặt không đúng mức việc sử dụngcáctầnglớp trí thức và phát huyvaiưò của họtrong sựnghiệp cách mạng dân chủ mới nóichung và ưong việc phát triển sản xuất nói riêng”7.
Dưới sự chỉ đạo của đồng chí Lê Duẩn, ủy ban Kháng chiến hành chính Nam Bộ sẵn sàng đón tiếp và ưọng dụng đội ngũ trí thức vào những chức vụ cao như các luật sư: Phạm Văn Bạch, Phạm NgọcThuần, Nguyễn Thành Vĩnh, Diệp Ba, Nguyễn Hữu Thọ, Trịnh Đình Thảo; kỹ sư Kha Vạn Cân; các bác sĩ: Phạm Ngọc Thạch, Nguyễn Văn Hưởng; cácgiáosư:Ca Văn Thỉnh, Phạm Thiều cùngnhiều nhà trí thức tên tuổi khác như: Lưu HữuPhước,Huỳnh Văn Tiếng...
Đểtranh thủ sự đồngtìnhủng hộ của các tôn giáo, dướisự chỉ đạo củađồng chí Lê Duẩn, Xứ ủyNam Bộ và sau đó là Trungương Cụcmiền Nam đã đề ra chínhsách tôn giáo đúng đắn, thu hút được đông đảo đồng bào có đạo cùng với đồng bào khôngtheo đạo vàoMặt ưậnđạiđoàn kết dân tộc ở Nam Bộ.
Nhận thức sâu sắc vai ưò của giai cấp nông dân trongcách mạng,đồng chí Lê Duẩn khẳng định, đemlạiruộng đất cho nông dân lànộidung cơ bản của cáchmạng dân chủ, đồng thời cũng là yêucầu của sự nghiệp giảiphóngdân tộc. Từ năm 1949, khi Thôngtưgiảm tô của Chính phủ và Chi thịcủaTrung ương về việctạmcấp ruộng đất của các chủ đồnđiền PhápvàViệtgian cho
nông dân đượcbanhành, chủ trương của Xứ ủy Nam Bộ đối với việc giải quyết vấn đề ruộng đất ở Nam Bộ cũng là một sáng tạo về đường lối chiến lược cách mạng của Đảng, đã quy tụ được lực lượngquần chúng nông dân đông đảo tham gia kháng chiến. Đồng chí Lê Duẩn chỉrõ:
“Đốivới nông dân, phải có cái gì thiết thựcđối với đời sống của họ, phải có cái gì xác thực, rõ ràng hợp vớiý thức dântộccủahọ,phải có cái gì cao cả, lớn lao họp với tâm hồn của họ. Từ chủ trương cách mạng đến thành phần cấu tạo, với người sáng lậpvà vị lãnh tụ anh minh là đồng chí Nguyễn Ái Quốc, Đảng Cộng sản Đông Dương đã làmthoảmãnnhữngước vọng của nông dân.
Do đó, nôngdânđã ủng hộ Đảng, đi theo Đảng và cùng với công nhân dấy lên những làn sóng đấu tranh dân tộc, dân chủ cực kỳ mãnh liệt mà đỉnh cao là cuộc Tổng khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945”8.
Từ nhận thức đó,việc giải quyết vấn đề ruộng đất ở Nam Bộ không có sự tranh chấp, đấutố, vu oan,đổ máu.Chính quyền cách mạngđã tịch thu ruộng đấtcủathựcdân Pháp và Việtgian bán nước, đồngthời thuyết phục địa chủ kháng chiến hiến ruộng chocáchmạng; nhờđó chính quyền mới có hàng vạn ha đất chia cấp cho nông dân càycấy.Nôngdân phấn khởi, hãng hái đóng góp sức người, sức của cho kháng chiến. Cùng với chínhsáchvề ruộng đất, đồng chí Lê Duẩn chỉ đạophải thựchành chính sách thuế nông nghiệp tại Nam Bộ, bảo đảm được: phân khoảnh, định hạng ruộngđất, bình sản lượng, bình biểu thuế, bìnhmứcđóng góp, công bằng,dân chủ, họp lý để cho người nông dân quaviệc thực hiện nghĩa vụthuếmàthấyđược vị trícủa mình đối với cách mạng. Chi bộ Đảng lãnh đạo nông dân: bình đúng, phânkhoảnh, địnhhạng, định sản lượng, định biểu thuế đúng và cuối cùng là mức đóng góp công bằng, họp lý, không thiên vị, không để
aitínhtoán,tự tư, tự lợi... Quađó, củng cố Đảng, đoàn thể, nông hội. Đảngmạnh, nông dân phấn khởi, tin tưởng cách mạng, hăng hái tham gia kháng chiến.
Trên cương vị là người lãnh đạo chủ chốt ở Nam Bộ, đồng chí LêDuẩn đã cùngvới tậpthê Xứ ủy NamBộ, sau đólà Trung ương CụcmiềnNam giải quyết nhiều nhiệmvụ cơ bản, cấp bách như:
thiếtlập sự lãnh đạo toàndiệncủa Đảng bộ; thống nhấtcác lực lượngvũtrang, pháttriển chiến ưanh dukích; củngcố vàtăng cường Mặt trậndân tộc thống nhấtưên cơ sở tậphọp cáctàng lóp nhân, phát huy vaiưòcủanhânsĩ,tríthức,cáctôngiáo;
thực hiện từngphầnchính sách mộng đất,đemlại quyền lợi thiếtthực cho nông dântrong vùng cách mạngkiềm soát. Nhờvậy, đã củngcố vững chắc liên minh công nông vàthực hiện triệt đểchính sách đại đoàn kết dân tộc của Đảng, góp phần quan trọng vào thắng lợi của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược.
1. 'Nsm.LỊchsửĐảngbộĐảngCộngsản Việt Nam Thành phố Hồ Chí Mình,tập1 (1930-1954), Nxb T.P HồChí Minh,
1995, tr.221,222
2. Đảng Cộng sản Việt Nam: Vănkiện Đảng Toàn tập, Nxb CTQG, H, 2000, T. 8,tr. 67
3. Trần Bạch Đằng: “Vũihbiệt anh Ba”, Báo Nhân dân, ngày 17-7-1986
4, 5,6.Chương trinh viếttiểu sử lãnh đạo Đảng vàNhànước:
LéDuẩn-Tìểusử, NxbCTQG,H,2007, tr. 154,156,157 7, 8. LêDuẩrr Tỉọếỉ^NxbSTH 1987,T.l,t71,38.
