Kinh tê thê giới năm 2021 và triên vọng năm 2022: Một số hàm ý cho Việt Nam
Tóm tất: Bài viết phân tích và đánh giá sự phục hồi cua kinh tế toàn cầu trong năm 2021, mức độ những rủi ro mới xuất hiện và đưa ra nhận định về triến vọng kinh tế toàn cầu năm 2022, và một số hàm ý cho Việt Nam. Những diêm kết luận quan trọng hao gồm: ỉ) Nên kinh tế toàn cầu phục hồi mạnh nhung không đều trong năm 2021; 2) Bat chấp có nhiều rủi ro, nền kinh tế thế giới van sẽ phục hồi trong năm 2022 dù mức tăng trương có thê bị sụt giám do biến thê Omicron: 3) Việt Nam van gặp thuận lợi nhờ sự phục hoi kinh tế toàn cầu trong năm 2022, tuy nhiên đê biến thuận lợi thành kết quà thực tế, Việt Nam can nhanh chóng đưa ra gói cứu trợ và phục hôi kinh tế.
Mở đầu
Sau một năm trì trệ phải ngừng hoạt động vì đại dịch, nền kinh tế toàn cầu năm 2020 có sự phục hồi mạnh mẽ nhờ sự xuất hiện của vaccine và các chiến dịch tiêm chủng lớn trên toàn cầu, đặc biệt ớ các nước phát triển, Tuy nhiên, nhiều rủi ro xuất hiện dồn dập trong quý cuối năm 2021 như tình trạng đứt gãy chuồi cung ứng, biến thể Omicron lây lan mạnh, sự tăng giá và nồi lo lạm phát, tình trạng bất ồn ờ Trung Quốc, và sự thay đôi chính sách tiền tệ cua Cục dự trữ Liên bang (Fed), đang gây nhiều lo ngại sự phục hồi sẽ kết thúc sớm và thay vào đó là sự hồn loạn, thậm chí khùng hoảng trong nền kinh tế thế giới trong năm 2022.
1. Phục hồi không đồng đều trong đại dịch
Sau năm 2020 với mức tăng trưởng âm 3,5%, nền kinh tế toàn cầu có một năm tăng trưởng hết sức mạnh mẽ. Mức tăng trưởng GDP toàn cầu cả năm 2021 ước đạt 5,6%, là sự phục hồi mạnh nhất sau trì trệ trong vòng 80 năm. Tuy nhiên tăng trường không đồng đều, thậm chí còn đẩy một số nước trờ thành nghèo hơn theo đánh giá cua Ngân hàng Thế giới, và quan trọng còn xuất hiện một số dấu hiệu không bền vừng (World Bank, 6/2021).
Mỹ và các nền kinh tế phát triến phục hồi mạnh mẽ trong khi các nền kinh tế mới nổi khó khăn vì phải vật lộn đối phó với các biến thể của virus (chủng biến thể Delta hồi đầu năm và Omicron vào cuối năm) vì không thế chu động đủ nguồn cung vaccine cần thiết. Tăng trưởng GDP cùa Mỹ cả năm 2021 ước tính là 5,4%, EU là
6,8% và Nhật Bản là 4,2%. Đây là năm nền kinh tế chù chốt cùa ASEAN vốn luôn có tốc độ tăng trưởng còn cao hơn nhiều so với Mỹ và các nền kinh tế phát triển, và được xem là nhóm nền kinh tế năng động nhất thế giới trước đại dịch1.
1 Năm 2021 là năm tiếp tục gặp khó khàn và có mức tăng trường thấp, cụ thê Indonesia chi đạt mức tăng trường 3,5%; Thái Lan 0,8%; Philippines là 4,5%; Malaysia 4.7%
(Asian Development Band - ADB. 9/2021) và Việt Nam theo số liệu mới nhất cả năm chì đạt 2,58% (Anh Nhi).
Xét trong trung hạn, Quỳ Tiền tệ Quốc tế (IMF) lo ngại rang khoảng cách giữa các nền kinh tế phát triền và phần còn lại của kinh tế thế giới xuất hiện chiều hướng xấu. Tổ chức này dự báo các nền kinh tế phát triển có thê vượt được mức trước đại dịch vào năm 2024 trong khi các nền kinh tế mới nổi, trừ Trung Quốc, vẫn chỉ đạt mức tăng trưởng 5,5%, dưới mức dự báo trước đại dịch. Nguyên nhân của tình trạng này là sự chênh lệch về độ phu vaccine chống covid. Trong khi khoáng 60% dân sô ờ các nước phát triên được tiêm chủng thì ở các nền kinh tế nghèo có tới 96% dân số chưa được tiêm vaccine (Silvia Amora, 12/10/2021).
Trung Quốc là nền kinh tế lớn thứ hai thế giới vẫn có tăng trương tốt nhưng giam tốc nhanh và về cuối nãm phải vật lộn với nhiều thách thức.
Tăng trưởng GDP cả năm 2021 đạt 8,3% (OECD, 12/2021). Tuy nhiên, tinh trạng vỡ nợ hàng loạt cúa các công ty bất động sán đang gây nguy cơ lớn khung hoàng hệ thống ngân hàng và cả nền kinh tế, tình trạng thiếu điện gây hồn loạn sản xuất
72 Những vấn đề KINH TÉ VÀ CHÍNH TRỊ THÉ GIỚI số 3(311) 2022
Kinh tề thề giới 2021 và triền vọng 2022: Một số hàm ýcho Việt Nam
công nghiệp và bất ồn xã hội, chính sách zero- covid cực đoan làm trầm trọng thêm tình trạng đứt gãy chuồi cung ứng toàn cầu và gián đoạn sản xuất trong nước, chiến dịch trấn áp các công ty công nghệ lớn cũng góp phần giảm tăng trường và gia tăng thất nghiệp, tất cá đang phàn ánh một triên vọng không tốt của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới và có thế trở thành một rủi ro cho nền kinh tế toàn cầu trong năm 2022 và xa hơn nữa.
Xét trong từng nhóm nước cũng có khác biệt về tốc độ phục hồi. Trong nhóm các nước phát triền thì Mỹ, Anh và Pháp có tốc độ phục hồi tốt ở mức 5,6%, 6,9% và 6,8%, tương ứng thì Đức và Nhật Bản chỉ đạt 2,9% và 1,8%, tương ứng (OECD, 1/12/2021). Nguyên nhân là sự khác biệt trong chính sách đối phó với dịch bệnh và mức độ bị tác động bởi sự đứt gãy chuồi cung ứng. Còn trong số các nền kinh tế mới nối và thu nhập thấp cũng có chênh lệch tùy thuộc vào mức độ bị tác động của dịch bệnh, chính sách phòng chống dịch và chính sách phục hoi kinh tế cùa từng nước.
Trung Quốc và Àn Độ có tốc độ tãng trưởng dự báo cá năm là 8,1% và 9,4%, tương ứng thì các nước ASEAN như đề cập ở trên lại có năm tăng trưởng không hề sáng sủa dù biến thế Delta xuất hiện đầu tiên ở An Độ và nhấn chìm nền kinh tế này trong Quý 11 rồi mới lan sang Đông Nam Á.
2. Những rủi ro cuối năm
Trong khi phục hồi mạnh nhưng không đều trong đại dịch thì nhiều rủi ro đang xuất hiện dồn dập vào cuối năm che phủ triển vọng của năm 2022. Vậy những rủi ro đó là gì? và liệu nó có phá hủy triển vọng tăng trưởng của kinh tế thế giới trong năm 2022?
2.1. Lạm phát, chính sách của Fed và nguy cơ đình lạm
Lạm phát ờ Mỹ trong tháng 11/2021 là 6,8% từ mức 6,2% trong tháng 10, cao nhất trong vòng 40 năm kể từ tháng 6/1982. Kẻ từ tháng Tư mức lạm phát đã là 4,2%, các tháng tiếp theo đến tháng Chín đều trên 5%. Nghĩa là mức lạm phát trung bình ca năm chắc chắn sẽ cao hơn so với mức mục tiêu 2%/năm của Fed. Nguyên nhân đằng sau là do cầu tăng, lương tăng, đứt gãy chuồi cung ứng, giá nguyên liệu the giới tăng (Trading Economics, 2022c).
Lạm phát ở khu vực EU củng cho thấy tăng nhanh trong tháng Mười Một ở mức 4,9% so với mức 4,1% trong tháng Mười, cao nhất trong vòng
32 năm và vượt mức mục tiêu của Ngân hàng Trung ương châu Ầu (ECB) là 2%. Nguyên nhân chủ yếu là giá nguyên liệu quốc tế tăng mạnh (Trading Economics, 2022b). Tính đến tháng Mười có tới 39 quốc gia trong tông số 46 quốc gia đã được thu thập dữ liệu cho thấy có mức lạm phát cao hơn trước đại dịch (Drew Desilver, 24/11/2021).
Trước đại dịch các nền kinh tế lớn mong lạm phát, nay lạm phát xuất hiện thì câu hòi là liệu nó có quá cao không? Liệu có kéo dài không? Tóm lại là có nguy hiểm không?
về
mặt số học, theo tính toán cùa PWC (2021) thì lạm phát cao một phần vì cơ sớ xuất phát thấp (gọi là hiệu ứng cơ sở). Sự phong tòa khiến mọi hoạt động phải ngừng và sụt giảm xuống mức rất thấp, khi tái mở nền kinh tế khiến giá từ mức thấp tăng lên và thay đổi thất thường. Hiệu ứng này gây nhiều loạn thống kê, kết quả là đáp số lạm phát có khuynh hướng cao, nhưng nhừng nhiều loạn này sẽ dần biến mất. Chăng hạn, nếu điều chỉnh theo mức cơ sở, nghĩa là loại bò hiệu ứng trên, thì lạm phát trong tháng Bảy ở khu vực eurozone chỉ ở mức 1,3% so với mức thực tại là 2,2%, và ớ Mỹ là 3,1%so với mức thực tại 5,4%.
về
phía cầu, mặc dù phục hồi tốt ờ các nước trong nhóm G7 nhưng hầu hết vẫn còn chậm hoặc chưa thực sự mạnh mẽ. IMF cho biết điều này sẽ còn tồn tại vài năm nữa đối với hầu hết các nước trong G7 trừ Mỹ. Ke cả Mỹ thì số liệu việc làm cho thấy thị trường lao động vần còn yếu. Nghĩa là rủi ro lạm phát từ phía cầu là không cao.về
phía cung, những biến động mạnh ở phía cầu gây căng thắng cho các chuỗi cung ứng và mạng lưới logistic. Tuy nhiên, đúng như lý thuyết, giá cả đang gừi tín hiệu khiến cả người tiêu dùng và nhà sản xuất thay đôi hành vi. Chăng hạn, giá gồ tròn ở Mỹ tăng mạnh vào tháng 4/2021, nhưng giảm dần từ đó, một phần do làm thay đồi hành vi trong lĩnh vực xây dựng là lĩnh vực tiêu thụ nhiều gỗ tròn, và phần khác là do những cải tiến ờ phía cung.Tóm lại, về mặt kỳ thuật tính toán, các con số lạm phát cao như hiện nay bắt nguồn từ những hiệu ứng về tính toán, sự hồn loạn trong cung và cầu do tình hình đặc thù dịch bệnh gây ra. Những hồn loạn và những hiệu ứng này sẽ dần biến mất.
về
phía cung và cầu cũng vậy, những lực tác động gây lạm phát đều mang tính ngan hạn và có khuynhNhững vấn đề KINH TÉ VÀ CHÍNH TRỊ THẾ GIỚI số 3(311) 2022
Kinh tế thế giời2021 vàtriển vọng 2022: Một số hàm ý cho Việt Nam
hướng giâm dần. Báo cáo cúa OECD (12/2021) cũng dự báo lạm phát ớ Mỳ, EU và Nhật Ban sẽ giảm dần trong năm 2022 và kéo đến hết năm 2023 ở mức vừa phải: Lạm phát ở Mỹ, EU và Nhật Bản từ nừa cuối năm 2022 đến hết tháng 10/2023 được dự báo lần lượt là 2,5%, 1,9%, và 0,9%.
Nói cách khác, mức lạm phát cao trong các nền kinh tế phát triển trong hiện tại là không đáng lo ngại và sẽ dần giám trở lại trong tương lai gần. Tuy nhiên, bất chấp kết quã tính toán như vậy lạm phát thực tế ớ Mỹ tăng mạnh gần đây như đề cập đã khiến Fed dường như phải đưa ra quyết định thay đối đường hướng chính sách tiền tệ của mình.
Trong lần thông báo vào tháng 10/2021, Fed cho biết sẽ giảm dần chưcmg trình mua trái phiếu mỗi tháng 120 tỷ USD với khoản giảm mồi tháng 15 tỳ USD và đến tháng 6/2022 thi chấm dứt chương trình này trước khi có thể bắt đầu nâng lãi suất vào cuối năm 2022 tùy tình hình. Tuy nhiên, những tin tức về lạm phát cao và mức thất nghiệp thấp 3,6% hiện nay, ngày 15/12/2021 sau cuộc họp hai ngày Fed cho biết sẽ chấm dứt chương trình mua trái phiếu vào tháng Ba và có thể nâng lãi suất nhiều lần (khoảng ba lần) trong năm 2022 (Anneken Tappe, CNN, 15/12/2021).
Hành động trên cùa Fed sẽ có tác động không nhở đến kinh te toàn cầu. Giá USD sẽ tăng, và theo đó giá vàng, dầu sẽ giảm. Quan trọng, các đồng tiền khác cũng sẽ bị giảm giá gây ra áp lực lạm phát ở nhiều nền kinh tế khác, đặc biệt là các nền kinh tế mói nổi. Các ngân hàng trung ương của các nền kinh tế mới nổi có thể sẽ gặp thách thức mới, họ sẽ phải điều chỉnh nâng lãi suất đê giữ cân bằng, tuy nhiên nếu những nền kinh te này đang trì trệ vì dịch covid thi đây là một tình huống phức tạp.
Nói cách khác, tình huống đáng lo ngại đối với nhiều nền kinh tế là tình trạng đình lạm có thê xảy ra ở nhiều nền kinh tế trừ Mỹ. Hiện tại dường như chi có nền kinh tế Mỹ là ờ vào tình thế tốt khi tăng trưởng trở lại và mức thất nghiệp thấp như đề cập ở trên. Neu Fed thắt chặt tiền tệ, đồng tiền của các nền kinh tế mới nổi sẽ mất giá dẫn đến nguy cơ lạm phát. Nghĩa là nền kinh tế vẫn đang trì trệ lại phải đương đầu với lạm phát (gọi là đình lạm) một tình huống đáng sợ nhất trong kinh tế. Tình huống này khiến các ngân hàng trung ương mất dư địa để kích thích nền kinh te. Neu hạ hoặc duy trì lãi suất thấp để kích thích thì lạm phát sẽ trở nên nguy hiểm gây bất ổn vĩ mô; trái lại, nếu nâng lãi
suất đé ngăn lạm phát thì sự phục hồi sẽ biến mất, nền kinh tế sẽ trì trệ kéo dài. Tinh trạng này chi biến mất khi nền kinh tế trở lại cân bàng một cách tự nhiên khi các hỗn loạn vĩ mô tự chúng biến mất.
Tuy nhiên, rủi ro “đình lạm” chưa đến mức phai lo ngại vì những lý do sau: 1) Giá cả tăng do giá nguyên liệu tăng như đề cập chủ yếu do tình trạng đứt gãy chuồi cung ứng trong khi cầu tăng mạnh. Tình hình này như vậy chủ yếu mang tính kỹ thuật và sẽ dần biến mất sẽ khiến áp lực tăng giá cũng dịu đi nhanh chóng; 2) Fed và các ngân hàng trung ương có nhiều kinh nghiệm hơn nhiều so với thời kỳ “đinh lạm” hồi những năm 1970.
Hơn nữa, sự phối hợp giữa họ và các tổ chức kinh tế toàn cầu tốt hơn nhiều so với trong quá khứ. Do vậy, những rủi ro loại này sẽ được kiểm soát chặt và sẽ được xử lý tốt nếu có; 3) Các nền kinh tế trên thế giới khi kiểm soát được dịch nhờ vaccine sẽ có sự phục hồi tự nhiên sẽ khó rơi vào cảnh trì trệ; 4) Chính sự lên giá cùa đồng USD do Fed thắt chặt tiền tệ cũng ngay lập tức khiến giá hàng nguyên liệu, đặc biệt là giá dầu, giảm sẽ không tạo ra áp lực lạm phát cao. Thời kỳ đình lạm trong thập niên 1970 có một đặc điểm quan trọng là dầu lừa có vị trí độc tôn, và giá dầu tăng do OPEC cấm vận, đã khiến giá cà toàn cầu tăng mạnh và liên tục đã đẩy nền kinh tế toàn cầu vào trì trệ, thất nghiệp cao trong khi lạm phát cao (Unigestion, 10/2021). Nhưng điều kiện hiện nay đã hoàn toàn khác, dầu lửa không còn vị trí độc tôn, do đó tác động đồng USD cao khi Fed thắt chặt tiền tệ khiến giá dầu giảm là rất mạnh. Do đó, áp lực tăng giá từ giá nguyên liệu, đặc biệt từ dầu lửa sẽ nhanh chóng biến mất.
Tóm lại, rủi ro “đình lạm” trong năm 2022 là có nhưng không cao.
2.2. Biến chủng ntới Omicron từ Nam Phi Sự xuất hiện cùa biến chủng mới Omicron của virus Covid-19 có sức lây lan khủng khiếp dường như đập tan mọi hy vọng phục hồi nhanh chóng của kinh tế toàn cầu. Dù đã có chứng minh ban đầu rằng biến chủng này tuy lan rất nhanh nhưng mức nguy hiểm không cao, sự xuất hiện của biến chủng này đang khiến các biện pháp hạn chế đi lại, tụ họp dịp cuối năm đã giáng đòn mạnh vào lòng tin tiêu dùng và lòng tin nhà đầu tư.
Goldman Sachs đã tính toán rằng những diễn biến này có thể làm giảm tốc độ tăng trưởng GDP toàn cầu tính theo quý của Quý 1/2022 xuống còn 2% thay vì 2,25% như dự .báo trước đó, và tăng
Những vấn đề KINH TÉ VÀ CHÍNH TRỊ THÉ GIỚI số 3(311) 2022
Kinh tề thế giời 2021 vảtriểnvọng2022: Một số hàm ý cho Việt Nam
trưởng cả năm 2022 có thê chỉ đạt 4,2% thay vì 4,6% như dự báo trước đó (NDTV, 29/12/2021).
Tổ chức này cũng cắt giảm dự báo đối với tăng trưởng GDP của kinh tế Mỹ vì biến thể Omicron từ mức 4,2% xuống còn 3,8% (CNN, 4/12/2021).
Rỗ ràng đây là điều không hề tốt đẹp cho kinh tế toàn cầu trong năm 2022. Dù những thông tin về tác động của biến chủng này còn phải chờ, tác động xấu của nó đối với kinh tế toàn cầu là điều chắc chắn, vấn đề chỉ là mức độ tác động đến đâu mà thôi. Tuy nhiên, trong bối cảnh các chiến dịch tiêm chủng đã và đang diễn ra, mức nguy hiểm gây chết người của biến thể này không lớn như biến thế Delta, cộng với kinh nghiệm xử lý tình huống của các nước cũng tốt hơn trước, mức tác động tiêu cực từ yếu tố này đến nền kinh tế toàn cầu nhiều khả năng sẽ không lớn như trước đây.
2.3. Kinh tế Trung Quốc sụt giảm, nguy cơ bất ổn
Nen kinh tế Trung Quốc tăng trưởng GDP cả năm 2021 là 8,3% (Statista, 2022) là mức cao nhất kể từ 2012, sau mức tăng trưởng cả năm 2020 rất thấp ở mức 2,34%. Tuy nhiên, có nhiều dấu hiệu cho thấy nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đang mất đà tăng trưởng nhanh chóng vì gặp phải nhiều thách thức rất lớn. Thứ nhất, dù có mức tăng trưởng cao nhưng tốc độ tăng trưởng từng quý sụt giảm rất mạnh từ mức 18,3% trong Quý I xuống còn 7,9% và 4,9% trong Quý II và III. Thứ hai, khu vực bất động sản chiếm gần 30% GDP đang trong tình trạng vỡ nợ hàng loạt gây đe dọa sự ổn định cùa hệ thống ngân hàng và cả nền kinh tế. Thứ ba, cuộc khủng hoảng năng lượng, thiếu điện nghiêm trọng, đang gây đình đốn sản xuất. Thứ tư, việc theo đuối chính sách zero-covid trong bối cảnh dịch bệnh vần tiếp tục làm trầm trọng thêm tình trạng đứt gãy chuồi cung ứng trong và ngoài nước khiến sản xuất trong nước bị ảnh hưởng nặng nề.
Chính phủ Trung Quốc còn khuyến cáo người dân hạn chế đi lại trong dịp tết âm lịch, điều này làm tồi tệ thêm triển vọng của sản xuất và tiêu dùng mùa cuối năm. Mặt khác, chính sách này còn khiến các nhà đầu tư nước ngoài càng muốn rút khỏi Trang Quốc nhanh hơn, làm trầm trọng thêm sự trì trệ và bất ổn trong thời gian tới.
Một nhà kinh tế Trang Quốc cho biết nước này đang phải đối mặt với làn sóng thất nghiệp lớn: 1) Từ sự khủng hoảng của lĩnh vực bất động sản, khu vực này chiếm gần 30% GDP và 26% lực
lượng lao động thành phố; 2) Từ sự tháo chạy của doanh nghiệp nước ngoài; 3) Từ sự trì trệ của các công ty vừa và nhỏ không đủ sức sống sót qua đại dịch và những bat on hiện tại; 4) Từ sự đóng cửa lĩnh vực giáo dục phụ đạo tư nhân; 5) Từ sự sụp đô của thương mại điện tử xuyên biên giới khi có tới hơn 3.000 trang mạng điện tử Trang Quốc bị cấm trên các hệ thống thương mại điện tử toàn cầu vì tội bán hàng giả khiến một lượng lớn việc làm từ những hoạt động này bị mất đi (China in Focus, 2021).
Mức thất nghiệp chính thức được công bố chỉ là 5% (Trading Economics, 2022a), nhưng theo tính toán kỳ hơn của một số tố chức thì mức này được ước tính là khoảng trên 20%, tức khoảng trên 100 triệu người (DKN News, 2021). Lý do là ở chồ số liệu chính thức không tính đến số người thất nghiệp trong số lao động nhập cư lên tới 129 triệu người vào năm 2019 (Eamon Barrett, 24/5/2020). Do đó, một số chuyên gia dự báo rằng Trang Quốc có thể phải đối mặt với những bất ổn xã hội vì thất nghiệp cao trong bối cảnh nền kinh tế gặp nhiều thách thức lớn.
Năm 2022, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới được dự báo chỉ tăng trưởng trong khoảng 5,1% - 5,6% tùy theo từng dự báo. Tuy nhiên, cần lưu ý là những dự báo này được đưa ra trước những diễn biến như tình trạng vỡ nợ hàng loạt của các công ty bất động sản, hay khuyến cáo của chính phủ về hạn chế đi lại dịp tết âm lịch... Nghĩa là, mức tăng trưởng dự báo trong năm 2022 của nước này có thể phải điều chỉnh thấp hơn.
Sự sụt giảm tăng trưởng, bất ổn kinh tế và xã hội ở Trang Quốc chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến triển vọng tăng trưởng toàn cầu trong năm 2022.
Tuy nhiên, vai trò dẫn dắt tăng trưởng kinh tế toàn cầu hiện nay và trong tương lai dần chuyển sang Mỹ và các nền kinh tế phát triển nên tác động tiêu cực từ những bất ổn ở Trang Quốc đối với nền kinh tế toàn cầu sẽ không lớn.
2.4. Tình trạng đứt gãy chuỗi cung ứng Đứt gãy chuồi cung ứng toàn cầu là một thách thức lớn cho kinh tế toàn cầu trong năm 2021 và chắc chắn sẽ còn tiếp tục ít nhất là đến hết nửa đầu năm 2022. Nguyên nhân của tình trạng này bắt nguồn từ thực tế là các nền kinh tế phát triển với lợi thế tiêm chủng vaccine phục hồi tốt trong nửa đầu năm 2021 khiến cầu tăng mạnh và đột ngột, trong khi đó các nền kinh tế còn lại vẫn phải vật
Những vấn đề KINH TẾ VÀ CHÍNH TRỊ THÉ GIỚI số 3(311) 2022---jgfc.
Kinh tế thế giới 2021 vàtriển vọng 2022: Mộtsố hàm ý cho Việt Nam
lộn với biến thê mới Delta nên không thế tái mớ hoạt động của nền kinh tế. Bên cạnh đó, Trung Quốc là nền kinh tế lớn thứ hai thế giới và là nơi tập trung các chuồi cung ứng toàn cầu lại gặp nhiều thách thức như đề cập ở trên càng khiến tình trạng đứt gãy chuỗi thêm trầm trọng.
Dự báo, tình hình này sẽ giảm dần và sè kết thúc vào giữa năm 2022 khi các công ty tìm cách ôn định được chuỗi cung ứng của mình và các nền kinh tế sẽ dần tái mờ trở lại nhờ tiêm chủng vaccine. Tuy nhiên, như đề cập ở trên biến thê Omicron có thê làm hòng tiên trình này.
2.5. Xung đột địa chính trị và địa kinh tế Quan hệ Trung Quốc với Mỹ và phương tây đang có chiều hướng ngày càng xấu đi nhanh chóng. Mỹ tiếp tục nối dài danh sách các công ty Trung Quốc bị cấm vận với lý do an ninh quốc gia.
loại bó các công ty Trung Quốc khởi sàn chứng khoán vì không tuân thủ luật kế toán, kiếm toán và công bố thông tin; EU thì không phê duyệt hiệp định thương mại tự do với Trung Quốc đông thời đưa sáng kiến “Công Toàn cầu” đế chống lại “Sáng kiến Vành đai Con đường” nhằm tạo ảnh hướng của Trung Quốc; Mỹ và nhiều đồng minh tây chay Thế vận hội Mùa đông ớ Bắc Kinh vào tháng 2/2022 vì lý do Trung Quốc vi phạm nhân quyền, và phạm tội diệt chùng đối với người Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương... Đáp lại Trung Quốc cũng thề sẽ đáp trả mạnh mẽ.
Những xung đột nêu trên nhiều khả năng sẽ biến thành những đòn tấn công lẫn nhau trong các lình vực kinh tế và thương mại. Các cấm vận và trả đũa về kinh tế và thương mại nhiều khả năng sẽ xảy ra trong tương lai, cụ thể là sau sự kiện thế vận hội mùa đông.
Nhìn chung, sự phân rã giữa Trung Quốc với Mỹ và các nền kinh tế phát triển đang tăng tốc.
Điều này sẽ có the gây một số xáo trộn và bất ổn cho kinh tế toàn cấu trong năm 2022. Chang hạn, như trong quá khứ Trung Quốc cấm vận xuất khẩu đất hiếm sang Mỹ và Nhật Bản đã gây đình trệ trong sản xuất chất bán dần và chip trên toàn càu. Hay tương tự trường họp Australia, nước này yêu cầu điều tra nguồn gốc virus Covid-19 đã bị Trung Quốc cấm vận thương mại bằng việc cấm nhập khẩu than, rượu vang, thịt bò, lúa mạch từ nước này. Gần đây Trung Quốc cũng đưa ra tín hiệu về hành động tương tự. Sự đứt gãy chuỗi cung ứng toàn cầu sản xuất chip vốn đang nghiêm trọng
vì Covid-19 sẽ trở nên trầm trọng thêm nếu hành động này của Trung Quốc lại xảy ra, các lĩnh vực sản xuất quan trọng trên thế giới như ô tô, đồ điện tử, hàng không... có the lĩnh thêm tôn hại.
Tuy nhiên, như phân tích ớ trên bản thân nền kinh tế Trung Quốc sẽ phái đối mặt với nhiều thách thức lớn trong năm 2022. Trong bối cảnh đó, Trung Quốc nhiều khả năng sẽ khó có thê đưa ra những đòn tấn công mạnh mẽ như trong quá khứ. Do đó, mức tác động xấu đến nền kinh tế thế giới từ tình huống này là không lớn.
3. Triển vọng kinh tế thế giói năm 2022 và một số hàm ý cho Việt Nam
Từ những phân tích và trình bày ở trên, có thể rát ra một số nhận định cơ bán về kinh tế toàn cầu trong năm 2021 và triền vọng trong năm 2022 như sau:
i) Nhờ vaccine, nền kinh tế toàn cầu đã có năm phục hồi mạnh mẽ bất chấp vần còn dịch phức tạp.
Tuy nhiên sự phục hồi không đều giữa các nước.
Đáng lưu ý, có sự khác biệt giữa nhóm nước giàu như Mỹ và các nền kinh tế phát triển có sự phục hồi tốt trong khi phần còn lại của thế giới vần khó khăn. Nguyên nhân cúa tình trạng này là sự khác biệt về khả năng tiếp cận vaccine và chính sách đối phó với dịch bệnh.
ii) Quan trọng, giai đoạn cuối năm xuất hiện nhiều rũi ro đối với kinh tế toàn cầu trong năm 2022. Ngoại trừ sự đảo ngược chính sách tiền tệ của Fed tăng tốc chấm dứt chính sách nới lòng và chuyến sang thắt chặt, thì những yếu tố khác có mức tác động tiêu cực không lớn đến kinh tế toàn cầu.
iii) Sự thay đổi chính sách của Fed là rủi ro lớn nhất có thể khiến các nền kinh tế mới nổi gặp khó khăn phải đối phó với tình huống “đình lạm”.
Tuy nhiên, nguy cơ xảy ra tình trạng đình lạm trong bối cảnh hiện tại là không cao.
iv) Nen kinh tế toàn cầu vần tiếp tục phục hồi trong năm 2022. Tuy nhiên, có thể còn xuất hiện nhiều bất ốn và sự khác biệt về phục hồi giữa nước và nhóm nước. IMF dự báo tốc độ tăng trưởng GDP toàn cầu trong năm 2022 là 4,9% (so với mức 5,9% trong năm 2021). Tuy nhiên, dự báo này được đưa ra trước nhiều rủi ro như đề cập ở trên.
Từ đó, có thể thấy ràng mức tăng trưởng GDP của kinh tế thế giới trong năm 2022 nhiều khà năng không đạt được như dự báo trên.
76 Những vấn đề KINH TÉ VÀ CHÍNH TRỊ THÉ GIỚI số 3(311) 2022
Kinh tế thế giời 2021 và triền vọng 2022: Một số hàm ýcho Việt Nam
Một số hàm ý cho Việt Nam:
i) Việt Nam vần được hưởng lợi từ sự phục hồi cúa kinh tế Mỳ và EU và các nền kinh tế phát triển khác vì Việt Nam duy trì được quan hệ tốt với với hầu hết các nước này cả về kinh tế, thương mại, đầu tư, và cả chính trị. Việt Nam vần là nơi có sức hút đối với dòng FDI vì có nhiều FTA với các đối tác lớn và quan trọng.
ii) Vấn đề là phải có chính sách thích hợp để thu lợi từ những tình huống này. Trước mắt, cần
Tài liệu tham khảo:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
có biện pháp kiểm soát dịch tốt nhưng gây tổn hạ!
đến sản xuất ít nhất. Quan trọng, cần nhanh chóng đưa ra gói cứu trợ và phục hồi nhằm đưa nền kinh tế trở lại bình thường.
iii) Trong bối cảnh Fed chuyên nhanh sang thắt chặt tiền tệ, Việt Nam may mắn có được mức lạm phát khá thấp nên chưa phải đối phó với tình trạng đình lạm. Thậm chí, sự mất giá của đồng Việt Nam nếu có cũng có thể xem là tốt cho xuất khẩu*
Anh Nhi (2021): Covid-19 kéo lùi tăng trưởng, GDP cá năm chi tăng 2,58%, 30/12/2021, https://www.vneconomy.vn/covid-19-keo-lui-tang-truong-gdp-ca-nam-2021 -chi-tang-2-58.htm
Trading Economics (2022a): China Unemployment Rate, accessed
https://www.tradingeconomics.com/china/unemployment-rate
Trading Economics (2022b), Euro Area Inflation Rate, accessed https://www.tradingeconomics.com/euro- area/inflation-cpi
Trading Economics (2022c): United States Inflation Rate, accessed https://www.tradingeconomics.com/united-states/inflation-cpi
Statista (2022): Growth rate of real gross domestic product (GDP) in China from 2011 to 2021 with forecasts until 2026, https://www.statista.com/ 16/02/2022, accessed https://www.statista.com/statistics/263616/gross-domestic-product-gdp-growth-rate-in-china/
China in Focus (2021): China faces unemployment wave: professor warns: Nicaragua breaks ties with Taiwan, turns to Beijing, Kênh Youtube ngày 11/12/2021, accessed https://www.youtube.com/watch?v=u9ZA3NDV7K4
DKN News (2021): Cân có chiên lược đê doanh nghiệp tỳ’phú Việt Nam đầu tư cho công nghệ, Kênh Youtube DKN News ngày 15/12/2021, accessed https://www.youtube.com/watch?v=-Ybdo-5qRkY
Eamon Barrett, 24/5/2020: The mystery of China’s unemployment rate, https://www.fortune.com/2020/05/24/china-unemployment-rate-2/
OECD, 1/12/2021: OECD Economic Outlook sees recovery continuing but warns of growing imbalances and risks, https://www.oecd.org/newsroom/oecd-economic-outlook-sees-recovery-continuing-but-wams-of- growing-imbalances-and-risks.htm
CNN, 4/12/2021: Goldman Sachs cuts US GDP growth forcast for 2022 over Omicron fears, https://www.edition.cnn.com/2021/12/04/economy/goldman-sachs-us-gdp-omicron/index.html
The World Bank, 6/2021: Global Economic Perspects, https://www.worldbank.org/en/publication/global- economic-prospects
Asian Development Bank, 9/2021: Philippines and ADB, https://www.adb.org/countries/phi 1 ippines/economy
PWC, 9/2021: Global Economy Watch: Septemper 2021: "Is High Inflation back for good?", https://www.pwc.com/gx/en/research-insights/economy/global-economy-watch/high-inflation-back-for-good.html Unigestion, 10/2021: Stagflation risk is rising but remains a tail scenario", https://www.unigestion.com/insight/stagflation-risk-is-rising-but-remains-a-tail-scenario/
Drew Desilver, 24/11/2021: Inflation has risen around the world, but the U.S. has seen one of the biggest increases, https://www.pewresearch.org/fact-tank/2021/! 1/24/inflation-has-risen-around-the-world-but-the- u-s-has-seen-one-of-the-biggest-increases/
OECD, 12/2021: China Economic Snapshot, https://www.oecd.org/economy/china-economic-snapshot/
Silvia Amora, 12/10/2021: IMF cuts its global growth forcast, Citing supply disruptions and the pandanic, https://www.cnbc.com/2021/10/12/imf-cuts-growth-forecast-as-supply-disraptions-covid-pandemic-weighs.html Anneken Tappe, CNN, 15/12/2021: The Fed hints at multiple rate hikes in 2022 to combat inflation, https://www.edition.cnn.com/2021/12/15/economy/federal-reserve-powell-inflation-taper/index.html
NDTV, 29/12/2021: Omicron Ends Hopes Of World Starting 2022 With Economy Recovery, https://www.ndtv.com/world-news/how-will-omicron-impact-global-recovery-economists-list-4-possibilities-262880
Bùi Ngọc Sơn Chuyên gia kỉnh tế độc lập
Những vấn đề KINH TÉ VÀ CHÍNH TRỊ THÉ GIỚI số 3(311) 2022 77
