2 Nguyin Trong I-loai & Pliam Th6 Anh. Tap chi Phai triln Kinh tl, 27(8), 02-19
Lan toa cong nghe tir FDI va cac nhan to quyet dinh:
Tru-ong hop cac doanh nghiep Viet Nam
NGUYEN TRQNG HOAI
Truong Dai hoc Kinh ti TP.HCM - hoaianh(gueh.edu.vn PHAM THE ANH
Truong Dai hoc Nha Trang - [email protected]
Ngdy nhdn:
30/05/2016 Ngdy nhdn lgi:
10/08/2016 Ngdy duyet ddng:
31/08/2016 Ma so:
05I6-E22-V06 Til- khoa:
FDI, lan toa cong nghe, nhan to quyet djnh, doanh nghiep che bien che tao.
Keywords:
FDI, technology spillovers, determinants, processing
manufacturing enterprises.
Tom tdt
Nghien cuu kiem dinh hieu ung lan toa cong nghe tu dau tu' true tiep nuoc ngoai (FDI) va cac nhan t6 quyet dinh den lan toa tai VN. Van dung khung phan tich dang ham san xuat Cobb-Douglas va phuang phap uoc luong du: lieu bang cho cac doanh nghiep giai doan 2011- 2013, ket qua nghien ciiu cho thay ton tai hieu irng lan toa cong nghe tit FDI den cac doanh nghiep che bien che tao trong nuoc. Tuy nhien, tac dgng lan toa khong diln ra ddng nhat ma phii thuoc vao dac trung ciia doanh nghiep trong nuoc nhu muc do v6n hoa, quy mo san xuit, khoang each cong nghe va vi tri dia li.
Abstract
The research investigates technology spillovers from foreign direct investment (FDI) and identifies spillover determinants in Vietnam. By applying the analytical framework based on the Cobb-Douglas production function and panel data estimation methods to the period of 2011-2013, the key findings indicate the existence of the technology spillovers from FDI to domestic manufacturing firms.
Nevertheless, spillover effects are not homegeneous in the sense that they largely depend on domestic firms' characteristics such as capital intensity, production scale, technology gap, and geographical locations.
Nguyin Trong Hoai & Pham Thi Anh. Tap chi Phat triln Kinh tl. 27(8). 02-19
1. Gioi thieu
Tai nhieu quoc gia dang phat trien (trong do co VN), thu hut dau tu true tiep nuac ngoai FDI (Foreign Direct Investment) dugc xem la mgt trong nhiing uu tien hang dau trong chien lugc phat trien. Nhieu chinh sach uu dai FDI dugc chinh phu cac nuac dua ra vai ki vgng ve nhiJng tac dgng true tiep nhu bo sung nguon von dau tu, tang thu ngan sach, tao viec lam va tang kim ngach xuat khau. Quan trgng hon, FDI dugc ki vgng tao ra tac dgng gian tiep hay lan toa cong nghe tich cue giup cai tien trinh do kT thuat, cong nghe san xuat, tu do nang cao nang suat cua doanh nghiep va kinh te trong nuac (Blomstrom &
Kokko, 1998; Javorcik, 2004; Newman & cgng su, 2015). Trong khi tac dgng true tiep ciia FDI dugc phan tich rgng rai thi tac dgng lan toa la huang nghien cuu kha mai va nhan dugc nhieu quan tam trong thai gian gan day. Do do, nghien cuu nay cang tra nen cap thiet trong boi canh chinh sach FDI co qua nhieu uu dai vai nha dau tu' va trong thuc tien hien dang bgc lg nhiirng bieu hien nhu 6 nhiem moi truong. ne tranh thue va nhap khau cong nghe lac hau.
Cac nghien cuu ve lan toa cong nghe tir FDI cho thay nhieu bang chimg trai chieu tai cac nuac tiep nhan, bao gom ca VN. Mgt so nghien cuu chi ra FDI anh huong tich cue den nang suat ciia doanh nghiep trong nucifc (Caves. 1974; Globerman. 1979; Li & cgng su. 2001;
Kohpaiboon, 2006; Le & Pomfret, 2011; Nguyin Khic Minh & Nguyin Viet Hung, 2012).
Mgt so khac lai tim thay bang chung ve anh huang tieu cue hoac khong ton tai hieu img lan toa tir FDI (Aitken & Harrison. 1999: Khawar, 2003: Truong & cgng su. 2015). Tiiboi canh do, nghien cuu nay dugc thirc hien nham kiem dinh gia thuyet lieu hieu img lan toa cong nghe ciia FDI co ton tai tai VN hay khong; cac nhan to nao c6 y nghTa trong viec tiep thu anh huong den hieu img lan toa cong nghe tir FDI, va cac nhan to nay co anh huong nhu the nao den nang suat lao dgng ciia cac doanh nghiep trong nuac.
Nghien ciru dugc thuc hien cho cac doanh nghiep che bien che tao VN giai doan 2011- 2013 bang tiep can ham san xuat vai hai dong gop mai so voi cac nghien ciru truoc day. Thir nhat, nghien ciru khong chi kiem dinh su ton tai ciia lan toa cong nghe tir FDI ma con tim kiem cac nhan to quyet dinh lan toa bang vice dua vao cac bien tuang tac giira FDI va dac trung doanh nghiep trong nuac. Doanh nghiep vai nhiing dac trung rieng se co nhiing phan ung va kha nang khac nhau trong viec hap thu lan toa tir FDI. Do do, dac trung doanh nghiep dugc xem la chi bao cho kha nang hap thu va anh huang quan trgng den mirc do lan toa til' FDI. Thir hai. nghien ciru sir dung dir lieu bang cap doanh nghiep trong nganh che biln che tao VN giai doan 2011-2013. Day la dir lieu moi nhat so vai cac nghien ciru truac vl lan toa cong nghe tai \ ^ ' . Viec su' dung dQ- lieu cap nhat cho giai doan gan day co < nghTa quan
Nguyin Trgng Hoai & Pham The Anh. Tap chi Phat trien Kinh te, 27(8), 02-19
trgng khi phan anh dugc su phuc h6i trong luong v6n FDI vao VN tir sau cuge khiing hoang tai chinh toan cau 2008.
2. Co' Sff li thuyet vl lan toa cong nghe tu FDI
Tac dong lan toa dugc dinh nghTa la nhiing hieu img gian tiep hay ngoai tac ve thong tin xuat phat tii' nhiing tuong tac c6 chii dich hay khong co chii dich giiia cac chii the kinh te theo thai gian (Rosenbloom & Marshallian, 1990). Lan toa cong nghe tii' FDI co the dien ra khi mgt doanh nghiep co v6n dku tu nuoc ngoai gap kho khan trong viec bao ve nhimg tai san chuyen biet ciia minh (vi du nhu bi quyet cong nghe va kT thuat san xuat tien tien, bi quylt quan tri, kT nang Marketing, thong tin khach hang, thi tru'ong) khien chiing bi ro ri ra ben ngoai cho doanh nghiep trong nuac (Caves, 1996; Blomstrom & Kokko, 1998). Nha kha nang ro ri, phat tan thong tin nay ma FDI co thi gian tilp anh huong den nang suSt ciia doanh nghiep va nen kinh te dia phuong.
Trong khi li thuylt tang tru'ong tan co diln (Solow, 1956; Todaro, 1997) xem FDI la kenh cung cap von quan trgng thi li thuyet tang tru'ong ngi sinh (Romer, 1986; Lucas, 1988) nhan manh vai tro va anh huong dai han ciia lan toa cong nghe tii' FDI den nen kinh te nuoc tiep nhan. Doanh nghiep FDI, dac biet la cac cong ty da quoc gia, thuong co uu the vugt trgi ve trinh do cong nghe co the vugt qua nhung rao can khi gia nhap thi truong mai va canh tranh thanh cong vol cac doanh nghiep ban dia (Graham & Krugman, 1995). Su hien dien ciia doanh nghiep FDI voi nhieu lgi the cong nghe co the gian tiep tao ra tac dgng tich cue va lau dai den nang luc cong nghe va nang suat lao dgng ciia doanh nghiep trong nuae thong qua qua trinh tuong tac trong khu vuc dia li nhat dinh.
Lan toa cong nghe tii' FDI den doanh nghiep trong nuoc c6 thi diln ra doi vai cac doanh nghiep hoat dgng trong ciing nganh (lan toa chilu ngang) hay khac nganh (lan toa chieu dgc) (Blomstrom & Kokko, 1998). Trong do, lan toa chieu dgc xuat phat tii' cac lien kit cong nghiep khi doanh nghiep FDI tra thanh khach hang (lien kit ngugc) hay nha cung ung (lien ket xuoi) ciia doanh nghiep trong nuoc. Cac doanh nghiep trong nuac co thi nang cao trinh do cong nghe thong qua qua trinh quan sat va hgc hoi kiln thiic, kinh nghiem va kT thuat til' doanh nghiep FDI; tuyen dung lao dong da qua dao tao tai doanh nghiep FDI; hay tu cai tien, doi mai cong nghe do ap luc canh tranh til' doanh nghiep FDI (Blomstrom & Sjoholm,
1999; Javorcik, 2004; Newman & cgng su, 2015).
Cac nghien ciiu thuc nghiem vl lan toa cong nghe tii' FDI cho thay nhung kit qua trai chieu tai cac nuoc phat triln va dang phat triln. Caves (1974) va Globerman (1979) la nhiing
Nguyin Trong Hoai & Pham Thi Anh. Tap chi Phat triln Kinh tl, 27(8), 02-19
nghien cim tien phong thue hien l^n lugt tai Uc va Canada. Cac tae gia nay sir dung mo hinh ham san xuat Cobb-Douglas lam khung phan tfch va phuang phap uac lugng OLS. Ket qua cung c4p bang chung vl lan toa tfch cyc tir FDI a ca hai quoc gia. Cac nghien cuu nay buac d4u xay dung dugc khung phan tich va mo hinh kinh te lugng de kiem dinh tac dgng lan toa cong nghe tir FDI. Tuy nhien, uac lugng mo hinh vai phuang phap OLS co the cho ket qua khong chinh xac va thuang thoi phong hieu ung lan toa.
Aitken va Harrison (1999) nghien cuu lan toa cong nghe tir FDI den doanh nghiep Venezuela giai doan 1976-1989. Dii lieu bang vai ca miu tuong doi ion la mgt trong nhiing diem manh so vai cac nghien cuu sii' dung dil' lieu cheo vi c6 the nang cao do tin cay ciia uac lugng va do luong chinh xac hon hieu ung lan toa tir FDI theo thai gian va khong gian.
Ket qua nghien cuu cho thay FDI co anh huang tieu cue den nang suat eiia doanh nghiep trong nuac. Ket qua nay duge giai thich la do ap luc canh tranh gia tang tir doanh nghiep FDI. Nghien cuu nay sir dung it bien so dac tnmg doanh nghiep va nganh nghe nen c6 kha nang bo sot nhtrng bien so quan trgng tac dgng den nang suat doanh nghiep.
Kohpaiboon (2006) nghien cuu lan toa cong nghe tir FDI den doanh nghiep Thai Lan nam 1996. Tac gia chu trgng kiem dinh gia thuyet ve vai tro cua chfnh sach thuang mai doi vai hieu ung lan toa thong qua bien tu'ong tac vai FDI. Ket qua cho thay lan toa cong nghe CO nhieu kha nang xay ra vol chinh sach thiic day xuat khau hon la chfnh sach thay the nhap khau. Kohpaiboon de xuat thyc hien tu do hoa dau tu phai di doi vol chfnh sach tu do hoa thuang mai nham toi da hoa lgi fch tii' lan toa cong nghe ciia FDI. Nghien eiru nay da ma rgng mo hinh khi kiem dinh nhan to anh huang den lan toa tir FDI. Day la diem mai so vai cac nghien ciru truoc von chi tap trung vao kiem dinh suton tai cua hieu img lan toa.
Doi vdi VN, nghien ciiu ve lan toa cong nghe tii' FDI dugc thyc hien trong thai gian gan day va tap trung kiem dinh su ton tai eiia hieu iing lan toa. Le Thanh Thuy (2005) kiem dinh cac kenh lan toa tir FDI tai VN. Tac gia sir dung khung phan tfch dang ham san xuat Cobb- Douglas. Ket qua uac lugng cho thay lan toa tfch cue nhung chi co y nghTa thong ke cho giai doan 1995-1999. Ket qua nay dugc cho la do ap lyc canh tranh tir FDI gia tang trong giai doan 2000-2002. Nghien ciiu sir dung phuang phap uac lugng dii lieu bang giiip kiem soat dugc kha nang thien lech uac lugng so vai phuang phap OLS. Tuy nhien, nghien ciru sir dung dii lieu cap nganh vai ca mau kha nho co the anh huong den do tin cay ciia kit qua.
Sir dung dii lieu bang cho giai doan 2005-2010, Truong va cgng sy (2015) kiem dinh lan toa cong nghe tir FDI den cac doanh nghiep ehe bien che tao VN. Nghien cim nay ciing
\an dung phuang phap uac lugng dir lieu bang nhung co dong gop mai khi kiem dinh tac
Nguyin Trgng Hoai & Pham Thi Anh. Tap chi Phat triln Kinh t l , 27(8), 02-19
dgng cua chinh sach bao hg thuang mai va dac trung FDI den hieu ung lan toa. Ket qua uac lugng cho thay chi'nh sach han che nhap khau lam giam nang suat va kha nang hap thy lan toa til' FDI ciia doanh nghiep trong nuac. Ngoai ra, doanh nghiep 100% von FDI tao ra lan toa tieu eye trong khi doanh nghiep lien doanh tao ra lan toa tfch cue den nang suat lao dgng ciia doanh nghiep trong nuoc.
Le va Pomfret (2011) phan tfch lan toa cong nghe tii' FDI den doanh nghiep VN giai doan 2000-2006. Ket qua cho thay lien ket ngugc tao ra lan toa tfch cue den nang suat ciia doanh nghiep trong nuac. Tuy nhien, lien ket ngang tao lan toa tieu cue va dieu nay dugc giai thfch bai tac dgng ciia ap luc canh tranh tir doanh nghiep FDI. Trong do, doanh nghiep 100% v6n FDI va doanh nghiep FDI huong den thi truang trong nuac co tac dgng tieu cue den nang suat ciia doanh nghiep trong nuac. Nghien ciiu nay co dong gop mai khi kilm djnh cac kenh Ian toa eong nghe tii' FDI vdi du lieu clp doanh nghiep. Vai tro cua dac trung ciia doanh nghiep doi vdi tac dgng lan toa ciing da dugc nghien cuu thong qua cac biln tuong tac nhung mdi chi su dung nhan to chdt lugng lao dgng va khoang each cong nghe.
Nguyin Khic Minh va Nguyen Viet Hiing (2012) cung thyc hien kiem djnh kenh Ian toa cong nghe theo chieu doc va chilu ngang cho 31.509 doanh nghiep chl biln chl tao ciia VN, giai doan 2000-2005. Ket qua cho thay FDI co tac dgng tieh cyc din nang suat ciia doanh nghiep trong nudc. Tuy nhien, tac gia khong tim thay cac hieu irng Ian toa theo chilu dgc va chieu ngang. Luu y ring nghien ciiu nay bao gdm ea doanh nghiep FDI trong biln phu thugc.
Dieu nay co the lam gia tang van dl ngi sinh va tao thien lech udc lugng vi FDI co nhilu kha nang tap trung vao nhung nganh ed nang suit lao dgng cao nen khd ude lugng rieng biet tac dong ciia FDI din nang suat ciia doanh nghiep trong nudc.
Nguyen Trpng Hoai & Pham Thk Anh. Tap chi Phat tn^n Kinh tl, 27(8). 02-19
3. Khung phan tich va phircmg phap nghien cu-u
Dac tnmg doanh nghiep trong
nuacfZ)
Nhan to quyet dmh lan toa Bien Iircmg lac
N5ng suat lao dong cua doanh nghiep VN
I
Ham san xuat Cobb-Dousias
Lan toa cong nghe tit FDI (FDlJ
- Mo hinh tac dona co dinh IFE.U) - Mo hinh tac dgng nglu
nhien (REM)
Hinh 1. Khung phan tich
Van dung each tiep can dugc sir dung pho bien trong cac nghien cu'u trudc (nhu Kohpaiboon, 2006; Le & Promfet, 2008; Truong & cgng su. 2015). nghien ciru nay ap dung ham san xuat Cobb-Douglas de kiem dinh lan toa cong nghe tit FDI den doanh nghiep VN. Trong dd, bien trgng tam la FDI va cac bien tuong tac giua FDI va dac trung doanh nghiep (dai dien cho kha nang hap thu lan toa ciia doanh nghiep trong nudc). Ham san xuat Cobb-Douglas cd dang dudi day:
L,=A,„(K,„nLj-'Jl y ^ IJ' (1) Trong do: Y,|t, K,,! va Liji lan lugt la san lugng, von va lao dgng ciia doanh nghiep trong nudc thir / thugc nganh y tai thdi diem /: Am la nang suat eae nhan to tong hgp.
Chia hai ve phuo'ng trinh (1) cho L,ji. ta cd phuo'ng trinh nang suat lao dgng nhu sau:
Y L
K
>j_
L (2)
Nguyin Trong Hoai & Pham Thi Anh. Tap chi Phat triln Kinh tl, 27(8), 02-19
Til' ham (2) lay log hai ve:
(T) Y
ln(-^) = lny4 +a]n L "•
iji
K
•Jl
L
V IJ' 1
Nang suat nhan to t6 tdng hgp A,jt phan anh sy ddng gdp cua cac yeu to dau vao phi truyen thong nhu kien thiic va kT nang quan If, trinh do lao dgng, cc cau ngudn luc, doi mdi va chuyen giao cong nghe, nghien ciiu va trien khai den nang suat cua doanh nghiep (Felipe, 1999). Nhung yeu to nay cd the dugc phat trien tir nguon lyc ngi tai eiia doanh nghiep va anh hudng Ian toa hap thu tii' ben ngoai, vi du nhu hgc hdi tii' doanh nghiep FDI: Do vay, lan toa cong nghe tii' FDI cd the tao ra thay ddi dang ke ve nang suat ciia doanh nghiep.
Ben canh dd, nang suat ciia doanh nghiep eon phy thugc vao cac dae trung doanh nghiep {Z,ji). Trong dd, kha nang hap thu hieu iing lan toa tir FDI ciia cac doanh nghiep trong nudc phu thugc vao dac trung eua mdi doanh nghiep nen cac bien sd tuo'ng tac (FDPZiji) dugc dua vao md hinh de tim kilm nhan td quylt dinh lan toa. Md hinh nang suat lao dgng dugc viet lai nhu sau:
Productivity^, = /3„ + /3,lnKJntensity,j, + p,lnL_quality,^, + PjScale,^, + /3jOwnership,j, + P.TechGap,^, + fi^dRegion,^, + /3,FDf, + fi^FDI/lnKJntensity^,
-i-fi,FDT/lnL_quality,^, + /3,„FDf,*Scale,„ +/3,,FDI/Ownership,j, ^^^
+ PnFDf*TechGap,^, + /3„FDI/dRegion,^, + /3,,Concentration^, + I3,_,dlndustry^^ + P^dYear,^^ + s^,
Til' md hinh (3), ta co the udc lugng dugc cac nhan to anh hudng din nang suit lao ddng ciia doanh nghiep trong nudc gdm: Mii'c do von hda (lnKJntensity,j,)-, chit lugng nhan luc (lnL_quality,j,)-, quy mo (Scale.j,)-, hinh thii'c sd huu (Ownership.j,)-, khoang each cdng nghe (TechGap,j,)-, khu vuc dia li {dRegion,j,)-, va miic do canh tranh (Concentrationj,)-, su khac biet vl nganh (dlndustryji) va thdi gian (dYearij,). Biln trgng tam la lan toa cdng nghe (FDIj,) va cae biln tuang tac (FDI*Z„). Cac biln dac trung doanh nghiep dai dien cho kha nang hgc hdi, "hap thu" lan toa tii' doanh nghiep FDI vi mdi doanh nghiep se chju anh hudng tii' FDI vdi mii'c do khac nhau do sy khac biet vl nguon luc va kha nang hgc hdi, bit chudc cdng nghe mdi (Kohpaiboon, 2006- Le &
Promfet, 2008).
Nguyin Trgng Hoai & Pham Thi Anh. Tap chi Phat triln Kinh tl. 27(8), 02-19
Ap dung each tilp can cua Kohpaiboon (2006), dl kilm dinh su tdn tai cua hieu irng lan toa, tae gia kilm dinh y nghTa ddng thdi ciia bien FDIj, va cac bien tuong tac. Neu kit qua kilm dinh cho thay lan toa cdng nghe tir FDI tdn tai thi ta kiem dinh cac nhan td quylt dinh lan toa bing each kilm dinh y nghTa ddng thdi ciia cac biln tuang tac. Neu kit qua kilm dinh cd y nghTa thi thuc hien phep dao ham phuang trinh (3) de tfnh anh hudng can bien ciia FDI din nang suit cua doanh nghiep VN. Phuang trinh (4) giiip danh gia nhan td quyet dinh lan toa cdng nghe tii' FDI.
dProductivity
/3j + PglnKJntensity^j, + p,lnL_quality,j, + p,„Scale,j, -I- PiiOwnership,^, + Pi^TechGap,^, + p^dRegion,^,
Mo hinh nghien ciru dugc udc lugng bang phuang phap udc lugng dii lieu bang dugc sir dung phd bien trong cac nghien cuu trudc (Le Thanh Thuy, 2005; Le & Pomfret, 2011; Hale & Long, 2011). Phuang phap nay bao gdm mo hinh tac ddng cd dinh va md hinh tac dgng ngau nhien. Ket qua tir kiem dinh Hausman giup lua chgn md hinh phii hgp.
Nghien cim sir dung dii lieu bang dugc thu thap tir cac cudc dieu tra toan dien doanh nghiep do Tdng cue Thdng ke thuc hien trong giai doan 2011-2013 cho nganh che bien che tao. Sau khi lam saeh dii lieu, loai bo cac doanh nghiep thieu cac thdng sd can thiet thi bd dii lieu bang dua vao phan tich gdm 137.419 quan sat. Nham kiem soat tac ddng ciia lam phat, cac bien sd tien te dugc quy ddi ve miic gia ca sd nam 2009, su dung chi sd gia tieu dimg CPI. Phan mem STATA 12.0 dugc sir dung trong cac phan tich dinh lugng ciia nghien ciiu nay.
Bang I trinh bay phan bd mau nghien ciiu theo nganh nghe trong giai doan 2011- 2013. Tdng sd doanh nghiep d 22 nganh thudc nhdm nganh che bien che tao tang deu khoang tren 8% tir 42.181 doanh nghiep (2011) len 45.663 doanh nghiep (2012) va 49.575 doanh nghiep (2013). Trong do, dai da sd cac nganh deu cd so doanh nghiep tang dan qua cac nam, ngoai trir nganh san xuat che bien thue pham va san xuat thudc la cd sy sut giam nhe tir nam 2011 den 2012.
10 Nguyen Trgng Hoai & Pham The Anh. Tap chi Phat triln Kinh tl, 27(8), 02-19
Bang 1
Phan bd mau theo nganh nghe qua cac nam
Ten nganh 201 2012 2013 T6ngc6ng
San xuat ch6 bien thuc phim San xuat do uong
San xuat thuoc la Det
San xuat trang phuc
San xuat da va cac san pham co lien quan Che bien g5
San xuat giay va san phdm ttr gily In. sao chep ban ghi cac loai San xuat than c6c, san phSm dSu San xuat hoa chat va san phiin hoa ch§t San xuat thuoc, hoa lieu va duoc lieu San xuat san phSm ttt cao su va plastic San xult san phliTi tu khoang phi kim loai San xuat kim loai
San xult san phim tit kim loai diJc
San xuat san pham dien tir. may vi tinh va san phim quang hoc
4.799 1.636 26 1.829 3.702 1.040 3.451 1.634 3.107 67 1.630
277 2.754 3.013 839 6.372
564
4.527 1.841 14 1.904 3.740 1.052 3.541 1,742 3.307 78 1.834
311 3.026 3.329 903 7.881
579
4.823 1.917 16 1.985 4.125 1.113 3.698 1,830 3.917 90 2.123
336 3.306 3.447 952 8.605
673
14.149 5.394
56 5.718 11.567 3.205 10.690 5.206 10.331 235 5.587
924 9.086 9.789 2.694 22.858 1.816
Nguyen Trgng Hgai & Pham Thi Anh. Tap chi Phat triln Kinh te. 27(8), 02-19
San xuat thiet bi dien San xuat may moc thiet bj San xuat xe co dgng cor San xuat giuong, tu, ban, ghe
Sira chOa, bao duong va lap dat may moc Tong cpng
869 955 1.032 2.856 967 1.113 1.156 3.236 306 342 355 1.003 2.614 2.655 2.847 8.116
685 989 1.229 2.903 42.181 45.663 49.575 137.419 Nguon: Tinh toan tir dir lieu nghien ciru (2015)
4. Ket qua nghien cuu va thao luan
4.1. Cdc kiim dinh ca bdn
Md hinh lan toa cdng nghe tir FDI dugc udc lugng bang phuang phap udc lugng dii lieu bang. LTdc lugng OLS cd the gay ra thien lech phdng dai lan toa khi doanh nghiep FDI cd xu hudng dau tu vao nhung nganh cd nang suat cao (Bwalya, 2006). Ngoai ra, md hinh gidi han bien phu thudc gdm cac doanh nghiep trong nudc ma khong bao gdm eac doanh nghiep FDI. Dieu nay cho phep kiem soat sy thien lech do van de ndi sinh khi nha dau tu nudc ngoai cd xu hudng lua chgn nhiing nganh hoat dgng hieu qua va thanh cdng han (Le & Pomfret, 2011). Cac bien gia nganh va bien gia nam dugc dua vao nham kiem soat tac dgng bien ddi theo nganh va theo thdi gian.
T u a n g tu nhu cac nghien ciru trudc, tac gia udc lugng md hinh nghien cu'u bang ca hai phucmg phap tac dgng cd dinh va tac dgng ngau nhien. Ket qua kiem dinhHausman (1978) cho gia tri bang 1.496,82 va cd y nghTa thdng ke d mirc 1 %. Do vay. tac gia bac bd gia thuyet Ho va khang dinh rang mo hinh tac dgng cd dinh phii hgp han cho du' lieu nghien ciiu. Kiem dinh Wald cho y nghTa tdng the ciia md hinh cd gia tri bang 99,99 vdi miic y nghTa 1%.
12 Nguyin Trgng Hoai & Pham Thi Anh. Tap chi Phit triln Kinh tl, 27(8), 02-19
Bangl
Ket qua udc lugng lan toa cdng nghe tii' FDI
Bien phu thuoc: Nang suat lao dong (Productivity) Mo hinh tac dong co dinh (Fixed Effect Model) Ten bien
(Variable)
H e so (Coef.) 0,0266063"
0,4534322"*
5,417411"
0,2772288 0,0005289"*
0,4646059 -0,5083166 2,392858***
0,0588365**
-0,0698099 1,325409***
-0,968823 -0,0025493***
-0,6490248***
-0,2769765 -1,924607***
-0,7890721***
-1,399366***
-1,390608
Sai so chuan (Std Err.) 0,0112244 0,0252765 2,530253 0,2772001 0,000028 0,3870376 0,4161998 0,7718272 0,0274512 0,0657449 1,973554 0,6827539 0,0001035 0,2265615 0,3339542 0,595097 0,2570664 0,2839511 0,2691542 InKJntensity
InLjjuality Scale Ownership TechGap dRegionl dRegion2 FDI
FDl*lnK_intensity FDI*lnL_quality FDI*Scale FDl*Ownership FDl*TechGap FDI*dRegionl FDI*dRegion2 Concentration dindustryl dlndustry2 dlndustry4
Nguyin Trgng Hoai & Pham The Anh. Tap chi Phat triln Kmh te, 27(8). 02-19 13
Bien phu thuoc: Nang suat lao dpng (Productivity) Mo hinh tac dpng co djnh (Fixed Effect Model) Ten bien
(Variable)
He so (Coef)
Sai so chuan (Std Err.) dlndustry5
dlndustry6 dlndustry7 dlndustry8 dlndustry9 dindustryl 0 dindustryl I dlndustryl2 dlndustryl3 dlndustryl4 dlndustryl5 dindustryl 6 dindustryl 7 dindustryl 8 dlndustryl9 dlndustry20 dlndustry21 dYearl dYear2 Hdng so
-1,32918***
-2,042157***
-0,693036***
-1,052877*"
-0,8509883"*
0,0142484 -1,174999***
-0,3908696 -0,984653***
-0,849768***
-0,9313679***
-1,032125***
-1,699007***
-1,135649***
-1,07343***
-1,360528***
-1,09204***
0,0543108 0,2162819 3,429657***
0,2576007 0,3229917 0,2167407 0,2283965 0,2051847 0,51091 0,2581968 0,2798423 0,230509 0,2340277 0,2217154 0,2195257 0,3554549 0,2650954 0,2387207 0,318655 0,241723 0,4653763 0,4654065 0,4736233
14 Nguyin Trgng Hoa) & Pham The Anh. Tap chi Phat triln Kinh tl, 27(8), 02-19
Biln phu thupc: Nang suat lao dpng (Productivity) Mo hinh tac dpng co djnh (Fixed Effect Model) Ten bien He so Sai so chuan (Variable) (Coef) (Std Err.) Kiem dinh Wald cho y nghta ciia tong the mo hinh 99,99***
Kiem djnh Wald cho FDIva cac biln tuong tac voi FDI 86,05***
Kilm djnh Wald cho cac bien tuong tac voi FDI 95,92***
Kiem djnh Hausman 1.496,82***
Liruy: ***. ** va * lan lugt ki hieu cac muc y nghia a 1%, 5% va 10%.
4.2. Tdc ddng lan tod cdng nghi tit' FDI vd cdc nhdn td quyit dinh
De kilm dinh sy tdn tai eiia lan toa cdng nghe tir FDI din doanh nghiep chl bien chl tao VN, tac gia kilm dinh y nghTa ddng thdi ciia biln FDI va cac biln tuong tac. Kit qua nghien cuu cho thiy udc lugng tham so FDI mang gia tri duong va cd y nghTa thong ke mii'c I %; ket qua kilm dinh Wald cho y nghTa ddng thai cua biln FDI va cae biln tuong tac la 86,05 (P_value =0,0000). Do dd, ed thi kit luan sy hien dien ciia cac doanh nghiep FDI cd anh hudng lan toa den nang suit cua doanh nghiep trong nudc.
Nhu vay, ket qua cho thiy tin tai lan toa cdng nghe tii' FDI din doanh nghiep trong nudc. De biet dugc miie do anh hudng cua dac trung doanh nghiep din hieu ung lan toa thi ta kiem dinh miic y nghTa ddng thdi cua cac biln tuang tac. Kit qua kilm dinh Wald la 95,92 (P_value =0,0000). Dilu nay cho thiy hieu img lan toa phu thudc vao cac dac trung ciia doanh nghiep trong nudc. Tir do, ta thuc hien phep dao ham phuong trinh (3) de tim hieu tac dgng bien ciia FDI din nang suit cua doanh nghiep VN nhu sau:
dProductivity
-^^j ^ = 2.3929 + 0.05884 InKJntensity,^, + 1,325409 Scale., -0.0025 TechGap,^-0,6490dRegionl,^,
Phuong trinh anh hudng can bien nay cho thiy cac dac trung cua doanh nghiep trong nudc bao gdm muc do vdn hda, quy md, khoang each cdng nghe va khu vuc dia li la nhirng nhan td anh hudng dang kl din hieu irng lan toa cdng nghe tii' FDI. Kit qua nay cho thay hieu iing lan toa tdn tai nhung quy md lan toa khdng ddng nhit ma phu thuoc vao dac diem cua tiing doanh nghiep hay kha nang hip thu hieu irng lan toa cua doanh nghiep trong nudc.
Nguyen Trgng Hoai & Pham Thi Anh. Tap chi Phat triln Kmh tl. 27(8), 02-19 15
Thienhdt, doanh nghiep cd mirc do von hoa (KJntensity) cao hon cd lgi the han trong hip thu lan toa tieh eye tir FDI. Kit qua nay khdng nam ngoai ki vgng khi cac doanh nghiep cd miic do vdn hda cao thudng tiem lyc tai chinh manh hem de dau tu ngudn lyc cho thilt lap cac lien kit nhim tilp can, hgc hdi kinh nghiem va thu thap thdng tin hiiu ich ve cac kT thuat, cdng nghe san xuat kinh doanh tir eae doanh nghiep FDI (Smeets, 2008; Sun, 2009; Farole & cdng su, 2014). Han the nira, doanh nghiep sd hiiu tilm luc tai chfnh cd the nhanh chdng hien thyc dau tu vao cac dy an mdi mua sam may mdc tan tien de nang cao nang lyc san xuat.
Thir hai, quy mo san xuat (Scale) tac dgng cfing chieu den hieu ling lan toa cdng nghe tir FDI den doanh nghiep VN. Theo dd. doanh nghiep cd quy md ldn han dugc hudng Igi nhieu hon tir hieu iing lan toa tfch cue cua FDI. Doanh nghiep cang phat trien ve quy md thi cang tfch liiy dugc nhirng kinh nghiem va cdng nghe mang tfnh canh tranh. Nhiing lgi the san cd na}' cd the giup cho doanh nghiep de dang han trong viec tiep can, hgc hdi kinh nghiem va bat chudc cac cdng nghe tien tien ciia cac doanh nghiep FDI trong cung nganh (Imbriani & cdng sy, 2014).
Thuba, khoang each cong nghe (TechGap) knh hutimg ngugc chieu den lan toa cdng nghe tir FDI. Khoang each cdng nghe cd the tao ra tac dgng hai mat khi vira tao ddng lyc de doanh nghiep trong nudc hgc hdi, cai thien cdng nghe, nang cao nang suat nhung neu khoang each qua ldn cd the han che co hdi tiep can edng nghe cua doanh nghiep trong nudc (Smeets. 2008; Imbriani &: cdng sy. 2014; Kohpaiboon, 2006). Trong trudng hgp cua doanh nghiep che bien che tao VN. khoang each cdng nghe kha Idn giii'a doanh nghiep trong nudc so vdi doanh nghiep FDI dudng nhu la mgt rao can khien cho doanh nghiep trong nudc khd cd the tiep can. hgc hdi hay bat chudc duge cac cdng nghe mdi tir doanh nghiep FDI.
Thu tu. yeu td khu vue dia If (dRegionl) cd tac dgng den hieu img lan toa cdng nghe tir FDI den doanh nghiep trong nudc. So vdi cac doanh nghiep d khu vuc d Ddng bang sdng Hdng va mien niii phfa Bac thi doanh nghiep d khu vuc Ddng Nam Bd va Ddng bang Sdng Ciru Long dudng nhu hudng lgi nhieu hon tir lan toa cdng nghe. Kit qua nay cd the xuat phat ttr thyc te rang mdt sd lugng ldn doanh nghiep FDI lua chgn diu tu d khu vuc phfa Nam va \'di mat do tiep xiic Idn hon thi doanh nghiep trong nudc se cd nhieu dieu kien de tiep can, hgc hdi va bat chudc cac cdng nghe, quy trinh san xuit hien dai tir cac doanh nghiep FDI trong khu vyc de tir dd nang cao nang suit ciia minh.
4.3. Vai trd ciia dgc trieng doanh nghiip vd ngdnh din ddi v&i ndng sudt doanh nghiip
16 Nguyin Trgng Hoai & Pham The Anh. Tap chi Phat triln Kinh tl, 27(8), 02-19
Ket qua udc lugng cho thiy cac dac trung doanh nghiep anh hudng dang ke den lan toa cdng nghe tii' FDI va tii' dd anh hudng din nang suit eua doanh nghiep. Mii'c do vdn hda tac dgng ciing chilu va cd y nghTa din nang suit ciia doanh nghiep VN. U'dc lugng tham sd InKJntensity va tham sd tuong tac vdi FDI dlu duong va cd y nghTa miic 5%.
Nhu vay, doanh nghiep cang cd miic do vdn hda cao thi cd nang suat lao ddng cang cao va tae ddng nay phu thudc vao FDI. Kit qua nay nhat quan vdi cac nghien ciiu trudc khi cho thiy doanh nghiep cd muc do vdn hda cao cd tiem lyc tai chfnh manh han de dau tu phat triln cdng nghe, kT thuat va gia tang nang suit (Globerman, 1979; Le Thanh Thuy, 2005).
Tuong tu, chat lugng ngudn nhan lyc ciing anh hudng tfch cyc den nang suat ciia doanh nghiep. LTdc lugng tham sd InLjjuality mang gia tri duang va cd y nghTa thdng ke muc 1%. Ben canh dd, tac ddng tfch cue nay dudng nhu khdng phu thugc vao FDI khi udc lugng ciia bien tuo'ng tac {FDI* InLjjuality) khdng cd y nghTa thdng ke. Cac nghien ciiu trudc day (Bwalya, 2006; Le & Pomfret, 2011) ket luan doanh nghiep cd dgi ngu lao ddng trinh do cao thi cd nhieu kha nang cai tien, phat trien va irng dung cong nghe, til' dd giup gia tang nang suat lao ddng.
Quy md doanh nghiep (Scale) cd tac ddng ciing chieu va cd y nghTa din nang suit cua doanh nghiep VN. LTdc lugng tham sd Scale vk hiin tuong tac FDPScale dlu mang gia tri duang va cd y nghTa thdng ke d mii'c 5% va \%. Theo dd, mii'c do anh hudng ciia quy md den nang suat ciia doanh nghiep phu thudc vao sy hien dien cua cac doanh nghiep FDI trong nganh. Doanh nghiep cang phat triln vl quy md thi cang cd kha nang tilt giam chi phf va gia thanh don vj tii' do nang cao hieu qua va nang suit hoat ddng (Sinani &
Meyer, 2004).
Khoang each cdng nghe thudng tao ddng lyc dl doanh nghiep trong nude hgc hdi, cai thien cdng nghe, nang cao nang suit nhung nlu khoang each qua Idn cd thi han chl CO hdi tiep can cdng nghe ciia doanh nghiep trong nude (Kohpaiboon, 2006). U'dc lugng tham sd TechGap mang gia tri duong va cd y nghia I % trong khi udc lugng biln tuang tac cd gia tri am va cd y nghTa I %. Do do, tac ddng ciia biln sd nay phu thudc vao FDI.
Nlu xet d cip do nganh vdi gia tri FDI binh quan thi tac ddng bien rdng ciia biln TechGap den nang suit doanh nghiep ed gia tri am (-0,000425811). Nhu vay, khoang each cdng nghe cang ldn thi doanh nghiep VN cang gap khd khap trong tilp can, cai tiln cdng nghe, til' dd lam giam nang suit.
Nguyen Trong Hoai & Pham Thi Anh. Tap chi Phat triln Kinh tl, 27(8), 02-19 17
Trong khi do, udc lugng biln sd hiiu (Ownership) va biln tucmg tac mang dau am nhimg dlu khdng cd y nghTa thong ke. Tuong tu, khu vyc dja li ciing khdng cd anh hudng dang kl din nang suit ciia doanh nghiep khi udc lugng hai bien (dRegionl.
dRegion2) vk biln tuang tac (FDI*dRegion2) khdng cd y nghTa thdng ke. Bien tuong tac edn lai (FDI*dRegionl) mang gia tri am va cd y nghTa thdng ke mirc 1 % cho thay cd sy khac biet vl kha nang hap thu lan toa giiia doanh nghiep d khu vuc Ddng bang sdng Hdng va mien mii phfa Bac vdi doanh nghiep d khu vyc Ddng Nam Bg va Ddng bang sdng Cira Long.
Ket qua udc lugng ciing cho thay dac trxmg nganh cd tac dgng den nang suat ciia doanh nghiep trong nudc. Bien dai dien muc do canh tranh (Concentrationji) dugc do ludng bang chi sd Herfindahl Index cd tac ddng nguge chieu va y nghTa miic 1% den nang suat doanh nghiep. Ket qua nay cho thay khi mirc do canh tranh trong nganh tang thudng tao ra ddng lyc de doanh nghiep trong nudc cai tien cdng nghe, nang eao nang suat. Ket luan nay nhat quan vdi cac nghien ciiu trudc day (Le & Pomfi-et, 2008;
Kohpaiboon, 2006). Ngoai ra, anh hudng ciia dac trung nganh den nang suat eua doanh nghiep trong nudc ciing duge kiem soat thdng qua cac bien gia nganh (dlndustry) trong md hinh. Ket qua cho thay 18/21 bien gia nganh cd y nghTa thdng ke d miie 1%. Dieu nay khang dinh sy hien dien cua nhiing khac biet ve nganh den nang suat eua doanh nghiep VN. Luu y rang cac bien gia nganh la cac bien kiem soat va nghien eiru nay khdng dat trgng tam vao phan tfch vai trd ciia dac trung nganh ddi vdi hieu ung lan toa tir FDI.
5. Ket luan va ham y chinh sach
Nghien cuu nay thyc hien kiem dinh hieu iing lan toa cdng nghe tir FDI va cac nhan td quyet dinh ian toa trong nganh che bien che tao VN giai doan 2011-2013. Van dung khung phan tfch dang ham san xuat Cobb-Douglas va phuang phap udc lugng dii lieu bang, ket qua nghien cuu cho thay tdn tai hieu iing lan toa cdng nghe tir FDI den doanh nghiep che bien che tao trong nudc. Tuy nhien, tac ddng lan toa khdng diln ra ddng nhit ma phu thugc vao dac trung cua doanh nghiep trong nudc nhu mue do von hda, qu\' mo san xuat, khoang each cdng nghe va vi tri dja If.
Thienhdt, hieu ung lan toa cdng nghe tir FDI cd the dugc gia tang thdng qua viec thiic day cac mdi lien ket giiia doanh nghiep FDI va doanh nghiep trong nudc cd miic do \'6n hda cao va quy md ldn. Day la nhdm doanh nghiep cd nhieu tiem luc va uu thi trong
18 Nguyin Trgng Hoai & Pham Thi Anh. Tap chi Phat triln Kinh tl, 27(8), 02-19
viee tilp can, hoc hdi kiln thirc va hien thyc hda cac cai tiln kT thuat tii' qua trinh tuang tac vd'i doanh nghiep FDI (Sun, 2009; Farole & cdng su, 2014). Cac mdi lien ket nay cd • thi bao gdm quy hoach cac khu cdng nghiep, khu chl xuit; tang cudng boat dgng cua cae hiep hoi doanh nghiep theo quy md; hay td chii'c cae triln lam san pham, cdng nghe san xuit. Tuy nhien, ki vgng vl hieu iing lan toa cong nghe vdi quy md ldn tir FDI cd thi thilu thyc tl khi ma cac doanh nghiep chl biln chl tao trong nudc da phan cd quy md vira va nhd nen han chl kha nang hip thu lan toa tir FDI.
Thir hai, cac giai phap rut ngin khoang each cdng nghe giua doanh nghiep trong nudc va doanh nghiep FDI nen dugc chu trgng nhim tdi da hda hieu ung lan toa tich cyc tir FDI. Khoang each cdng nghe ldn se can trd doanh nghiep tilp can va hgc hdi cac kT thuat, cdng nghe mdi tii' FDI (Kohpaiboon, 2006). Do vay, doanh nghiep trong nudc can chu trgng phat triln ndi lyc, kit hop hgc hdi va iing dyng cd chgn Igc kien thii'c, cdng nghe til' doanh nghiep FDI sao cho phii hgp vdi dilu kien thyc te ciia minh. Ben canh do, cac Bd nganh lien quan cin phat triln cdng tac quy hoach va hd trg (tai chinh va kT thuat san xuit) hu'dng din uu tien cac doanh nghiep, nganh nghe ed nhilu the manh va tiem nang phat triln. Phat triln tii' ndi luc thudng bin viing ban va ddng thdi tang cudng hap thu lgi thi vl kien thuc tir ben ngoai.
Thie ba, kit qua nghien cuu cho thay doanh nghiep phia Nam hudng lgi nhieu hon tir lan toa cdng nghe ciia FDI do vay cac kinh nghiem thu hiit va quan If dau tu d khu vuc nay nen dugc chia se va nhan rdng cho cac dia phuo'ng khac. Dac biet, nhQ'ng kinh nghiem vl tinh nang ddng ciia lanh dao dia phuo'ng, cai thien mdi trudng dau tu, kinh doanh; quy hoach va quan li cac khu cdng nghiep, khu che xuat; cai each thu tuc hanh chinh ciia cac tinh thanh trgng dilm thu hut FDI (nhu TP.HCM, Ddng Nai, Binh Duong) CO thi giup doanh nghiep va chi'nh quyen d cac tinh thanh khac tang kha nang thu hut FDI va hu'dng lgi nhieu han tii' hieu img lan toa cdng nghe ciia FDIB
Tai lieu tham khao
Aitken, B. J., & Harrison, A. E. (1999). Do domestic firms benefit fi-om direct foreign investment?
Evidence from 'Venezuela. American Economic Review, 89(3), 605-618.
Blomstrom, M., & Kokko, A. (1998). Multinational coi'porations and spillovers. yown7o/o/£co«om/(
Surveys, 12(3), 247-277.
Caves, R. E. (1974). Multinational firms, competition, and productivity in host-country markets Economica, 41(162), 176-193.
Nguyen Trong Hoai & Pham Thi Anh. Tap chi Phat triln Kmh tl. 27(8), 02-19 19
Farole. T.. & Winkler. D. (Eds.). (2014). Making foreign direct investment work for Sub-Saharan Africa: Local spillovers and competitiveness in global value chains. World Bank publications.
Felipe, J. (1999). Total factor productivity growth in East Asia: A critical survey. Journal of Development Studies, 35(4), 1-41.
Globerman, S. (1979). Foreign direct investment and 'spillover' efficiency benefits in Canadian manufacturing industries. The Canadian Journal of Economics. 12(1), 42-56.
Graham, E. M., & Krugman, P. (1995). Foreign direct investment in the United States.
Hale, G., & Long, C. (2011). Are there productivity spillovers fi-om foreign direct investment in China? Pacific Economic Review, 16(2), 135-153.
Hausman. J. A. (1978). Specification tests in econometrics. Econometrica: Journal of the Econometric Society, 46(6) 1251-1271.
Imbriani Kneller, R., & Pisu, VI. (2007). Industrial linkages and export spillovers ffom FDI. The World Economy, 30(1). 105-134.
Javorcik. B. S. (2004). Does foreign direct investment increase the productivit>' of domestic firms? In search of spillovers through backward linkages. The American Economic Review, 94(3), 605-627.
Khawar, M. (2003). Productivity and foreign direct investment-e\ldence from .Mexico. Journal of Economic Studies, 30( I), 66-76.
Kohpaiboon, A. (2006). Foreign direct investment and technology spillover: A cross-industry analysis of Thai manufacturing. World Development, 34(3), 541-556.
Le, H. Q., & Pomfret, R. (2011). Technology spillovers from foreign direct investment in Vietnam:
horizontal or vertical spillovers'? Journal of the Asia Pacific Economy, 16(2), 183-201.
Le Thanh Thuy. (2005). Technological spillovers from foreign direct investment: The case of Vietnam. Graduate School of Economics, University of Tokyo. Download at http://www.cirje.e.u- tokyo.ac.jp/research/workshops/micro/micropaper04/micro_thesis/thuyl.pdf
Lucas, R. E. (1988). On the mechanics of economic development./ou/-na/ of Monetary Economics, 22(1). 3-42.
Nguyen Khac Minh & Nguyen Viet Hiing. (2012). FDI nhirng CCT hpi va thach thuc cho cac doanh nghiep noi dja. Tgp chi Kinh te vd phdt trien, 33-41.
Newnnan. C . Rand. J.. Talbot, T.. & Tarp. F. (2015). Technolog}' transfers, foreign investment and productivit\" spillovers. European Economic Review, ~6. 168-187.
Romer. P. M. (1986). Increasing returns and long-run growlh. The Journal of Political Economv.
94(5). 1002-1037.
Rosenbloom. D. P. & Marshallian. J. (1990). Factor market externalities and the dynamics of industrial location. Journal of Urban Economics, 2H(3), 349-370.
20 Nguyin Trpng Hoai & Pham The Anh. Tap chi Phat triln Kinh tl, 27(8). 02-19
Smeets, R. (2008). Collecting the pieces of the FDI knowledge spillovers puzzle. World Bank Research Observer, 23(2), 107-138.
Solow, R. M. (1956). A contribution to the theory of economic growth. The Quarterly Journal of Economics, 70(1), 65-94.
Sun, S. (2009). How does FDI affect domestic firms' exports? Industrial evidence. The World Economy 32(S), 1203-1222.
Todaro, M. P. (1994). Economic Development (5th ed.). New York, London: Longman.
Truong, T. N. T., Jongwanich, J., & Ramstetter, E. D. (2015). Productivity spillovers from foreign multinationals and trade protection: firm-level analysis of Vietnamese manufacturing. Asian- Pacific Economic Literature, 29(2), 30-46.
