43
Taïp chí nghieân cöùu Taøi chính keá toaùn 1. Giới thiệu
Bối cảnh cuộc cách mạng công nghệ 4.0 bùng nổ mạnh mẽ đã dẫn đến sự ra đời của hàng loạt công nghệ cùng ứng dụng mới hiện đại hơn của các công ty lĩnh vực công nghệ. Trên thị trường tài chính đối với các định chế tài chính nói chung ngành ngân hàng nói riêng cũng đang đứng trước những cơ hội và thách thức to lớn, cần phải chuyển đổi sang mô hình kinh doanh mới, tích hợp công nghệ vào hoạt động, hiện thực hóa các quy trình nghiệp vụ một cách độc lập.
Trong quá trình hoạt động kinh doanh của các ngân hàng thương mại (NHTM) Việt Nam, bên cạnh cung cấp sản phẩm dịch vụ tài chính dựa trên nền tảng kỹ thuật số đồng thời cũng phải chú
trọng nâng cao tính hiệu quả quản lý cơ sở dữ liệu để tăng trải nghiệm và mức độ tương tác của khách hàng. Các ứng dụng công nghệ đã có mặt trong hầu hết các ngành nghề và lĩnh vực mà bất kỳ một sự tiếp cận chậm trễ nào trong thời gian ngắn thì có thể sẽ dẫn đến một sự tụt hậu rất xa trong quá trình hoạt động trên thị trường. Do đó, chuyển đổi số đã trở thành xu thế tất yếu giúp các ngân hàng vượt qua thách thức, tạo lợi thế cạnh tranh, chủ động thích ứng và phát triển bền vững.
2. Lược khảo các công trình nghiên cứu 2.1. Ngoài nước
Yan, T. C., Schulte, P., & Chuen, D. L. K.
(2018) đã nghiên cứu về mối quan hệ công nghệ bảo hiểm và tiềm năng của nó từ góc độ hỗ trợ cho các dịch vụ tài chính và bảo hiểm. Cùng với sự chuyển đổi công nghệ, tiếp cận nguồn dữ liệu lớn và Blockchain, sẽ tác động đến lĩnh vực bảo hiểm sẽ nhanh hơn và đáng kể hơn nhiều so với dự đoán của hầu hết mọi người.
Omarini, A. (2017) đã nhận định một trong những thay đổi chính của ngành tài chính ngân hàng là chuyển đổi số hóa dẫn đến sự chuyển đổi sâu sắc đối với hệ thống ngân hàng. Số hóa mang đến cơ hội mới cho các ngân hàng trong việc đặt khách hàng vào trung tâm của quá trình phát triển. Các công nghệ mới dường như đang và tồn tại trên thị trường để phá vỡ chuỗi giá trị dịch vụ tài chính bán lẻ.
Riemer và cộng sự (2017) đã nhận định Fintech đã thành công trong việc khai thác công nghệ kỹ thuật số để đáp ứng nhu cầu của khách hàng. Tác
MỐI QUAN HỆ GIỮA FINTECHS VÀ THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG TẠI VIỆT NAM TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY
Ths. Nguyễn Thị Quỳnh Châu*
Ngày nhận bài: 05/01/2022 Ngày gửi phản biện: 08/01/2021
Ngày nhận kết quả phản biện: 15/2/2022 Ngày chấp nhận đăng: 20/02/2022
Ứng dụng công nghệ tạo nên những kết quả đột phá trong tài chính toàn diện là xu hướng tất yếu và mà nhiều quốc gia đã nhận thức rõ cơ hội mà xu hướng này đem lại. Fintech trở thành đại diện cho một cuộc cách mạng kỹ thuật số có thể thay đổi toàn cảnh cách thức kinh doanh trong lĩnh vực như thanh toán, dịch vụ tài chính ngân hàng. Và hiện nay lĩnh vực Fintech đang ngày càng nổi lên như một đối thủ cạnh tranh và có vai trò nhất định tác động đến thị trường tài chính ngân hàng.
• Từ khóa: fintech, công nghệ kỹ thuật số, ngân hàng số.
Applying technology to create breakthrough results in financial inclusion is an inevitable trend and many countries are well aware of the opportunities that this trend brings. Fintech represents a digital revolution that can change the whole way of doing business in areas such as payments and banking financial services. And now the Fintech field is increasingly emerging as a competitor and has a certain role to play in the financial and banking market.
• Keywords: Fintech, digital technology, digital banking.
* Khoa Tài chính ngân hàng, Trường Đại học Văn Lang
NGHIEÂN CÖÙU TRAO ÑOÅI Soá 03 (224) - 2022
44
Taïp chí nghieân cöùu Taøi chính keá toaùn giả đã chỉ ra 5 lĩnh vực chính mà Fintechs manglại giá trị cho khách hàng bằng cách khai thác công nghệ kỹ thuật số: giá cả, sự tiện lợi, khả năng tiếp cận, sự lựa chọn và cộng đồng. Sự tin tưởng của khách hàng là động lực chính thúc đẩy sự hợp tác Fintech với các công ty tài chính.
2.2. Trong nước
Vũ Cẩm Nhung và Lại Cao Mai Phương (2021) đã tập trung làm rõ xu hướng hợp tác cùng phát triển của Fintech và hệ thống ngân hàng.
Nghiên cứu sử dụng dữ liệu thứ cấp từ NHNN Việt Nam, các nghiên cứu trong và ngoài nước về hoạt động Fintech. Kết quả nghiên cứu cho thấy sự hợp tác cùng phát triển giữa các công ty Fintech và hệ thống NHTM là xu hướng chủ đạo trong thời gian tới.
Đào Mỹ Hằng và Đặng Thu Hoài (2020) đề cập đến thực trạng ứng dụng và những thách thức cơ bản của Big Data đối với các Ngân hàng thương mại tại Việt Nam và đưa ra các giải pháp khuyến nghị theo hướng tích hợp dữ liệu có cấu trúc truyền thống từ kho dữ liệu với các hệ thống nội bộ và dữ liệu phi cấu trúc trên Big Data.
3. Fintechs trên thị trường tài chính trong giai đoạn hiện nay
Fintech chỉ mới xuất hiện từ sau năm 2008 nhưng đến nay khi công nghệ 4.0 nổ ra thì nó mới đần trở nên phổ biến và được nhiều người quan tâm đến. Nó có tác động làm thay đổi các cách thức hoạt động trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng, tiền tệ và nhất là vào lĩnh vực tài chính.
Fintech được xem là một ngành công nghiệp tài chính mới áp dụng công nghệ để cải thiện hoạt động tài chính; ứng dụng mới, quy trình, sản phẩm hoặc mô hình kinh doanh trong ngành dịch vụ tài chính mở ra như một lĩnh vực hoàn toàn mới ảnh hưởng đến thị trường tài chính nói riêng và ngân hàng nói chung.
3.1. Diễn biến tình hình thị trường tài chính ngân hàng Việt Nam trong giai đoạn hiện nay
Trong tình hình dịch COVID-19 diễn biến ngày càng phức tạp và khó lường trước thì trong quý 1 năm 2020 (theo thống kê của NHNN), hình thức thanh toán điện tử tăng 76% với tổng giá trị giao dịch tăng 124% cùng kỳ năm 2019. Tần suất sử dụng và thanh toán bằng ví MoMo đã tăng
gấp 2 lần kể từ tháng 2. Hoạt động thương mại điện tử cũng tăng đáng kể trong năm 2020, với tổng lượt truy cập vào các ứng dụng mua sắm đạt 12,7 tỷ đồng trong quý 2 năm 2020 và tăng 43%
theo quý. Có thể thấy được sự ảnh hưởng của đại dịch COVID-19 đã tạo nên đòn bẩy cho sự phát triển của các công ty công nghệ tài chính Fintech và hình thức thanh toán không dùng tiền mặt thông qua các ứng dụng của ví điện tử trong thời gian gần đây.
Tốc độ tăng trưởng tín dụng quý III giảm tốc song tính chung tới quý III/2021 vẫn đạt 7,17%
(cùng thời điểm năm 2020 chỉ tăng 4,99%), đã hỗ trợ tích cực cho tăng trưởng kinh tế 9 tháng đầu năm 2021, nhất là trong quý I và II/2021. NHNN liên tiếp 3 lần điều chỉnh giảm các mức lãi suất với tổng mức giảm tới 1,5% đến 2,0%/năm đối với lãi suất điều hành; Giảm 0,6 đến 1,0%/năm trần lãi suất tiền gửi các kỳ hạn dưới 6 tháng;
Giảm 1,5%/năm trần lãi suất cho vay ngắn hạn đối với các lĩnh vực ưu tiên (hiện ở mức 4,5%/
năm) (Nguyễn Đại Lai, 2021).
3.2. Tác động tích cực trong việc hợp tác giữa Fintech và NHTM
- Hiện nay các ngân hàng và nhà cung cấp công nghệ dễ dàng thiết lập kết nối với nền tảng chung thay vì phải định cấu hình từng kết nối với từng đối tác riêng lẻ, điều này giúp nhà cung cấp bên thứ ba làm việc với ngân hàng dễ dàng hơn, tiết kiệm tài nguyên, chi phí bảo trì trong việc kiểm tra, tích hợp và sửa đổi phần mềm của họ.
- Tạo ra các mô hình kinh doanh mới làm thay đổi kênh bán hàng và các sản phẩm, dịch vụ tài chính truyền thống, đặc biệt là dịch vụ ngân hàng, ví dụ: Internet banking, mobile banking, QR code, ngân hàng số, ví điện tử...
- Cung cấp cho khách hàng danh mục sản phẩm tài chính đa dạng nhờ sự phát triển của công nghệ giúp đảm bảo cung cấp dịch vụ suốt 24/7. Các công ty cho vay P2P (kết nối người vay với người cho vay trực tiếp qua internet) đã hoạt động khá hiệu quả, giúp cắt giảm thời gian phê duyệt một cách nhanh chóng.
- Tăng khả năng tiếp cận các dịch vụ tài chính và dịch vụ ngân hàng hướng tới nhiều đối tượng khách hàng, đặc biệt đối với phân khúc khách
NGHIEÂN CÖÙU TRAO ÑOÅI Soá 03 (224) - 2022
45
Taïp chí nghieân cöùu Taøi chính keá toaùn hàng khó tiếp cận các dịch vụ ngân hàng truyền
thống và trực tiếp thì việc sử dụng ngân hàng điện tử là giải pháp kịp thời và hiệu quả.
3.3. Tác động tiêu cực trong việc hợp tác giữa Fintech và NHTM
- Hành lang pháp lý qui định việc kết hợp giữa ngân hàng các công ty Fintech chưa hoàn thiện, thủ tục pháp lý phức tạp khiến quá trình hợp tác gặp khó khăn.
- Nguy cơ bị tấn công bởi chính công nghệ.
Các sản phẩm Fintech được xây dựng trên nền tảng công nghệ nên nguy cơ bị tấn công từ công nghệ là không thể tránh khỏi.
- Sự tiện lợi của Fintech khiến khách hàng đôi khi trở thành điểm yếu của chính nó. Hiểu biết về sản phẩm, không có kiến thức cơ bản về tài chính, thậm chí không biết cách bảo vệ dữ liệu cá nhân. Đây là kẽ hở mà bọn tội phạm tài chính có thể nhắm tới.
- Các cơ sở giao dịch ngân hàng có xu hướng giảm dần do thị phần với các công ty công nghệ tài chính. Một lượng lớn nhân viên ngân hàng làm việc trực tiếp tại các quầy truyền thống bị tinh gọn đi thay vào đó là nhường lại cho công nghệ và AI đảm nhận với hiệu quả hoạt động và độ chính xác cao hơn.
4. Một vài đề xuất
- Chính phủ cần hoàn thiện chính sách quản lý phù hợp để các công ty Fintech có thể cạnh tranh lành mạnh, góp phần thúc đẩy tài chính toàn diện, cùng với NHTM hoàn thiện hơn ngành tài chính đa dạng dịch vụ phục vụ người dùng, quy trình kiểm soát chặt chẽ việc cung cấp dữ liệu cho các công ty Fintech.
- Về cơ sở hạ tầng, thiết bị công nghệ, tăng tính bảo mật và mức độ an toàn cho các dịch vụ cung ứng tránh thông tin bị đánh cắp hay những khe hở trong quá trình quản lý. Có quy định về xây dựng mối quan hệ hợp tác kinh doanh giữa hệ thống ngân hàng và các công ty Fintech tuyệt đối bảo mật thông tin, lấy lợi ích của khách hàng làm đầu.
- Học hỏi kinh nghiệm từ mô hình hoạt động trước đó của các nước trong khu vực và trên thế giới, đánh giá điều kiện về công nghệ và tài chính
của Việt Nam để lựa chọn các phương pháp phối hợp cho phát triển Fintech và hệ thống ngân hàng.
- Bản thân ngân hàng không phải chỉ hợp tác ứng dụng công nghệ của Fintech mà thay vào đó nên tiến hành đào tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao tiến hành nghiên cứu và phát triển thêm các ứng dụng tích hợp công nghệ cao.
5. Kết luận
Sự phát triển đi lên của nền kinh tế - xã hội kéo theo đó là sự đổi mới về mọi mặt của nên kinh tế để tránh trở nên lạc hậu, thụt lùi về phía sau. Ngân hàng thương mại cần ứng dụng và kết hợp với cái mới nhằm đáp ứng kịp thời nhu cầu khách hàng cần. Mặc dù sự hợp tác cũng như ứng dụng với Fintech gặp nhiều rủi ro cũng như thách thức lớn nhưng không thể nào phủ nhận lợi ít mà Fintech mang lại cho ngân hàng và cả người dùng. Vì vậy khi xét trên mối quan hệ hợp tác đôi bên cùng có lợi giữa ngân hàng với Fintech cả hai cần chủ động phát huy điểm mạnh của mỗi bên từ gốc độ ngân hàng đi đầu trong việc đưa ra sản phẩm mới, phối hợp với Fintech để biến Fintech thành trợ thủ đắc lực trong hoạt động kinh doanh của chính mình.
Tài liệu tham khảo:
Đào Mỹ Hằng, Đặng Thu Hoài “Ứng dụng dữ liệu lớn - thách thức đối với các ngân hàng thương mại Việt Nam” (2020). Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng Số 224+225_Tháng 1&2. 2021.
Đinh Thị Thu Hồng, Nguyễn Hữu Tuấn (2021). “Tác động của Fintech tới hiệu quả hoạt động của ngân hàng thương mại”. Tạp chí thị trường tiền tệ, số 1+2 (562+563) năm 2021.
Omarini, A. (2017). The digital transformation in banking and the role of FinTechs in the new financial intermediation scenario. 1-6.
Riemer, K., Hafermalz, E., Roosen, A., Boussand, N., El Aoufi, H., Mo, D., & Kosheliev, A. (2017). The Fintech Advantage: Harnessing digital technology, keeping the customer in focus. University of Sydney, Business School and Capgemini.
Nguyễn Đại Lai (2021). Tổng quan thị trường tài chính Việt Nam tính tới quý III/2021 và một số đề xuất giải pháp phát triển. Tạp chí Thị trường tài chính tiền tệ.
Yan, T. C., Schulte, P., & Chuen, D. L. K. (2018).
InsurTech and FinTech: banking and insurance enablement.
Handbook of Blockchain, Digital Finance, and Inclusion, Volume 1, 249-281.
Vũ Cẩm Nhung, Lại Cao Mai Phương (2021). Fintech và xu hướng hợp tác với hệ thống ngân hàng thương mại tại Việt Nam. Tạp chí Thị trường tài chính tiền tệ.
NGHIEÂN CÖÙU TRAO ÑOÅI Soá 03 (224) - 2022
