KINH NGHIEIVI PHAT TRIEN
^NGUON NHAN LlTC CHAT LUONG CAO COA MOT SO NUdc TREN THE GICH
Lfe VAN PHUC"
M dt trong nhftng nhSn td hang dau mang den su phft triin nhanh chdng cua cac nudc tren the gidi la hp da chu trgng dgii viec phft trien ngudn nhan luc chft lugng cao. Nhiing kinh nghiem dd cua hg la bai hgc quy gia trong viec phft triin nguon nhan luc chit lugng cao b Viet Nam hiSn nay.
1. Kinh nghiem cua cac nirdc tren the gidi ve phat trien nguon nhan luc ch^'t lugng cao.
Thic nhdt, quan diem phdt trien dua vdo viec khai thdc tiem ndng con ngUdi
Mdt trong nhung kinh nghiem hang diu dugc rftt ra tft bai hgc phft triin cua cac nudc tren the gidi va khu vuc la ngay tft diu hg da chu trgng den viec phft trien dua vao khai thae tiem nang con ngudi, coi viec phft triin ngudn nhan luc chft lugng cao cd vai trd quy6't dinh den chi6n luge phft triin kinh td' - xa hdi cua dat nudc.
Thuc te, cac qudc gia va vftng lanh tho Nhat Ban, Han Qud'c, Xingapo, Dai Loan
**' Hoc vien Chinh tri - Hanh chinh khu vuc III.
diu khdng ddi dao ve tai nguyen thien nhien de phat trien nhu nhftng nudc khac.
Diem chung cua nhimg nudc nay la dien tich nhd hep, dft chft, ngudi ddng, tai nguyen it, cd nudc diem xuft phat de phat triin kinh te tha^p, thieu vd'n dau tu... Tmdc nhihig khd khan dd, cac nudc va vung lanh tho nay da nhan ra rang tiim nang chinh cua hg la con ngudi, la sftc lao ddng. Do dd, hp da xem con ngudi, xem phat trien ngudn nhan chat lugng cao la trung tam trong chig'n luge phat triin cua dft nudc va thuc te da chftng minh hieu qua cua chien luge dd mang lai.
O My va cac nudc Tay Au cung cd nhihig thay doi trong each nhin nhan vi con ngudi, nguon nhan luc chat lugng cao. 0 My, vao thap nien 90 cua the ky XX, triet ly kinh doanh da cd mdt budc ngoat tft quan niem coi cdng nghd la trung tam sang coi con ngudi la trung tam, uu tien phat trien con ngudi d cac khia canh tri thftc, trinh do chuyen mdn va ddng co lao ddng. Cdn d cac nudc phuong Tay, ngay cang cd nhieu ngudi thfta nhan ring, tiin di cd y nghla quyS't dinh kha nang canh tranh la ddi ngu
80 LY LUAN CHiNH TR! 6 - 2010
'^ong nhan cd trinh do chuy6n mdn cao, thudng xuyen dugc bdi dudng kie'n thftc, cd tinh thin trach nhiem, quan tam d6'n ke't qua cua san xua't.
Tft nhftng kinh nghiem cua cac nudc neu tren, chung ta cd thi nhan thftc dugc ring:
trong dieu kien xuat phat tft mdt nudc ngheo, lao ddng ddng, con ngudi cd khat vpng lam giau thi diiu kien tie'n hanh cdng nghiSp hda, hiSn dai hda cin xac dinh nhft quan ngay tft diu la coi trpng con ngudi, coi trpng ngudn lao ddng chat lugng cao de tft dd thiet ke md hinh phat trien phu hcrp vdi nhiing tiim nang hien cd.
Thd hai, md rdng vd hodn thien he thdng gido due - ddo tgo.
Kinh nghiem cua cac nudc Ddng A nhu Nhat Ban, Han Qudc cho tha'y: mudn diy nhanh tdc do tang trudng kinh t6', nang cao mftc sd'ng, chi cd mdt con dudng la bie'n nudc hg thanh mdt xa hdi cd hgc van cao, ngudn lao ddng cd chat lugng. Mudn vay, con dudng duy nha't la phai phat trien ddng bd nen giao due: giao due phd thdng, giao due nghe nghiep, giao due dai hgc va tren dai hgc. Vi rang, mdt trinh do cao ve giao due pho cap toan dan se cd tac dung nang cao dan tri, tao dieu kien d i tiep thu khoa hgc - ky thuat hien dai; cdn trinh do cao ve giao due nghi nghiep va giao due dai hgc la dieu kien khdng the thie'u de cd mdt lure lugng lao ddng lanh nghe va mdt ddi ngu chuyen gia gidi ve khoa hgc - cdng nghe, ky thuft va quan ly.
Sau chie'n tranh the gidi thft hai, Nhat Ban la mdt nudc bai tran, ehiu hau qua nang ne do chie'n tranh d i lai, nen kinh te - xa hdi tut hau xa so vdi cac nudc phuong
Tay, nhung sau mdt thdi gian ngin Nhat Ban da phuc hdi va nhanh chdng trd thanh mdt nudc cd nin kinh t6' phat trien hang dau the gidi. Cd dugc nhihig thanh tim dd la nhd Nhat Ban cd chie'n luge diu tu cho giao due, cho viec dao tao ngudn nhan lire chat lugng cao diing din va khoa hpc. Nhat Ban da thuc hien mdt nen giao due dao tao nhd vao truyin thdng thu^n Nhft, chu y giao due dao dftc, nhan each, ky luft, long yeu lao ddng, tinh kien tri, tiet kiem. Cftng vdi dd, Nhat Ban dac biet chft y giao due ly thuyet di ddi vdi viec ren luyen ky nang thuc hanh, nhd vay Nhat Ban da tao ra cho minh mdt dpi ngu lao ddng cd chuyen mdn ky thuft kha cao, bao dam khdng nhimg tie'p thu ky thuat, cdng nghe cua phuong Tay ma cdn tie'n de'n lam chu sang tao, trd thanh mdt trong nhihig nudc hang dau vi san xuat cdng nghd va sang tao ky thuft cua thd' gidi. Tft Hdi nghi thugng dinh Dan Mach 1995, Nhft Ban da dua ra ba nguyen tic de phat trien kinh te - xa hdi, dd la: la'y con ngudi lam trung tam; la'y phat trien ngudn luc la bien phap quye't dinh; va ddng vien quan chung tham gia tich cue.
Mdt so nudc khac d khu vuc Ddng A, Ddng Nam A cung dac biet chu trgng dau tu phat trien giao due - dao tao de phat trien ngudn nhan luc chat lugng cao. Han Qud'c rat chu y d6'n phat trien giao due - dao tao, coi trgng ngudi thiy, hing nam Han Qud'c danh mdt khoan ngan sach rat ldn de dau tu cho giao due - dao tao, cho phat trien ngudn nhan lite chat lugng cao. Nhd dd, kinh te - xa hdi Han Qud'c da phat trien manh me va dat dugc nhieu thanh tim to ldn. Trung Qud'c cd nen kinh te phat trien than ky trong nhihig nam gan day la nhd dau tu
"j^^^LUAN CHiNH TR! 6 - 2010 81
manh me cho su nghiep giao due - dao tao, phat trien ngudn nhan luc chat lugng cao.
Xingapo la mdt nudc nhd, tai nguydn khan hid'm nhung nhd cd chinh sach phat triin giao due - dao tao, phat trien ngudn nhan luc chat lugng cao dung din nen da diy nhanh tdc do phat triin kinh te - xa hdi, bie'n Xingapo thanh nudc cdng nghidp - djch vu phat trien.
My ludn ludn coi trgng phat triin nin giao due - dao tao, he thdng giao due cua nudc nay thudng xuyen d6i mdi va hofti chinh nhim khai thae tiem nang cua con ngudi, phat trien ngudn nhan luc chat lugng cao. Quan diem cua My la hudng vao phat trien cac cdng nghe cao, boi dudng nhan tai, thu hftt chft xam, coi trgng t^ng ldp tri thftc, lay giao due dai hpc lam phuong tien de chiem Hnh vi tri hang dSu trong phat minh va lam chu cdng nghd mdi; coi dd la chien luge canh tranh trdn thi tmdng qud'c td'. Chinh dieu dd da tao cho My cd mdt he thdng giao due dft hgc tdt nha't thd' gidi, sfti sinh ra nhieu nha khoa hgc - cdng nghd, dugc nhan nhieu gift thudng qud'c te, dua My trd thftih nudc dfti dau ve sd lugng cac phat minh va lam chu cdng nhd mdi. Hidn nay, md hinh giao due cua My dang dugc nhiiu nudc trdn thd' gidi nghidn cim van dung.
Cac nudc Tay Au cung rat coi trgng phat triin nin giao due - dao tao. Hg cho ring, diu tu cho giao due - dao tao la rat cd hidu qua ve mat kinh te. Nhiiu nudc da the chd' hda giao due - dao tao bing luat phap (trg giup vide lam, dao tao, dao tao lai). Cac nudc nay dac biet chft y ddn vide phat trien ngudn nhan lite chat lugng cao, hg cho rang, phat trien ngudn nhan luc chat lugng cao la phai danh gia mdt each dung din vai
trd cua ngudn ngudn nhan luc khoa hgc - cdng nghd ddi vdi qua trinh hidn dai hda, nhd dd ma hp cd chinh sach thuc diy phat triin khoa hpc - cdng nghd. Cac nudc nay uu tidn diu tu ngfti sach de phat trien, nghidn cftu va ftng dung thftih turu khoa hgc - cdng nghd, dac biet la khoa hoc - cdng nghd mdi vao thuc tidn sfti xuft va ddi sd'ng.
Tft nhiing kinh nghidm vi giao due - dao tao ngudn nhan luc chft lugng cao cua mdt sd nudc trdn thd' gidi cho phep chung ta rftt ra bai hgc quan trgng la: suy cho cung tai nguydn sftc ngudi la yd'u td quyd't dinh tdc dd phat triin kinh td' - xa hdi cua mdt nudc chft khdng phai do tai nguydn vft chat quyd't dinh, va giao due - dao tao la mdt trong nhftng ydu td quan trgng nha't lam tang ngudn tai nguydn sftc ngudi, thuc diy sir phat trien kinh td' - xa hdi.
Thd ba, khoi day tinh tich cue ciia ngudn nhdn lUe chdt luong cao.
Cac nudc trdn the gidi, dac bidt la cac nudc Ddng A, rat coi trpng van di quan ly va sft dung ngudn nhan luc chat lugng cao.
Diem ndi bat trong chinh sach quan ly va sft dung ngudn nhan luc chat lugng cao la he thdng kich thich lao ddng cd hidu qua.
Nd ddng vidn mdi ngudi cung nhu tap thi cdng hidn tri thftc, kinh nghidm va trinh dp nghi nghidp cho cdng vide vi su phat triin cua cdng ty, cua ban than.
Nhat Ban dugc xem la nudc cd kinh nghidm trong van di nay. Nhung cdng trinh nghidn cftu vi he thdng quan ly va sft dung ngudn nhan luc d Nhft Ban deu cho ring, ve ban chat, ta't ca nhftng bidn phap kich thich lao ddng deu dugc tap trung vao nhimg yd'u td tam ly va kinh te. Su kd't hgp mot each tai tinh gifta ye'u td tam ly va kinh
82 LY L U A N CHiNH TR! 6-2010
t^ da gdp phSn tao ndn nhung ngudi lao
<Jdng luon tofti tam, toan y cho cdng vide chung, vi su phat trien cua cdng ty, don vj minh. CJ Nhat Ban, ngudi lao dgng bdn canh dugc hudng luong va phu cap, cdn dugc Hnh tien thudng hftig nam vao cac ngay Id ldn eua dan tdc, dugc nhan tiin thudng vi thanh tich tdt va ve nhihig sang kid'n lam lpi cho cdng ty. Nhd valy, ngudi lao ddng Nhft Bfti ludn tin tudng vao noi minh lam vide, hp cd the nang cao thu nhap va lam giau ldn nhd vao nang luc eua minh. Thuc td' cho tha'y, khdng ed noi nao ngudi lao ddng lai trung thanh va gin bd vdi noi lam vide eua minh nhu d cac cdng ty Nhft Ban.
Tuy nhidn, net dac sic trong vide ddng vidn tinh tich cue eua ngudi lao ddng Nhat Bfti lai la kich thich v i tam ly, dao dftc.
Nhat Ban thuc hidn md hinh "van hda cdng ty", dd la: toan bd nhftng gia tri tinh thin dugc xay dung va hinh thanh xung quanh hoat ddng san xua't, kinh doanh cua xi nghiep. Nd bao gdm Id nghi giao tidp ndi bd, thdi quen sinh hoat, nghi ngoi, hgp hanh, giao due, dao tao... ta't ca diu dugc ghi vao cudn Cdm nang hdnh ddng va ta't ca mgi ngudi deu cd. Ngoai ra, d i thuc hidn
"van hda cdng ty" cdn cd nhieu hinh thftc sinh hoat tinh than nhu: giao luu gifta cac thanh vidn, cac gia dinh, di tham quan, du ljch, chftc mftng sinh nhft, gap gd than thidn giua lanh dao va ngudi lao ddng... Tft ea nhihig hinh thftc nay gdp phan tao ndn b^u khdng khi sinh hoat va mdi trudng lam vide thuan lpi cho vide phat huy nang luc cung nhu ddng vidn tinh tich cue cua mdi ca nhan.
Ngay nay, ^md hinh nay dugc cac nUdc
£)dng A va Ddng Nam A ap dung va cung
rat thanh cdng trong vide phat huy, khoi day tiem nang cua ngudi lao ddng. Chinh he thdng kich thich lao ddng (ca kinh td' lan tam ly) da gdp phan thftc diy nin kinh td' cac nudc Ddng A phat triin mdt each "thin ky" ma ca thd' gidi deu kham phuc.
Thd tu, thu hdt vd khai thdc ndng luc sdng tgo ngudn nhdn lUc chdt lupng cao.
Vdn la nhirng nude cham phat trien lai tie'n hanh cdng nghidp hda sau cac nudc phuong Tay, cac nudc Ddng A va Ddng Nam A dac bidt coi trpng vide thu hut va sft dung nhan tai. Han Qud'c tft trudc ddn nay ludn coi trpng vide dao tao nhan tai v i khoa hgc - ky thuat va ky nang. Bit dau tft nhihig nam 70 cua thd' ky XX, chinh phu Han Qud'c da chft truong "gdng minh d i tao ra CO chd' cin thig^t nhim thu hut nhan tai cho ngang bang vdi cac nudc phat triin". Thai Lan thuc hidn chinh sach tin dung cho sinh vidn ngheo hgc gidi vdi lai suat thap nhim tao dieu kidn cho nhihig sinh vidn dd cd diiu kidn hgc tap trong vdng 3 nam.
Xingapo ed chinh sach khuyd'n khich va gfti sinh vidn ra nudc ngoai, nha't la ddi vdi cac nganh, cac Hnh vuc cdng nghd cao, cdng nghd "mui nhgn" nhu didn tft, tin hgc.
Nhd cd nhftng chinh sach thu hut nhan tai, cac nudc Ddng A khdng bj chay mau chat xam va khdng nhftng dao tao ra dugc mdt luc lugng nhan luc tai nang, ma cdn thu hut nhan tai, cac nha khoa hpc dd'n sd'ng, lam vide va trd thanh lure lugng lao ddng rat quy gia. Nhat Ban da dua vao tinh than dan tdc cua mdi ngudi dan de phat.
hidn va luu gift nhan tai trong cac Hnh vuc nghidn cftu, sfti xuat, dac bidt la trong cac nganh cdng nghe cao. Cdn Han Qudc de ra chinh sach luong va cac dieu kidn uu dai dac
"[[fluAN CHiNH TRj 6 - 2010 83
bidt nhim thu hut tri thftc va ea sinh vidn tft cac nudc tidn tid'n trdn the gidi trd v6. Trung Qud'c nhimg nam gin day ngoai vide khoi day tinh cam dan tdc cua mdi ngudi con xa xft, edn de ra mdt sd uu dai dac bidt cho cac nhan tai trong nude cung nhu nude ngoai trd ve phuc vu dft nudc. Diiu dd cho thay rang, chinh sach thu hut va trpng dung nhan tai la mdt bd phan quan trgng cua chinh sach sft dung ngudn lao ddng, dac bidt la ngudn lao ddng chat lugng cao.
Chinh sach quan ly va sft dung ngudn nhan luc, suy cho cftng la khai thae nang lue sang tao cua ngudn lao ddng. Cac nudc Ddng A da nhan ra van de nay va khai thae chung rat hidu qua. D i kich thich va ddng vidn ed hidu qua nang lyc sang tao, nhiiu hinh thftc, bidn phap cu the dugc dua ra va ap dung rdng rai trong quan ly, sft dung ngudn lao ddng, trong dd noi ldn la co chd' md efta thu hut sang kidn cua mdi ca nhan.
Nhd dd ma cac cdng ty b Nhat Ban, Han Qud'c ludn nhan dugc nhiing sang kidn sang tao eua nhftng ca nhan va ap dung vao san xua't, kinh doanh.
D i khai thae triet de nang luc sang tao cua luc lugng lao ddng thi vide khuyd'n khich ldi tu duy sang tao cung phai dugc chu trgng. O mdt sd nudc Ddng A ma tidu bieu la Nhat Ban, hg khuye'n khich bing mpi each, nhihig cudc tranh luan gifta cac nha quan ly hoac gifta cac nhan vidn v i mdt van de nao dd d i tim ra each giai quyd't, diem chung thdng nhat. Mdt nha quan ly gidi ludn bid't khuyd'n khich va duy tri cac hinh thftc tranh luan mang tinh xay dung, tdn trgng cac y kien cua ngudi lao ddng, qua dd lam xua't hien nhirng nhan td mdi.
D i khuyd'n khich tu duy sang tao, cac nha
quan ly Nhft Ban cho ring khdng ndn ap dft ldi tu duy, each lam cua ldp trudc cho thd' he sau. Ndu lam nhu vay, dpi ngu nhan vidn se mat tinh sang tao trong khi hp cd kha nang de phat trien nang luc sang tao, tham chi phat trien tdt hon. Quan diem dd cd y nghia rat ldn ddi vdi vide nudi dudng de sang tao cua dpi ngu lao ddng.
Kha nang sang tao ludn la tiem nang vd tan cua mdi con ngudi, cang khai thae, cang sft dung nd cang phat triin. Chinh sach phat trien cua mdi qud'c gia phai trpng dung dugc ngudn tiem nang nay thi nin kinh td' - xa hdi mdi nhanh chdng phat triin.
2. Mot so' van de tham khao cho Viet Nam
Mdt la, ngay tft diu hoach djnh chifi^n luge phat trien, con ngudi phai dugc dat vao vj tri chidn luge trung tam cua qua trinh phat trien. Ngudn luc con ngudi la nguon luc quan trgng nhft de phat triin kinh td' - xa hdi va muc tidu phat triin kinh td' khdng nim ngoai muc tidu phat triin ngudn nhan luc chat lugng cao.
Hai Id, mud'n phat huy cao do luc lugng lao ddng thi can phai bidt phdi hgp kheo leo gifta yd'u td truyen thdng va yd'u td hidn dai, yd'u td dan tdc va yd'u to qud'c te. Qua trinh phat trien ngudn nhan luc chat lugng cao khdng nim ngoai muc dich nang cao chat lugng lao ddng, giai phdng va phat triin con ngudi toan didn "dftc, tri, the, my".
Ba Id, diu tu cho giao due - dao tao di phat trien ngudn nhan luc chat lugng cao phai dugc chu trgng hang dau. Giao due - dao tao la phai hudng ddn cung c^p cho xa hdi lire lugng lao ddng mdi, cd ham lugng chat xam, nang ddng va sang tao thich nghi
(Ae/n tie'p trang 88)
84 LY LUAN CHiNH TRj 6-2010
Unilever, Nestie, Swissport qudc ti, thi hp ed tftig trudng cao nhit d chau Phi. Mdt bao cao ciia Td chftc Hgp tac kinh ti va phat triin cho biit, thftn chi khi ddng chay diu tu tryc tiip nude ngoai giftn 20%) tien tofti thi gidi trong nftn 2008, thi ddng vdn vao chau Phi vin tftig 16%, len tdi 61,9 ty USD, mftc cao nhit tir trudc den nay. Ngay ca cac cdng ty efta Trung Qudc cimg dang nghT den viec chuyen sfti xuft gia cdng cac linh kien co bfti den chau Phi.
Hien Ngfti hang the gidi dang giftp Trung Qudc thiet lap mot khu cdng nghiep d Ethiopia. Day la khu cdng nghiep dau tien tiong sd mdt vai trung tam ed the dugc xay dvmg d hft ngoft, gfti gidng cac khu mau djch ty do dugc Trung Qudc xay dvmg trong nhung nftn 80 thi ky XX.
Tuy nhien, chau Phi vfti dang d rft gfti vdi ranh gidi efta cac thj trudng mdi ndi. Mac dft thu dugc nhieu Ipi nhufti, nhung theo sd lieu tft Quy tien te qudc te, khd khfti va chi phi dieu hanh efta mdt doanh nghiep chau Phi cd mftc cao nhat tren thi gidi. Theo Td chftc Minh bach qudc te, tham nhung phd bien dang ndi com va khdng kiem soat ndi d 36 trong sd 53 nudc chau Phi. Tuy nhien, dng chft tjch Ngan hftig The gidi Robert Zoellick ciing ndi rang, trong nhihig hau qua tai hft efta cupc khiing hoftig kinh te, eae nha diu tu dai han da cdng nhan rftig "cac thj trudng efta cac nudc phat triin cftng cd nhftng rfti ro ldn". Gidng nhu Trung Qudc va An Dp, chau Phi dang khai thae thye ti nay va cd le hon bit ky mpt khu vyc nao khac, chau Phi la sy minh hpa efta mot trft ty the gidi mdi, trong dd cac qudc gia ngheo nhft vfti se tim dugc cac phuong thftc de tien xa hon ve phia trudc.
Nguon: Tap chi Newsweek, so ra ngay 1-3-2010.
Ngieoi dich: Bich Hoa
KINH NGHIEM PHAT TRIEN NGUON NHAN Ll/G CHAT Ll/dNG CAO CUA MOT SO NUQC TREN THE GI61
(Jie'p theo trang 84)
vdi qua trinh cdng nghidp hda, hidn dai hda. Cin da dang va doi mdi cac hinh thftc dao tao nham theo kip trinh dp phat trien cua khoa hpc va cdng nghd tidn tie'n. , :, . •, ;.,.
Bdn Id, phai tao dugc mdt ddi ngu lao ddng chft lugng cao ddng dao, cd trinh do hgc va'n va ky nang nghi nghidp cao, cd sftc khde tdt, tan tuy vdi cdng vide chuydn mdn nghiep vu, va phai cd cac chinh sach quan ly, sft dung cd hidu qua ngudn nhan luc ndi chung, trong dd cd ngudn lao ddng cd chat lugng cao.
Tft nhiing kinh nghidm va bai hgc rftt ra ve phat trien ngudn nhan luc chat lugng cao d cac nudc trdn the' gidi va khu vuc cho chung ta co sd di khing djnh rang, chung ta tid'n hanh cdng nghidp hda, hidn dai hda dat nudc khdng cd con dudng nao khac la phft quan tam dd'n luc lugng lao ddng, dd'n giao due - dao tao va sft dung lao ddng cd hidu qua theo quy lualt chung nhu cac nudc cdng nghidp hda di trudc. Tuy nhidn, tuy vao dieu kidn, hoan canh cung nhu quan diim cua minh ma chftng ta cd chi&i luge, sach luge di phat trien nguon nhan luc chat lugng cao sao cho cd hidu qua cao nhft. .;, •
88 LY L U A N CHiNH TRI 6 - 2010
