N H I N R A T H E G I O I
C H O N G T H A M N H U N G « M O T S O N U O C C H A U A V A C H I f O U G T R I N H H A N H D O N G C U A V I E T N A M
PGS.TS. NGUYEN HUU HAI - CN. LE THj HUONG (*)
1. Cudc chien chdng tham nhung cua cac nUdc chau A
ThUc t i i n cho tha'y, khong the chie'n thing tham nhung n i u cac bien phap phong chdng khong di kem vdi cac hinh thuc ngan chan hOu hieu. Mot he thdng phap ly toan dien se giup ngan chan va co the truy td dUdc tpi tham nhung. Xua't phat tCf quan diem do, "Ke hoach hanh dong chdng tham nhung" cua cac nude chau A da tap trung vao nhQng v l n de cd ban sau:
Hinh stf hoa vi$c hoi 16
Cach thQc nay khdng nhQng vach ro ranh gidi giQa cac hanh vi hdp phap va b i t hqp phap thdng qua nhQng bien phap trQng phat, ma cdn la dieu kien tien quyet cho cac bien phap xQ ly nhU: tich thu cac khoan thu Idi b i t chinh hay trp giup phap ly qudc t i . Tuy nhien d nhiiu nadc, ke hd trong he thdng quy djnh hoac cac quy djnh khdng rd rang v l n la y i u td ngan can nhQng nd IQC nham truy td hOu hieu tqi hdi Id. Vi vay, nhQng nd luc cai td the c h i nham dam bao tinh chinh xac va toan dien cua cac quy djnh phap luat v l n la yeu c i u thiet y i u trong viec ngan chan tham nhung cd hieu q u i . Mudn d i m b i o tinh hQu hieu, phap luat chdng hdi Id p h i i djnh rd pham vi pham tqi theo nhQng hadng:
Tha nhat, xac djnh ca nhan phai bi trdng phat do pham toi va quy djnh hau qua cua viec vi pham, nghTa la neu ai dd pham toi se phai nop phat, vao tu. Dd'i vdi tradng hdp phat t i i n thi h i u h i t cac nUdc d i u gidi han mdc nop phat tdi da nha't djnh nao dd. Chang han d Han Qudc, ngQdi nhan hoac ga g l m hdi Id se bj phat tdi 8000 dd la My hoac bj phat tu d i n (*) HQC vien Hanh chfnh
5 nam va sd t i i n hdi Id cang Idn thi mdc phat se cang nghiem khac hdn.
ThU hai, phai truy cdu trach nhiem hinh si/, nghTa vu dan sd va trach nhiem hanh chinh cua cac phap nhan. De cd the trQng phat triet de thi viec k i t tqi hoan toan khdng phu thupc vao ca nhan vi pham. NhQng quy djnh nay dang dapc thuc thi d Uc, Nhat B i n va Han Qudc. Tuy nhien, d Nhat B i n va Han Quoc nhQng quy djnh nay chi gidi han d cac phap nhan lien quan d i n viec chu dpng hdi Id cac quan chdc nUdc ngoai. Do khdng the bo tu mdt phap nhan nen ngUdi ta b i t phap nhan p h i i nop mot khoin t i i n phat them hoac trdng phat bang each khdng cho phep tham gia da'u t h i u cac hqp ddng cua chi'nh phu.
ThU ba, khdng cho phep ngUdi cd hanh vi tham nhung lam viec trong cac cd quan hanh chinh cdng. Ngoai viec bj phat t i i n va phat tu, mot sd nude quy djnh khdng cho phep nhOng ngudi pham tqi dupe lam viec trong cac cd quan hanh chi'nh cdng. Chang han nhud Han Qudc, mot ngudi tQ chQc hay bj sa t h i i do co hanh vi tham nhung lien quan tdi nhiem vy cda minh thi se khdng dupe lam viec cho cac cd quan hanh chi'nh cdng, tham chi cho ca mot sd cdng ty tu nhan, trong vdng nam nam.
Papua New Guinea va Vanuatu ap dung hinh phat nay cho nhQng quan chQc d p cao. 6 Mong Cd, ngudi bj k i t tqi hdi Id cd the bj cam d i m nhiem mot sd chdc vy trong cd quan hanh chinh cdng va bj cam thyc hien mot so hoat dpng kinh doanh trong vdng ba nam.
Thd tU, tjch thu tai san cua ngUdi tham nhung. Tjch thu tai s i n do pham tqi la mot bien phap ngan chan khac va thudng cd tac dyng Idn hdn so vdi viec phat t i i n hay phat tu. M6t sd qudc gia nhu Trung Qudc, Indonexia, Nhat T o chi'rc n h a n u n c s d 1/2011
^^$v<£c **yi2>H4k tt&H*) t*^i 2 0 1 1 Ban, Malaysia, Nepal, Pakistan, Philippines va
Singapore cho phep hoac yeu cau tich thu so tien hoi Id hay cac khoan loi co lien quan khac.
Han Quo'c cho phep toa an ra lenh tich thu tai san tuong Lfng ve gia tri neu khoan hoi Id da bi bien ddi. Ngupc lai, Nhat Ban gidi han viec tich thu chf ddng lai d khoan hdi Id.
Phdt hien. dieu tra va truy to tqi tham nhung
ThU nhat, cac co quan bao ve phap luat phai lien tuc dao tao, bdi dudng nhan vien cua minh ve cac van de phap ly, kinh te, ky thuat va cac ky thuat dieu tra cd lien quan de truy td duqc toi pham tai chinh mot each hieu qua trong mdi trUdng day bien doi hien nay. Dao qudc Fiji, Trung Qudc, Ka-zac-xtan, Malaysia, Nepal, Pakistan va Philippine da nd ltfc cao do tie'n hanh cac chtfdng trinh dao tao chuyen biet danh cho cac cdng td vien xtf ly toi pham tham nhung. Cac cd quan chdng tham nhung cua Trung Qudc, Han Qudc, Malaysia,
Philippine va Singapore hdp tac vdi nhau va phdi hpp vdi cac td chtfc d cac qudc gia khac, trong dd cd ca viec chu dong trao ddi kinh nghiem trong ITnh vtfc nay. Ka-zac-xtan va Philippine dac biet chu trong den viec cai thien dieu kien lam viec va hoan canh kinh te xa hqi cua cac nhan vien lam viec trong cd quan cdng to. Giai phap nay gdp phan thu hut cac nhan vien cd trinh do cao va ngan chan nhan vien bd ra lam cho khu vtfc ttf nhan.
ThU hai, hoat dqng truy td phai co sU dqc lap de ket an thanh cdng nhUng tdi pham cd dja vi cao. NghTa la nha ntfdc phai tao ra mot hanh lang phap ly cd the han che, tham chi chdng lai dtfqc nhtfng can thiep hanh chinh hoac chinh trj. Hau het cac qudc gia deu thiet lap nhtfng cd cau td chtfc dac biet nham tang ctfdng tinh doc lap va nang ltfc cua cac cd quan bao ve phap luat. Cac cd quan nay dtfdc giao nhiem vu dieu tra va truy to tqi tham nhung. Ho lap ra mot cd quan chdng tham nhung hoat dpng mot each tap trung va chuyen trach hay mdt ddn vj dac biet trong cd quan cdng td de kiem soat thtfc trang tham nhung.
Cac cd quan chdng tham nhung d hau het cac qud'c gia deu cd chdc nang va tham quyen dtfpc quy djnh trong hien phap nham dam bao tinh dqc lap nha't djnh. Ngtfdi dieu hanh cac cd quan nay d mdt sd ntfdc do ngtfdi dtfng dau chinh phu hoac dtfng dau nha ntfdc
trtfc tiep bd nhiem (Bang-la-det, Trung Qud'c, Malaysia, Pakistan, Singapore).
Huv dona natfdi dan tham gia tich cue vao cuoc chien chdng tham nhung
Cudc chie'n chdng tham nhung khdng the thang Idi neu khdng cd stf hd trd, tham gia va giam sat cua ngtfdi dan thdng qua mot sd td chdc nhat djnh. Cac td chUc xa hoi (hiep hqi kinh doanh, td chdc cdng doan, td chUc phi chinh phu) ddng mot vai trd quan trqng trong viec thuc day hinh thanh cac didn dan va phan bien cua cdng chung trong cudc chien chdng tham nhung. Mudn huy dqng stf tham gia cua td chtfc xa hpi vao viec chdng tham nhung thi can thiet phai: 1) tao khudn khd phap ly cho stf thanh lap va hoat dpng cua cac td chtfc xa hpi; 2) dieu chfnh thai dp cua chinh quyen dja phUdng va chinh phu trong viec hdp tac vdi cac td chtfc xa hqi, to chtfc phi chinh phu. Ben canh dd, cac to chUc xa hdi, dac biet la cac td chUc phi chinh phu cd vai trd giao due va nang cao nhan thdc ve nhQng nguy hai cua nan tham nhung trong cdng chung. Chi'nh phu cac qudc gia da bat dau hd trd cac td chdc xa hqi thtfc hien chtfc nang nay. 6 Han Qudc, Chinh phu hd trd hoat ddng chdng tham nhung cda cac td chtfc xa hdi tren nhieu phtfdng dien, tham chi hd trd ca ve mat tai chi'nh. Mot so qudc gia tien hanh cac dtf an giao due vdi muc dich djnh htfdng nhan each, thai do va hanh vi dd'i vdi mdi cdng dan ttf khi hp dang cdn ngdi tren ghe nha trtfdng. Cac qudc gia cung tien hanh nhtfng chien djch chdng tham nhung trong toan dan. Chang han nhtf cac cd quan chdng tham nhung cua Hdng Kong (Trung Qudc), Trung Qudc va Han Qudc tien hanh cac chien djch tuyen truyen ve van de tham nhung tren cac phtfdng tien thdng tin dai chung. Ka-zac-xtan cdng bd chf sd mtfc dp tham nhung de cdng chung so sanh gitfa cac khu vtfc, bp, nganh ve hanh vi dao dtfc cua can bo, cdng chtfc va cd quan quan ly nha ntfdc. Indonexia tie'n hanh chien djch nay vdi stf hdp tac cua cac td chtfc phi chinh phu, bao gdm ca cac dai dien cua doanh nghiep ttf nhan va td chtfc xa hdi qudc te vdi muc tieu nang cao stf hieu biet va Cing ho cua ngtfdi dan ddi vdi cai each hanh chinh cua Chinh phu. Mot vai dtf an trong ITnh vtfc nay da dtfdc trien khai, trong dd bao gdm ca viec phat sach, tai lieu mien phi va dtfa T d c h u c n h a n u n c sd 1/201 I
tt^Cny 2 0 1 1 chien dich chdng tham nhung len dai phat
thanh, truyen hinh. Ngoai ra, ngudi dan trong cudc chien chong tham nhung con cd vai trd giam sat va kiem tra nhQng ngudi pham tdi va buoc ho phai chiu trach nhiem. SU kiem soat nay la phUdng tien hOu hieu chdng tham nhung va la stf bd sung quan trong cho cac cd quan hanh chi'nh va nhOng quy dinh trong phap luat. Tuy nhien tren thuc te, hai dieu kien tien quyet cua hinh thdc nay la ttf do thao luan va tiep can thdng tin lien quan lai khdng phd bien d nhieu qudc gia.
2. Hanh ddng chdng tham nhung d Viet Nam
Td nhOng kinh nghiem ve phdng, chdng tham nhung d mot sd nUdc chau A - nhOng qudc gia cd dac diem van hoa, xa hqi mang dac trung chung cua khu vtfc, dat ra cho Viet Nam sq can thiet phai thay ddi tu duy va hanh dqng phdng, chdng tham nhung de dat hieu qua. Chdng tham nhung khdng phai la cudc chien ke't thuc trong mdt sdm, mot chieu, ma la mot qua trinh cam go, phdc tap, trong dd can hdi du cac yeu td va nhOng bien phap mang tam chien luqc mdi cd kha nang day lui tham nhung ca trong tu tudng Idn hanh vi cua con ngudi. Mudn vay, cd quan cd tham quyen can phai ban hanh mot chudng trinh phdng chdng tham nhung mang tam chien ltfdc vdi nhdng nqi dung, phUdng thdc ddng bd, hoat ddng cd trpng tam, cd budc di cu the.
Trudc het, phai xay dQng duoc mot nen hanh chinh cdng minh bach, trach nhiem va hieu qua. Tap trung vao nhQng nhiem vu chinh la: xay dung mot he thdng chi sd md ta cdng viec rd rang, cu the, kem theo thang, bang lUdng hdp ly va can bang vdi khu vtfc tu nhan. Xac djnh trach nhiem hanh chinh va kinh te ddi vdi tdng can bq, cdng chdc dam nhiem cong viec dtfdc giao va ngudi ddng dau cd quan hanh chi'nh nha nude. Hoan thien he thdng tuyen dung nhan su cho vj tri cdng viec mot each minh bach. Tang cudng giam sat qua trinh ra quyet dinh va thuc thi ddi vdi cac chu the hanh chi'nh. Cdng khai, minh bach ve qua trinh va ket qua giai quyet mdi quan he giQa cac td chdc, cdng dan vdi cd quan nha nUdc de han che sq nhung nhidu cua cdng chQc hanh chi'nh va nhQng hanh vi mua chuqc cua mpi ca nhan hay td chQc.
ThU hai, ting cudng sU tham gia cua cac td
chQc xa hoi. Day la dqi ngu ddng dao ve so IQdng, phong phu, da dang ve phUdng thdc va mdc do tham gia phdng, chdng tham nhung nhU: thanh lap nhOng dien dan ve chdng tham nhung; chd dqng xay dtfng quan he ddi tac vdi Chinh phu trong phdng, chdng tham nhung de bao ve quyen va Iqi ich hqp phap cua minh.v.v... Cac td chdc xa hpi khdng chi ddng lai d hoat ddng giam sat cac cd quan, cdng chQc trong thtfc thi cdng vq, ma cdn co vai trd tich ctfc trong phan bien quy trinh xay dUng va thtfc hien cac quyet djnh, chi'nh sach cua Chinh phu va cac cap chinh quyen. Ke't qua cua stf tham gia nay, mot mat, se tao dpng luc va mdi trudng dan chu trong quin ly cua Nha nude, mat khac, se chung tay, gop sdc vdi Nha nadc dudi nhieu hinh thdc, trong dd bao gdm ca ngudn ltfc tai chinh de phdng, chdng tham nhung.
ThQ ba, can thanh lap mot CO quan chong tham nhung ddc lap va tap trung. Hien Viet Nam da cd Uy ban phdng, chdng tham nhung d Trung Udng va cac Ban phdng, chdng tham nhung d dja phUdng cd'p tinh. Tuy nhien, can nghien cdu viec tao cho td chdc nay mot cd che hoat dong dpc lap gidng nhu Kiem toan nha nude va cd tham quyen xd ly ban dau dd'i vdi cac hanh vi tham nhung va chju trach nhiem trudc phap luat ve nhQng quyet dinh xd ly cua minh. Nhu vay mdi han che stf chi phdi cua cac cd quan va ca nhan cd tham quyen ddi vdi tinh minh bach trong dieu tra chdng tham nhung.
ThU tU, ddng vien ngudi dan tham gia phdng chdng tham nhung. Chi'nh quyen cac cap can tao dieu kien thuan Iqi de nhan dan chu dpng tham gia tich ctfc vao cudc chie'n chdng tham nhung. Chang han xay dQng cac du an giao due dac biet, tang cudng sQ trao ddi giQa Chinh phu vdi ngudi dan, thudng xuyen cung cap cac bao cao ve cac chi so tham nhung d cac bp, nganh va dja phUdng de ngudi dan xem xet, danh gia...
ThQ nam, thiet lap he thong cac dieu ki$n dam bao thac hien. Chinh quyen cac cap cdng khai trach nhiem dam bao cho cdng dan thtfc hien nghTa vq chdng tham nhung nhU: phat hien, td cao nhQng hanh vi tham nhung; quy djnh ve khen thudng ca nhan va td chdc tich cUc tham gia phdng chdng tham nhung; quy djnh ve bao mat thdng tin va b i o ve ngtfdi khai bao, b i o ve nhan chtfng...•
T o chiic* n h a n u n c so 1/2011
