NHO HäC TRONG TAM GI¸O ë VIÖT NAM Vµ ý KIÕN VÒ B¶O TåN CôM DI S¶N V¡N HãA NHO, PHËT ë LUY L¢U X¦A
1. Kh¸i l−îc vÒ Nho häc ë ViÖt Nam 1. Kh¸i l−îc vÒ Nho häc ë ViÖt Nam 1. Kh¸i l−îc vÒ Nho häc ë ViÖt Nam 1. Kh¸i l−îc vÒ Nho häc ë ViÖt Nam
§Çu thÕ kØ XVI, cã mét gi¸o sÜ Dßng Tªn ®Õn truyÒn gi¸o t¹i ViÖt Nam vµ cã nhiÒu cèng hiÕn h×nh thµnh nªn ch÷
Quèc ng÷. ¤ng häc tiÕng ViÖt trong qu¸
tr×nh truyÒn gi¸o vµ trë thµnh t¸c gi¶
cuèn tõ ®iÓn ViÖt - Bå - La, in t¹i Roma n¨m 1653. Ng−êi ®ã chÝnh lµ A. De Rhodes. ¤ng cßn viÕt cuèn LÞch sö §µng Ngoµi, trong ®ã phÇn Nho gi¸o cã viÕt:
Ng−êi §µng Ngoµi còng nh− ng−êi Tµu nãi chung tin theo ba thø t«n gi¸o gäi lµ Tam gi¸o/ Nho - PhËt - §¹o. Nh−ng d©n téc nµy tuy rÊt chÊt ph¸c vµ rÊt cã l−¬ng tri l¹i theo rÊt nhiÒu dÞ ®oan tr−íc khi
¸nh s¸ng Phóc ¢m ®Õn soi s¸ng cho hä.
Tõ khi ®øc tin Kit« gi¸o ®−îc rao gi¶ng vµ nhiÒu ng−êi nhËn biÕt §øc Giªsu Kit«
th× hä ®· tho¸t khái u minh vµ t¨m tèi sai lÇm bao trïm lªn hä, hä tho¸t khái c¶nh n« lÖ khèn ®èn ma quû b¾t hä chÞu.
Gi¸o ph¸i thø nhÊt vµ thêi danh h¬n c¶ lµ ®¹o Nho. Ng−êi khai s¸ng ®¹o nµy lµ mét ng−êi Tµu tªn lµ Khæng Tö, sinh sèng ë n−íc Tµu, theo sö liÖu th× cïng thêi Aristote bªn Hy L¹p, nghÜa lµ vµo kho¶ng 300 n¨m tr−íc Thiªn Chóa Gi¸ng sinh. Ng−êi §µng Ngoµi t«n «ng lµm Th¸nh nh©n… ThÕ lµ ng−êi §µng Ngoµi, sang hay hÌn ®Òu cã lßng t«n kÝnh Khæng Tö rÊt mùc vµ thê kÝnh nh− mét Th−îng §Õ…
§inh ViÕt Lùc(*) ë ViÖt Nam, hÇu hÕt c¸c t«n gi¸o ®Òu coi sù sèng ë trÇn gian lµ c¶nh khæ/®êi lµ bÓ khæ, cho nªn cø ph¶i t×m c¸ch tu luyÖn ®Ó ®−îc gi¶i tho¸t. §¹o PhËt th×
cÇu th¸c sinh lªn câi cùc l¹c, tr¸nh sù t¸i sinh cho khái khæ. §¹o gi¸o th× lÊy sù v«
vi tÞch mÞch, kh«ng thÝch sù g× ë ®êi, TÞch cèc Tr−êng sinh ®Ó tu tiªn h−íng vÒ Tiªn C¶nh. Duy chØ cã Nho gi¸o lµ lÊy c¸i lÏ sinh ho¹t ë ®êi lµm vui thó, hîp víi lÏ Trêi §Êt. Nho gi¸o coi träng con ng−êi.
Nh©n tøc lµ c¸i gèc lín cña sù sinh hãa trong Trêi §Êt. ThÕ gian nhê ®ã mµ
®øng, v¹n vËt nhê ®ã mµ sinh, quèc gia nhê ®ã mµ cßn, lÔ nghÜa nhê ®ã mµ ph¸t hiÖn ra, cho nªn Nho gi¸o ®· dïng c¸i Nh©n lµm t«n chØ duy nhÊt trong t«n gi¸o, chÝnh trÞ vµ häc thuËt cña thiªn h¹.
C¸i Nh©n gióp ng−êi ta nhËn ra ®iÒu hay, lÏ ph¶i, ®óng hay sai, tèt hay xÊu…
DiÔn tr×nh Nho häc trong Nho - PhËt -
§¹o ë ViÖt Nam:
N¨m 214 tr−íc C«ng nguyªn (TCN), TÇn Thñy Hoµng sai t−íng §å Th− ®em binh hïng t−íng m¹nh ®i chinh phôc B¸ch ViÖt. An D−¬ng V−¬ng, vua cña n−íc ¢u L¹c ®· bÞ khuÊt phôc tr−íc lùc l−îng hïng c−êng cña n−íc TÇn. Nhµ TÇn chia ¢u L¹c thµnh 3 quËn lµ Nam H¶i, QuÕ L©m vµ T−îng QuËn ®Æt d−íi
*. TS., Hµ Néi.
quyÒn cai trÞ cña t−íng Nh©m Ngao vµ mét trî thñ lµ TriÖu §µ.
Khi nhµ TÇn sôp ®æ, c¸c thÕ lùc tranh giµnh lÉn nhau x−ng hïng, x−ng b¸.
Nh©m Ngao lîi dông t×nh thÕ ®ã, muèn chuyÓn ¢u L¹c thµnh mét l·nh ®Þa riªng
®Ó trÞ v× c¸c n−íc ë phÝa Nam. Song «ng ta ®· chÕt khi ý ®å ch−a thµnh hiÖn thùc.
TriÖu §µ nèi nghiÖp thùc hiÖn ý ®å, ®·
tiªu diÖt toµn bé c¸c t−íng lÜnh cßn trung thµnh víi nhµ TÇn vµ thay vµo ®ã lµ nh÷ng phô t¸ th©n cËn.
N¨m 207 TCN, TriÖu §µ trë thµnh vua n−íc Nam ViÖt. Trªn thùc tÕ, n¨m 196 TCN, TriÖu §µ ®−îc nhµ H¸n phong lµm Nam ViÖt V−¬ng vµ trë thµnh ng−êi b¸
chñ c¸c n−íc Ph−¬ng Nam. L·nh thæ cña n−íc nµy lµ T©y ¢u L¹c bÞ chia thµnh 2 quËn lµ Giao ChØ vµ Cöu Ch©n.
TriÖu §µ ®¸nh n−íc ¢u L¹c cña An D−¬ng V−¬ng, lËp ra n−íc Nam ViÖt, tù x−ng lµ vua n−íc Nam, cho ®Õn n¨m 111 TCN míi chÊm døt khi nhµ H¸n (H¸n Vò §Õ) sai Lé B¸c §øc vµ D−¬ng Béc mang qu©n sang ®¸nh nhµ TriÖu vµ thu phôc Nam ViÖt, lËp thµnh mét tØnh cña Trung Hoa, gäi lµ Giao ChØ Bé.
Nãi vÒ ¶nh h−ëng cña v¨n hãa Trung Hoa vµo ViÖt Nam th«ng qua vai trß cña TriÖu §µ th× khi TÇn Thñy Hoµng cã s¾c lÖnh tÞch thu hÕt c¸c ®iÓn tÝch Khæng Nho vµ ®èt s¸ch th× TriÖu §µ vèn lµ mét häc gi¶, mét ®Ö tö cña Khæng gi¸o ®· tù m×nh nç lùc më mang häc vÊn Khæng gi¸o t¹i ViÖt Nam. Tuy nhiªn, sù ¶nh h−ëng cña H¸n häc vµo khèi B¸ch ViÖt ph¶i ®îi ®Õn thÕ kØ ®Çu C«ng nguyªn khi nÒn gi¸o dôc nµy cã chÕ ®é thi cö ®· rÊt
®−îc sïng träng.
Vµo kho¶ng n¨m 1 - 25 sau C«ng nguyªn, TÝch Quang cai trÞ Giao ChØ
còng ®· t×m nhiÒu c¸ch ®ång hãa ng−êi ViÖt theo lÔ nghÜa Trung Hoa. ChÝnh trong giai ®o¹n nµy cã nhiÒu häc gi¶
Trung Hoa di c− xuèng Giao ChØ ®Ó c−
ngô l©u dµi. §©y lµ mét trong nh÷ng t¸c nh©n ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh H¸n häc ë ViÖt Nam.
Cuèi thÕ kØ II, trong sù lôc ®ôc, rèi lo¹n t¹i Trung Hoa th× ë Giao ChØ l¹i
®ang h−ëng th¸i b×nh. V× vËy, nhiÒu häc gi¶ Trung Hoa di c− xuèng ®©y ®Ó l¸nh n¹n, råi th«ng qua sù tß mß trÝ thøc cña hä ®· t¹o ra yÕu tè quan träng trong viÖc t¹o nªn mét hçn dung v¨n hãa víi nh÷ng thø t«n gi¸o pha trén. Trong sè nh÷ng trÝ thøc nµy, ph¶i kÓ ®Õn M©u Tö.
M©u Tö cïng mÑ di c− xuèng Giao ChØ bÞ cuèn hót vµo tinh thÇn PhËt gi¸o ë
®©y. ¤ng ®· viÕt cuèn s¸ch næi tiÕng LÝ hoÆc LuËn. Sau nµy ®−îc nhiÒu häc gi¶
dÞch sang tiÕng Ph¸p lµ Meou-Tseu ou les Doutes Levees. VÊn ®Ò ë ®©y lµ t¸c gi¶ LÝ hoÆc LuËn lµ mét Nho sÜ ®· thÓ hiÖn sù hiÓu biÕt vÒ PhËt gi¸o mang nhiÒu s¾c th¸i t«n gi¸o ViÖt Nam ë thêi k× ®Çu C«ng nguyªn.
L¹i nãi vÒ Tam gi¸o, trong s¸ch LÞch sö ViÖt Nam, tËp 1 cña Lª M¹nh Th¸t, trang 224 cã viÕt: Nh− thÕ, “khi ch−a hiÓu
®¹o lín (®¹o PhËt), M©u Tö ®· tõng ®äc s¸ch vë §¹o gi¸o vµ bá ra 3 n¨m luyÖn phÐp TÞch Cèc/TÞch Cèc tr−êng sinh cña
§¹o gi¸o. Mét nh©n vËt quan träng cã c«ng trong viÖc tæ chøc më líp d¹y H¸n häc cæ ®iÓn t¹i ViÖt Nam lµ SÜ NhiÕp.
vÒ Luy L©u/trô së cña Giao ChØ thêi bÊy giê, vÉn cßn nh÷ng ng«i chïa ®Çu tiªn rÊt næi tiÕng tõ thña ®ã cho ®Õn tËn ngµy nay, ®ã lµ Chïa D©u, Chïa §Ëu, Chïa Dµn, Chïa T−íng… víi ng«i ®Òn thê vµ l¨ng SÜ NhiÕp ë Tam ¸. Mét tÊm
hoµnh phi cæ mang dßng ch÷ H¸n “Nam Giao Häc Tæ” hiÖn cßn ë ®©y.
ch÷ H¸n cßn ®−îc truyÒn vµo ViÖt Nam b»ng con ®−êng PhËt gi¸o. Sau thêi H¸n Linh §Õ, nhiÒu nhµ s− ch¹y lo¹n mang theo nhiÒu kinh s¸ch PhËt ®· ®−îc san dÞch tõ ch÷ Ph¹n sang ch÷ H¸n, nhiÒu bé kinh nµy ®· ®−îc dïng lµm kinh nhËt tông trong c¸c ng«i chïa ViÖt nh− võa kÓ trªn. ChÝnh nhê vËy mµ ch÷
H¸n cã nhiÒu c¬ héi ®Ó ph¸t triÓn ë ®©y.
§iÒu nµy gãp thªm phÇn vµo viÖc lÝ gi¶i mét nghÞch lÝ cña lÞch sö lµ sau khi giµnh ®−îc ®éc lËp, tù do vµ x©y dùng nhµ n−íc phong kiÕn tù chñ th× ch÷ H¸n vÉn ®−îc ng−êi ViÖt Nam sö dông.
Giai ®o¹n tõ n¨m 939 ®Õn 1010 lµ giai
®o¹n lÞch sö ng¾n ngñi. H¸n häc ch−a cã
®iÒu kiÖn ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña mét nhµ n−íc ®éc lËp. Tuy nhiªn, do vÉn lµ nhu cÇu cÇn thiÕt ®Ó giao dÞch, ngo¹i giao víi Trung Hoa vµ lµ ph−¬ng tiÖn ho¹t ®éng v¨n hãa nªn nã vÉn ®−îc truyÒn d¹y t¹i ViÖt Nam. Song ®¸ng chó ý lµ sù gi¸o huÊn nµy l¹i kh«ng do Nho sÜ mµ chñ yÕu do c¸c nhµ s− ®¶m nhiÖm.
C¸c nhµ s− lóc nµy ®ãng vai trß quan träng trong x· héi bëi lÏ nhµ n−íc qu©n chñ trong thêi k× nµy chñ yÕu dùa vµo hÖ t− t−ëng PhËt gi¸o.
Nho häc vµ vÊn ®Ò thi cö cña nhµ n−íc qu©n chñ ViÖt Nam tõ thêi ®ã cho tíi cuèi thêi nhµ TrÇn dïng hÖ t− t−ëng PhËt gi¸o lµm nÒn t¶ng cho sù ph¸t triÓn
®Êt n−íc.
Vua Lý Th¸nh T«ng (1034 - 1072) phôc h−ng Khæng gi¸o ®· h−íng t©m vÒ H¸n häc. N¨m 1070, V¨n MiÕu ®−îc x©y dùng ë Th¨ng Long, t¹c t−îng Chu C«ng Khæng Tö cïng 72 vÞ tiªn hiÒn thê phông t¹i ®©y. N¬i ®©y cßn cã Th¸i Häc ®−êng
dµnh cho th¸i tö, hoµng tö häc tËp. N¨m 1075, vua Lý Nh©n T«ng cho më khoa thi Minh Tinh B¸c Häc ®Çu tiªn ®Ó tuyÓn chän nh©n tµi lµm quan. Tr¹ng nguyªn
®Çu tiªn lµ Lª V¨n ThÞnh ®−îc ban chøc Th¸i s−, nh÷ng ng−êi tróng tuyÓn kh¸c
®−îc bæ lµm gi¸o chøc t¹i Quèc Tö gi¸m më n¨m 1076 t¹i V¨n MiÕu. N¨m 1086, mét k× thi quan chøc kh¸c ®−îc më t¹i Quèc Tö gi¸m ®Ó lËp Hµn L©m ViÖn, M¹c HiÓn TÝch ®−îc cö lµm Hµn L©m Häc sÜ. C¸c k×
thi kh¸c ®−îc tiÕp nèi vµo nh÷ng n¨m 1165, 1185, 1193 vµ 1195. K× thi cuèi cïng nh»m vµo ®Ò thi Tam gi¸o (Nho - PhËt -
§¹o). N¨m 1089 cã s¾c chØ quy ®Þnh cÊp trËt cho c¸c quan chøc gåm 9 h¹ng, mçi h¹ng 2 cÊp, thø bËc cña c¸c hµng quan tïy thuéc vµo viÖc thi ®ç ë c¸c khoa. Qua ®ã, chóng ta thÊy ®−îc sù quan träng ngµy cµng gia t¨ng cña H¸n häc.
Vµo thêi nhµ TrÇn, Nho gi¸o trë thµnh môc tiªu khuyÕn khÝch mang ý nghÜa quèc häc. N¨m 1232, khoa thi ®Çu tiªn tuyÓn Th¸i häc sinh (nh− cÊp tiÕn sÜ)
®−îc tæ chøc, cã 3 h¹ng ®ç trong hÖ thèng Tam Gi¸p. N¨m 1247, hÖ thèng nµy
®−îc gäi lµ Tam Kh«i, chia h¹ng ®Çu thµnh 3 cÊp: Tr¹ng Nguyªn, B¶ng Nh·n, Th¸m Hoa. Trong thêi k× nµy, khoa thi Tam gi¸o còng ®−îc lËp trong toµn quèc.
Khoa thi n¨m 1252, nh÷ng ®å sinh xuÊt s¾c trong k× thi ®−îc chän vµo Quèc Tö gi¸m. N¨m 1253 thµnh lËp Quèc häc ViÖn, mét d¹ng ®¹i häc quèc gia ®Ó gi¶ng d¹y vÒ Tø Th−, Ngò Kinh. TriÒu vua TrÇn Th¸nh T«ng (1258 - 1278) më tr−êng ®Æc biÖt ®Ó ®µo luyÖn Nho sÜ do nhµ vua ®Æt ra, viÖc qu¶n lÝ häc tËp ®Æt d−íi quyÒn
®iÒu khiÓn cña TrÇn Ých T¾c. N¨m 1304, triÒu vua TrÇn Anh T«ng (1293 - 1314), ch−¬ng tr×nh thi cö ®−îc minh ®Þnh râ rµng, ®ång thêi ban danh hiÖu Hoµng
Gi¸p cho ng−êi ®ç ®Çu thø hai. TriÒu vua TrÇn DuÖ T«ng (1374 - 1377) cã s¾c lÖnh míi liªn quan ®Õn thi cö. Khoa thi §×nh
®−îc thiÕt lËp ®Ó chän h¹ng ®ç tiÕn sÜ, ®ç h¹ng ba. Ng−êi ®ç tiÕn sÜ sÏ ®−îc vua ban yÕn vµ mò ¸o t−¬ng ®−¬ng víi t−íc hiÖu.
Cuèi thêi TrÇn, triÒu vua TrÇn ThuËn T«ng (1388 - 1398), Hå Quý Ly chÊp chÝnh n¾m thùc quyÒn, cã nhiÒu c¶i c¸ch trong gi¸o dôc quèc gia, thµnh lËp c¸c häc quan
®Ó gi¶ng d¹y ë c¸c Lé, Phñ, Ch©u. VÒ chÕ
®é thi cö cã 2 cÊp lµ H−¬ng ThÝ (khoa thi ë cÊp ®Þa ph−¬ng) vµ Héi ThÝ (khoa thi ë cÊp kinh ®«). ThÝ sinh v−ît qua k× thi H−¬ng ®−îc phÐp häc mét n¨m ®Ó n¨m sau dù thi Héi ë kinh ®«, nÕu tróng tuyÓn sÏ tiÕp tôc thi §×nh, còng t¹i kinh ®«.
Tõ n¨m 1414 - 1427, nhµ Minh chiÕm cø vµ ®« hé n−íc ta, s¸ch cña ng−êi ViÖt trong nh÷ng n¨m ®éc lËp tù chñ ®Òu bÞ tÞch thu ®em vÒ Kim L¨ng (kinh ®« cña nhµ Minh) hoÆc bÞ ®èt s¹ch trªn ®Êt ViÖt.
C¸c quan cai trÞ nhµ Minh ®ång lo¹t thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®ång hãa, b¾t buéc dïng nÒn gi¸o dôc c«ng lµ ch÷ H¸n víi ®iÓn tÝch H¸n, thay thÕ toµn bé s¸ch cña ng−êi ViÖt.
Thêi Lª S¬, vua Lª Th¸i Tæ (1428 - 1433) c¶i tæ ®Þnh chÕ cò vµ tæ chøc l¹i hÖ thèng gi¸o dôc. N¨m 1428, Quèc Tö gi¸m
®−îc më l¹i. Sinh ®å lóc nµy kh«ng chØ cã con c¸i quan l¹i mµ cßn cã c¶ con c¸i b×nh d©n. C¸c tr−êng häc ë c¸c TØnh, Lé
®−îc thiÕt lËp vµ ®−îc gäi lµ Lé Häc. Sau khi tèt nghiÖp c¸c tr−êng tØnh th× Lé häc sinh ®−îc phÐp theo ®uæi, häc tËp ë Quèc Tö gi¸m. N¨m 1442, k× thi Héi ®Çu tiªn
®−îc më d−íi thêi Lª S¬. K× thi nµy vÉn pháng theo chÕ ®é thi cö nhµ TrÇn, gåm Tam Gi¸p, Tam Kh«i. Vua Lª Th¸i T«ng (1434 - 1442) ra chiÕu ®iÒu chØnh thi H−¬ng vµ thi Héi cø 3 n¨m mét k×. HÖ thèng gi¸o dôc cã nhiÒu c¶i c¸ch d−íi
triÒu vua Lª Th¸nh T«ng (1460 - 1497).
Vua ra chiÕu më réng Quèc Tö gi¸m vµ
®Æt tªn míi lµ Nhµ Th¸i Häc, trong Nhµ Th¸i Häc cã th− viÖn vµ ®Çy ®ñ tiÖn nghi
®Ó häc sinh ®−îc ¨n ë t¹i ®©y. Ngµy mång mét h»ng th¸ng, thô gi¸o h−íng dÉn häc sinh héi tô t¹i ®©y ®Ó vµo b¸i
®−êng kÝnh lÔ Khæng Tö. Danh hiÖu H−¬ng cèng vµ Sinh ®å ®−îc ban cho nh÷ng ng−êi tróng khoa thi H−¬ng. N¨m 1446, b¾t ®Çu khëi lÖ x−íng danh ®¨ng khoa vµ lÔ vinh quy b¸i tæ. N¨m 1484, khëi tôc kh¾c bia ®¸ ghi danh tiÕn sÜ, ghi râ tªn tuæi vµ thø bËc ®ç ®¹t l−u danh mu«n thña t¹i V¨n MiÕu. C¸c ®Þnh chÕ trªn vÉn ®−îc duy tr× d−íi thêi nhµ M¹c.
Sang thêi Lª Trung H−ng, n¨m 1533, cã mét sè c¶i c¸ch nh− thiÕt lËp ng¹ch quan TÕ töu vµ T− nghiÖp. H»ng th¸ng cã k× kh¶o chøng gäi lµ TiÓu TËp, 3 th¸ng gäi lµ §¹i TËp. N¨m 1734, triÒu vua Lª ThuËn T«ng, TrÞnh Giang cÊm nhËp ®iÓn tÝch Trung Hoa vµ ra lÖnh kh¾c v¸n in méc b¶n t¹i ViÖt Nam. VÒ thi cö, n¨m 1554 më khãa ®Çu vµ sau ®ã bÊt th−êng l¹i më mét sè chÕ khoa ®Æc biÖt. Khoa thi Héi ®Çu tiªn ®−îc tæ chøc vµo n¨m 1590 vµ kÓ tõ ®©y cø 3 n¨m l¹i cã mét k× thi H−¬ng. Tuy nhiªn, c¸c k× thi nµy vÉn kh«ng tæ chøc ®−îc ®Òu. M·i tíi n¨m 1664 vµ 1678 míi lÇn l−ît xÐt l¹i cho thi Héi vµ thi H−¬ng.
Sang thÕ kØ XIX ®Çu thÕ kØ XX, vua Minh M¹ng (1820 - 1840) ý thøc râ rµng Nho häc, Nho sÜ vµ Nho gi¸o lµ chç dùa t− t−ëng x· héi cña nhµ n−íc phong kiÕn
®· chÊn chØnh chÕ ®é gi¸o dôc khoa cö, tæ chøc thi tiÕn sÜ, chÊn chØnh c¸c khoa thi cö nh©n, t¹o quy cñ cho ®êi sau. Minh M¹ng vµ Tù §øc lµ hai vÞ vua sïng kÝnh Nho häc, ®Æc biÖt lµ ®Ò cao tinh thÇn Nho häc thêi vua Lª Th¸nh T«ng.
Vµo thêi ®iÓm nµy, chñ nghÜa t− b¶n Ph−¬ng T©y ®· x©m nhËp ViÖt Nam, cô thÓ lµ tinh thÇn vµ v¨n hãa Ph¸p. Nh÷ng trµo l−u t− t−ëng míi ®· th©m nhËp trong x· héi ViÖt Nam tõ Nam ra B¾c. §Ó kh«i phôc l¹i Nho häc vµ Nho gi¸o, nhiÒu nhµ Nho ®· nh¾m vµo tinh thÇn vµ h×nh thøc Tam gi¸o (Nho - PhËt - §¹o) lÊy Nho gi¸o lµm t− t−ëng chñ ®¹o.
NhiÒu nhµ Nho còng h−íng t©m quay l¹i PhËt gi¸o vµ §¹o gi¸o. Hä thÓ hiÖn h−íng t©m qua c¸c bµi minh v¨n ë chu«ng, kh¸nh, bia ®¸ trong c¸c ®×nh,
®Òn, chïa, V¨n MiÕu, Vâ MiÕu, V¨n Tõ, V¨n ChØ… §©y lµ t− t−ëng ch¸n ch−êng
®¹o Nho, muèn quay l¹i dung hîp víi c¸c h×nh thøc t«n gi¸o kh¸c chøa ®ùng tinh thÇn t©m linh ®Ó t¹o nªn mét t«n gi¸o míi mµ chóng ta th−êng gäi lµ Tam gi¸o
®ång t«n. Thø t«n gi¸o nµy håi ®ã thiÕu søc sèng cña néi dung mµ chØ ®äng l¹i trªn ®iªu kh¾c, kiÕn tróc ®×nh, chïa, ®Òn, miÕu chø kh«ng kÕ nèi ®−îc tinh thÇn vµ c¸c h×nh thøc thi cö nh− ngµy x−a.
C¸ch m¹ng th¸ng T¸m n¨m 1945 thµnh c«ng, vua B¶o §¹i tho¸i vÞ, chÊm døt chÕ ®é phong kiÕn ë ViÖt Nam ®ång nghÜa víi viÖc hÖ t− t−ëng Nho gi¸o ë ViÖt Nam còng kÕt thóc.
2.
2.
2.
2. ýýýý kiÕn vÒ kiÕn vÒ kiÕn vÒ kiÕn vÒ b¶o tån côm di s¶n v¨n b¶o tån côm di s¶n v¨n b¶o tån côm di s¶n v¨n b¶o tån côm di s¶n v¨n hãa Nho,
hãa Nho, hãa Nho,
hãa Nho, PhËtPhËtPhËtPhËt ë Luy L©u x−aë Luy L©u x−aë Luy L©u x−aë Luy L©u x−a
VÒ Luy L©u th¨m c¸c ng«i chïa cã danh tiÕng vµo lo¹i cæ nhÊt ViÖt Nam, thÊy ë c¸c ng«i chïa nµy, PhËt §iÖn ®−îc bµi trÝ kh¸c h¼n so víi c¸c ng«i chïa ë ®ång b»ng B¾c Bé. Tam B¶o chÝnh ë trong cung cÊm thê Ph¸p V©n gäi lµ Tam B¶o néi. T¹i ®©y, t−îng ®−îc ®Æt ë t− thÕ ngåi trong kh¸m kiÖu cã m¸i che h×nh mui thuyÒn, c¸c cöa
®−îc kÐo kÝn b»ng nh÷ng tÊm lôa mÇu ®á.
T−îng ®−îc t¹o h×nh theo d¹ng mét n÷
thÇn, ®Çu ®éi mò ThÊt PhËt h×nh 7 c¸nh sen c¸ch ®iÖu, mçi c¸nh sen lµ mét h×nh
§øc PhËt, trang trÝ hoa v¨n ®¬n gi¶n, tinh tÕ. T−îng ë t− thÕ ngåi xÕp b»ng trªn ®µi h×nh hoa sen, tay ph¶i duçi th¼ng, khuûu tay gËp l¹i, lßng bµn tay h−íng ra phÝa tr−íc víi ý nghÜa hµng phôc ma. Tay kia ngöa h−íng lªn trªn lµ biÓu t−îng cho sù n©ng ®ì, cøu vít mäi nçi thèng khæ cña chóng sinh ë kh¾p thÕ gian. M¾t t−îng lim dim nh×n xuèng ®Ønh mòi trong t− thÕ thiÒn ®Þnh. Tam B¶o ngoµi ®−îc bµi trÝ hÖ thèng t−îng PhËt ®¬n gi¶n ®Ó tiÖn cho d©n
®Õn lÔ b¸i, gäi lµ Ngo¹i Tam B¶o. C¸c chïa Ph¸p V©n, Ph¸p Vò, Ph¸p L«i, Ph¸p §iÖn
®−îc bµi trÝ PhËt §iÖn theo h×nh thøc nµy ngay tõ buæi ®Çu PhËt gi¸o du nhËp ViÖt Nam, ®Õn nay, c¸c PhËt §iÖn nµy vÉn cßn gÇn nh− nguyªn vÑn. §©y lµ tÝn ng−ìng cã nguån gèc tõ vïng D©u Siªu Lo¹i (ThuËn Thµnh, B¾c Ninh) vµo thêi SÜ V−¬ng, nh÷ng chïa thuéc s¬n m«n D©u th−êng cã hai Tam B¶o/PhËt §−êng lµ rÊt hiÕm. §ã lµ nh÷ng di s¶n minh chøng cho sù héi nhËp v¨n hãa ViÖt Nam víi ®¹o PhËt tõ ngµy ®Çu du nhËp.
Cßn vÒ miÕu thê SÜ V−¬ng (ng−êi d©n ë ®©y gäi lµ ®Òn thê SÜ NhiÕp) täa l¹c trªn khu ®Êt h×nh mui rïa. PhÝa ®Çu miÕu thê cã ng«i mé (ng−êi d©n gäi lµ l¨ng SÜ NhiÕp), cá d¹i còng phñ kÝn.
Trong miÕu cã nh÷ng hiÖn vËt quý, s¬n son thiÕp vµng do ng−êi x−a t¹o t¸c nh−
b¸t böu, chÊp kÝch, tµn läng, c©u ®èi, hoµnh phi cã dßng ch÷ Nam Giao Häc Tæ. ý t¸c gi¶ muèn nãi ë ®©y lµ miÕu thê vµ l¨ng SÜ NhiÕp trong tæng thÓ di s¶n v¨n hãa vËt thÓ ë Luy L©u x−a, cÇn ph¶i
®−îc trïng tu vµ b¶o tån. Bëi ®©y lµ mét minh chøng cho sù du nhËp Nho gi¸o, PhËt gi¸o vµo ViÖt Nam thêi k× ®Çu C«ng nguyªn./.
