ll "manh tra ' L^ I CHI'NH
THANH TRA TAI CHINH GOP PHAN THU NGAN SACH NHA NlHOTC BEN VIJNG
- ThS. TRAN HUY I R U O N G Pho Chdnh Thanh tra Bo Tdi chmh
Vai tro cua thanh tra tai chinh doi vdi qudn iy ngan sdch nhd nudc Thanh tra, l^iem tra tdi chinh Id mdt cdng cu quan trong trong quan I5? tdi chinh nha nude, Ndm 1945, chl 3 thdng sau khi thdnh lap Bd Tdi ehinh, Bd trudng Bd Tdi chfnh Pham Vdn Dong da k j Nghj dinh sd 56/TC ngay 20/11/1945 cCf dng Ld Trdn Q(tc Idm Tdng Thanh tra Tdi ehfnh, day duoc ddnh ddu nha Id budc khdi dau cho vide ra ddi he thdng Thanh tra Tdi ehinh sau nay.
Ngdy 29/5/1946 ChCi tjch Hd Chi Minh k^- Sac lenh sd 75-SL qui cfinh td chdc bd may Bd Tdi chinh, tai Bieu 1 vd Didu 6 qui djnh thdnh Idp Nha Thanh tra Tai ehinh, bang vdn ban ndy, Chi'nh phii Viet Nam Dan chi!i Cdng hda dd chfnh thijte eho ra ddi va edng nhdn su tdn tai can thiet ci!ia hd thdng Thanh tra Tdi chfnh. Tiep dd CtiCi tjch Hd Chf Minh k^ Sac Idnh sd 159/SL ngdy 14/4/1948 an djnh nhidm vu ei!ia Nha Tdng Thanh tra Tdi ehinh, theo dd Nha cd nhiem vu: ehan chinh vd hop ly hda edng viec ke' toan cOa cdc CO quan eae cap; thanh tra kiem sodt viec thi hdnh the Id ke todn va tai chinh cCia co quan taic tiep hay gidn tiep diidi quyen dieu khien Chinh phO; dieu tra nhOng vide ed lidn quan den tdi chfnh vd kd todn de lap bang ke.
edn ndm 1956, Thanh tra Tai ehinh da phdt trien thdnh mot he thdng tit Taing uong den cdc Khu, Tinh, Thdnh phd trong ea nudc.
TCrdd ddn nay, trai qua 68 ndm Thanh tra Tai chinh dd ngdy edng cCing cd, hodn thien vd phdt trien tren eae phuong dien phdp ly, eO ca'u td ehuic, qui trinh nghidp vu, sd luwng, chdt luong can bd thanh tra.
Hidn nay he thdng thanh tra tdi chinh dUOc to chifc va hoat ddng theo qui djnh tai cde vdn ban phap luat sau:
Nghj djnh sd 82/2012/ND-CP ngay 9 thang 10 ndm 2012 eiia Chfnh phii ve td ch&c vd hoat ddng Thanh tra Tdi ehfnh. Cde td ehCfc Thanh tra Tdi chinh vd cO quan thuc hidn chCfc ndng thanh tra tdi chfnh duoc thdnh lap td Tmng uong den cap huyen, bao gdm:
Thanh tru Bd Tdi chmh
Thanh tra vide thuc hien chinh sdeh phdp ludt ve tai chi'nh eiia ede co quan, td chCie thude pham vi quan!;? nhd nudc eOa Bd Tdi diinh. Ddi tuong thanh tra Id eo quan quan 1^ ngdn sdch nhd nudc, edc Tdp dodn, Tdng cdng ty, Cdng ty nhd nude do Chi'nh phii, Bd thdnh lap, cac eo quan hdnh ehinh, ddn vj s u nghiep, d u d n dau t u . . .
TTianh tra Sd Tdi ehfnh iJnh, thdnh phd tafc thudc Trung uong.
Thanh tra viec thuc hien chinh sach phap ludt ve tdi chfnh cOa ede ed quan, td chdc thudc pham vi quan ly nhd nude cCia UBND tinh, thdnh phd tn/c thude TU. Ddi tUong thanh tra Id cd quan quan ly ngan sdch nhd nude d S\a phuong, edc doanh nghiep cd vdn dau tu ciia nhd nudc do chinh quyen dja phUdng thanh lap, cdc eO quan hanh chinh, ddn vj sU nghidp, d u d n dau tu thugc quyen quan ly cOa ehfnh quyen dai phiidng...
Cac cd quan dUde giao thuc hien chiie ndng thanh tra chuyen ngdnh:
- Thanh tra chuyen ngdnh Thue dUdc thdnh lap tai Tdng cue Thue, Cue Thue tinh, thdnh phd tn/c thudc TU, Chi cue Thue huyen, thi xd, thdnh pho thudc tinh, cd nhiem vu thanh tra viec chap hdnh phdp ludt chuyen ngdnh ve thue' ndi dja {thue gia tri gia tdng, thue thu nhdp doanh nghiep, thue tieu thu dac biet, thue tdi nguyen, thue mdi tn/dng...).
- Thanh tra chuyen nganh Hai quan dUdc thanh lap tai Tdng cue Hai quan, Cue Hai quan tinh, khu vuti, cd nhiem vu thanh tra viec chap hdnh phdp ludt ve thue xua't khau, thue nhap khdu, thue gia tri gia tdng, thue tieu thu ddc biet.
Ngoai ra cdn cd cdc cd quan Kho bac Nha nude, Uy ban Chdng khodn Nhd nUdc, Tdng cue DU tru". Cue Quan ly gidm sat bao hiem cung dUdc giao thiic hien ehCrc nang thanh tra chuyen ngdnh.
Luat Ngdn sdch Nhd nUdc sd01/2002/QH11 Nhiem vu, quyen han ciia Bd Tai chfnh' Thanh tra, kiem tra tdi chfnh - ngdn sdch, xij* ly hodc kien nghj cap cd tham quyen xCf ly thee quy djnh ciia phap luat dd'i vdi cdc vi pham ve che' dp quan ly tai ehinh - ngdn sdch cua cac bd, cd quan ngang bd, cd quan thudc Chinh phu, cd quan khac d Trung Udng, cac dja phUdng, edc to chLfc kinh te, ddn vj hanh ehinh, ddn vj sU nghiep va cdc ddi tUdng khde cd nghTa vu nop ngan sdch nha nudc va stf dung ngdn sdeh nha nUdc.
Thanh tra Tai chinh cd nhiem vu thanh tra viec chap hdnh phdp ludt ve thu, chi vd quan ly ngdn sdch, quan ly tai san nha nudc ciia td chut, cd nhdn.
Khi thiic hien thanh tra, Thanh tra Tdi chfnh cd quyen ydu cau cdc td chiifc, cd nhdn xuat trinh cac ho sd, tdi lieu lidn quan; neu phdt hien vi pham, cd quyen kien nghj cd quan ed tham quyen thu hdi vao ngan sdeh nha nude nhijng khoan chi sai che do, nhOhg khoan phai thu theo quy <^nh. TuJ theo tinh chat, mufc do vi pham, Thanh tra Tdi chi'nh cd quyen x&iy hodc kien nghi cd quan nha nude cd tham quyen xit ly theo quy djnh ciia phdp luat ddi vdi to chLit, ea nhdn vi pham.
ll Thanh tra
^ M l CHI'NH
Nhu vdy, eiJng vdi he thdng edc vdn ban phap ludt ve thanh tra, thi he thdng eae vdn ban phdp ludt chuyen nganh ve tai ehinh cung da qui dinh tUdng ddi ddy dO, rd rang ve chCrc ndng, nhiem vu ciia he thdng Thanh tra Tdi chinh. Trong dd, ben canh nhiem vy thanh tra, ki^m tra giam sat viee sir dung ngdn sdeh nhd nudc diing ehe do, tiet kiem vd hieu qua, thi nhidm vu dam bao thu diing, thu du, thu kip thdi cdc khoan phai thu vdo ngan sdeh cung Id met nhiem vu trong tdm, khdng the thidu trong cdc hoat ddng thanh tra, kiem tra tai chinh.
Cac td churc cd nhiem vu lien quan trUe tiep ddn quan ly, khai thac ede ngudn thu cho ngdn sdch nhd nudc cd:
Thanh tra Bd Tai chinh, Thanh tra Sd Tdi chinh tinh, thdnh phd, Thanh tra Thue, Thanh tra Hai quan.
Nhiifng d o n g gop thu'c t i e n c u a h o g t d o n g k i e m t r a , t h a n h t r a t d i c h i n h doi vdi t h u n g o n sdch n h d nudc
Trong nhdng ndm qua, he thd'ng Thanh tra Tdi ehinh da gdp phan khdng nho trong thuc hien nhiem vu ngan sach nha nUdc, Qua cdng tac thanh tra, kiem tra tdi chinh da td'ng hop, danh gia mot each toan dien cdng tac quan ly tai chinh ve thu. chi ngan sach nha nUdc, ddng thdi qua dd de xuat, kien nghi sufa dd'i nhutig chinh sach che do khdng cdn phu hop nham gop phan khai thdc day du cac ngudn thu, kiem seat chdt che cac khoan chi.
Diem lai ket qua thanh tra, kiem tra tai chinh mdt so nam gan day cho thay, hang ndm cdc td chire Thanh tra Bd, Thanh tra Sd vd ddc biet Id Thanh tra Thue da phdt hien va kien nghj thu ndp bd' sung vdo ngdn sach nhd ni/dc hang ngan ty dong, ddng thdi cung kien nghi giam chl ngan sach nhd nudc ddi vdi cac khoan chi khdng dung, khong du dieu kien...
Nam 2011, ket qua thanh tra, kiem tra da phat hien va l^ien nghi tang thu ngdn sach nhd niidc tren 7.700 ty ddng, trong dd: Thanh tra Bd 1.000 ty ddng, Thanh tra Thue 6.600 ty dong, Thanh tra Hai quan 128 ty ddng.
Ndm 2012, ket qua thanh tra, kiem tra dd phdt hien va kien ngh; tang thu ngan sach nha nUdc tren 17.000 ty ddng, trong do: Thanh tra Bd 988 ty dong, Thanh tra Thue 16.000 ty dong, Thanh tra Hai quan 523 ty ddng.
6 thang dau ndm 2013 ket qua thanh tra, kiem tra dd phat hien va kien nghj tdng thu ngdn sach nha nude gan 3-500 ty ddng, trong do: Thanh tra Bd 60 ty ddng, Thanh tra Thue 2 900 ty dong, Thanh tra Hai quan 4 7 9 1 / dong.
Danh gia mot sd tac ddng ciia ket qua thanh tra tdi chinh den viec thu ngan sach nha nude.
Mdt la, trong Iinh viic quan ly, dieu hanh ngdn sach:
hang ndm ca quan Thanh tra Tai chinh thudng tien hdnh thanh tra viec quan ly, dieu hdnh ngan sdeh cap tinh, cap huyen. Ngi dung thanh tra tap tmng vao ba khau eiia chu trinh ngdn sdch: Lap dutoan, thuc hien dii toan vd quyet todn ngdn sach. Tir viec so sanh, danh gid tinh hinh lap dii toan va thiie te thiic hien du toan ngdn sdch lien tue
qua mdt s6 ndm dd ehl ra dUCto nhCmg tdn t^i trong xdy dung dii todn thu - chi khdng sdt thuti te, khdng bao quat dutic cde ngudn thu vd nhdt Id viee du bao cac ngudn thu cdn ed khodng each Idn g\ita ki hoach va thub tien. Kit qua thanh tra cung ehl ra vide thidu Id trinh vd ehdm ban hdnh edc khung gia, bilu gid tfnh thu^ddi vdi tdi nguydn, khodng sin, ddt dai cijng Id mdt nguyen nhdn dan ddn viec Idp kd hoaeh thu ngdn sdeh khdng vQng ehac, thi^
ddi han vd tnie tidp anh hudng ddn cac ddi tUdng chju tac ddng eiia nhUhg khoan thu ndy tren ea hai phudng didn:
Idp ke hoach san xuat, kinh doanh va ke hoach thu ndp ngdn sdch nhd nude.
Hdi Id, trong ITnh vUC thu thue ddi vdi doEiph nghiep:
Cdc cd quan Thanh tra Tdi ehfnh. Thud, Hai quan hang ndm tidn hdnh thanh tra, ki^m tra thud, tdi chinh ddi vdi hang chuc nghin doanh nghidp. Ndm 2011 kilm tra, thanh tra khoang 37.000 doanh nghidp, ndm 2012 khoang 53.000 doanh nghidp, 6 thdng dau ndm 2013 khoang 19.000 doanh nghidp (dat khoang 30% ke hoach). Sd lieu truy thu ve thue qua thanh tra, kilm tra ho sd khai thue tai ed quan vd tai tru sd ngudi nop thud cho thay, trong ba ndm gan day, sd thue tnjy thu ngay cdng tdng nhanh, ndm sau cao gap ddi ndm trUdc. Vide cac doanh nghiep ke khai, bdo edo khdng ehinh xac, khong day du sd phai nop ngdn sdch ndu tren cd anh hu6ng khdng nho den lap dii todn ngdn sdeh nhd nudc hdng nam vd nhdt Id qua trinh hoach dinh ehinh sdch kinh te, chinh sdch thue de tao ngudn thu dn djnh, chdc chan trong ngdn han cung nhu trong tUdng lai xa.
Ba la, tinh trang mdt sd don vi su nghiep tii chfl ve tai chfnh chua hach todn. bdo edo day dii sd thu tCf phf, le phf, sd thu edn doi trong ngudn kinh phi dii toan dan den khdng phan anh day du ngudn thu ngdn sdeh phdt sinh tren dja ban, ldm anh hudng den can ddi ngdn sach chung, anh hudng den lap ke' hoach ngdn sdch ngdn han vd trong thdi ky on djnh ngdn sach.
M o t so d e x u d t d o i m d i , h o d n thien thanh t r a t d i c h i n h n h d m g o p p h d n t h u ngdn sdch n h d nildc b e n v i h i g
Thanh tra Tai chinh trong nhiing nam qua da khong ngdng phdt trien ea ve chieu rdng vd chieu sau, luc luong lam cdng tac thanh tra ngay cdng dUde chuyen mdn hog, chuyen nghiep vd cd nhieu ddi mdi trong nghidp vu ttianh tra, kiem tra. edc dieu kien ve eo sd vdt chat phuc vu cho hoat ddng thanh tra, kiem tra ti^ khdu quan ly, gidm sdt d^
tUdng den khdu lap ke hoach thanh tra, kiem tra dd diKB tdng cudng. Oe hoat ddng thanh tra, kiem tra tdi ehfnh dap ling ngdy cang tdt hdn cho hoat ddng quan ly tdi chinh, quan ly ngan sdeh nhd nudc, de xuat mot sd giai phap nhu sau:
- Tiep tuc kien todn he ttiong Thanh tra Tai chinh tiJ Trung UOng den dia phUdng.
Thuc te hien nay ed nhieu td chute Thanh tra Sd Tai
^ Thanh tra ' L ^ I CHI'NH
chfnh duoc bien chd rdt ft can bd, ed nhOng ndi chi bd trf 4 den 5 ngUdi, ddy Id mdt khd khdn rat Idn cho td chdC mot eude thanh tra ddc lap hodc td chdc thanh tra theo chuyen de. Qo\ vffl he thdng Thanh tra Thue cung bd tri cdng diOe lam cdng tdc thanh tra cxin ehud tuong ximg vdi nhu cau thanh tra, k i l m tra, t h i hien d vide sd lUdng ngu£fi nop thue Id doanh nghidp hang ndm tdng them khodng 15%, Tdng sd doanh nghiep tfnh den thdi d i l m 31/12/2011 trdn pham vi ed nude tdn tai ve mdt phdp ly Id 541.103 doanh nghidp (Ngudn: Tong cue Thdng kd 2012), qui md vd doanh sd hoat ddng cung khdng ngimg dUdc md rdng, nhung s6 edng chile thanh tra vdn giu"
tudng ddi on djnh binh qudn khoang 1.300 ngudi. den e u ^ ndm 2012 cd 1.348 ngudi (Ngudn: Tdng cuc Thue), - Tdng cudng trang bj, dao tao, boi dudng nghiep vu tdi chfnh, kien th&c kinh te. xd hgi lien quan den ngudi nop thue.
De edng ch(tc lam cdng tac thanh tra cd du ndng luc, kid'n thCfC todn dien thi song song vdi viec cap nhat ve chi'nh sach che do tdi chi'nh, thue, thi can thiet phai cap nhat, trang bj them cdc kien thufc chuyen nganh san xudt, kinh doanh ciia doanh nghiep; phJong phdp danh gid, d i i bdo tdc ddng cua chinh sdch kinh te, xd hdi den hoat ddng kinh doanh ciia doanh nghiep vd nhung anh hudng den kha ndng thu, nop ngdn sach nha nUdc. Kinh nghiem thanh tra cho thay: viee am hieu qui trinh hoat ddng san xudt, kinh doanh eua doanh nghiep la vd cung quan trong, nd dd dang cho thay nhfJng khau nao, cdng dean nao thudng phdt sinh nhiing nil ro ve quan ly chi phi, gid thdnh, nil ro ve doanh thu. thu nhdp cua doanh nghiep. Nhifrig khdu nao dd bi anh hudng bdi tac ddng ben ngoai (chinh sach tdi chfnh, bien ddng xd hdi, chinh sdch kinhte....).
- Dau t u e d sd vdt chat dap Cfng yeu cau tin hoc hda, sd hda dij" lidu ngudi nop thue.
Dau tucho cdng nghe thdng tin, quan lydiJIieu ngUdi ndp thue' nhanh chdng, todn dien, di kem vdi dd Id he thdng ede tieu chf theo ddi, giam sdt, phdn loai cac dd'i tuong nop thue ed rCii ro cao, nii ro, it nii ro 6i xay dung ke hoach thanh tra, kiem tra, gidm sat kjp thdi. Dd'i vdi cac doanh nghiep ed so thu ngdn sdch Idn, kjp thdi phat hien nhOhg khd khdn, vudng mac trong kinh doanh va danh gid kha ndng thu nop ngan sdch nhd nude cua edc doanh nghiep ndy.
- Tdng cudng sii phoi hop giQia edc to chiie Thanh tra trong hoat ddng thanh tra theo chuyen de, theo vung, khu vuc kinh te.
Do ddc diem he thdng Thanh tra Tdi ehi'nh phdn cap theo bd mdy hanh ehfnh, vide xdy dyng ke hoach vd to chde hoat ddng ttianh tra ehO yeu dUde tien hanh ddc lap phuc vu nhu cau quan ly, chi dao eiia ca quan cap tren, chud cd duoc nhieu eude thanh tra td chCte theo cdc chuyen de chuydn sdu, chuyen de dien rdng cd s y tham gia, phd'i hop ciia cac td chUe Thanh tra Tdi ehfnh tU Trung
Udng den ^ a phuong, giiia cac ^ a phUdng vdi nhau.
Chfnh vi vdy ket qua thanh tra edn phdn tdn, khd cd dieu kien tdng kdt, ddnh gia sau sac, todn dien, tdng the ve viec chdp hdnh mdt hodc mdt vdi sac thue, phat hien ve khoan thu ngdn sach phdt sinh tnang tCmg ^ a phudng hay trdn cLing mdt khu vUc.
- Cd cd che dii manh dam bao eho hoat ddng phdi hdp giiia cdc cd quan Thue vdi cd quan Hai quan trong viec chia se, diing ehung dii lieu ve ngudi nop thue.
Doanh nghiep xuat nhdp khau hdng hda vd doanh nghiep kinh doanh ndi dja cd mdi lien he mat thiet vdi nhau tren vai trd la ngUdi cung ca'p hdnh hda xud't khau hodc tieu thu hdng hda nhdp khau, do vdy viec theo ddi, giam sat, ket nd'i thdng tin giC/a cdc doanh nghiep nay giiip cho cd quan Thue. Hai quan nam bat Sitae "dUdng di "
cCia hang hda, djch vu tru'dc khi den CLfa xuat khau hoac sau khi nhdp khau, kjp thdi phdt hien nhung nii ro gian ldn ve thue gid trj gia tdng dau ra (thdng qua kiem seat sd lUdng, gid ca hang hda...) va hodn thue gia tri gia tdng dau vdo.
- Doi mdi ve xdc djnh thdi ky thanh tra ddi vdi thanh tra viec thyc hien.
Trong hoat ddng thanh tra thue thi thdi ky thanh tra thue thudng Id tU3 den 5 ndm ke khai thue, trong khi dd thdi kythanh tra viec thyc hien dutoan ngan sach thudng ehl cd mdt ndm tnidc lien ke ndm tien hanh thanh tra, dieu nay Idm han che rat Idn den viec so sdnh, danh gid va dua ra nhiing nhan (^nh ve tinh hinh thiic hien dutoan ngan sdch nhd nudc qua cdc nam, nha't Id han che viec phat hien nhiing ngudn thu khdng dn dinh, nguon thu phdt sinh khdng thudng xuyen. Viec keo dai thdi ky thanh tra tir 2 den 3 ndm la can thiet, nham phat hien, danh gid tinh lien fuc, d n ^ n h cua nguon thu trong thdi ky thuc hien dy toan.
Ket qua danh gid nay se Id cO sd dir lieu quan trong dang tin cay lam tien de cho viec xdy dyng ke hoach ngdn sdch nhd nudc trung han va dai han.
Nhii vdy, vdi vj tri va vai trd la mdt khau trong chu trinh quan ly ngan sdch nha nudc, hoat ddng thanh tra tai chinh khdng chl phat huy vai trd kiem tra, giam sdt thyc hien dutoan ngdn sach, ma cdn gdp phan sCfa dd'i, xay dung ehinh sdch, che dp tdi chinh rd rang, dn djnh tao dieu kien cho phdt trien kinh te - xa hdi va thu ngdn sach nhd nudc ben vQng."
