Toång quan taøi lieäu veà
tieáp caän dòch vuï phoøng choáng HIV/AIDS vaø caùc beänh/ nhieãm truøng laây truyeàn qua ñöôøng
tình duïc ñoái vôùi nam coù quan heä tình duïc ñoàng giôùi taïi Vieät Nam
Mai Xuaân Thu (*) , Leâ Cöï Linh (**)
Tyû leä hieän maéc HIV treân theá giôùi vaø taïi Vieät Nam ñang coù chieàu höôùng gia taêng, ñaëc bieät ôû nhoùm nam coù quan heä tình duïc ñoàng giôùi (MSM) vôùi nhöõng haønh vi tình duïc khoâng an toaøn. Ñaây cuõng laø nhoùm baéc caàu laøm laây truyeàn HIV trong coäng ñoàng daân cö noùi chung vôùi nhöõng haønh vi cheùo nhö quan heä tình duïc khoâng an toaøn vôùi nöõ, tieâm chích vaø söû duïng ma tuùy hoaëc chaát kích thích. Cuøng vôùi söï gia taêng tyû leä nhieãm HIV trong nhoùm naøy thì tyû leä caùc beänh/ nhieãm truøng laây truyeàn qua ñöôøng tình duïc nhö laäu, giang mai, chlamydia ôû cô quan sinh duïc vaø haäu moân cuõng taêng moät caùch ñaùng baùo ñoäng.
Nguyeân nhaân daãn ñeán tình traïng naøy ñöôïc lyù giaûi laø do söï thieáu kieán thöùc veà phoøng choáng HIV/STI/STDs cuûa nhoùm MSM daãn ñeán nhöõng laàm töôûng, nhöõng ngoä nhaän veà nguy cô laây nhieãm, khaû naêng ñieàu trò cuõng nhö tyû leä nhieãm trong coäng ñoàng noùi chung vaø nhoùm MSM noùi rieâng. Beân caïnh ñoù, khoâng theå phuû nhaän söï haïn cheá trong vieäc tieáp caän vôùi caùc dòch vuï tö vaán xeùt nghieäm HIV/AIDS, khaùm vaø ñieàu trò STI/STDs cuûa nhoùm MSM do nhöõng raøo caûn töø söï kyø thò vaø phaân bieät ñoái xöû cuûa xaõ hoäi, taâm lyù lo sôï bieát tình traïng HIV, kieán thöùc baûn thaân haïn cheá, hieåu bieát lôïi ích cuûa caùc dòch vuï coøn chöa roõ raøng vaø taùc ñoäng cuûa chi phí xeùt nghieäm ñieàu trò. Töø nhöõng thöïc traïng treân, vieäc ñöa ra nhöõng kieán nghò nhaèm taêng cöôøng hieäu quaû caùc can thieäp daønh cho nhoùm MSM laø caàn thieát vaø neân ñöôïc chuù troïng.
Töø khoaù: MSM, STDs, HIV/AIDS, ñoàng giôùi nam
Literature Review about Access to HIV/AIDS and Sexually transmitted disease/infection prevention services among Men who have sex
with Men in Viet Nam
Mai Xuan Thu (*); Le Cu Linh (**)
HIV prevalence in the world and Viet Nam has been on an increasing trend, especially among men who have sex with men (MSM) due to unsafe sex behaviors. This is a high-risk group that may spread HIV to
1. Ñaët vaán ñeà
Ngaøy nay, tình duïc ñoàng giôùi nam laø moät vaán ñeà xaõ hoäi nhaïy caûm chöa ñöôïc chaáp nhaän ôû nhieàu neàn vaên hoùa. Tuy nhieân, cho duø ñöôïc "chính thöùc" thöøa nhaän hay khoâng thì tình duïc ñoàng giôùi nam vaãn dieãn ra taïi taát caû caùc xaõ hoäi, ôû nhieàu neàn vaên hoùa vaø ôû moïi löùa tuoåi [12]. Thuaät ngöõ "nam coù quan heä tình duïc ñoàng giôùi" (Men who have sex with men - MSM) laø thuaät ngöõ chæ haønh vi chöù khoâng phaûi moät ñaëc tính [9]. Do ñoù, nhöõng ngöôøi nam coù quan heä tình duïc (QHTD) ñoàng giôùi khoâng chæ bao goàm nhöõng ngöôøi töï nhaän laø ngöôøi ñoàng tính (gay) vaø ngöôøi löôõng tính (bisexual), maø coøn bao goàm caû nhöõng ngöôøi ñaøn oâng töï nhaän laø dò tính (heterosexual) nhöng coù quan heä tình duïc (QHTD) cuøng giôùi [4]. Noùi caùch khaùc, thuaät ngöõ naøy duøng ñeå chæ taát caû nam coù QHTD vôùi nam khoâng caàn quan taâm ñeán hoaøn caûnh hay khuynh höôùng tình duïc cuûa hoï [16].
Haàu heát ñoàng tính nam khoâng boäc loä roõ hoaøn toaøn khuynh höôùng tình duïc cuûa hoï. Theâm vaøo ñoù, haønh vi tình duïc cuûa ñoàng tính nam ñöôïc ñaëc tröng bôûi caùc hình thöùc heïn hoø keát baïn soâi noåi, QHTD vôùi taàn suaát cao, coù nhieàu baïn tình, hình thöùc quan heä
ña daïng, ít hoaëc khoâng söû duïng bao cao su vaø chaát boâi trôn. Nam giôùi thöôøng quan heä tình duïc vôùi nhau qua ñöôøng mieäng vaø haäu moân, haønh vi naøy coù theå laøm taêng nguy cô laây nhieãm HIV neáu khoâng söû duïng caùc bieän phaùp baûo veä hay söû duïng khoâng ñuùng caùch [12]. Cho duø con soá coù theå khaùc nhau giöõa caùc quoác gia vaø caùc khu vöïc, nhöng nhieàu nôi treân theá giôùi hieän vaãn chöa coù thoâng tin chính xaùc veà tyû leä naøy vì nam giôùi thöôøng khoâng töï nhaän mình laø ñoàng tính hay löôõng tính. Nhöõng ngöôøi ñaøn oâng QHTD khoâng an toaøn vôùi ñaøn oâng cuõng coù theå QHTD khoâng an toaøn vôùi phuï nöõ. Baèng caùch ñoù, hoï ñaõ trôû thaønh caàu noái laây truyeàn vi-ruùt cho caùc coäng ñoàng daân cö [19].
Töø nhöõng nhaän ñònh treân, vieäc thöïc hieän toång quan taøi lieäu veà tieáp caän dòch vuï phoøng choáng HIV/AIDS vaø caùc beänh/ nhieãm truøng laây truyeàn qua ñöôøng tình duïc ñoái vôùi MSM taïi Vieät Nam laø heát söùc caàn thieát. Toång quan nhaèm moâ taû tyû leä hieän maéc HIV/STI/STDs cuõng nhö kieán thöùc cuûa MSM vaø khaû naêng tieáp caän dòch vuï phoøng choáng HIV/STI/STDs cuûa MSM. Beân caïnh ñoù, vôùi phaàn baøn luaän vaø khuyeán nghò, toång quan ñöa ra moät soá yù kieán goùp phaàn naâng cao hieäu quaû caùc chöông trình can thieäp vaø caùc nghieân cöùu veà nhoùm MSM.
the community as the result of their risk behaviors such as: performing unsafe sex with both men and women, injecting and using drugs or stimulants. Furthermore, the prevalent rate of STDs, such as
gonorrhea, syphilis, genital or anal Chlamydia is also on the alarmingly increasing trend. This situation is explained by the lack of knowledge of MSM about HIV/STIs/STDs, leading to the misconceptions about the risk of infection, potential treatment and prevention, particularly among MSM. Besides, it is reported that there are several limitations in accessing HIV/AIDS counseling and testing services, medical examination and treatment of STIs/STDs among MSM due to barriers of stigma and discrimination in the society, the psychological anxiety about HIV status, limited knowledge, understanding of benefits of the services, as well as the costs. From this literature review, recommendations for improving effectiveness of
interventions for MSM should be made and paid attention to.
Key words: MSM, STD, HIV/AIDS, Viet Nam
Taùc giaû:
(*) CN. Mai Xuaân Thu: Tröôøng Ñaïi hoïc Y teá Coâng Coäng, ñieän thoaïi: 0935 379 517, email: [email protected]
(**) PGS.TS. Leâ Cöï Linh, Boä moân Daân soá, Tröôøng Ñaïi hoïc Y teá Coâng Coäng, email: [email protected]
2. Tyû leä hieän maéc HIV/STI/STDs cuûa MSM taïi Vieät Nam
2.1. Tyû leä hieän maéc HIV cuûa MSM taïi Vieät Nam Treân phaïm vi toaøn theá giôùi khoaûng 5% - 10%
caùc tröôøng hôïp nhieãm HIV laø do laây truyeàn qua ñöôøng tình duïc cuûa MSM [3]. Tyû leä hieän maéc HIV taïi Vieät Nam cuõng ñang coù chieàu höôùng gia taêng, ñaëc bieät ôû nhoùm MSM do nguy cô laây truyeàn HIV qua QHTD khoâng baûo veä ñaëc bieät cao. Tính toaùn cho thaáy khaû naêng nhieãm HIV cuûa MSM cao gaáp 5,5 laàn (3,4 - 9,1) so vôùi coäng ñoàng daân cö noùi chung [13]. Naêm 2006 thì Vieät Nam coù 8% MSM nhieãm HIV trong khi tyû leä nhieãm ôû ngöôøi tröôûng thaønh laø 0,4% [24] ñeán naêm 2008 thì tyû leä laø 9%
[25]. Naêm 2009 tyû leä nhieãm HIV ôû MSM taïi Vieät Nam ngang baèng vôùi tyû leä MSM nhieãm HIV cuûa toaøn chaâu AÙ laø 5% [21]. Tuy nhieân, theo soá lieäu cuûa naêm 2010, tyû leä cuûa Vieät Nam chæ coù 3% trong khi tyû leä chung cuûa chaâu AÙ laø 6% [22]. Maëc duø tyû leä naøy coù giaûm, nhöng khoâng coù nhieàu yù nghóa do côõ maãu nghieân cöùu khaùc nhau cuõng nhö söï tham gia cuûa MSM taïi Vieät Nam vaøo nghieân cöùu chung cuûa chaâu AÙ coøn haïn cheá nhöng nhìn vaøo soá löôïng MSM hieän maéc HIV thì thaáy coù söï taêng leân roõ reät giöõa naêm sau vôùi naêm tröôùc.
Khaûo saùt naêm 2006 coù 9,4% MSM taïi Haø Noäi vaø 5,3% MSM taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh nhieãm HIV [1] [27]. Khi khaûo saùt treân ñöôïc thöïc hieän laïi vaøo naêm 2009 thì tyû leä hieän nhieãm HIV trong nhoùm
MSM ñeàu treân 10% taïi taát caû caùc thaønh phoá, thay ñoåi töø 14% - 20% vaø tyû leä cao nhaát taïi Haø Noäi khi 14% MSM coù QHTD nhaän tieàn vaø 20% MSM trong nhoùm QHTD khoâng nhaän tieàn nhieãm HIV [2]. Khi so saùnh hai laàn khaûo saùt thì deã daøng nhaän thaáy tyû leä hieän nhieãm taïi thôøi ñieåm naêm 2009 cao hôn trong taát caû caùc nhoùm MSM so vôùi thôøi ñieåm naêm 2006 taïi caùc tænh thaønh khaùc nhau, baát keå MSM coù hay khoâng coù haønh vi QHTD nhaän tieàn. Cuøng vôùi QHTD khoâng an toaøn, nguy cô laây truyeàn HIV coøn cao hôn nöõa ñoái vôùi MSM coù tieâm chích ma tuùy. Tyû leä nhieãm HIV chöa hieäu chænh trong soá MSM coù nghieän chích laø 31%, cao gaáp 4 laàn so vôùi nhöõng MSM khoâng tieâm chích laø 7,3% [8]. Moät baùo caùo khaùc ñöa ra öôùc tính tyû leä nhieãm HIV trong nhoùm MSM laø 4,3% thì tyû leä nhieãm HIV trong nhoùm MSM nghieän chích ma tuùy laø 40% [26]. Vôùi nhöõng soá lieäu treân ñaây, tình hình nhieãm HIV trong nhoùm MSM ñang gia taêng vaø ôû möùc baùo ñoäng, caàn thieát phaûi coù caùc chöông trình can thieäp ñeå giaûm thieåu nguy cô laây nhieãm HIV.
2.2. Tyû leä hieän maéc beänh/ nhieãm truøng laây truyeàn qua ñöôøng tình duïc (STI/STDs) cuûa MSM taïi Vieät Nam
Taïi Vieät Nam coù raát ít soá lieäu veà tyû leä nhieãm STI/STDs ôû MSM nhöng caùc nghieân cöùu gaàn ñaây ñeàu cho thaáy tyû leä nhieãm cao ôû nhöõng ngöôøi naøy [10]. Maëc duø caùc maãu ñieàu tra coù theå khoâng ñaïi dieän heát cho toaøn boä coäng ñoàng MSM nhöng laø moät söï caûnh baùo caàn thieát ñoái vôùi caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch y teá.
Moät ñieàu tra vaøo naêm 2002 taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh coù 27%
MSM nhieãm vieâm gan B vaø 7%
MSM maéc giang mai [15], cao hôn tyû leä cuûa Phnom - Peânh laø 6% [3]. Nhieàu baèng chöùng khaùc cuõng cho thaáy tyû leä maéc STI ôû MSM taïi Vieät Nam raát cao khi 94% MSM nhieãm vi ruùt herpes vaø 11% coù döông tính vôùi xoaén khuaån giang mai [20].
Ñieàu tra naêm 2006 taïi Haø Noäi vaø thaønh phoá Hoà Chí Minh veà tyû leä hieän maéc STI/STDs cuûa MSM ñöôïc moâ taû trong baûng 2 [1]. Ñieàu tra naøy ñöôïc thöïc hieän laïi vaøo naêm 2009 thì trung bình cöù 5 MSM thì coù moät ngöôøi nhieãm ít nhaát moät trong 5 Bieåu ñoà 1. Tyû leä nhieãm HIV ôû nhoùm MSM taïi moät soá thaønh phoá
chaâu AÙ vaø Vieät Nam
STDs: giang mai, laäu sinh duïc, laäu tröïc traøng, Chlamydia sinh duïc, Chlamydia tröïc traøng [13]. Soá lieäu treân ñöôïc ñöa ra thaáp hôn so vôùi tyû leä naøy cuûa chaâu AÙ laø 24% [9]. Khi so saùnh chieàu höôùng giöõa caùc khu vöïc thì coù söï thay ñoåi traùi ngöôïc khi Haø Noäi coù söï giaûm ñaùng keå tyû leä nhieãm STI ôû caû nhoùm QHTD nhaän tieàn vaø QHTD khoâng nhaän tieàn. Tuy vaäy, cuõng caàn chuù yù raèng nhöõng tyû leä treân coù theå coù nhöõng sai soá nhaát ñònh, chæ mang tính öôùc löôïng cho quaàn theå, treân thöïc teá thì tyû leä MSM nhieãm STI coù theå cao hôn raát nhieàu.
3. Kieán thöùc vaø khaû naêng tieáp caän dòch vuï phoøng choáng HIV/STI/STDs cuûa MSM taïi Vieät Nam
3.1. Kieán thöùc veà HIV/STI/STDs cuûa MSM Maëc duø MSM coù kieán thöùc veà laây truyeàn HIV vaø STI/STDs nhöng MSM vaãn coøn coù quan nieäm sai laàm veà nguy cô caù nhaân, ñieàu trò HIV vaø tyû leä nhieãm trong soá MSM [14]. Theo khaûo saùt thì coù 67% MSM coù kieán thöùc veà con ñöôøng laây nhieãm HIV. Möùc ñoä hieåu bieát veà cô cheá laây nhieãm ñöôïc phaûn aùnh qua caùc caâu hoûi cho thaáy MSM coù kieán thöùc khaù toát song vaãn caàn coù söï naâng cao hieåu bieát nhieàu vaø saâu hôn cho hoï [18]. Nhieàu MSM tin töôûng raèng mình khoâng coù nguy cô laây nhieãm HIV vaø STI/STDs. Moät soá MSM khaùc coù caûm nhaän hoaøn toaøn sai veà söï an toaøn vì cho raèng nam QHTD ñoàng giôùi khoâng laøm laây nhieãm HIV [19]. Taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh chæ coù khoaûng moät nöûa MSM bieát raèng moät ngöôøi troâng coù veû khoûe maïnh vaãn coù khaû naêng laây truyeàn HIV hoaëc chöa coù caùch naøo chöõa khoûi AIDS, moät phaàn ba
MSM tin raèng MSM taïi Vieät Nam coù nguy cô nhieãm HIV [20]. MSM khoâng nhaän thöùc roõ nguy cô moät phaàn laø do caùc thoâng tin veà HIV/AIDS hieän nay nhaán maïnh quaù nhieàu ñeán nhoùm nghieän chích ma tuùy vaø gaùi maïi daâm khieán MSM coù nhaän thöùc sai veà nguy cô lieân quan ñeán caùc thöïc haønh tình duïc vaø baïn tình cuûa hoï [21]. Taïi Haø Noäi vaø thaønh phoá Hoà Chí Minh, tyû leä hieåu bieát ñuùng veà phoøng traùnh HIV laàn löôït laø 45,7% vaø 18,2%; cho raèng mình coù nguy cô laây nhieãm chæ coù 53,8% vaø 30,1% [11]. MSM bieát HIV coù theå laây truyeàn qua ñöôøng tình duïc aâm ñaïo vaø ñöôøng maùu, nhöng hoï khoâng bieát hoaëc khoâng tin raèng HIV coù theå laây truyeàn qua QHTD ñöôøng mieäng hoaëc QHTD haäu moân. Hoï cho raèng vieäc choïn löïa baïn tình moät caùch caån thaän seõ baûo veä hoï khoâng bò laây nhieãm HIV hoaëc nguy cô ñöôïc giaûm thieåu toái ña [22]. MSM coøn coù quan nieäm cho raèng QHTD haäu moân vaø QHTD ñöôøng mieäng coù theå an toaøn neáu ngöôøi cho xuaát tinh ra ngoaøi [23]. Coù tôùi 66% MSM ôû Nha Trang tin raèng QHTD aâm ñaïo nguy hieåm hôn QHTD haäu moân, vaø 45% khoâng bieát hoï coù nguy cô maéc HIV khoâng, 14% khaúng ñònh laø khoâng vaø 28%
traû lôøi nguy cô thaáp [24]. Caû MSM thaønh thò vaø noâng thoân ñeàu coù kieán thöùc khaù toát veà ñöôøng laây truyeàn HIV. Tuy nhieân, MSM noâng thoân coù xu höôùng tin moät caùch sai laàm raèng HIV laây qua tieáp xuùc thoâng thöôøng hôn so vôùi MSM thaønh thò [25]. Moät ñieåm ñaùng löu yù nöõa laø kieán thöùc veà STI/STDs cuõng nhö moái quan heä giöõa HIV vaø STI/STDs raát haïn cheá, haàu heát MSM quan taâm ñeán HIV hôn so vôùi STI/STDs trong khi STI/STDs coù khaû naêng laøm taêng söï laây truyeàn HIV. Ñieàu naøy ñöôïc giaûi thích do vieäc haïn cheá trong tieáp caän vôùi caùc thoâng tin caàn thieát veà HIV vaø STI/STDs [26]. Do ñoù ñaët ra löu yù ñoái vôùi caùc chöông trình can thieäp taïi Vieät Nam caàn taäp trung nhieàu ñeán STI/STDs cho MSM beân caïnh truyeàn thoâng phoøng choáng HIV.
3.2. Khaû naêng tieáp caän dòch vuï phoøng choáng HIV/STI/STDs cuûa MSM
Maëc duø MSM laø ñoái töôïng coù nguy cô laây nhieãm HIV vaø STI/STDs cao nhöng hoï laïi khoâng mong muoán nhaän dòch vuï tö vaán xeùt nghieäm HIV (XN HIV) cuõng nhö khaùm vaø ñieàu trò STI/STDs. Theo baùo caùo chaâu AÙ thì naêm 2010, Vieät Nam coù 41%
MSM chöa töøng laøm XN HIV baèng vôùi tyû leä chung Bieåu ñoà 2. Tyû leä maéc STI/STDs cuûa MSM taïi Haø Noäi vaø
thaønh phoá Hoà Chí Minh (2006)
cuûa MSM chaâu AÙ; 33% MSM ñaõ töøng laøm XN HIV trong 6 thaùng tröôùc ñoù, cao hôn tyû leä cuûa chaâu AÙ laø 26% [10]. Theo moät nghieân cöùu khaùc thì coù gaàn moät nöûa soá ngöôøi ñöôïc hoûi ñaõ ñi XN HIV (49%). Nhoùm tuoåi caøng cao caøng coù tyû leä ñaõ töøng ñi XN HIV cao hôn. Tuy vieäc XN HIV khoâng coù quan heä ñaùng keå vôùi caùc yeáu toá khaùc nhö hoïc vaán, thu nhaäp caù nhaân nhöng nhöõng MSM xuaát thaân töø gia ñình khaù giaû laïi coù tyû leä XN HIV thaáp hôn nhöõng MSM xuaát thaân töø gia ñình coù kinh teá trung bình hay gia ñình ngheøo vaø ngöôøi soáng cuøng gia ñình cuõng coù tyû leä XN HIV thaáp hôn ngöôøi soáng vôùi ngöôøi khaùc hay ñang soáng moät mình. Phaàn lôùn nhöõng ngöôøi ñi XN HIV ñeàu ñöôïc caùn boä y teá (CBYT) trao ñoåi veà nguy cô nhieãm HIV (84%), yù nghóa cuûa keát quaû xeùt nghieäm (84%), phöông phaùp phoøng traùnh HIV (85%) vaø neân laøm gì khi bieát keát quaû xeùt nghieäm (80%) [18]. Con soá naøy coù theå cao hôn tình hình chung cho MSM caû nöôùc, do taïi caùc ñòa ñieåm trong nghieân cöùu ñaõ coù nhöõng can thieäp giuùp MSM naâng cao nhaän thöùc vaø phoøng choáng HIV. Theo moät öôùc tính khaùc thì naêm 2008 coù 16% MSM thöïc hieän XN HIV trong voøng 12 thaùng tröôùc ñoù vaø bieát keát quaû [8]. Taïi Nha Trang thì chæ coù 3% MSM ñaõ töøng laøm XN HIV tröôùc ñaây [24]. Ñieàu tra naêm 2006 thì taïi Haø Noäi vaø thaønh phoá Hoà Chí Minh coù töông öùng laø 20,1% vaø 24,0% MSM ñaõ töøng XN HIV; 15,4% vaø 16,0% MSM ñaõ töøng laøm tö vaán vaø xeùt nghieäm töï nguyeän (VCT), chæ coù 7,1% vaø 2,8% ñaõ xeùt nghieäm, ñöôïc bieát keát quaû vaø tö vaán tröôùc vaø sau xeùt nghieäm [11]. Raát ít MSM bieát ñeán vaø söû duïng dòch vuï VCT. Nhieàu ngöôøi khi maéc STI/STDs thì töï mua thuoác ñeå töï ñieàu trò cho baûn thaân [23]. Ngoaøi ra, MSM cuõng thöôøng ñieàu trò STI/STDs taïi caùc phoøng khaùm tö hôn caùc phoøng khaùm coâng [21]. Nhöõng raøo caûn khieán MSM khoâng ñeán caùc dòch vuï VCT, khaùm vaø ñieàu trò STI/STDs ñöôïc ñöa ra bao goàm söï kyø thò vaø phaân bieät ñoái xöû cuûa xaõ hoäi, taâm lyù sôï bieát tình traïng HIV, kieán thöùc baûn thaân haïn cheá, hieåu bieát lôïi ích cuûa caùc dòch vuï VCT coøn chöa roõ raøng vaø taùc ñoäng cuûa chi phí xeùt nghieäm ñieàu trò [19]. Lyù do haøng ñaàu ñöôïc ñöa ra laø MSM töï kyø thò baûn thaân vaø sôï söï kyø thò cuûa CBYT cuõng nhö sôï bò coäng ñoàng phaùt hieän ra ñaëc tính tình duïc cuûa mình, noãi sôï naøy caøng gia taêng trong nhoùm boùng loä (BL) hôn laø nhoùm boùng kín (BK). Nhieàu MSM cuõng khoâng chuaån bò taâm lyù ñaày ñuû ñeå ñoái dieän vôùi thöïc teá trong tröôøng hôïp hoï nhaän ñöôïc keát quaû HIV döông tính. Ñieàu naøy caøng nghieâm troïng hôn ñoái vôùi nhöõng MSM maïi daâm vì ñieàu ñoù ñoàng nghóa vôùi vieäc hoï khoâng theå tieáp tuïc haønh ngheà.
Moät ñieàu quan troïng laø MSM khoâng tin mình coù nguy cô laây nhieãm vaø hieåu bieát veà dòch vuï VCT coøn haïn cheá. Moät soá MSM khoâng theå ñeán khaùm vaø ñieàu trò taïi caùc dòch vuï VCT vaø STI vì khoâng ñuû khaû naêng chi traû caùc chi phí. Do ñoù, vieäc phaùt trieån moâ hình phoøng khaùm thaân thieän vôùi MSM hoã trôï caùc dòch vuï VCT vaø heä thoáng MSM ñoàng ñaúng nhö ñaõ trieån khai taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh laø caàn thieát [27]. Ñaây cuõng laø moät höôùng ñi môùi caàn ñöôïc nhaân roäng ñeå taêng cöôøng söï tieáp caän cuûa MSM ñoái vôùi caùc dòch vuï VCT.
4. Baøn luaän
Vieäc thöïc hieän caùc chöông trình döï phoøng laây nhieãm HIV trong nhoùm MSM laø voâ cuøng quan troïng. Tuy nhieân treân thöïc teá, ñaây laïi laø nhoùm thöôøng khoâng loä dieän, bò kyø thò, thieáu hieåu bieát hoaëc khoâng coù ñaày ñuû thoâng tin. ÔÛ moät soá nôi, nhieàu caù nhaân vaø toå chöùc khoâng saün loøng laøm vieäc vôùi MSM.
Do ñoù, nguyeân taéc quan troïng caàn chuù yù laø taát caû caùc can thieäp daønh cho ñoái töôïng MSM caàn toân troïng tính ña daïng cuûa coäng ñoàng MSM vaø huy ñoäng söï tham gia cuûa caùc thaønh vieân nhoùm trong toaøn boä tieán trình thöïc hieän caùc can thieäp.
Vieäc tieáp caän vôùi caùc nhoùm MSM seõ hieäu quaû hôn khi söû duïng nhöõng ñieåm gaëp maët cuûa MSM, keát hôïp cuøng vôùi caùc hoaït ñoäng giaûi trí ñeå trieån khai caùc can thieäp. Trong nhöõng hoaït ñoäng naøy, caàn söï tham gia tích cöïc cuûa nhoùm ñoàng ñaúng bôûi noù coù vai troø quyeát ñònh trong vieäc tieáp caän vôùi ñoái töôïng ñích.
Beân caïnh ñoù, caùc can thieäp coù theå söû duïng internet nhö moät keânh giaùo duïc roäng raõi. Nhöõng thoâng ñieäp mang tính giaùo duïc vaø tö vaán coù theå ñöôïc phoå bieán thoâng qua internet. Nhöõng trang web ñaëc thuø cho muïc ñích naøy coù theå ñöôïc thieát keá vaø giôùi thieäu ñeán coäng ñoàng MSM. Maët khaùc, thaønh laäp caùc trung taâm vaø ñöôøng daây noùng tö vaán cho MSM laø ñieàu caàn thieát ñeå hoã trôï nhoùm nguy cô naøy. Caùc trung taâm vaø ñöôøng daây noùng caàn ñöôïc ñieàu haønh bôûi nhöõng chuyeân gia trong lónh vöïc tính duïc vaø quyeàn tình duïc, bao goàm caû tình duïc ñoàng giôùi. Beân caïnh ñoù, tö vaán vieân cuõng caàn coù nhöõng hieåu bieát veà caùc vaán ñeà phaùp luaät lieân quan ñeán baûn quyeàn coâng daân.
Moät trong nhöõng hoaït ñoäng can thieäp caàn chuù yù laø caûi thieän chaát löôïng vaø ña daïng hình thöùc phaân phoái bao cao su giuùp MSM söû duïng BCS thöôøng xuyeân hôn baèng caùch thay ñoåi quan nieäm sai laàm cuûa MSM veà nguy cô laây nhieãm HIV; taêng möùc ñoä chaáp nhaän söû duïng BCS thoâng qua söï tham
gia cuûa ñoàng ñaúng vaø caùc chöông trình tieáp thò xaõ hoäi; môû roäng maïng löôùi giaùo duïc ñoàng ñaúng vaø dòch vuï coäng ñoàng cho caùc MSM nguy cô cao ñeå phaùt trieån kyõ naêng thöông löôïng duøng BCS; trieån khai nghieâm tuùc chính saùch quoác gia quy ñònh veà vieäc caàn coù BCS ôû nhöõng cô sôû dòch vuï giaûi trí. Khoâng nhöõng chæ khuyeán khích söû duïng BCS maø caùc chöông trình can thieäp cuõng caàn chuù yù ñeán vieäc naâng cao hieåu bieát vaø khaû naêng tieáp caän vôùi chaát boâi trôn tan trong nöôùc ñeå taêng cöôøng söû duïng trong nhoùm MSM thoâng qua kích caàu vaø taêng tính saün coù cuûa chaát boâi trôn tan trong nöôùc; taêng cöôøng tieáp caän vôùi chaát boâi trôn tan trong nöôùc taïi caùc ñieåm baùn leû phi truyeàn thoáng; taêng cöôøng söï thuaän tieän trong vieäc söû duïng chaát boâi trôn tan trong nöôùc qua vieäc ñieàu chænh caùch ñoùng goùi.
Cuøng vôùi nhöõng hoaït ñoäng ñoù, vieäc khuyeán
khích xeùt nghieäm töï nguyeän vaø môû roäng tieáp caän ñieàu trò cho MSM baèng caùc dòch vuï chaêm soùc söùc khoûe tình duïc thaân thieän vôùi MSM vôùi vieäc taêng cöôøng naêng löïc cuûa caùn boä cung caáp dòch vuï VCT vaø STI/STDs ñeå nhöõng dòch vò hoï cung caáp trôû neân thaân thieän hôn; naâng cao chaát löôïng vaø söï thuaän tieän cuûa caùc dòch vuï VCT/STI/STDs cuõng laø moät trong nhöõng hoaït ñoäng caàn thieát ñeå xaùc ñònh vaø kieåm soaùt tyû leä hieän maéc HIV/STI/STDs ôû nhoùm MSM hieäu quaû hôn.
Nhöng ñieàu quan troïng ñeå thöïc hieän caùc can thieäp moät caùch hieäu quaû vaø thaønh coâng laø coäng ñoàng, ñaëc bieät laø ngöôøi laäp chính saùch, ngöôøi cung caáp dòch vuï coâng, giôùi truyeàn thoâng ñaïi chuùng vaø gia ñình cuûa MSM caàn coù caùi nhìn tích cöïc vaø bình ñaúng hôn ñoái vôùi MSM ñeå taêng cöôøng söï tieáp caän cuûa hoï vôùi caùc chöông trình can thieäp giaûm thieåu nguy cô treân.
Taøi lieäu tham khaûo
Tieáng Vieät
1. Boä Y teá, Keát quaû chöông trình giaùm saùt keát hôïp haønh vi vaø caùc chæ soá sinh hoïc HIV/STI (IBBS) taïi Vieät Nam 2005 - 2006. 2006.
2. Boä Y teá, Cuïc Phoøng choáng HIV/AIDS, and Vieän Veä sinh Dòch teã Trung öông, Keát quaû chöông trình giaùm saùt keát hôïp haønh vi vaø caùc chæ soá sinh hoïc HIV/STI (IBBS) laàn thöù 2 taïi Vieät Nam 2009. 2009.
3. Griensven, F.v., Dòch teã hoïc veà HIV vaø STI ôû nhöõng ngöôøi ñoàng tính nam (MSM) taïi Tieåu vuøng soâng Mekong (GMR):
Chuùng ta bieát nhöõng gì? 2005, Boä Y teá Coâng coäng Thaùi Lan, Toå chöùc CDC Hoa Kyø.
4. Jenkins, R.A., Khaùi nieäm MSM vaø Tình duïc Nam giôùi ôû Ñoâng Nam AÙ. 2005, Trung Taâm Kieåm soaùt vaø Phoøng ngöøa Dòch beänh Atlanta, Hoa Kyø.
5. Khuaát, T.H., B.D. Leâ, and T.L. Vuõ, Nam coù quan heä tình duïc vôùi nam ôû Haø Noäi: Ñaëc ñieåm xaõ hoäi vaø nhöõng vaán ñeà veà söùc khoûe tình duïc. 2005, Vieän Nghieân cöùu Phaùt trieån Xaõ hoäi:
Haø Noäi.
6. Toå chöùc Söùc khoûe Gia ñình Quoác teá taïi Vieät Nam (FHI/Vietnam), Keá hoaïch Hoã trôï khaån caáp cho Phoøng choáng
HIV/AIDS cuûa Toång thoáng Hoa Kyø (PEPFAR), and C.q.P.t.Q.t.H.K. (USAID), Trao ñoåi vôùi nam tình duïc ñoàng giôùi: Caùc quan ñieåm cuûa hoï veà thay ñoåi haønh vi ñeå döï phoøng HIV. 2008.
7. Tröông, T.M., T.T. Toân, and D. Colby, Haønh vi tình duïc ñoàng giôùi vaø nguy cô laây nhieãm HIV taïi khu vöïc noâng thoân tænh Khaùnh Hoøa - Vieät Nam, in Giôùi, Tình duïc vaø Söùc khoûe tình duïc. 2006, Nhaø xuaát baûn Theá giôùi: Haø Noäi.
8. Tröôøng Ñaïi hoïc Y Haø Noäi and S. Tröôøng Ñaïi hoïc New South Wales, Autralia, HIV/AIDS vaø caùc Trung taâm Giaùo duïc Lao ñoäng Xaõ hoäi ôû Vieät Nam: Nhu caàu, söï löïa choïn vaø chaêm soùc veà söùc khoûe sinh saûn, söùc khoûe tình duïc cuûa hoïc vieân Trung taâm giaùo duïc lao ñoäng xaõ hoäi cuøng baïn tình cuûa hoï. 2009.
9. Vieän Nghieân cöùu Phaùt trieån Xaõ hoäi, Tìm hieåu vaø giaûm kyø thò lieân quan ñeán nhoùm nam quan heä tình duïc ñoàng giôùi vaø HIV. 2010, Haø Noäi.
10. Vuõ, N.B. and P. Girault, Ñoái maët vôùi söï thaät: Tình duïc ñoàng giôùi nam (MSM) vaø HIV/AIDS ôû Vieät Nam, in Giôùi, Tình duïc vaø Söùc khoûe tình duïc. 2005, Nhaø xuaát baûn Theá giôùi:
Haø Noäi.
11. Vuõ, M.L.v.n.n.c., Tình duïc ñoàng giôùi nam taïi Vieät Nam - söï kyø thò vaø heä quaû xaõ hoäi. 2009, SHAPC, Ford Foundation.: Haø Noäi.
12. Winder, R., HIV vaø nam giôùi coù quan heä tình duïc ñoàng giôùi ôû khu vöïc Chaâu AÙ - Thaùi Bình Döông. 2006.
Tieáng Anh
13. Beyrer, C., HIV/AIDS epidemics among men who have sex with men (MSM) in Africa, Asia, Latin America and the Caribbean, and the CIS. 2008.
14. Colby, D., HIV Knowledge and Risk Factors among Men who have Sex with Men in Ho Chi Minh City, Vietnam.
2003.
15. Colby, D., H.N. Cao, and S. Doussantousse, Men who have sex with men and HIV in Vietnam: A review. 2004.
16. (FHI), F.H.I., Reaching Men Who have Sex with Men in Ho Chi Minh City: Sexual Identities and HIV Preventuon Opportunities. 2005.
17. Family Health International (FHI), Minimum package for HIV prevention interventions targeting men who have sex with men in Ho Chi Minh City, Vietnam. 2006.
18. Hang, T.X.L., et al., Formative Assessment of Men Having Sex with Men in Can Tho Province, Vietnam. 2005.
19. ICAAP, Men who have sex with men (MSM) in Vietnam - The regional picture. 2009.
20. ICAAP, Injection drug use (IDU) a major risk factor for HIV infection among Men who have sex with men (MSM) attending an outpatient clinic in Vietnam. 2007.
21. Koe, S., MSM Sex Survey. 2009.
22. Koe, S., Asia Internet MSM Sex Survey. 2010.
23. Ton, T.T. and D. Colby, HIV prevalence and risk factors among MSM in Khanh Hoa province. 2005.
24. Treat Asia and a.-t.F.f.A. Research, MSM and HIV/AIDS risk in Asia: What the Fueling the Epidemic Among MSM and How Can It be Stopped? 2006.
25. Vu, N.B., Key issue in MSM and HIV Programming in Vietnam. 2008.
26. Wijngaarden, J.W.d.L.v., Exploring factors and processes leading to HIV risk among the most vulnerable children and adolescents in Vietnam. 2006.
27. World Health Organization, Health sector response to HIV/AIDS among Men who have sex with men: Report of the consultation. 2009.
