Sex Reversal, Broodstock Management and Seed Production of Tiger Grouper (Epinephelus fuscoguttatus)

(1)

CHUYÓN §æI GIíI TÝNH, NU¤I Vç THμNH THôC, SINH S¶N Vμ

¦¥NG NU¤I THμNH C¤NG C¸ SONG V»N

(

Epinephelus fuscoguttatus

) Sex Reversal, Broodstock Management and Seed Production of Tiger Grouper

(Epinephelus fuscoguttatus) Lê Xân, Nguyễn Hữu Tích, Nguyễn Đức Tuấn

Viện nghiên cứu Nuôi trồng thuỷ sản I. Đình Bảng, Từ Sơn, Bắc Ninh Địa chỉ email tác giả liên hệ :[email protected]

Ngày gửi đăng : 02.02.2010 ; Ngày chấp nhận : 10.03.2010

TÓM TẮT

Cá Song vằn (Epinephelus fuscoguttatus Forsskal 1775) là loài cá rạn san hô có giá trị kinh tế cao. Tổng số 250 con cá bố mẹ được tuyển chọn từ đàn cá hương nhập từ Đài Loan và Inđônexia năm 2003 và được nuôi vỗ tại Cát Bà, Hải Phòng. Sau quá trình nuôi vỗ, tỷ lệ thành thục của cá cái đạt 35% và cá đực 27%. Sử dụng hormone 17 α- Methyltestosterone chuyển đổi giới tính đạt tỷ lệ cá chuyển đổi giới tính thành đực là 28,33%. Trong điều kiện nhiệt độ từ 25 - 30⁰C, độ mặn 26 - 29 ppt, pH 7,5 - 8,3; ương nuôi sử dụng thức ăn là luân trùng, nauplius của artemia, artemia trưởng thành và thức ăn tổng hợp, tỷ lệ sống của cá sau 35 ngày ương nuôi từ cá bột lên cá hương đạt 2,8%.

Từ khoá: Cá song vằn, nuôi vỗ thành thục, sinh sản, ương nuôi.

SUMMARY

Tiger grouper (Epinephelus fuscoguttatus Forsskal 1775) is coralfish that has high economic value.

A total of 250 broodstock were selected from the introduced fingerling stock in Catba, Haiphong which were introduced from Indonesia and Taiwan in 2003. After five months of broodstock management, the ratios of mature were 35% for females and 27% for males. The efficiency of sex reversal was 28.33%

males by using 17α- Methyltestosterone. In the nursing conditions of temperature 25 - 30⁰C, salinity 26 - 29 ppt, pH 7.5 - 8.3, feeding with rotifer, nauplius of artemia, adult of artemia and artificial diet, the survival rate of nursing from newly hatched larvae to fry of 35 days old was 2.8%.

Key words: Broodstock management, nursing, spawning, tiger grouper.

1. §ÆT VÊN §Ò

Ç Song v»n, miÒn Nam gäi lμ ç Mó cäp hay ç Mó hoa n©u, tªn tiÕng Anh lμ Tiger Grouper hay Flowery Cod; tªn khoa häc lμ Epinephelus fuscoguttatus Forsskal 1775. Ç Song v»n ph©n bè chñ yÕu ë vïng biÓn nhiÖt ®íi ch©u ¸ – Th¸i B×nh D−¬ng, tõ vÜ tuyÕn 35⁰ B¾c ®Õn 27⁰ Nam vμ kinh tuyÕn 39⁰ §«ng ®Õn 171⁰ T©y, tõ biÓn §á ®Õn ®¶o Fiji vμ tõ b¾c Tonga ®Õn nam NhËt B¶n vμ

ë Samoa vμ Puapa New Guinea. Th−êng gÆp ç Song v»n ë çc vïng cöa s«ng vμ çc r¹n san h« cã ®é s©u ®Õn 60 m (Fishbase, 2010).

HiÖn nay, c¸ Song v»n rÊt ®−îc −a thÝch

®Ó ®−a vμo nu«i, do loμi nμy cã tèc ®é t¨ng tr−ëng nhanh, kü thuËt nu«i th−¬ng phÈm

®¬n gi¶n, gi¸ trÞ kinh tÕ cao vμ ®Æc biÖt Ýt bÖnh do c¸ cã kh¶ n¨ng kh¸ng bÖnh tèt. Trªn thÞ tr−êng Hång K«ng vμ Trung Quèc, c¸

Song v»n th−¬ng phÈm lu«n lμ mét trong

(2)

®Þnh nhÊt. Gi¸ trung b×nh cña ç nμy lu«n duy tr× ë kho¶ng 18,18 – 31,72 USD/kg (Fish Marketing Organization, 2010). §©y lμ mét loμi ç biÓn quan träng mμ çc n−íc trong khu vùc ®ang tËp trung nghiªn cøu vμ ph¸t triÓn thμnh ®èi t−îng nu«i chñ lùc.

C¸ Song v»n lμ mét ®èi t−îng nu«i triÓn väng nh−ng kü thuËt sinh s¶n nh©n t¹o c¸

Song v»n phøc t¹p h¬n so víi mét sè loμi c¸

biÓn kh¸c, míi chØ cã mét sè Ýt quèc gia thμnh c«ng trong c«ng nghÖ s¶n xuÊt gièng

®èi t−îng nμy. V× vËy, sè l−îng c¸ gièng s¶n xuÊt nh©n t¹o Ýt, ch−a ®¸p øng ®ñ cho nhu cÇu nu«i.

N¨m 1999, lÇn ®Çu tiªn §μi Loan nghiªn cøu s¶n xuÊt gièng nh©n t¹o c¸ Song v»n thμnh c«ng. TiÕp ®ã lμ Indonexia, Malaixia (2002) vμ óc (2005) víi mét sè thμnh c«ng b−íc ®Çu trong nghiªn cøu s¶n xuÊt gièng nh©n t¹o. Tuy nhiªn, quy tr×nh s¶n xuÊt gièng vÉn ch−a æn ®Þnh, tû lÖ sèng thÊp h¬n 10% ®Õn giai ®o¹n c¸ h−¬ng.

ë ViÖt Nam, ç Song v»n ph©n bè ë hÇu hÕt çc vïng biÓn, nhÊt lμ çc vïng biÓn Nam Trung Bé vμ Nam Bé nh−ng Ýt b¾t gÆp.

Cho ®Õn nay, ch−a cã c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ ®Æc ®iÓm sinh häc sinh s¶n vμ s¶n xuÊt gièng nh©n t¹o ç Song v»n nμo ®−îc thùc hiÖn. NhËn thøc ®−îc tÇm quan träng cña ®èi t−îng ç Song v»n ®èi víi chiÕn l−îc ph¸t triÓn cña ngμnh thuû s¶n ViÖt Nam trong t−¬ng lai, n¨m 2003, ViÖn nghiªn cøu Nu«i trång thuû s¶n I ®· nhËp 2000 con ç

h−¬ng (2,5 - 3 cm) tõ In®onexia vμ 1500 con

tõ §μi Loan, ®Ó t×m hiÓu ®Æc ®iÓm sinh häc, sinh s¶n, t¹o ®μn ç bè mÑ, tiÕn tíi nghiªn cøu c«ng nghÖ s¶n xuÊt gièng ç Song v»n (Lª X©n, 2004). N¨m 2007, 250 con ç bè mÑ hËu bÞ ®−îc tuyÓn chän tõ 2 nguån §μi Loan vμ In®«nexia ®· ®−îc ®−a vμo nghiªn cøu, víi môc ®Ých sinh s¶n thμnh c«ng gièng ç

Song v»n, gãp phÇn x©y dùng ®μn ç bè mÑ vμ hËu bÞ mét ®èi t−îng ç biÓn cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao phôc vô s¶n xuÊt. Bμi b¸o nμy tr×nh bμy kÕt qu¶ nghiªn cøu ban ®Çu vÒ chuyÓn giíi tÝnh, sinh s¶n nh©n t¹o vμ −¬ng gièng ç Song v»n.

2. PH¦¥NGPH¸PNGHI£NCøU

2.1. Ph−¬ng ph¸p chuyÓn giíi tÝnh Sö dông ®ång thêi 02 ph−¬ng ph¸p chuyÓn giíi tÝnh ®Ó chuyÓn giíi tÝnh mét sè c¸ thÓ, cô thÓ nh− sau:

- ChuyÓn giíi tÝnh tù nhiªn (kh«ng sö dông hormon kÝch thÝch h×nh thμnh giíi tÝnh): Trong 02 n¨m 2007 vμ 2008, 60 c¸

Song v»n c¸i cì 4 - 5 kg/con, ®−îc lùa chän ®Ó theo dâi chuyÓn ®æi giíi tÝnh tù nhiªn.

- ChuyÓn giíi tÝnh cã sö dông 17α - Methyl Testosterone (17 - MT): 60 ç Song v»n çi cì 4 - 5 kg/con, ®−îc lùa chän ®Ó chuyÓn ®æi giíi tÝnh b»ng hormon, sö dông kÕt hîp ®ång thêi 02 ph−¬ng thøc cho ¨n vμ tiªm c¬ ®Ó ®−a 17α - MT vμo c¬ thÓ ç cÇn chuyÓn giíi tÝnh. Thêi gian ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña viÖc sö dông17α- MT trong 02 n¨m, 2007 vμ 2008.

B¶ng 1. LiÒu l−îng vμ tÇn suÊt sö dông hormon 17α - MT kÝch thÝch chuyÓn giíi tÝnh cho c¸ Song v»n

Cho ăn Tiêm Liều lượng Tần suất Liều lượng Tần suất

Thời gian

(mg/kg) (Ngày/lần) (mg/kg) (Ngày/lần)

Tháng 1 – tháng 3 3,5 5 1,0 20

Tháng 4 – tháng 6 5 5 1,5 20

(3)

2.2. Nu«i vç thμnh thôc

Ç bè mÑ ®−îc nu«i trong lång cã kÝch th−íc 334 m, cì m¾t l−íi 2a = 3 cm. Nu«i vç víi mËt ®é 1,5 kg ç nu«i/m³. Thøc ¨n sö dông ®Ó nu«i vç lμ çc lo¹i ç t−¬i chÊt l−îng cao nh− ç Nh©m, ç Nôc, ç Mùc. Ngoμi ra,

®Þnh kú cã bæ sung çc lo¹i vitamin, kho¸ng chÊt. LiÒu l−îng bæ sung sÏ kh¸c nhau gi÷a çc ®μn bè mÑ vμ gi÷a çc kho¶ng thêi gian nu«i vç. KhÈu phÇn ¨n cho ç bè mÑ lμ: 3%

träng l−îng c¬ thÓ/ngμy. Thêi gian nu«i vç tõ th¸ng 1 ®Õn gi÷a th¸ng 6.

2.3. Sinh s¶n

Trong qu¸ tr×nh nu«i vç, ®Þnh kú kiÓm tra ®é thμnh thôc cña c¸ ®Ó x¸c ®Þnh thêi

®iÓm cho c¸ sinh s¶n.

X¸c ®Þnh çc giai ®o¹n thμnh thôc th«ng qua kÝch th−íc no·n bμo vμ ®Æc ®iÓm h×nh th¸i ngoμi cña tuyÕn sinh dôc. §èi víi ç çi, dïng que th¨m trøng lμ èng sillicon ®Ó th¨m hót trøng vμ ®o kÝch th−íc no·n bμo b»ng th−íc micrometer qua kÝnh hiÓn vi quang häc. Trøng thμnh thôc tèt lμ trøng t¸ch rêi nhau, trßn ®Òu, trøng chøa ®Çy no·n bμo.

§èi víi c¸ ®ùc, chän nh÷ng con khi vuèt kiÓm tra cã sÑ mμu tr¾ng ®ôc, tan nhanh trong n−íc.

Ç Song v»n bè mÑ ®ñ ®iÒu kiÖn thμnh thôc ®−îc ®−a lªn bÓ ®Î víi tû lÖ ç çi:ç

®ùc lμ 1:1.

BÓ ®Î h×nh trô trßn cã thÓ tÝch 90m³, s©u 2,5m, ®−îc ®Æt trong nhμ x−ëng cã m¸i che, cã hÖ thèng n−íc ch¶y vßng trßn. BÓ cã

®−êng dÉn ë thμnh bÓ ®Ó thu trøng ra bÓ thu vμ Êp trøng. Nghiªn cøu ®· tiÕn hμnh hai ph−¬ng ph¸p kÝch thÝch sinh s¶n: (1) kÝch thÝch sinh s¶n tù nhiªn b»ng c¸ch t¹o dßng n−íc ch¶y víi tèc ®é 20 m³/h vμ thay 300%

n−íc/ngμy; (2) kÝch thÝch sinh s¶n sö dông kÝch dôc tè HCG kÕt hîp víi LRHa, tiªm mét lÇn víi liÒu l−îng 1000UI HCG + 2 mg LRHa cho 1 kg ç çi, liÒu tiªm cho ç ®ùc b»ng so víi ç çi.

C¸ ®−îc cho ®Î ë Trung t©m Quèc gia gièng H¶i s¶n miÒn B¾c, Xu©n §¸m – C¸t

2.4. ¦¬ng nu«i Êu trïng

Trøng c¸ Song v»n ®−îc Êp t¹i Trung t©m Quèc gia gièng H¶i s¶n miÒn B¾c t¹i x·

Xu©n §¸m, C¸t H¶i, H¶i Phßng. Trøng ®−îc Êp trong bÓ 400 L, mËt ®é Êp 500 trøng/L, cã sôc khÝ ®¶m b¶o hμm l−îng oxi 5 - 6 mg/L,

®é mÆn n−íc Êp trøng æn ®Þnh 30 – 33 ppt.

Sau khi trøng në, c¸ bét ®−îc −¬ng trong bÓ dung tÝch 10 m³, ®é s©u 1,2 m, bÓ ®Æt trong nhμ cã m¸i che, c−êng ®é ¸nh s¸ng 1200 - 1500 lux, tr¸nh ¸nh s¸ng trùc tiÕp. MËt ®é Êu trïng ban ®Çu 20 - 30 con/L.

Ch¨m sãc qu¶n lý (h×nh 1): Møc n−íc cÊp ban ®Çu vμo bÓ −¬ng lμ 50% thÓ tÝch bÓ nu«i, trong giai ®o¹n ®Çu (®Õn 11 ngμy tuæi) kh«ng thay n−íc, hμng ngμy chØ thªm n−íc t¶o vμo bÓ −¬ng, b¾t ®Çu tõ ngμy thø 11 th×

thay 10 – 20% n−íc, cÊp n−íc míi s¹ch vμo bÓ −¬ng, ngμy thø 25 trë ®i th× thay 50 – 100% l−îng n−íc trong bÓ mçi ngμy; Giai

®o¹n ®Çu sôc khÝ nhÑ, tr¸nh x¸o ®éng m¹nh,

®iÒu chØnh sôc khÝ t¨ng dÇn tuú theo mËt ®é, kÝch th−íc c¸ trong qu¸ tr×nh −¬ng; ViÖc xiph«ng b¾t ®Çu tõ ngμy thø 10, xiph«ng ph¶i rÊt nhÑ nhμng, kh«ng x¸o ®éng n−íc.

Khi cho c¸ ¨n thøc ¨n c«ng nghiÖp th×

xiph«ng 2 lÇn/ngμy vμo 10h s¸ng vμ 17h chiÒu. C¸c yÕu tè m«i tr−êng ®−îc kiÓm tra hμng ngμy vμo 6 giê vμ 14 giê. Sö dông hai loμi t¶o lμ Isochrysis galbana vμ Nannochloropsis oculata ®−îc cho vμo bÓ

−¬ng Êu trïng b¾t ®Çu tõ ngμy thø 2 ®Õn ngμy thø 20 víi mËt ®é 3.10⁵ tb/mL; Lu©n trïng ®−îc c−êng ho¸ b»ng DHA selco protein, cho vμo bÓ ngμy thø 3 khi c¸ b¾t ®Çu më miÖng vμ duy tr× mËt ®é lu©n trïng ë 10 - 15 con/mL. Thêi gian cho ¨n lu©n trïng kÐo dμi ®Õn ngμy 20; Naupli Artemia b¾t ®Çu cho

¨n vμo ngμy thø 12, cho ¨n víi mËt ®é ban

®Çu 1 - 2con/mL; Thøc ¨n tæng hîp sö dông lμ thøc ¨n cao cÊp Otohime NhËt B¶n (lo¹i C1), ®−îc b¾t ®Çu luyÖn cho c¸ ¨n vμo ngμy thø 20. Cì thøc ¨n tõ 0,2 - 0,4 mm thay ®æi

(4)

Thức ăn tổng hợp

Thay nước 50 - 100% /ngày

xiphong đáy bể 2 lần/ngày Thay nước 10 - 20%/ngày

Luân trùng 10 - 15 ct/mL

Naupli Artemia 1-2 ct/mL

B¶ng 2. LiÒu l−îng vitamin* bæ sung cho ®μn c¸ chuyÓn giíi tÝnh ®ùc b»ng 17α -MT

Vit A Vit B1 Vit C Vit E Vit TH Vit D Omega Khoáng Thời gian

(IU) (mg) (mg) (IU) (mg) (IU) (IU) (mg) Tháng 1 - Tháng 3 0 10 50 0 100 0 0 11 Tháng 4 - Tháng 6 1500 15 75 0 200 0 400 11

* Đơn vị tính dựa theo khối lượng cá bố mẹ

B¶ng 3. LiÒu l−îng vitamin* bæ sung cho ®μn c¸ chuyÓn giíi tÝnh tù nhiªn

Vit A Vit B1 Vit C Vit E Vit TH Vit D Omega Khoáng Thời gian

(IU) (mg) (mg) (IU) (mg) (IU) (IU) (mg) Tháng 1 - Tháng 3 2000 5 20 100 30 200 0 11 Tháng 4 - Tháng 6 3000 10 30 200 40 250 400 15

* Đơn vị tính dựa theo khối lượng cá bố mẹ

H×nh 1. Tãm t¾t c¸c c«ng viÖc ch¨m sãc qu¶n lý trong qu¸ tr×nh −¬ng c¸ Song v»n

2.5. Ph©n tÝch vμ xö lý sè liÖu

Sè liÖu vÒ tû lÖ chuyÓn ®æi giíi tÝnh ®−îc so s¸nh vμ kiÓm ®Þnh b»ng gi¸ trÞ ², ph©n tÝch thèng kª m« t¶ trªn phÇn mÒm Excel víi møc ý nghÜa P<0,001.

3. KÕT QU¶ NGHI£N CøU Vμ TH¶O LUËN

3.1. ChuyÓn ®æi giíi tÝnh vμ nu«i vç thμnh thôc

3.1.1. ChuyÓn ®æi giíi tÝnh

Ç Song v»n lμ loμi ç l−ìng tÝnh víi yÕu tè giíi tÝnh çi cã tr−íc, ®a phÇn ç nhá h¬n

tuæi 6⁺ lμ çi, sau ®ã mét sè ç çi chuyÓn thμnh ç ®ùc. V× vËy, trong tù nhiªn sè l−îng ç ®ùc th−êng rÊt Ýt. Trong s¶n xuÊt gièng nh©n t¹o, ®Ó cã ®ñ sè l−îng ç ®ùc ç Song v»n tham gia sinh s¶n, biÖn ph¸p kü thuËt

®Çu tiªn, quan träng lμ chuyÓn ®æi giíi tÝnh cho ç çi chuyÓn thμnh ç ®ùc.

Trong tæng sè 60 ç thÓ thÝ nghiÖm theo ph−¬ng ph¸p chuyÓn ®æi giíi tÝnh tù nhiªn cña 02 n¨m (2007 vμ 2008), cã 02 ç thÓ (3,33%) chuyÓn giíi tÝnh thμnh ç ®ùc. Trong khi ®ã, b»ng ph−¬ng ph¸p bæ sung hormone sinh dôc ®ùc 17α-MT víi 60 ç thÓ thÝ nghiÖm tû lÖ chuyÓn ®æi giíi tÝnh ®¹t 28,33%

Artemia trưởng thành

xiphong đáy bể 1 lần/ngày Tảo Nannochloropsis oculata và Isochrysis

galbana 3.10⁵tb/mL Ngày tuổi

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35

(5)

(17 c¸ thÓ) (B¶ng 4). KÕt qu¶ nμy cho thÊy, hiÖu qu¶ cña viÖc sö dông hormone sinh dôc

®ùc 17α-MT so víi ph−¬ng ph¸p chuyÓn ®æi giíi tÝnh tù nhiªn trong chuyÓn ®æi giíi tÝnh ç Song v»n. Tuy nhiªn, kÕt qu¶ cßn thÊp nÕu so víi mét sè ®èi t−îng ç kh¸c, khi tiÕn hμnh trong ®iÒu kiÖn t−¬ng tù ®èi víi ç

Song chuét (Cromileptes altivelis) vμ c¸ Song chÊm n©u (Epinephelus coioides), t¸c gi¶ ®·

thu ®−îc kÕt qu¶ t−¬ng øng lμ 96,4% (Lª X©n vμ ctv., 2009) vμ 80 - 90% (Lª X©n, 2005).

3.1.2. Nu«i vç thμnh thôc

Nu«i vç ç bè mÑ cho ®Î lμ mét trong nh÷ng kh©u kü thuËt quan träng ¶nh h−ëng rÊt lín tíi viÖc thμnh c«ng hay thÊt b¹i cña viÖc s¶n xuÊt gièng ç Song nãi chung vμ ç

Song v»n nãi riªng. Bëi v×, viÖc nu«i vç ç bè mÑ thμnh thôc cã ¶nh h−ëng tíi chÊt l−îng trøng ç ®Î ra vμ ¶nh h−ëng trùc tiÕp tíi chÊt l−îng Êu trïng trong qu¸ tr×nh −¬ng nu«i, chØ cã nh÷ng ®μn ç bè mÑ khoÎ m¹nh,

®Î ra trøng chÊt l−îng tèt míi cã thÓ ®¶m b¶o cho nh÷ng mÎ −¬ng c¸ Song thμnh c«ng.

Víi ®iÒu kiÖn ë miÒn B¾c, c¸ Song v»n cã thÓ sinh s¶n trong thêi gian tõ th¸ng 6 ®Õn th¸ng 9. Thêi gian nu«i vç ®−îc b¾t ®Çu tõ th¸ng 1.

Tû lÖ thμnh thôc kh¸ thÊp 27% ®èi víi ç ®ùc vμ 35% ®èi víi ç çi (B¶ng 5), do thêi

®iÓm tiÕn hμnh thÝ nghiÖm (mïa ®«ng 2008 - 2009), miÒn b¾c tr¶i qua mét mïa ®«ng kÐo dμi, nhiÖt ®é xuèng thÊp vμ cã nhiÒu biÕn

®éng. C¸ bè mÑ trong thêi gian ®ã l−êi vËn

®éng, ¨n rÊt kÐm vμ kh«ng ®Òu cho nªn viÖc cho ¨n hormone còng nh− thøc ¨n bæ sung lμ rÊt khã kh¨n. §iÒu nμy ®· phÇn nμo ¶nh h−ëng ®Õn qu¸ tr×nh nu«i vç vμ chuyÓn ®æi giíi tÝnh b»ng ph−¬ng thøc cho ¨n.

§iÒu kiÖn nhiÖt ®é thÊp (17,2 – 21,7^oC),

®é mÆn cao (32 – 33 ppt) lμ thêi ®iÓm çc loμi ç biÓn th−êng bÞ çc bÖnh do ngo¹i ký sinh trïng, lë loÐt vμ th−êng g©y ra tû lÖ chÕt cao, nh−ng trong thÝ nghiÖm kh«ng quan s¸t thÊy hiÖn t−îng nμy ë ç Song v»n. §iÒu nμy chøng tá chÕ ®é nu«i vç tèt vμ ph−¬ng ph¸p

kh¸ng bÖnh tèt cña c¸ Song v»n nªn tû lÖ sèng rÊt cao (100%).

3.2. Sinh s¶n vμ −¬ng nu«i Êu trïng 3.2.1. Sinh s¶n

Hai ph−¬ng ph¸p sinh s¶n tù nhiªn vμ sö dông kÝch dôc tè ®Òu cho kÕt qu¶ lμ tû lÖ

®Î cao 93,4% vμ 95,1%. Tuy nhiªn, thêi gian

®Î cña 2 ph−¬ng ph¸p lμ kh¸c nhau. Ph−¬ng ph¸p kÝch thÝch sinh th¸i cã thêi gian ®Î trøng cña ç kÐo dμi trong 5 - 7 ngμy, ph−¬ng ph¸p tiªm kÝch dôc tè thêi gian ®Î cña ç chØ trong 2 - 3 ngμy. KÕt qu¶ nghiªn cøu cho ç Song v»n ®Î tù nhiªn ë thÝ nghiÖm nμy (93,4%) cao h¬n so víi kÕt qu¶

nghiªn cøu sinh s¶n tù nhiªn ë c¸ Song chuét (20%) khi tiÕn hμnh ë ®iÒu kiÖn t−¬ng tù. KÕt hîp víi kÕt qu¶ nghiªn cøu, sö dông kÕt hîp kÝch dôc tè HCG vμ LRHa trong sinh s¶n c¸ Song chuét (92,4%) cña t¸c gi¶ trong cïng thêi gian vμ ®iÒu kiÖn cho thÊy tÝnh æn

®Þnh cña quy tr×nh c«ng nghÖ sinh s¶n nh©n t¹o c¸ Song b»ng viÖc sö dông kÝch dôc tè (Lª X©n vμ ctv., 2009).

3.2.2. Tû lÖ sèng cña c¸ Song v»n trong qu¸

tr×nh biÕn th¸i tõ ç bét lªn ç h−¬ng Ç Song v»n cã tèc ®é sinh tr−ëng nhanh vμ thêi gian hoμn thμnh biÕn th¸i ng¾n h¬n so víi mét sè loμi ç Song kh¸c nh− ç Song chuét, Song chÊm n©u. NÕu nh−

phÇn lín çc loμi ç Song ph¶i mÊt tõ 40 – 50 ngμy ®Ó hoμn thμnh biÕn th¸i th× trong nghiªn cøu ç Song v»n chØ ph¶i mÊt 35 ngμy ®Ó hoμn thμnh giai ®o¹n nμy.

Còng gièng nh− çc loμi ç Song kh¸c, trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn tõ giai ®o¹n ç

bét lªn ç h−¬ng, ç Song v»n thay ®æi rÊt nhiÒu vÒ h×nh d¹ng. Khi míi në, Êu trïng ç

trong suèt, cã tæng chiÒu dμi kho¶ng 2,8mm.

Khi ®¹t kÝch th−íc kho¶ng 4,8mm lμ lóc Êu trïng 7 ngμy tuæi, ç xuÊt hiÖn 1 gai ë l−ng vμ 2 gai ë ngùc. Çc gai nμy ph¸t triÓn dμi tèi ®a vμo kho¶ng 17 – 20 ngμy tuæi, sau ®ã çc gai nμy ng¾n dÇn vμ mÊt ®i. Ç “rông gai” thÓ hiÖn ç ®· kÕt thóc qu¸ tr×nh biÕn th¸i tõ ç bét lªn ç h−¬ng. Ç h−¬ng cã tæng chiÒu dμi c¬ thÓ 3 – 3,5cm, cã h×nh d¹ng, cÊu t¹o vμ mang ®Çy ®ñ tËp tÝnh ®Æc tr−ng cho

(6)

B¶ng 4. Tû lÖ chuyÓn ®æi giíi tÝnh c¸ Song v»n theo hai ph−¬ng ph¸p kh¸c nhau

Nội dung thí nghiệm Tuổi Tổng số lượng cá thí nghiệm

(con) Tổng số cá đực

(con) Tỷ lệ (%) Cá tự chuyển đổi giới tính 5⁺ - 6⁺ 60 2 3,33 Cá được bổ sung 17α-MT để chuyển đổi

giới tính 5⁺ - 6⁺ 60 17 28,33^***

***: Kiểm định χ² sai khác ý nghĩa so với đối chứng (P<0,001)

B¶ng 5. KÕt qu¶ nu«i vç c¸ Song v»n (%)

Đực Cái

Tỷ lệ thành thục 27 35

Tỷ lệ sống 100 100

H×nh 2. Sinh tr−ëng cña ç Song v»n giai ®o¹n ç bét lªn ç h−¬ng (Mean SD)

Êu trïng c¸ Song v»n rÊt nh¹y c¶m víi c¸c ®iÒu kiÖn m«i tr−êng vμ rÊt dÔ bÞ stress.

Ç Song v»n −¬ng tõ giai ®o¹n ç bét lªn ç

h−¬ng chÕt nhiÒu nhÊt vμo giai ®o¹n 0 – 5 ngμy tuæi. Nguyªn nh©n lμ do Êu trïng gi÷a ngμy 0 vμ 5 rÊt dÔ bÞ næi trªn mÆt n−íc do søc c¨ng bÒ mÆt n−íc. Khi Êu trïng bÞ kÑt t¹i mÆt n−íc, Êu trïng kh«ng thÓ tho¸t ra khái ®ã vμ cuèi cïng bÞ chÕt. Khi Êu trïng bÞ

“Stress” do næi trªn mÆt n−íc, chóng tiÕt ra

mét chÊt nhμy vμ dÝnh. ChÊt nhμy tõ Êu trïng bÞ dÝnh sÏ nhanh chãng lμm dÝnh nh÷ng Êu trïng kh¸c. KÕt qu¶ lμ mét sè l−îng lín Êu trïng bÞ chÕt trong thêi gian ng¾n (Hussin Mat Ali vμ cs., 2007). MÆt kh¸c, giai ®o¹n 3 – 5 ngμy tuæi c¸ chuyÓn tõ dinh d−ìng b»ng no·n hoμn sang sö dông thøc ¨n ngoμi. Khi chuyÓn sang sö dông thøc ¨n ngoμi, c¸c yÕu tè m«i tr−êng, c−êng

®é ¸nh s¸ng, thêi gian chiÕu s¸ng, mμu n−íc,

Kích thước (mm TL)

Ngày tuổi

(7)

mËt ®é thøc ¨n, kÝch th−íc thøc ¨n, vμ ®é m¹nh yÕu cña sôc khÝ ¶nh h−ëng rÊt lín tíi kh¶ n¨ng b¾t måi cña ç, khi çc yÕu tè nμy kh«ng phï hîp ç cã thÓ bÞ sèc, yÕu, kh«ng thÓ b¾t ®−îc måi vμ chÕt. Quan s¸t thÊy trong d¹ dμy cña Êu trïng ç Song v»n chÕt giai ®o¹n nμy ®Òu kh«ng thÊy cã thøc ¨n.

Còng gièng nh− çc loμi ç Song kh¸c, giai ®o¹n Êu trïng cña ç Song v»n cã giai

®o¹n “mäc gai”, giai ®o¹n nμy b¾t ®Çu tõ 7 ngμy tuæi cho tíi kho¶ng ngμy 30. Mçi Êu trïng sÏ cã 1 gai ë v©y l−ng vμ 2 gai ë v©y ngùc, çc gai nμy cã thÓ dμi gÊp 1,5 - 2 lÇn chiÒu dμi toμn th©n, gai nhän vμ cã h×nh r¨ng c−a. ë giai ®o¹n nμy, Êu trïng ç rÊt rÔ bÞ dÝnh chïm vμo nhau g©y chÕt ç víi sè l−îng lín. Cuèi giai ®o¹n cã gai vμ ç chuÈn bÞ biÕn th¸i thμnh ç h−¬ng (25 - 30 ngμy tuæi) th−êng quan s¸t thÊy ç chÕt tù nhiªn trong bÓ. Nguyªn nh©n lμ do giai ®o¹n nμy ç Song v»n rÊt nh¹y c¶m víi çc yÕu tè m«i tr−êng, ç ®ßi hái yªu cÇu dinh d−ìng cao ®Ó v−ît qua giai ®o¹n biÕn th¸i (Hussin Mat Ali vμ cs., 2007). V× vËy, trong qu¸ tr×nh −¬ng ç

viÖc qu¶n lý m«i tr−êng −¬ng tèt, duy tr×

dinh d−ìng cho c¸ giai ®o¹n nμy cã ý nghÜa

hÕt søc quan träng.

Giai ®o¹n ç h−¬ng, ç Song v»n thÓ hiÖn ®Æc tÝnh næi bËt cña loμi thÝch ¨n thÞt vμ s¨n måi ®éng, nªn trong qu¸ tr×nh −¬ng ç Song v»n hiÖn t−îng ¨n thÞt lÉn nhau quan s¸t thÊy th−êng xuyªn vμ lμ nguyªn nh©n lμm tû lÖ sèng thÊp ë giai ®o¹n nμy.

Trong çc thÝ nghiÖm, víi ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é n−íc dao ®éng 25 – 30ôC, ®é mÆn 26 – 29 ppt, pH 7,5 – 8,3, hμm l−îng «xy hoμ tan 5,5 - 6,5 mg/L; Êu trïng ç Song v»n ®·

hoμn thμnh giai ®o¹n biÕn th¸i tõ ç bét lªn ç h−¬ng ë 35 ngμy tuæi. Tû lÖ sèng tõ ç bét lªn ç h−¬ng ®¹t 2,8%. Tû lÖ sèng nμy lμ thÊp h¬n so víi çc n−íc trong khu vùc. Tuy nhiªn, §μi Loan sau 10 n¨m sinh s¶n thμnh c«ng ç Song v»n nh−ng tû lÖ sèng vÉn kh«ng v−ît qu¸ 10%; ë In®onªxia, óc thÊp h¬n víi kho¶ng 3% vμ trong thêi gian ®Çu tû lÖ sèng còng chØ ®¹t 0,1 - 0,2%. §iÒu nμy cho thÊy, quy tr×nh −¬ng nu«i ç Song v»n lμ hÕt søc phøc t¹p. V× vËy, ë ViÖt Nam míi b¾t

®Çu nghiªn cøu, nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu ban ®Çu ®èi t−îng nμy nh− vËy lμ thμnh c«ng ngoμi mong ®îi vμ rÊt ®¸ng khÝch lÖ.

H×nh 3. Tû lÖ sèng cña ç Song v»n giai ®o¹n ç bét lªn ç h−¬ng Ngày tuổi

Tỷ lệ sống (%)

(8)

H×nh 4. C¸ Song v»n 60 ngμy tuæi

KÕt qu¶ thμnh c«ng cña nghiªn cøu nμy

®· ®−a ViÖt Nam gia nhËp mét sè Ýt quèc gia s¶n xuÊt nh©n t¹o thμnh c«ng gièng c¸ Song v»n. §ång thêi, gãp phÇn ®−a ViÖn Nghiªn cøu Nu«i trång thuû s¶n I chñ ®éng ®−îc c«ng nghÖ sinh s¶n nh©n t¹o cña 6 loμi c¸

biÓn cã gi¸ trÞ kinh tÕ: ç Giß (Rachycentron canadum), ç Song chÊm n©u (Epinephelus coioides), ç Hång Mü (Scyaenops ocellatus), ç Chim v©y vμng (Trachinotus blochii), ç

Song chuét (Chromileptes altivelis) vμ c¸

Song v»n (E.fuscoguttatus).

4. KÕT LUËN

C¸ Song v»n bè mÑ nu«i trong ®iÒu kiÖn ë C¸t bμ (H¶i Phßng) thμnh thôc vμ ®Î trøng lÇn ®Çu ë tuæi 5⁺. Sö dông 17α- Methyltestosterone ®Ó chuyÓn ®æi giíi tÝnh

®¹t 28,33% c¸ ®ùc, cao h¬n so víi chuyÓn ®æi giíi tÝnh ®ùc tù nhiªn 3,33% (P<0,001).

Hai ph−¬ng ph¸p sinh s¶n tù nhiªn (kÝch thÝch sinh th¸i) vμ sö dông kÕt hîp kÝch dôc tè (HCG vμ LRHa) ®Òu cho kÕt qu¶

lμ tû lÖ ®Î cao 93,4% vμ 95,1%.

Trong ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é n−íc dao ®éng 25 – 30^oC, ®é mÆn 26 - 29 ppt, pH 7,5 - 8,3, hμm l−îng «xy hoμ tan 5,5 - 6,5 mg/L, Êu trïng c¸

Song v»n ®· hoμn thμnh giai ®o¹n biÕn th¸i tõ ç bét lªn ç h−¬ng ë 35 ngμy tuæi. Tû lÖ sèng tõ ç bét lªn ç h−¬ng ®¹t 2,8%.

¨n, dinh d−ìng, ¶nh h−ëng cña ®iÒu kiÖn m«i tr−êng, chÕ ®é ch¨m sãc trong qu¸ tr×nh

TμI LIÖU THAM KH¶O

Hussin Mat Ali, Ahmad Daud Om, Shaharad Mohd Idris, Sufian Mustafa and TeoPik Meng (2007). Improved Artificial Breeding Techniqes of Tiger Grouper (E.fuscoguttatus). Marine Finfish Production and Research Centre, Terengganu.

−¬ng 5 loμi ç biÓn míi: ç Song chuét (C.altivelis), ç Song v»n (E.fuscoguttatus), ç Song vua (E.lanceolatus), ç Hång v©n b¹c (L.argentimaculatus) vμ ç Chim v©y vμng (T.blochii). B¸o ço tæng kÕt dù ¸n khuyÕn ng−. Trung t©m KhuyÕn ng−

quèc gia.

Lª X©n (2005). Nghiªn cøu c«ng nghÖ s¶n xuÊt gièng vμ nu«i th−¬ng phÈm mét sè loμi c¸ song Epinephelus spp phôc vô xuÊt khÈu. B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tμi KC.06.13NN. ViÖn nghiªn cøu NTTS I.

(9)

®μn ç hËu bÞ 05 loμi ç biÓn míi: ç Song chuét (C.altivelis), ç Song v»n (E.fuscoguttatus), ç Song vua (E.lanceolatus), ç Hång v©n b¹c (L.argentimaculatus) vμ ç chim v©y vμng(T.blochii). B¸o ço tæng kÕt ®Ò tμi.

ViÖn nghiªn cøu NTTS I.

c«ng c¸ Song chuét cromileptes altivelis.

T¹p chÝ N«ng nghiÖp vμ Ph¸t triÓn N«ng th«n, sè 12, th¸ng 12/2009, trang 59 - 63.

Fishbase (2010). Species summary of Epinephelus fuscoguttatus. Update:

10/01/2010.

Fish Marketing Organization (2010).

Wholesale Prices of Fresh Marine Fish . Update: 2010/01/12.