số 5/2022 - Năm thứ mười bảy

(1)

«

CẢI CÁCH Tư PHÁP

NgheLuqt

GIÁO DỤC Tư TƯỞNG Hồ CHÍ MINH VỀ PHÁP QUYEN

cho

THANH NIÊN HỌC VIỆN Tư PHÁP TRONG XÂY DựNG VÀ HOÀN THIỆN NHÀ NƯỚC PHÁP QUYỀN XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM HIỆN NAỸ1

1. Tư tưởng Hồ Chí Minh về thanh niên và pháp quyền

1.1. Vẩn để thanh niên trong tư tưởng Hồ Chí Minh

Suốt cuộc đờiphấn đấu,hysinh vì độc lập, tự do của dântộc, Chủ tịch HồChí Minhđãđể lại cho đời sau những tấm gương về đạo đức cách mạng trong sáng và nhữngbàihọcsâusắc về lãnh đạo, quản lý đấtnước. Ngay từ buổi đầu của sự nghiệpcách mạng, Người đã nhìn nhận về vai trò của thế hệ trẻ (baogồm thanh niên, thiếu niên và nhi đồng)trong đó vai trò của thanh niên là quan

Lương Văn Tuấn12 Đào Đức Thịnh3 Tóm tắt: Là ngườikhaisinh ranước Việt Nam Dân chủ Cộnghòa, Chủ tịchHồ Chí Minhluôn thể hiện tinh thần thượng tôn pháp luật, đề cao quyển lợi cùa Nhândân,cùaquốc gia, dântộc trong quá trìnhlãnh đạocách mạngvà xây dựng Nhà nước pháp luật. Quả trĩnh đó cũng cho thâyNgười rât coi trọng thanh niên và luônquan tám bôi dưỡng thê hệ cáchmạng cho đời sau. Tìm hiêu tư tưởng pháp quyền của Hồ Chí Minh giảo dụctư tưởng phápquyền cùa Người trongxây dựng và hoànthiện Nhà nướcpháp quyên (NNPQ)xã hội chủnghĩa (XHCN) Việt Nam hiệnnay sẽgiúp cho thanhniên Học viện Tư pháp nhận thức đượctầmquan trọng của tinh thần thượng tônpháp luật, hìnhthành lối sống tuân thù Hiến pháp, pháp luật,và có tráchnhiệm đề cao tinh thần, lối sống đó vàoquá trìnhthực hiện nhiệm vụ đào tạo nghềluậtcủa Học viện.

Từ khóa:Phápquyến Hồ Chí Minh,giáodục tưtưởng pháp quyềncho thanhniên, thanh niên với phápquyểnHồ Chi Minh.

Nhận bài: 20/4/2022; Hoàn thành biên tập: 16/5/2022; Duyệt đăng: 20/5/2022.

Abstract: President Ho Chi Minh who gives birtham always shows his law abiding spirit, respecting interests and rights of the people, the nation, te country in process of leading revolutionary and building thelaw-governed state. Thisprocess also shows that PresidentHo Chi Minh attaches the importance to the youth and gives attention to training the future revolutionary generation.

Understandingthelaw-governedthoughtofPresident Ho ChiMinh, educating histhought in building and finalizing thecurrent law-governedState ofthe Socialist RepublicofVietnamwill help the youth ofJudicial Academy understand the importance of thelaw-abiding spirit, forming the living principle of complying toConstitution, law and be responsible forrespecting thatspirit and livingprinciple in fulfilling dutyof training legalprofessionals at Judicial Academy.

Keywords: Ho ChiMinh slaw-governed thought, Ho ChiMinh, train the law-governed thought for the youth, the youth with Ho Chi Minh s law-governed thought.

Date of receipt: 20/4/2022;Date of revision: 16/5/2022; Date of Approval: 20/5/2022.

trọng nhất. Vì thế, trong suốt quá trình hoạt động cách mạng Người đã tích cực tổ chức tập hợp, huấn luyện, phát triển lực lượng thanh niên làm cách mạng. Tháng 07/1924, Hồ Chí Minh - NguyễnÁi Quốc tham gia Đại hội quốctế thanh niên lầnthứ IV vàcũng là đồngtác giảcủa“Bản luận cương về thanh niênthuộc địa”4.Đe chuẩnbị lực lượng cho cách mạng trong nước, tháng 06/1925 Người đã thành lập ra Hội Việt Nam Cách mạngThanhniên và trực tiếp tập huấn, bồi dưỡng cho nhiều thế hệthanh niênvề lòng yêu nước, chủ nghĩa Mác - Lênin, con đường giải

1 Bài viết hưởng ứng cuộc thi viết chính luận khoa học “Bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới” theo Ke hoạch số 625/KH-HVTP ngày 11/6/2021 của Học viện Tư pháp.

2 Tien sỹ, Giảng viên Khoa Đào tạo Luật sư, Học viện Tư pháp.

3 Phòng Hành chính Tổng hợp và Đối ngoại, Học viện Tư pháp.

4 “Nguyễn Ái Quốc là tác giả chính bản Luận cương về thanh niên thuộc địa” - Luận án Phó Tiến sỹ sử học mã số 50304 của Văn Tùng công bố trên báo Nhân dân số ra ngày 08/4/1990 nhân tiến tới kỷ niệm lần thứ 100 Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh 19/5/1990.

T.V.K.H & C.N.Q.G

J&SZZ o

(2)

HỌC VIỆN Tư PHÁP

phóng dân tộc,giải phóng giai cấp cần lao. Dưới sự giáo dục, rènluyệncủa Nguyễn Ái Quốc, lớp thanh niên đầu tiên đã trưởngthành và thể hiện rõ trách nhiệm với quốc gia, dântộc. Câu nói của người thanh niêntrẻ 17 tuổi Lý Tự Trọng: “Con đường của thanh niên chi là con đường cách mạng chứ khôngthể có con đường nào khác”5 6 7 8 trước phiên tòa đại hình của thực dân Pháp đã chứng minh điều đó. Đen tháng 03/1931, Đoàn ThanhniênCộng sảnĐông Dương(tiền thân của Đoàn Thanh niên Cộng sàn Hồ Chí Minh hiện nay) được thành lập để đoànkết, tập hợp thanh niên đi theo cáchmạng. TạiĐạihội toàn quốclần thứ II của Hội Liên hiệpThanh niên ViệtNam, Người đã nói: “Bácrất yêuquý thanh niên. Neu cần giải thíchthì Bácnói thêm thế này: “Bác rất yêu mên thanh niên. Vì thanh niên là người tiếp sức cách mạng cho thê hệthanh niên già, đồng

thờilà ngườiphụ trách dìu dắt thế hệ thanh niên tương lai - tức là các cháu nhi đồng”5. Đe hoàn thành sứ mệnh là người chủ tương lai của đất nước, Người ân cầndặn dò thanh niên phải gắng sức học tập và quan tâm đếnviệc học, mục đích học tập của thanh niên. Ngaynăm học đầu tiên của quốc gia độclập, trong thưgừi các học sinh tháng09/1945,Người viết: “Non sông Việt Nam có trởnên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sảnh vai với các cường quôcnăm châuđược hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các em”1.

Người cũng nhắc nhở nhiệm vụ của học sinh là

“Phảisăn sàng mà chôngquần cướp nước, đấy là bổn phận cùa moicông dân”'ì. Đe chuẩnbị cho cả nước bước vàokhángchiếntrườngkì,Người:

“... đã phântích rõ các nhiệm vụ cẩnlàm và việc bố trícán bộ vào những nhiệm vụ cụthể. Người nêuhai nhiệm vụ: “Một mặt phá hoại. Một mặt phải kiến thiết! Hai việcđều phải có người, có

5 Đặng Quang Vinh, Nguyễn Văn... (2012), Lịch sử Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chỉ Minh và phong trào thanh niên Việt Nam, Nxb. Thanh niên, Hà Nội, tr. 12.

6 Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 13, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, tr. 298.

7 Quôc Văn (2010), Những lời dạy của Bác Hô với Thanh niên, Nxb. Thanh Niên, Hà Nội, tr. 10.

8 Hô Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 4, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, tr. 35.

9 Trân Văn Miêu, Chu Việt Hùng (2010), Hô Chí Minh vê bôi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau, Nxb. Thanh Niên, Hà Nội, tr. 113-114.

" Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và phong trào thanh niên Việt Nam, Nxb. Thanh niên, Hà Nội, tr. 12.

12 HỘ Chí Minh (2004), Di chúc của Chù tịch Hồ Chí Minh, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr. 36-37.

13 Hồ Chí Minh (2004), Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr. 38.

14 Đảng Cộng sản Việt Nam (2008), Nghị quyêt sô 25-NQ/TW vê tăng cường sự lãnh đạo cùa Đàng đôi với công tác thanh niên thời kỳ đây mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa.

*

nhiều người”... cách phân côngnhân lực cho các công việc sau: “Ngườivề quân sự, ngườivề kinh tế, ngườivề chính trị, người về giao thông”. Sau đó,... Người đặt niềm tin vào thanh niên: “Phải chọn một so khá đôngthanh niên, để huấnluyện họ, đào tạo họ!””9 10 * 12 13 14 và “Thanh niên càng phải xung phong hănghái thựchiện kháu hiệu: Đâu cần thanh niêncó, đâu khó thanhniên làm”Xồ.

Trước khi đi xa, Người có mongmuốn là khi chống giặc ngoại xâm hoàn thành, Người sẽ “đi khắp hai miền Nam Bắc, để chúc mừng đồng bào, cán bộ và chiến sĩ anh hùng; thăm hỏicáccụ phụ lão, các cháu thanh niên và nhi đồngyêu quý”".

Người tiếp tụcnhìn nhận, đánh giá về vai trò của thanh niên và ân cần dặn dò các đong chí của mình:

“Đoànviên và thanhniên tanói chunglà tốt, mọi ngườiđềuhăng hái xungphong, không ngại khó khăn, cóchítiến thủ. Đảngcần phải chăm lo giáo dục đạo đức cách mạngcho họ, đào tạohọ thành những người thừa kế xây dụng chủ nghĩaxã hội vừa

“hồng” vừa “chuyên”. Bồi dưỡng thế hệ cách mạngchođời sau là một việcrất quantrọng và cần thief"2. Cuối cùng,Ngườilưuluyến “để lại muôn vàn tình thân yêu cho toàn dãn, toàn Đảng, cho toàn thê bộ đội, cho các cháu thanh niên và nhi đồng. Vì thanh niên là ngườixung phong trong công cuộcphát triển kinh tế vàvăn hóa, trongsự nghiệp xây dựng chù nghĩa xãhộĩ"\

Quántriệtlời Di chúccủa Người,Nghị quyết số 25-NQ/TW năm 2008 củaĐàng cũng xác định

“Thanh niên là lực lượngxã hộito lớn,một trong những nhântố quan trọng quyết định tương lai, vận mệnh dân tộc... Song, do cỏn trẻ, thiếu kinh nghiệm nên thanh niên cân được sự giúp đỡ, chămlocủa cácthế hệ đi trước và toànxãhội”ỵ\ Vì vậy, thanh niên hiệnnay đang tiếp tục nhận được sự quan tâm, chăm sóc, rèn luyện đặc biệt củaĐảngvà Nhà nước. Các chính sáchvềthanh

(3)

NghêLuqt

niên đều hướng tới việc bồidưỡngthế hệ lãnh đạo

tương lai củađất nước.

1.2. Pháp quyền ưong tư tưởngHồ Chỉ Minh Pháp quyền trong tư tưởng HồChí Minh được hiêu là các quan diêmvà biện pháp của Hô Chí Minh trong suốt quátrình đấutranh cách mạng giành độc lập dân tộc, xây dựng nhà nước và pháp luật Việt NamDân chủ Cộnghòa. Trong đó có sự kế thừa và phát huy truyền thống văn hóa pháplý dân tộc kếthợp với tinh hoa văn hóa nhân loạivề xây dựng, quản lý nhà nước nhằm đảm bảo quyền làm chủ cùa Nhân dân.

Tinh thần pháp quyền đó được thể hiện ở những quan điểm sau:

- Xây dựng nhànước dân chủ thực sự: Trong Nhà nướcđó: “Baonhiêu lợi íchđều vì dân. Bao nhiêuquyển hạn đểu của dãn... Chính quyền từ xã đếnChính phùTrung ươngdo dâncửra. Đoàn thể từ Trung ươngđếnxã dodãn tổ chức nên.Nóitóm lại, quyền hành... đểu ở nơidân”'5. Đecao vai trò của Nhândân nên trong xâydựng Nhà nướckiểu mới,tư tưởng dân chủ của HồChí Minh đã thể hiện cụ thểtrong việc chiđạo xâydựng Hiếnphápđầu tiênvà khăng định: “Nước ViệtNam là một nước dânchủcộng hòa. Tat cả quyền binhtrongnước là của toànthể nhân dãn Việt Nam. Không phân biệt nòi giong, gái trai,giàu nghèo, giai cap, tôn giáo”'6. Đê đảm bảo bộ máyNhànướcthựcsự là do Nhân dân lựa chọn,bàu ra vàủy quyền để thực hiện ý chí, nguyệnvọngcủa Nhândân, thì côngchức cầnphải được lòngdân, nênkhi Ngườichira có những địa phương đã lạm dụngquyềnlựccủa dântrongthực thi côngvụdẫnđến mất lòng dânthì cần phải nhận thức lại mụctiêuvìdân: “Những ủy ban đó không những không đượcdãnyêu, còn bị dân khinh, dãn ghét làkhácnữa. Thứ nhất, dânghét cácông chủ tịch, các ông Uy viên vìcái tật ngông nghênh, cậy thế, cậy quyền. Những ông này không hiểunhiệmvụ và chínhsách của Việt Minh,nên khi nắm được chút quyển trong tayvanhay lạm dụng... Từ cho ngông nghênh xa phí đó rất dễđi đếnchỗ ỷ thếcậy quyền,

làm nhiều điểu quả tệ. Thậm chi có ôngtư phápkhi xử kiện bắt tội nhân quỳ trước thềm đánh đập, chửi măng tội nhân, hách dịch đúng như những “ông quan ”, “ôngthanh tra”dưới thời Pháp thuộc, Nhật thuộc! Muốn cho dân yêu, muốnđượclòng dân, việcgìcó lợi cho dân phải hết sức làm, việcgì có hại cho dân phải hềt sứctránh”''1. Khăng địnhNhân dân là chủ thê của Nhà nước, Hồ Chí Minh luôn nhắcnhở đội ngũlãnhđạo “Mỗi ngườiđảng viên, mỗi người cánbộ từ trên xuống dướiđều phải hiểu rang: Mình vàoĐảng để làm đày tớchonhân dân, Bác nhấn mạnh: Làm đày tớ nhândânchứ không phải làm “quan”nhân dãn... Muon đẩy mạnh các

mặt sảnxuất, chiến đấu, văn hóa và các mặt khác, thì trước hết cán bộ, đàngviên,đoàn viên, phải làm đầu tàu, gương mẫu... làm saocho nhãn dân biết hưởngquyềndânchủ, biết dùng quyền dânchủcủa mình, dám nói, dám làm”'*. Đecao chủquyền của Nhân dânnhưng Hồ Chí Minh cũngđồng thời đề caoưách nhiệm của Nhândân: “Công việcđổi mới, xây dựng là của dân. Sự nghiệp khảngchiến, kiến quôc là công việc cùa dân... Nói tóm lại,... lực lượng đều ở nơi dán”'9. Điều đó tiếp tục được khẳng địnhtrongviệcdân sẽlà chủthe quyếtđịnh vấnđề lớn của đất nước“Nhãn dân có quyển phúc quyết ve Hiến pháp vànhữngviệcquan hệ đến vận mệnh quôc gia...”15 16 17 18 1920 21.Đâychính là cách thức trưng càuý dân- hình thứcdân chủ trực tiêp của NNPQ hiện naynhưngđã được hìnhthànhtrongtư tưởng Hồ Chí Minh từ buổiđầu lập quốc.

15 Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 6, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, tr. 232.

16 Quôc hội (1946), Điêu thứ nhât, Hiên pháp nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, https://moj.gov.vn/vbpq/lists, truy cập 10/5/2022.

18 Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 15, Nxb. Chính trị qụốc gia - Sự thật, tr. 292-293.

20 Quốc hội (1946), Điều thứ 21 Hiến pháp nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, https://moj.gov.vn/vbpq/lists, truy cập 10/5/2022.

21 Hồ Chí Minh: CDR, Toàn tập, tập 1, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr. 435-436.

- Nhà nước quản lýbằng Hiến phápvà pháp luật: Ngay từ năm 1919, khi còn đang hoạt động tại Pháp, trong bản Yêu sách của Nhân dânAn Nam gom 8 điểm gửi đến Hội nghị Véc xây, Nguyễn Ái Quốc đã đưa ra yêu cầu “Cài cách nền pháplý ởĐôngDương băng cáchcho người bản xứ cũngđược quyển hưởngnhữngđảm bảo về mặt pháp luật như người Âu châu; xóa bỏhoàn toàn các Tòa án đặc biệt dùng làm côngcụ để khủng bố và áp bức bộphận trung thực nhất trong nhãndânAnNam”2'; diêm thứ 7 “Thay chế độ ra

o

(4)

các sắc lệnh bằng chếđộracác đạo luật”22- khi chuyểnthểthànhtác phẩm thơ“Việt Nam yêu cầu ca Người đã dịch: “Bảy xin hiểnpháp ban hành, Trăm điểu phảicó thần linh pháp quyền”23. Yêu sách trên đây đã thể hiện rõ rằng Hồ Chí Minh ngay từ khicònlà thanh niên, Ngườiđã đề cao tư tường thượng tôn Hiến pháp,pháp luật và đặt ra yêu câuquànlýđât nước phải dựatrên Hiên pháp, lập ra nghị việnđại diện Nhân dân banhànhcác đạo luật. Tuy nhiên, từ khi nổ súngxâm lược Việt Nam năm 1858 cho đến năm 1954 buộcphải rút toàn bộquân độira khỏiViệtNamtheo Hiệpđịnh Giơ-ne-vơ, thực dân Pháp chưa từng ban hành bất cứ mộtbản Hiên pháp nào hay một văn bản có tính chất như Hiến pháp để ghi nhận quyền của người dân xứĐông Dương. Vivậy, ngay sau khi giành được chính quyền, yêu cầu vận hành nhà nước phải hợp Hiến, hợp phápđã được đặt ra, và nhiệm vụ thứbatrong sáu nhiệm vụ cấp bách lúcđó phải nhanh chóng có Hiến pháp, Người nói:

"... Trước chúng tađã bị chê độquân chủ chuyên chế cai trị, rồi đếnchế độ thực dán khôngkém phần chuyên chế, nên nước ta không có hiếnpháp. Nhân dán ta khôngđược hưởng quyền tựdo dân chù.

Chúng taphải có mộtHiến pháp dân chù. Tôi đề nghị Chính phủ tổ chức càng sớmcànghay cuộc Tông tuyếncử vớichê độ phổ thông đầu phiếu”2*.

Đenngày 06/01/1946cuộc Tổngtuyển cử để bầu Quốchộiđãđược thực hiện thành côngvàthông qua bảnHiếnphápđầu tiên, đặt nền móngcho việc xâydựng nhà nước pháp luậttheo tinh thần pháp quyền ở Việt Nam. Trong quátrình chi đạo xây dựng Hiến pháp, phápluật, vàtổ chức vậnhành Nhà nước, HôChí Minh luôn có ý thức đề cao dân chủ, luônnhắc nhởđội ngũ_lãnh đạo, quản lý đất nước phải nghiêmchỉnhtrong chấp pháp, Báo cáo Chính trịnăm 1964 thể hiện: “Tăngcườngkhông ngừng chínhquyền nhãn dãn. Nghiêm chỉnh thực hiện dân chù vớinhân dãn, chuyên chính với kè địch. Triệt để chấphành mọi chế độ và pháp luật của Nhà nước, cần tiến hànhtốt cuộc bầu cử Quốc hội khóa III sắp tới”25.

- Xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức đủ năng lực, cóđạo đức: Để xây dựng nhà nước dân chủ XHCN kiểu mới, Hồ Chí Minhđặc biệt chú trọng xây dựng đội ngũcán bộ có đạođức với 4 đứctính quan trọng là cần, kiệm, liêm, chính - coi đâylànền tàng của Đời sống mới, nền tảng của thi đua áiquốc: “Trời có bon mùa: Xuân,Hạ, Thu, Đông. Đất có bốn phương: Đông, Tây, Nam, Bắc.

Người có bốn đức: cần, kiệm, liêm, chính. Thiếu một mùa, thì không thành trời. Thiếu một phương, thì không thành đất. Thiếu một đức, thì không thành người... dân ta nhờ cẩn, kiệm, liêm, chính, màđánh thang đượcgiặc lụt, giặc dốt, giặc thực dân và giặcđói” , cánbộ cần đề cao tinh thần phục vụ Nhân dân, phục vụsựnghiệp cáchmạng, Người căn dặn: “Cán bộ mà lên mặt quan cách mạng thì mọiviệc đều lủng củng. Cánbộ màbiết làm cho dán tin, dân phục, dân yêu, thì việc gì cũng mỹ mãn”21. Công chức cần được chuẩn hóa để phụng sựNhân dânnên Người đãký sắc lệnh số76/SL ngày20/5/1950, ban hành Bảnquy chế công chức nướcViệt Nam Dân chủ Cộng hòa áp dụngtừ ngày01/5/1950 , trongđó chú trọngchế độ thi tuyển để bổ nhiệm vào các ngạch, bậccông chức hành chính, với các tiêu chuẩn về trình độ văn hóa, tinh thông nghiệp vụ, am hiểu chế độ chính sách củanhà nước, có khả năngquảnlý...

và phải khắc phục bệnh tự kiêu,tự ái để nângcao ý thức học tập đểphụcvụ Nhândân, Người viết:

“Cụ Khổng và cụLê hơn mọi người, không phải vìhai cụbiêt hêt mọi việc, làm đượcmọiviệc. Mà vì hai cụ không tự kiêu, tự ái, luôn luôn học hỏi...

Mỗi mộtngười và tat cả mọingườichúng taphải tâycho sạch bệnh tựkiêu, “tựái ”. Đó là hai thứ bệnh rấtnguy hiểm cho đạo đứcvàcông việc” . Người cũngyêu cầu cánbộ cần“Học ở trường, học ở sách vở, họclẫn nhau và họcnhãn dân, không học nhân dân là một thiếu sótrất lớn”ĩ0. Đối với cán bộ có lối làm việc máy móc, thì Người cũng đưara cách khắc phục là: “Bất kỳ việcto việc nhỏ:

phảixem xét kỹ lưỡng, phải bàn bạc kỹ lưỡng, phải hòidân kỹlưỡng, phải giải thích kỹ lưỡng chodãn,

26

28

29

22 Hồ Chí Minh: CDR, Toàn tập, tập 1, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, tập 1, tr. 435-436.

23 Hồ Chí Minh: CDR, Toàn tập, tập 1, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, tập 1, tr. 438.

29 Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 5, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, tr. 631-632.

o

(5)

Nghê Luột

phải luôngầngụi dãn"3i 32.

32 HỘ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 9, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, tr. 597.

33 Hồ Chí Minh (2004), Di chúc cùa Chủ tịch Hồ Chí Minh, Nxb. Chính trị quốc gia, tr. 597.

34 Khoản 1, Điều 2, Hiển pháp nàm 2013 của nước Cộng hòa xã hội chủ nghía Viẹt Nam.

35 Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Báo cáo chinh trị của Ban Châp hành Trung ương Đảng khoá 12 tại Đại hội Đàng lần thứ XIII, truy cập 09/8/2021.

36 Báo cáo Chính trị của Ban Chấp hành Trung ương tại Đại hội IX của Đảng, http://chinhphu.vn/portal/page/portal/, truy cập ngày 20/4/2019.

37 Họ Chi Minh: CD Room, Toàn tập, tập 5, Nxb. Chính trị quốc gia, tr. 698.

38 HỘ Chí Minh: CD Room, Toàn tập, tập 7, Nxb. Chính trị quộc gia, tr. 25.

39 Họ Chí Minh: CD Room, Toàn tạp, tập 7, Nxb. Chính trị quốc gia, tr. 323.

40 Hồ Chí Minh: CD Room, Toàn tập, tập 8, Nxb. Chính trị quốc gia, tr. 279.

- Đảng cầm quyền lãnh đạo Nhà nước: Sau khi giành chính quyền, Đảng đã tổ chức ra Nhà nước dân chủ và lãnh đạo Nhà nước thực hiện nhiệmvụ giảiphóng dân tộc, giảiphónggiai cấp cần lao: “Nhànước ta lànhànước dân chủ nhãn dân dựa trên nền tàng liên minh công nông, do giai cấp công nhân lãnhđạo “Đểxâydựngchủ nghĩa xã hội và đấu tranh thực hiện thong nhất nướcnhà, chúng ta cần phảităng cường không ngừng sự lãnhđạo cùa giai câp công nhân đôi với Nhà nướcdân chù nhân dãn"31. Vì vậy,trongvai trò lãnh đạo, giaicâp công nhânthông qua chính đảng của mìnhđểthực hiện vai trò cầm quyền:

“Đảng ta là một đảng cầm quyền. Mỗi đảng viên và cán bộ phải thật sựthấm nhuần dạo đứccách mạng, thật sựcần, kiệm, liêmchính, chí công vô tư. Phải giữ gìn Đảng ta thật trong sạch, phải xứng đáng là ngườilãnhđạo, là người đầy tớ thật

trung thành củanhãn dân"33.

Mặc dù chi nhắc đến từ thần linh pháp quyên và chưa từng một lân nhãc đên NNPQ nhưng trong suốt quá trình xây dựng nhà nước và pháp luật kiểu mới ở Việt Nam, Hồ Chí Minh luôn thể hiện tinh thần thượng tôn Hiến pháp, pháp luật, đề cao quyền làm chủ của Nhân dân, coitrọng Nhân dân, có các giải pháp thiết thực, hữu hiệu để đảm bảo cho ngườidân được âm no, hạnh phúc, và người dân được tham gia vào các hoạt động chính trị, kinh tế, văn hóa - xã hội cùa đất nước đê quyết định cuộc sống của chính Nhân dân. Nhà nước và pháp luật mà Hồ Chí Minh chỉ đạo và nỗ lực xâydựng luôn luôn xuất phát từ lợi ích của dân tộc, lợiích củaNhân dân và phù hợp vớixu thế dân chù của nhân loại. Trong đó, pháp luậtghi nhận quyên và nghĩa vụ không chỉ của công dân, mà còn quy định trách nhiệm của Nhà nước trong việcđảmbảo các quyđịnh của Hiến pháp được thựcthi ởmức độ tốtnhất.

2. Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam hiện nay

- Đê cao vịtrí, vai trò cùaNhân dãn trong xây dựng Nhànướcvà phápluật.

Trong bối cảnh ngàynay, Đảng, Nhà nước và Nhân dân ta đang khăng định: “Nhà nước Cộng hòaXHCN ViệtNam làNNPQ XHCN của Nhan dãn, do Nhân dân, vì Nhân dân"3"3. Đại hội Đảng XIII tiêp tục khăng định: “Xây dựng và hoàn thiện NNPQXHCN'35 thì việc tìm hiểu tư tưởng Hồ Chí Minh vê Nhànước và pháp luật là việc làm có ý nghĩato lớnvàquan trọng.

Chủ tịch HôChí Minh là mộtnhà lãnh tụ thiên về hànhđộng, nên thông qua các hoạtđộng Người đã từng làm, vàthành quả trong những việc làm của Người liên quan đên lĩnh vựcNhà nước và pháp luật, thế hệ kế tục sự nghiệp cách mạngcủa Người có thê rút ra những bài học kinh nghiệm sâu săc cho tiên trình xây dựng NNPQ hiện nay.

Trên cơ sở đó,nghiên cứu tưtưởngHồ Chí Minh về vấn đề Nhànước vàphápluật đượcthực hiện dựa trên trục xoay quanđiểmcủaĐảng “là mộthệ thống quan điểm toàndiện và sâu sắcvề những vấn để cơbản của cách mạng Việt Nam, là kếtquà cùa sự vận dụng vàphát triển sángtạo chùnghĩa Mác - Lênin vàođiểu kiện cụ thể cùa nướcta, kế thừa và phát triển các giátrịtruyền thong tốt đẹp củadân tộc, tiếp thu tinhhoavăn hoá nhãn loại...

về quyền làm chủcùa nhãn dãn, xây dựng Nhà nước thật sự của dán, do dân, vì dân.. ,”36 37 38.

Xuất phát từ nhậnthức quyền lực nhà nước có nguôn gôc từ Nhân dân, sức mạnh của Nhân dân là tuyệt đối: “quyền hành và lực lượng đều ở nơi dân"33 nên “nước ta phải đi đên dân chù thực sự"3* và “chúng ta phải ra sức thực hiện những cải cáchxã hội, đê nâng cao đời sôngnhân dân, thực hiệndân chù thực sự”39.Chính vìvậy, để xây dựng NNPQ XHCN Việt Nam cần đề cao quan điểm: “Dân chủ là cùa quỷ báu nhất cùa nhãn dân"40và đặt quan điểm này vào xử lý mốiquan

o

(6)

hệ giữaNhân dân và Nhà nước: “Chính phù cộng hòadân chù làgì? Làđàytớ chung cùadân, từ Chù tịch toàn quôc đên làng. Dân là chù thì Chính phủ phải là đày tớ. Làm việc ngày nay không phải là để thăng quan, pháttài.Neu Chính phù làmhạidân thì dãncóquyênđuôi Chính phủ.

Nhưngkhi dândùng đày tớlàm việc cho mĩnh, thỉ phảigiúp đỡ Chính phù. Nêu Chính phủ sai thì phải phê bình, phê bình nhưng không phái là chừi”4{. Như vậy, xây dựngchính quyên nhân dân trong tư tưởngHồChíMinh là cần phải đảmbảo quyền làm chù thực sự cùa Nhân dân.

- Nội dung của hệ thống pháp luật đảm bảo tính tiến bộ, nhãn vănvì con người.

Nhà nướcdânchủ cầnphải xây dựng một hệ thống pháp luật dân chủ. Hệ thống phápluậtdân chủ phải đảm bảoNhân dânkhông chỉ thực hiện quyên của mình làđi bầu ra cơ quan đại diện thực hiện quyền của Nhândân,màbiêuhiệncụthế của quyền lực Nhân dân phải là xây dựng hệ thống pháp luật tôn cao địa vị của Nhân dàn, bảo vệ quyền lợi của Nhân dân. Hệ thống pháp luật đó phải đảm bảo các quyền lợi thiết thực chongười dân đó là được âm no, hạnh phúc: “Chủng ta tranh đượctự do, độc lập roi mà dâncứchết đói, chết rét,thì tự do, độc lập cũng không làm gì. Dãn chỉbiết rõ giá trị của tự do, cùa độc lập khi mà dânđược ăn no, mặc đủ”4142 43; “Chúngta phải thực hiệnngay: 1. Làmcho dâncó ăn. 2. Làm chodân có mặc.3. Làm chodân có chỗở. 4.Làm cho dãn cóhọc hành. Cáimục đích màchúng tađi đến là 4 điều đó. Đi đến để dân nướcta xứng đảng với tự do độc lập vàgiúp sức đượccho tự do độc lập"44. Có nghĩa là cẩn chú trọng vào việcthực thi hệ thống pháp luật dân chủ trên thựctế.

42 Hồ Chi Minh: CD Room, Toàn tập, tập 4, Nxb. Chính trị quốc gia, tr. 152.

46 Điều thứ nhất, Hiến pháp năm 1946 cùa nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

47 Điều thứ 18, Hiến pháp năm 1946 của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Xây dựng hệthống phápluật có tính nhân văn cần tiếp tục kiên trì định hướng con đường XHCN, trước đâyHồChí Minhđã nói: “Bây giờ học thuyếtnhiều, chủ nghĩa lam, nhưngchủ nghĩa chân chinh nhất, chắc chan nhất, cách mệnh nhất là chủnghĩa Lênin”44vì “Chỉ có chùnghĩa cộng sản mới cứu nhân loại, đem lại cho mọi người khôngphánbiệt chùng tộc và nguồngốc sự tự do,

bình đẳng, bác ải, đoàn kết, âm no trên quả đát, việc làm chomọi người và vì mọingười, niềm vui, hòa bình,hạnh phúc”45. Cũng từ nhận thức vềcác giá trị chân chính của hệ tư tưởng Mác - Lênin, Nhà nước Việt NamDân chù cộng hòađãcó các quy địnhđảm bào tính dân chủ: “Nước Việt Nam là một nướcdân chủ cộng hoà. Tat cà quyền binh trong nước là cùa toàn thể nhãn dãn ViệtNam, không phân biệtnòigiông, gái trai, giàu nghèo, giai cấp, tôn giáo ”46 và “Tất cà công dãn Việt Nam, từ 18tuôi trở lên, không phân biệtgái trai, đêu có quyên bâu cử, trừ những người mãt tri và những người mấtcôngquyền ”47.

3. Giáo dục tư tưởngpháp quyền Hồ Chí Minh cho thanh niên Học viện Tư pháp

Đểkế thừa và phát triển những tư tưởng tiến bộ về pháp quyền của Chù tịch Hồ Chí Minh trong công cuộc xây dựng NNPQ XHCN Việt Nam hiện nay, Đảng, Nhà nước vàNhân dân ta khẳng định tiếp tục và kiên trì con đường chủ nghĩa cộng sản để giảiphóng Nhân dân cần lao.

Vì vậy, giáo dục vấn đề pháp quyền thông qua việcnhận thức tư tưởng Hồ ChíMinh có ý nghĩa đặc biệt quan trọng nhằm giúp thanh niên nói chung và thanh niên đang công tác, học tập tại Học viện Tư pháp ý thức sâu sắc hơn về vấn đề nhà nước và pháp luật, đặc biệt là ý thức đềcao pháp luật trong công việc và trong cuộc sống thường ngày của thanhniên,để thanh niên có thể góp phần xứng đáng vào quá trình xâydựng,hoàn thiện NNPQXHCNViệt Nam. Cụ thể, thanh niên cần nhận thức các nội dung:

- Tinh thần thượng tôn Hiến pháp, pháp luật trongquá trìnhtham gia các hoạt động xã hội có liên quan đên đời sông Nhà nước và pháp luật.

Đối chiếu những câu nói, những việc làm thiết thựccủa Hồ Chí Minh với những yêu cầu của xây dựng NNPQ hiện nay đểthấy được tính nhấtquán củamụctiêu xây dựng XHCN để thấy được vịtrí, vai trò của Nhân dân trong sựnghiệp xây dựng NNPQXHCN Việt Nam: Nhân dân là chủthể của quyền lực nhà nước; cán bộ, công chức là công bộc phục vụ Nhândân; mọi chủ thê trong xã hội

(7)

NghẽLuột

đều phải tôn trọng Hiến pháp, pháp luật. Đây không chi là quan điểm, tư tưởng riêng của Chủ tịchHồ Chí Minh màđiều đócòn thể hiện sự kết tinhtruyền thống lấy dân làm gốc trongvăn hóa chính trịViệtNam và văn minhdân chủ của nhân loại. Pháp luật hiện naythừa nhận quyền tự do bình đăng củacông dân; thừa nhậnNhân dân là chủ thể quyền lực; khẳng định Nhà nước,cán bộ, công chức Nhà nước chi được làm những gì mà pháp luậtcho phép; quyền lực Nhà nước được giới hạn theoLuậtTổ chức (Quốchội,Chính Phủ, Tòa án...) chính là sự kế tục tư tưởng Hồ Chí Minhvề Nhànước pháp luật.

- Trên cơ sở nhận thức các giá trị pháp quyền trong tưtưởng của Chủ tịch Hồ ChíMinh, thanh niên Họcviện Tư pháp cần luôn ý thức về vấn đề dân chủtheoHiến pháp, pháp luật. Nhận diện các hành vi phản dân chủ gây hại đếnquyềnlàm chủ của người dân theo phương châm: dân biết,dânbàn, dânlàm,dân kiểm tra và dân thụhưởngmà Đại hội Đàng 13 đã đề ra; đồngthờicầntích cựctham gia vào quá trình giám sát,phàn biện xã hội nhăm kiêm soát,ngănngừa sự lạm dụng quyền lực nhà nước vì động cơ cánhân, gâythiệthạicho Nhân dân.

- ViệtNam đã trải qua 5bản Hiến pháp nhưng chỉ từ Hiến pháp năm 1992, sửa đổi năm 2001 và Hiến pháp năm 2013 mới xuất hiện thuật ngữ NNPQ . Cươnglĩnh chínhtrị bổ sung, pháttrien năm2011, Đảng khăng định XHCN màNhân dân ta xây dựng là một xã hội “có NNPQXHCNcủa nhãn dán, do nhân dân, vì nhăn dân do Đảng Cộng sànlãnhđạo" . Điều này thểhiện quá trình nhận thức của Đảng, Nhà nước và Nhân dân tavề tưtưởng pháp quyền của Chủtịch Hồ Chí Minh trong xây dựng Nhà nước pháp luật ngày càng được sâusắc hơn, và quá trình nhận thức này cũng chứng minh Việt Nam đang không ngừng hội nhập vớithê giới trên phươngdiện văn minh nhà nước và pháp luật. Giáo dụctư tưởng pháp quyên của Hồ Chí Minh cho thanh niên cũng cần giúp cho thanh niên nhận thức rõ vềvị trí, vai trò cũng như trách nhiệm của thê hệ thanh niên trong việc gìn giữ, phát huy tư tưởng của Người trên mọi phươngdiện và đặcbiệt trong vấn đềsống và làm việc theo Hiên pháp và pháp luật đêkhiên cho nước Việt Nam ngày càng lớn mạnh hơn, thịnh vượng hơn. Hệ thông chính trị Họcviện Tư pháp cân tăng cường giúp thanh niên nói chung và

48

49

48 Khoản 2, Điều 1, Hiến pháp năm 1992, sửa đổi bổ sung năm 2001 và khoản 1, Điều 2, Hiến pháp năm 2013.

49 Đảng Cộng sản Việt Nam (2011), Cương lĩnh chính trị, http://www.xaydungdang.org.vn/, truy cập 09/8/2011.

50Lênin (1976), Toàn tập, tập 34, Nxb. Tiên bộ, Mát-xcơ-va, tr. 51.

thanhniên Học viện Tưpháphiểu hơn về cácgiá trịcủa NNPQ như:

- Xây dựng NNPQ phải dựa vào Nhân dân,vì Nhân dân là nguồngốc, và là chủ thể củaquyền lực nhà nướcvì vậyphảigăn bó, tôntrọng Nhân dân. Chi có dựa vào Nhân dân mới có đủ lực lượng đểxây dựng NNPQ XHCN.

- Đối với đội ngũ thanh niên là giảngviên, cần nghiên cứu sâu sắc tư tưởng pháp quyền Hồ Chí Minh và các quan diêm của Đảng vê NNPQ (đặc biệt là 12 định hướng chiến lược phát triểnđấtnước trong giai đoạn 2021 - 2030)để lồng ghép vàobài giảng nhằm truyền tải đến đội ngũhọcviên cáclớp bồi dưỡngnghiệp vụ, các lớp nghề luật(luật sư, công chứng, thâmphán, kiểm sátviên, chấp hành viên...) vềtưtưởng pháp quyền, lối sống thượng tôn pháp luậtđế bản thânmỗi họcviênvềhọc tại Học viện Tư pháp sẽ là những người không chi được tiêp thu các kỹ năng nghê nghiệp chuyên sâu mà còn được giácngộ vêtư tưởng pháp quyênđể họ sẽ là người châp hành, tuyên truyên, vận động ngườithânhaykháchhàng,đồng nghiệp của họ ve ý thức phápquyền.

- ThanhniênHọcviệnTưphápởbất cứ cương vị, vị trí việc làm nàocũng cân phải được nhận thức rõ để cóNNPQXHCNViệtNam thì trongthựcthi công việc được giao cần chấp hành sự phân công của tổ chức, của lãnh đạođơn vị,phối hợp nhịp nhàng với đông nghiệp, với các bộ phận có liên quan để hoànthành tốt nhất nhiệm vụ đượcgiaovà liên tụccónhững trăn trở để cải tiến cái cũ, sáng tạo cái mới nhằm nâng cao hiệu quảcông tác của bản thân và cùa đơn vị,của toànHọc viện.

Lênin nói: "Muốn cho đa số thựcsự quyết định các công việc của nhà nước, thì cần phảicó nhữngđiều kiệncụ thể nhất định. Cụ thê là: phải xây dựng lênmột chế độ nhà nước vững chắc, một chínhquyểnnhà nước có thể làm cho đaso cókhả năng quyết định mọi việc và bào đảm cho khả năngđó biến thành hiện thực. Đólà một mặt. Mặt khác, cần phải làm cho đasố đó— xétvề thành phần giaicấp, vềquan hệ sosánh giaicap ở trong

nội bộ của đasô đó (và ởbên ngoài nó)-cókhả năng điêu khiển bộ máy nhà nước một cách hòa nhịpvà có hiệu lực ”50. Và giáo dục thanh niên về ý thức pháp quyềnHồ Chí Minhcũng chínhlàtạo rađộingũ có thể vậnhànlinhà nướchài hòa và có hiệu lực trongtươnglai./.