TÁC ĐỘNG CỦA DỊCH BỆNH COVID-19 TỚI LAO ĐỘNG DI CƯ

TÁC ĐỘNG CỦA DỊCH BỆNH COVID-19 TỚI LAO ĐỘNG DI CƯ:

NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP TẠI XÃ HOÀN SƠN, HUYỆN TIÊN DU, TỈNH BẮC NINH

Đồng Thanh Mai^1*, Nguyễn Mậu Dũng¹, Tô Thế Nguyên², Vũ Tiến Vượng¹

1Khoa Kinh tế và Phát triển nông thôn, Học viện Nông nghiệp Việt Nam

2Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội

*Tác giả liên hệ: dtmai@vnua.edu.vn

Ngày nhận bài: 05.05.2021 Ngày chấp nhận đăng: 10.06.2021

TÓM TẮT

Lao động di cư là một trong những đối tượng dễ bị tổn thương và chịu tác động nhiều bởi dịch bệnh Covid-19.

Đo lường mức độ tác động của dịch bệnh Covid-19 tới việc làm và đời sống của lao động di cư là mục tiêu của nghiên cứu này. Kết quả khảo sát đối với 114 lao động di cư đang sinh sống tại xã Hoàn Sơn, huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh cho thấy gần 70% người lao động di cư bị mất hoặc giảm việc làm, 86% bị giảm thu nhập, giảm chi tiêu hay đời sống tinh thần bị xáo trộn. Nghiên cứu cho thấy mặc dù chịu tác động lớn bởi dịch bệnh nhưng nhóm lao động di cư không nhận được đầy đủ sự trợ cấp của Nhà nước từ gói hỗ trợ 62.000 tỉ đồng cũng như sự quan tâm của chính quyền địa phương. Các giải pháp để giảm thiểu ảnh hưởng tiêu cực của dịch bệnh COVID -19 đến người lao động di cư là khống chế tốt dịch bệnh, đơn giản hóa điều kiện và thủ tục để lao động di cư được thụ hưởng gói an sinh xã hội, chính quyền địa phương cần quan tâm hơn nữa tới lao động di cư và bản thân người lao động cần chủ động thích ứng tốt hơn.

Từ khóa: Covid-19, lao động di cư, Bắc Ninh.

Impacts of Covid-19 Pandemic on Migrant Workers:

A Case Study in Hoan Son Commune, Tien Du District, Bac Ninh Province

ABSTRACT

Migrant workers are one of the people groups most vulnerable and affected by the Covid-19 Pandemic.

Measuring the impact of the Covid-19 pandemic on migrant workers' employment and well-being was the goal of this study. A survey of 114 migrant workers living in Hoan Son commune, Tien Du district, Bac Ninh province showed that 70% of workers were affected due to job loss or job reduction, 86% suffered income reduction and reduced spending or change of the living condition. The study showed that the migrant worker group, although heavily affected by the pandemic, did not received enough relief from the VND62,000 billion package as well as the attention of the local government. The solutions to minimize the negative impact of the Covid-19 pandemic on migrant workers are to control well the pandemic and simplify the conditions and procedures for migrant workers to receiving the social security package. The local government needs to pay more attention to the migrant workers and the workers need to be proactive in adapting better by themselves.

Keywords: Covid-19 pandemic, migrant workers, Bac Ninh province.

1. ĐẶT VẤN ĐỀ

Xuçt hiện từ cuøi nëm 2019, cho đến nay đäi dðch Covid-19 đã cò mặt täi 219 nước với 124 triệu người bð nhiễm bệnh và 2,7 triệu người tử vong (Bû Y tế, 2021), gây thiệt häi nặng nề đøi với sự phát triển kinh tế xã hûi của hæu hết các

quøc gia trên thế giới (IOM, 2020). Đøi với Việt Nam, dðch bệnh vén đang tiềm èn nhiều rủi ro, đ÷ng thời Covid-19 đã làm giâm tøc đû tëng trưởng kinh tế trong nëm 2020 cñn 2,9%, ânh hưởng tiêu cực đến 84% doanh nghiệp và hàng triệu lao đûng (ILO, 2020). Dðch bệnh Covid-19 đã tác đûng trực tiếp tới người lao đûng trong đò

lao đûng lớn tuùi, lao đûng nữ, lao đûng di cư… là những đøi tượng chðu nhiều ânh hưởng, đặc biệt ở khu vực phi chính thức (Mohamed & cs., 2020;

Titan & cs., 2020).

Lao đûng di cư là xu thế tçt yếu trong điều kiện kinh tế thð trường và hûi nhêp kinh tế quøc tế (Nguyễn Hữu Chí, 2017). Các yếu tø như sự phát triển kinh tế, phúc lợi xã hûi, cơ hûi việc làm, hõc têp… là các lực kéo thu hút lao đûng di cư. Bên cänh đò nghèo đòi, thçt nghiệp, thiên tai… đòng vai trñ như các yếu tø lực đèy dén tới người lao đûng phâi di cư (Nguyễn Đình Tçn, 2019). Lao đûng di cư phâi đøi mặt với nhiều thách thức và khò khën trong cuûc søng như sự khác biệt về vën hòa, dðch vụ nhà ở, y tế, giáo dục khöng đâm bâo… (Nguyễn Hữu Chí, 2017).

Đặc biệt trong bøi cânh dðch bệnh như Covid-19, lao đûng di cư cũng chðu nhiều ânh hưởng tới điều kiện søng (nhà ở, giao thông, trợ cçp xã hûi…), cöng việc (thời gian làm việc, thu nhêp, thçt nghiệp…), sức khóe và tinh thæn (Nguyễn Thð Thanh Hương & Nguyễn Thð Hương Giang, 2020; Gelatt, 2020; ILO, 2020).

Tînh Bíc Ninh hiện có gæn 300 nghìn lao đûng di cư đến và là tînh có sø lượng lao đûng nhêp cư thuûc nhóm cao của câ nước. Bíc Ninh hiện có 15 khu công nghiệp têp trung, 1 khu công nghệ thöng tin và hơn 30 cụm công nghiệp (Sở KH&ĐT tînh Bíc Ninh, 2020) đã täo ra sức hút mänh më đøi với người lao đûng từ nhiều đða phương của Việt Nam. Mặc dù chính phủ đã triển khai những gói hú trợ cho các doanh nghiệp và người lao đûng nhìm hän chế những ânh hưởng tiêu cực do dðch bệnh Covid-19, tuy nhiên đäi dðch đã và đang gåy ra khò khën cho khoâng 9 triệu người lao đûng Việt Nam (Tùng cục Thøng kê, 2021), đặc biệt là lao đûng di cư.

Nhiều lao đûng đã bð cít hợp đ÷ng làm việc hoặc bð nghî việc luân phiên, thu nhêp bð sụt giâm, đời søng vêt chçt và tinh thæn gặp nhiều khó khën. Nghiên cứu này được thực hiện vào tháng 11/2020 trên đða bàn xã Hoàn Sơn, huyện Tiên Du, tînh Bíc Ninh - nơi có nhiều lao đûng di cư sinh søng để làm việc täi các doanh nghiệp trong KCN Đäi Đ÷ng - Hoàn Sơn nhìm đánh giá những tác đûng cụ thể của đäi dðch Covid-19 đến người lao đûng di cư, từ đò đề xuçt những giâi pháp nhìm giâm thiểu tác đûng tiêu cực

của dðch bệnh đến lao đûng di cư trên đða bàn xã Hoàn Sơn và tînh Bíc Ninh trong thời gian tới.

2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 2.1. Thu thập số liệu

Các thông tin thứ cçp được thu thêp từ sách, báo, Internet và báo cáo tình hình kinh tế - xã hûi của đða phương. Sø liệu sơ cçp được tùng hợp từ cuûc điều tra phóng vçn ngéu nhiên có hệ thøng vào tháng 11/2020 với 114 trên tùng sø hơn 15.000 lao đûng di cư từ nơi khác đến, trên 18 tuùi và đang sinh søng trên đða bàn xã Hoàn Sơn do sử dụng công thức xác đðnh kích thước méu Slovin (được trích lược bởi Consuelo & cs., 2007) với sai sø e = 10%, N = 15.000.

n = N

1+ N (e)²

2.2. Phân tích và xử lý số liệu

Thøng kê mô tâ, so sánh là các phương pháp chủ yếu sử dụng trong nghiên cứu. Phæn mềm Microsoft Office Excel được sử dụng để thøng kê các dữ liệu liên quan đến thực träng lao đûng di cư, tình hình việc làm, thu nhêp và tinh thæn…

của hõ khi bð tác đûng bởi đäi dðch Covid.

3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN

3.1. Tình hình lao động di cư ở xã Hoàn Sơn, huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh

3.1.1. Khái quát về lao động di cư ở xã Hoàn Sơn

Xã Hoàn Sơn nìm ở vð trí trung tâm của khu công nghiệp Đäi Đ÷ng - Hoàn Sơn, nơi têp trung gæn 500 doanh nghiệp lớn nhó đang hoät đûng (Sở KH&ĐT tînh Bíc Ninh, 2020). Đåy được coi là lực hút mänh để kéo khoâng 15.000 lao đûng di cư từ nơi khác đến sinh søng và làm việc (UBND xã Hoàn Sơn, 2020). Phæn lớn lao đûng di cư là cöng nhån của các nhà máy như Datec Vina, Outuo Vietnam, Trúc An CP Food, Dains Vina… thuûc khu công nghiệp, mût sø khác là những lao đûng tự do kinh doanh dðch vụ phục vụ công nhån các cöng ty như bán hàng nước, hàng ën, täp hóa, chäy xe öm…

Bâng 1. Khái quát về lao động di cư täi xã Hoàn Sơn

Chỉ tiêu Năm 2018 Năm 2019 Năm 2020

Số lượng Cơ cấu (%) Số lượng Cơ cấu (%) Số lượng Cơ cấu (%)

Tổng dân số 27.780 100 28.600 100 27.910 100

Tổng số lao động di cư 15.180 54,64 15.600 54,54 14.890 53,35

Theo giới tính

Nam 5.980 39,39 5.928 38,00 8.934 60,00

Nữ 9.200 60.61 9.672 62,00 5.956 40,00

Theo độ tuổi

Dưới 18 233 1,53 230 1,47 298 2,00

18-35 11.977 78,89 12.380 79,36 11.595 77,87

Trên 35 2.970 19,56 2.990 19,17 2.997 20,13

Nguồn: Ban thống kê xã Hoàn Sơn (2020).

Bâng 2. Thông tin cơ bân của lao động di cư được khâo sát (n = 114)

Chỉ tiêu Cơ cấu (%) Chỉ tiêu Cơ cấu (%)

Giới tính 57,02 Lý do chọn sinh sống tại Hoàn Sơn

Nữ 42,98 Làm việc 74,56

Nam Hôn nhân 4,39

Dân tộc Thừa kế đất đai nhà cửa 2,63

Kinh 77,19 Môi trường sống tốt 4,39

Khác 22,81 Môi trường kinh doanh tốt 6,14

Tình trạng hôn nhân An ninh, giáo dục đảm bảo 5,26

Chưa lập gia đình 16,67 Khác 2,63

Có gia đình 83,33 Tình trạng hợp đồng lao động

Nghề nghiệp chính Không hợp đồng 34,55

Công nhân khu công nghiệp 71,93 Thời hạn dưới 1 năm 38,59

Lao động tự do 21,05 Thời hạn từ 1-3 năm 1,75

Công chức nhà nước 7,02 Thời hạn trên 3 năm 26,31

Đăng ký hộ khẩu Vô thời hạn 8,77

Thường trú 8,80

Tạm trú 85,96

Không đăng kí 5,30

Sø lao đûng di cư đến Hoàn Sơn đëng ký täm trú cò xu hướng tëng trong những nëm 2018 và 2019, tî lệ lao đûng di cư täi đåy chiếm khoâng 54% dân sø của toàn xã. Tuy nhiên do ânh hưởng của Covid-19, nëm 2020 sø lao đûng di cư này giâm xuøng bởi nhiều lao đûng trở về đða phương hoặc rời đi đến nơi khác để tìm kiếm việc làm.

Lao đûng di cư nữ nhiều hơn là nam giới và 78,89% là những lao đûng trê từ 18-35 tuùi.

3.1.2. Các thông tin cơ bân của lao động di cư được khâo sát

Cuûc khâo sát này diễn ra vào tháng 11/2020, sø lao đûng nữ được phóng vçn nhiều hơn lao đûng nam với tî lệ 57,02% đøi tượng điều tra (ĐTĐT) là lao đûng là nữ giới. Đa phæn đøi tượng khâo sát là người dân tûc kinh với cơ cçu 77,19%, trong đò 83,33% ĐTĐT đã cò gia đình và 71,93% đang làm việc ở các khu công nghiệp.

Quân lý người lao đûng bìng hû khèu giúp giữ gìn trêt tự an toàn xã hûi và bâo vệ lợi ích của hõ. Các lao đûng được điều tra trong nghiên cứu đều thực hiện nghiêm túc việc đëng ký hû khèu thường trú và khai báo täm trú với tî lệ 85,96% người lao đûng di cư cò đëng ký täm trú täi Hoàn Sơn. Tuy nhiên, vén còn mût lượng nhó lao đûng khöng tham gia đëng ký câ hai hình thức trên vì hõ là lao đûng tự do không thuûc sự quân lý của mût tù chức nào, mût sø khác là đøi tượng chuyển cư từ xã khác trong cùng mût huyện đến xã Hoàn Sơn sinh søng và làm việc.

Các tiêu chí như cơ sở hä tæng tøt, möi trường søng tøt, con người thân thiện… là lý do lao đûng di cư lựa chõn sinh søng ở Bíc Ninh bên cänh lý do chính là việc làm với tî lệ 74,56%.

Để bâo vệ quyền lợi cho người lao đûng, hợp đ÷ng lao đûng là cæn thiết giúp hõ tránh được những rủi ro khi có biến cø xây ra trong công việc. Kết quâ khâo sát täi Hoàn Sơn cho thçy lao đûng di cư khöng cò ràng buûc về hợp đ÷ng chiếm tî lệ là 34,55%, cñn 38,59% là lao đûng có hợp đ÷ng thời hän dưới 1 nëm, tî lệ này lớn hơn các loäi hợp đ÷ng khác. Sự ràng buûc về hợp đ÷ng lóng lêo khiến cho lao đûng di cư gặp nhiều khó khën khi dðch bệnh xây ra, hõ dễ bð mçt việc làm hoặc không thuûc diện được xét hưởng trợ cçp.

3.2. Tác động của dịch bênh Covid-19 tới lao động di cư trên địa bàn xã Hoàn Sơn, huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh

Hiện nay, tình hình dðch bệnh trên thế giới và Việt Nam còn khá phức täp. Täi Việt Nam, sø ca nhiễm bệnh tính đến tháng 6/2021 là 11.752 với đợt dðch bệnh thứ 4 đang bít đæu bùng phát (Bû Y tế, 2021). Mặc dù, vacxin phòng bệnh viêm đường hô hçp cçp đã ra đời nhưng biến thể mới của chúng có khâ nëng låy lan nhanh và kháng läi thuøc së tiềm èn nhiều nguy cơ låu dài, ânh hưởng nặng nề tới đời søng và kinh tế của người dân nhiều quøc gia.

Theo kết quâ nghiên cứu của ILO (2020) có 101 nghìn doanh nghiệp của Việt Nam phâi täm dừng kinh doanh trong nëm 2020, 70% doanh nghiệp täi Việt Nam phâi cít giâm chi phí lao

đûng (Đäi hõc Kinh tế Quøc dån, 2020). Đäi dðch Covid-19 đã gây ânh hưởng lớn đến các doanh nghiệp trên đða bàn tînh Bíc Ninh nói chung, các doanh nghiệp trong KCN Đäi Đ÷ng - Hoàn Sơn nói riêng, và có tác đûng lớn đến lao đûng di cư trên đða bàn xã Hoàn Sơn ở nhiều khía cänh bao g÷m tác đûng tới việc làm, tới thu nhêp, tới chi tiêu và tới tinh thæn của người lao đûng.

3.2.1. Tác động tới việc làm

Theo kết quâ khâo sát thì tác đûng của đäi dðch Covid-19 tới việc làm của lao đûng di cư täi Hoàn Sơn là tương đøi lớn. Tính trung bình tî lệ lao đûng bð giâm thời gian làm việc chiếm 69,30%, trong khi đò tî lệ lao đûng bð mçt việc chiếm khoâng 10% và tî lệ lao đûng tëng thời gian làm việc chî chiếm 3,51%.

Lao đûng nữ làm trong các khu công nghiệp là đøi tượng mà các doanh nghiệp nhìm tới trong chính sách cít giâm chi phí của mình, hõ làm các công việc phụ như lao cöng, đæu bếp, trợ lý… với tî lệ cít giâm thời gian làm việc là 72,31%.

Lao đûng tự do là đøi tượng bð mçt việc làm nhiều nhçt với tî lệ 29,17% do xuçt phát từ chủ trương giãn cách xã hûi hoặc cçm tụ têp đöng người để tránh lây lan dðch bệnh của chính phủ nên các công việc như bán hàng nước, quán ën vîa hè, xe ôm… đều bð hän chế. Xét về đû tuùi thì lao đûng lớn tuùi là nhòm người bð mçt việc làm nhiều hơn lao đûng trê tuùi với tî lệ 33,33% ở đû tuùi 45-60 so với 5,08% ở đû tuùi 18-24.

Đøi tượng ít chðu ânh hưởng của dðch Covid-19 về vçn đề việc làm têp trung ở nhóm công chức - viên chức nhà nước. Tuy nhiên, mût sø ĐTĐT làm trong các lïnh vực y tế, an ninh…bð tëng giờ làm do hõ làm việc trong công tác phòng chøng dðch bệnh.

3.2.2. Tác động tới thu nhập

Đäi dðch Covid-19 đã khiến nhiều lao đûng mçt việc làm và trực tiếp tác đûng tới thu nhêp của hõ. Täi Hoàn Sơn, kết quâ điều cho thçy nhòm đøi tượng di cư bð giâm thu nhêp nhiều nhçt là lao đûng tự do với tî lệ gæn 80% bð giâm thu nhêp. Khoâng thu nhêp bð giâm bình quân lớn nhçt thuûc nhóm từ 1-3 triệu đ÷ng trên mût tháng và nữ lao đûng di cư là đøi tượng bð ânh hưởng nhiều hơn câ.

Bâng 3. Tác động của dịch Covid-19 đến việc làm của đối tượng điều tra (%) Chỉ tiêu Giảm giờ làm Mất việc làm Không ảnh hưởng Tăng giờ làm Tổng Giới tính

Nữ (n = 65) 72,31 10,77 13,85 3,08 100

Nam (n = 49) 65,31 10,20 20,41 4,08 100

Độ tuổi

18-25 (n = 59) 64,41 5,08 28,81 0,70 100

26-35 (n = 44) 75,00 13,64 4,55 6,82 100

36-45 (n = 8) 75,00 25,00 0,00 0,00 100

45-60 (n = 3) 66,67 33,33 0,00 0,00 100

Nghề nghiệp

Công nhân khu CN (n = 82) 79,27 6,10 14,63 0,00 100

Lao động tự do (n = 24) 58,33 29,17 12,50 0,00 100

Công chức nhà nước (n = 8) 0,00 0,00 50,00 50,00 100

Trung bình 69,30 10,53 16,67 3,51 100

Bâng 4. Tác động của dịch Covid-19 tới thu nhập của đối tượng điều tra (%) Chỉ tiêu Không giảm Giảm 1-3 triệu

đồng/tháng

Giảm 3-5 triệu đồng/tháng

Giảm trên 5 triệu

đồng/tháng Tổng

Giới tính

Nữ (n = 65) 15,38 46,15 27,69 10,77 100

Nam (n = 49) 14,29 40,82 34,69 10,20 100

Độ tuổi

18-25 (n = 59) 11,86 45,76 30,51 11,86 100

26-35 (n = 44) 13,64 43,18 34,09 9,09 100

36-45 (n = 8) 25,00 37,50 25,00 12,50 100

45-60 (n = 3) 66,67 33,33 0,00 0,00 100

Nghề nghiệp

Công nhân khu CN (n = 82) 4,88 42,68 37,80 14,63 100

Lao động tự do (n = 24) 20,83 62,50 16,67 0,00 100

Công chức nhà nước (n = 8) 100,00 0,00 0,00 0,00 100

Bâng 5. Tác động của dịch Covid-19 tới các khoân chi tiêu trong gia đình (%) Các khoản chi tiêu

bị ảnh hưởng

Độ tuổi Nghề nghiệp

18-35 tuổi (n = 103)

36-60 tuổi (n = 11)

Công nhân KCN (n = 82)

Lao động tự do (n = 24)

Công chức nhà nước (n = 8)

Thực phẩm 57,28 36,36 58,54 50,00 37,50

Mua sắm cơ bản 56,31 54,55 57,32 62,50 25,00

Tiền thuê nhà 23,30 27,27 28,05 12,50 12,50

Con cái học hành 13,59 45,45 10,98 29,17 37,50

Khám chữa bệnh 54,37 45,45 58,54 29,17 75,00

Ma chay, hiếu hỉ, liên hoan 44,66 63,64 46,34 33,33 87,50

Chi khác 47,57 27,27 54,88 12,50 50,00

Mût sø lao đûng khác cho rìng thu nhêp của mình không giâm do chính sách của mût sø công ty, hoặc mût sø vð trí việc làm trong cöng ty. Đøi với lao đûng tự do, thu nhêp không giâm do hõ đã chuyển đùi nghề nghiệp liên tục để thích ứng với đäi dðch, hõ khá läc quan về thu nhêp có thể tëng trở läi trong tương lai vì Bíc Ninh không phâi là tâm dðch tính đến thời điểm điều tra (tháng 11/2020). Đặc biệt 100% công chức nhà nước cho rìng thu nhêp chính theo vð trí công việc của mình khöng thay đùi do hõ được hưởng lương tính theo bêc và thâm niên công tác.

Trong sø những lao đûng mà thu nhêp không giâm thì có mût sø lao đûng thu nhêp tëng lên do hõ phân ứng nhanh với tình thế như những lao đûng tự do hành nghề xe ôm, chuyển phát nhanh, nhân viên giao hàng, các nhân viên, công chức nhà nước, chủ cửa hàng thuøc và dụng cụ y tế…

3.2.3. Tác động tới chi tiêu

Đäi dðch Covid-19 vén còn diễn biến rçt phức täp trên thế giới cũng như täi Việt Nam.

Để đâm bâo duy trì cuûc søng trong và sau dðch bệnh, hæu hết các lao đûng đều phâi cít giâm chi tiêu. Tuỳ theo đû tuùi và nghề nghiệp của người lao đûng mà các khoân chi tiêu được giâm trừ theo các tî lệ khác nhau.

Các lao đûng di cư trê, dưới 35 tuùi lựa chõn cít giâm các khoân chi cho lương thực, thực phèm với tî lệ 57,28%, mua sím cơ bân các vêt dụng trong gia đình với tî lệ 56,31%, hoặc khám chữa bệnh với tî lệ 54,37% lao đûng tiết kiệm khoân chi này. Trong khi đò ở lứa tuùi trên 35, ma chay hiếu hỷ là khoân tiền được hän chế chi tiêu nhiều nhçt.

Theo nghề nhiệp, lao đûng tự do và công chức nhà nước cò xu hướng ít tiết kiệm tiền thuê nhà nhçt với tî lệ chi tiêu giâm chiếm 12,5%, còn công nhân khu công nghiệp chi tiêu nhiều

nhçt là cho con cái hõc hành với tî lệ 10,98%

ĐTĐT hän chế khoân chi này.

3.2.4. Tác động tới tinh thần

Dðch bệnh Covid-19 đã khiến sø bệnh nhân có vçn đề về tâm thæn tëng (WHO, 2020). Tåm lý lo líng, bçt an của con người là không thể tránh khói khi dðch bệnh xuçt hiện. Theo sø liệu khâo sát, 69,23% lao đûng di cư nữ và 59,18%

lao đûng di cư nam giới câm thçy bçt an khi dðch bệnh xây ra (Bâng 6). Hõ lo líng cho bân thån và gia đình cò nguy cơ bð nhiễm bệnh, lo líng về thu nhêp, việc làm sau dðch bệnh.

Khi thu nhêp và chi tiêu bð xáo trûn, các cặp vợ ch÷ng trê cò xu hướng cãi vã nhiều hơn các cặp lớn tuùi với tî lệ 36,89% ĐTĐT dưới 35 tuùi so với 18,18% ĐTĐT trên 35 tuùi cho rìng méu thuén trong gia đình hõ gia tëng do đäi dðch (Bâng 6). Chî có mût sø rçt ít chiếm 5,26%

cho rìng dðch bệnh là bình thường, tâm lý không bð ânh hưởng.

3.2.5. Cách thức ứng phó của lao động di cư trước tác động của dịch bệnh Covid-19 trên địa bàn xã Hoàn Sơn

Nhìm hú trợ người dân gặp khó khën do ânh hưởng bởi đäi dðch Covid-19, Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách khác nhau trong đò có gói an sinh xã hûi 62.000 tî đ÷ng trực tiếp giúp đỡ cho khoâng 20 triệu người lao đûng. Gói hú trợ được thực hiện trong 3 tháng 4, 5, 6/2020.

Đøi tượng được hưởng gói hú trợ này bao g÷m người lao đûng täm hoãn thực hiện hợp đ÷ng lao đûng hoặc nghî việc khöng hưởng lương, hû kinh doanh cò doanh thu do cơ quan thuế thực hiện quân lý thuế dưới 100 triệu đ÷ng, người lao đûng bð chçm dứt hợp đ÷ng lao đûng, hợp đ÷ng làm việc nhưng khöng đủ điều kiện hưởng trợ cçp thçt nghiệp. Người lao đûng không có giao kết hợp đ÷ng lao đûng bð mçt việc làm.

Bâng 6. Tác động dịch Covid-19 tới tinh thần người lao động (%)

Tác động tới tinh thần Giới tính Độ tuổi

Nữ (n = 65) Nam (n = 49) 18-35 tuổi (n = 103) 36-60 tuổi (n = 11)

Lo lắng, bất an nhiều hơn 69,23 59,18 68,93 81,81

Gia tăng mâu thuẫn trong gia đình 32,31 32,65 33,98 18,18

Bi quan về tương lai 36,92 36,73 36,89 36,36

Bình thường, không vấn đề gì 9,23 10,20 8,74 18,18

Bâng 7. Tiếp cận gói hỗ trợ 62.000 tỉ đồng của đối tượng điều tra Đối tượng

Công nhân KCN Lao động tự do Công chức nhà nước Số lượng

(n = 82)

Cơ cấu (%)

Số lượng (n = 24)

Cơ cấu (%)

Số lượng (n = 8)

Cơ cấu (%)

Không biết, không nhận được hỗ trợ 52 63,41 14 58,33 3 37,50

Biết, không nhận được sự hỗ trợ 25 30,49 8 33,33 5 62,50

Biết và nhận được hỗ trợ 5 6,10 2 8,33 0 0,00

Tổng 82 100 24 100 8 100

Bâng 8. Lý do không nhận được hỗ trợ của nhà nước Đối tượng

Công nhân KCN Lao động tự do Công chức nhà nước Số lượng

(n = 77)

Cơ cấu (%)

Số lượng (n = 22)

Cơ cấu (%)

Số lượng (n = 8)

Cơ cấu (%)

Thủ tục nhận hỗ trợ rườm rà 4 5,19 8 36,36 0 0,00

Doanh nghiệp không phổ biến thông tin 40 51,95 0 0,00 0 0,00

Không để ý thông tin 20 25,97 4 18,18 0 0,00

Nghĩ rằng mình không phải đối tượng thụ hưởng 8 10,39 6 27,27 8 100

Ngại vì sĩ diện bản thân 6 7,79 2 9,09 0 0,00

Bâng 9. Cách thức ứng phó với dịch bệnh Covid-19 của đối tượng điều tra theo nghề nghiệp Cách thức

Công nhân KCN Lao động tự do Công chức nhà nước Số lượng

(n = 77)

Cơ cấu (%)

Số lượng (n = 22)

Cơ cấu (%)

Số lượng (n = 8)

Cơ cấu (%)

Tìm kiếm việc làm mới/làm thêm 35 42,68 19 79,17 0 0,00

Chi tiêu tiết kiệm tối đa 76 66,67 15 62,50 4 50,00

Chuyển chỗ ở mới rẻ hơn 15 13,16 2 8,33 1 12,50

Chuyển sang mua sắm online 65 57,02 13 54,17 6 75,00

Bỏ về quê sinh sống 9 7,89 2 8,33 0 0,00

Không làm gì cả 21 18,42 4 16,67 2 25,00

Tuy nhiên, kết quâ điều tra phóng vçn chứng minh trên 90% lao đûng di cư täi Hoàn Sơn khöng được tiếp cên gói hú trợ này, chî 6,1%

cöng nhån và 8,33% lao đûng tự do có nhên được trợ giúp thçt nghiệp nhưng khöng rô từ ngu÷n BHXH, gói cứu trợ hay ngân sách của công ty.

Mặc dù chính phủ đã ban hành Nghð quyết sø 154/NQ-CP sửa đùi, bù sung Nghð quyết sø 42/NQ-CP ngày 09/04/2020 về các biện pháp hú trợ người dân gặp khò khën do đäi dðch Covid-19, trong đò cò điều chînh đøi tượng thụ hưởng. Tuy nhiên, thực tế lao đûng di cư täi Hoàn Sơn không nìm trong đøi tượng được chính quyền

xem xét nhên trợ cçp từ gói an sinh xã hûi trên, phæn lớn các đøi tượng được nhên trợ cçp täi Hoàn Sơn là người già, người nghèo, người có công với cách mäng, hû kinh doanh nhó lê... Thủ tục rườm rà, thông tin không cụ thể, tåm lý sï diện với xã hûi, đặc biệt thiếu phù biến thông tin tới công nhân bð giâm giờ làm hoặc thçt nghiệp là các nguyên nhân khiến gói hú trợ không phát huy tác dụng với nhòm lao đûng di cư (Bâng 8).

Bên cänh sự hú trợ của Nhà nước, người lao đûng di cư cũng nhên được sự giúp đỡ từ các đơn vð, tù chức khác như bân thân doanh nghiệp mà người lao đûng đang làm việc, bän bè, người thân

hay chủ nhà trõ. Hình thức hú trợ chủ yếu là cho vay tiền mặt, gửi lương thực thực phèm từ quê đến hoặc giâm giá nhà trõ… để giâm bớt gánh nặng mà ĐTĐT gặp phâi trong và sau dðch bệnh.

Trước những tác đûng tiêu cực mà dðch bệnh mang đến, người lao đûng di cư täi Hoàn Sơn đã tự có mût sø phương thức ứng phò để chủ đûng trong cuûc søng như tìm kiếm việc làm mới hoặc làm thêm, tiết kiệm chi tiêu tøi đa hoặc chuyển sang mua sím online. Kết quâ khâo sát cho thçy tiết kiệm chi tiêu tøi đa là cách thức được nhóm công nhân lựa chõn hàng đæu với tî lệ 66,67%. Ở nhòm lao đûng tự do, việc tìm kiếm việc làm thay thế hoặc việc làm thêm là cách thức ứng phò được ưu tiên hơn câ với tî lệ 79,17%. Trong khi đò, nhòm cöng chức viên chức nhà nước, mua sím online là cách thức ứng phó được ưa thích với tî lệ 75%.

Chuyển chú ở hoặc bó về quê sinh søng là những giâi pháp mà ít người lao đûng di cư nghï đến, chî có 7,89% công nhân xác đðnh muøn giâm áp lực tiền bäc từ việc thay đùi nơi sinh søng và 8,33% lao đûng tự do së bó việc về quê tìm sinh kế mới nếu dðch bệnh trở nên træm trõng trong tương lai, 18,42% cöng nhån khu công nghiệp và 16,67% lao đûng tự do, 25% công chức nhà nước cho rìng không biết xử lý như thế nào, chçp nhên cuûc søng thiếu thøn và tuân theo quy luêt lên xuøng của nền kinh tế khi có dðch bệnh xây ra,

3.3. Đề xuất giâi pháp câi thiện tác động của dịch bệnh Covid-19 tới lao động di cư täi xã Hoàn Sơn

Tác đûng của đäi dðch Covid -19 đã làm cho lao đûng gặp nhiều khò khën hơn trong việc tham gia thð trường lao đûng và đòng gòp trong chuúi sân xuçt hàng hóa và dðch vụ (Nguyễn Thð Thanh Hương, Nguyễn Thð Hương Giang, 2021). Trong bøi cânh diễn biến dðch bệnh còn phức täp, tøc đû phục h÷i việc làm, ùn đðnh cuûc søng sau đäi dðch diễn ra tương đøi chêm (Nguyễn Quang Thuçn, 2020). Để giúp người lao đûng, đặc biệt là lao đûng di cư täi Hoàn Sơn giâm thiểu các ânh hưởng tiêu cực do đäi dðch Covid-19 mang läi, mût sø giâi pháp được đề xuçt như sau:

Thứ nhçt: Kiểm soát chặt chë dðch bệnh.

Dðch bệnh đã, đang và së dén tới khủng hoâng kinh tế, nhiều người bð thçt nghiệp, cuûc søng vêt chçt và tinh thæn së càng khò khën. Chính phủ và người dân tuyệt đøi khöng lơ là trong việc phòng chøng dðch bệnh: nghiêm cçm nhêp cânh trái phép, tuyên truyền thöng điệp 5K và tiến tới tiêm phòng vacxin miễn phí cho toàn dån, trong đò cò câ những lao đûng tự do, lao đûng di cư khöng cò sự quân lý .

Thứ hai: Nhiều đøi tượng lao đûng di cư bð mçt việc làm hoặc bð giâm giờ làm, thuûc nhóm đøi tượng ưu tiên nhên hú trợ từ ngân sách nhà nước nhưng thực tế, gói hú trợ khöng đến tay hõ.

Vì vêy cæn rà soát läi các quy đðnh, điều kiện, nới lóng các yêu cæu về điều kiện thụ hưởng, đùi mới công tác triển khai cũng như xoá bó các quy đðnh rườm rà để người lao đûng và doanh nghiệp có thể thụ hưởng chương trình hú trợ bìng tiền từ ngân sách và gói hú trợ tín dụng. Bên cänh đò, chính quyền đða phương cæn có biện pháp để phù biến điều kiện thụ hưởng và hướng dén quy trình giâi quyết thủ tục tới đøi tượng lao đûng di cư để hõ cò cơ hûi tiếp cên với các gói hú trợ mà Chính phủ đang triển khai.

Thứ ba: Các doanh nghiệp cæn quan tâm tới đời søng người lao đûng, hú trợ người lao đûng bð cít giâm nhân sự của mình. Vì vêy, đäi diện của doanh nghiệp là bû phên cöng đoàn cæn nêu cao vai trò của mình hơn trong việc đâm bâo được quyền lợi của lao đûng, đặc biệt là lao đûng di cư để giâm thiểu tøi đa mặt tiêu cực do đäi dðch Covid-19 mang läi.

Thứ tư: Lao đûng di cư vén cæn chủ đûng thích nghi an toàn với cuûc søng dðch bệnh thay vì trông chờ vào sự hú trợ của Nhà nước hoặc khâ nëng tự phục h÷i của nền kinh tế. Nâng cao tay nghề, hõc hói kỹ nëng mới, tiếp cên với cách chi tiêu hiệu quâ… là những giâi pháp hữu dụng đøi với lao đûng di cư täi thời điểm này.

4. KẾT LUẬN

Là mût xã têp trung nhiều nhà máy, khu công nghiệp, Hoàn Sơn đòn nhên khoâng 15.000 người dån di cư từ nơi khác đến với 74,56% vì lý do việc làm. Kết quâ khâo sát trên 114 đøi

tượng lao đûng di cư cho thçy có 29,17% lao đûng tự do bð mçt việc làm và 79,27% lao đûng ở các khu công nghiệp bð giâm giờ làm. Từ đò tác đûng trực tiếp tới thu nhêp với 14,63% công nhân khu công nghiệp bð giâm lương, thưởng và các khoân phụ cçp tương đương từ 5 triệu đ÷ng/tháng trở lên. Lao đûng di cư täi Hoàn Sơn thích nghi bìng cách giâm chi tiêu trong bøi cânh đäi dðch cho mua lương thực thực phèm hay mua sím cơ bân. Là mût trong các nhòm đøi tượng dễ bð tùn thương sau đäi dðch Covid-19, có 69,23% lao đûng di cư nữ và 68,93% lao đûng trên 35 tuùi câm thçy bçt an trong đäi dðch với những lo líng về dðch bệnh, về giá câ hàng hóa, về công việc…

Hơn 90% ĐTĐT khöng nhên được gói hú trợ an sinh xã hûi của Chính phủ để giâi quyết các hệ quâ mà dðch viêm đường hô hçp cçp mang läi. Tuy nhiên hõ cũng nhên được sự hú trợ khác từ công ty, bän bè, người thân và sự điều chînh của chính bân thân hõ để thích ứng và chung søng an toàn, đæy đủ trước dðch bệnh. Sự tác đûng của dðch bệnh tới múi người lao đûng di cư là khác nhau phụ thuûc vào giới tính, đû tuùi và nghề nghiệp của hõ. Các giâi pháp để giâm thiểu tác đûng tiêu cực mà dðch bệnh mang läi như kiểm soát chặt chë để dðch bệnh không bùng phát, nới lóng điều kiện và thủ tục thụ hưởng các chính sách an sinh xã hûi, cöng đoàn các doanh nghiệp và chính quyền cçp xã cæn quan tâm tới đøi tượng lao đûng di cư hay lao đûng di cư cæn chủ đûng trong cuûc søng.

Dðch bệnh vén đang diễn biến phức täp, vì vêy tính thời sự chính là hän chế của nghiên cứu. Tuy nhiên, nhóm tác giâ hy võng đåy là tài liệu tham khâo hữu ích cho những nghiên cứu sau này về tác đûng của đäi dðch Covid-19 tới nền kinh tế và người lao đûng, đặc biệt là lao đûng di cư.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Bích Ngọc (2021). Covid làm gián đoạn các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tinh thần. Truy cập từ https://suckhoedoisong.vn/covid-19-lam-gian-doan - cac-dich-vu-cham-soc-suc-khoe-tam-than-n181281 .html, ngày 20/03/2021.

Bộ Y tế (2021). Số liệu thống kê về diễn biến dịch Covid-19. Truy cập từ https://ncov.moh.gov.vn, ngày 23/03/2021.

Chính phủ (2020). Nghị quyết số 42/NQ-CP ngày 09/04/2020 về các biện pháp hỗ trợ người dân gặp khó khăn do đại dịch Covid-19.

Consuelo G. Sevilla, Jesus A. Ochave, Twila G.

Punsalan, Bella P. Regala & Gabriel G. Uriarte (1984). Research Methods. Rex Printing Company, Inc.

Đại học Kinh tế quốc dân (2020). Báo cáo Đánh giá tác động của Covid-19 đến nền kinh tế và các khuyến nghị chính sách. Nhà xuất bản Đại học Kinh tế quốc dân.

Gelatt J. (2020). Immigrant workers: Vital to the U.S.

Covid-19 response, disproportionately vulnerable.

Migration Policy Institute. Retrieved from https://www.migrationpolicy.org/news/ immigrant- workers-vital-us-pandemic-response, on February 12, 2021.

ILO (2020). Đánh giá nhanh tác động của đại dịch Covid-19 tới doanh nghiệp và người lao động trong một số ngành kinh tế chính: Ứng phó, điều chỉnh và khả năng phục hồi”. ISBN:

9789220331477. Truy cập từ https://www.ilo.org/

wcmsp5/ groups/public/---asia/---ro-bangkok/--- ilo- hanoi/ documents/ publication/ wcms _7579 28.pdf ngày 10/4/2021.

IOM (2020). Migration-Related Socioeconomic Impacts of Covid-19 on Developing Countries.

Retrieved from https://www.iom.int/sites/default/

files/ documents/05112020_lhd_covid_issue_brief _0.pdf, on January 12, 2021.

Mohamed Sharif Ahmed, Dramane Coulibaly, Fatih Karanfil, Hind Kinani, Ana B. Moreno & Luc Désiré Omgba Nhusha Vu (2020). Impact of the Covid-19 pandemic on migrant workers in the informal sector and spin-off effects in their destination and home countriesn. Retrieved from https://www.g20-insights.org/policy_briefs/impact- of-the-covid-19-pandemic-on-migrant-workers-in- the-informal-sector-and-spin-off-effects-in-their- destination-and-home-countries, on January 12, 2021.

Nguyễn Đình Tấn (2019) Vận dụng lý thuyết “lực hút- đẩy” trong nghiên cứu di cư lao động tự do từ nông thôn ra thành thị tìm kiếm việc làm hiện nay ở Việt Nam. Tạp chí Khoa học: Nghiên cứu chính sách và quản lý. 35(30): 79-88.

Nguyễn Hữu Chí (2017). Tổng quan về lao động di cư trong nước và những thách thức đặt ra ở Việt Nam.

Kỷ yếu hội thảo: Vấn đề pháp luật đặt ra với lao động di cư - Kinh nghiệm Việt Nam và Trung Quốc. Trường Đại học Luật Hà Nội và Trường Luật, Đại học Vân Nam.

Nguyễn Quang Thuấn (2020). Tác động của đại dịch Covid-19 và một số giải pháp chính sách cho Việt Nam trong thời gian tới”. Truy cập từ https://www.tapchicongsan.org.vn/kinh-te/-/2018/

819611/tac-dong-cua-dai-dich-covid-19%C2%A0 va-mot-so-giai- phap- chinh- sach- cho- viet-nam- trong-giai-doan-toi.aspx ngày 04/02/2021.

Nguyễn Thị Thanh Hương & Nguyễn Thị Hương Giang (2020). Đại dịch Covid-19 tác động đến lao động việc làm ở Việt Nam qua phân tích số liệu thống kê. Kỷ yếu Hội thảo khoa học “Covid-19, đại dịch và những vấn đề đặt ra đối với phát triển bền vững. Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam.

Sở KH&ĐT tỉnh Bắc Ninh (2020). Báo cáo Một số kết quả nổi bật về kinh tế - xã hội tỉnh Bắc Ninh năm 2019; Kế hoạch phát triển năm 2020.

Titan L., Minki Kim M., David Lagakos & Mitchell Vanvuren (2020). How Should Policy Responses to the Covid-19 Pandemic Differ in the Developing World? National Bureau of Economic Research.

Tổng cục Thống kê (2021). Thông báo cáo chí tình hình lao động, việc làm quý I/2021.Truy cập từ https://www.gso.gov.vn/du-lieu-va-so-lieu-thong- ke/2021/04/thong-bao-cao-chi-tinh-hinh-lao-dong- viec-lam-quy-i-2021/ ngày 24/4/2021.

UBND xã Hoàn Sơn (2020). Báo cáo kinh tế - xã hội xã Hoàn Sơn năm 2020.