PHAT TRiiN CAC NGANH CONG NGHIEP SANG TAO dVIET NAM TRONG B 6 | CANH HOI NHAP QU6C T^
PHAN THE CONG
Tdm tdt: Cong nghiep sang tao ngay cang dugc dimg rgng rSi, bag gom hang hda va dich vu dugc san xuat, cong nghiep van hoa, su doi mdi trong nghita cihi va phat trien phan mem. Cong nghiep sang tao (CNST) d Viet Nam se gdp phan niing cao nh^n thiic va bao vg quyen sd hfln tri tue, nhim dap iing nhirng yta cau theo nhiing thoa thuan cua T6 ehirc Thuang mai thS gidi (WTO) v6 sd hiiu tri tue. Chinh phii ho trg cac nganh cong nghiep sang tao se thuc day mgt moi trudng canh tranh lanh manh giiia cac doanh nghiep nhd cd sy phoi hgp dong deu giii-a cac co quan chiic nang trong quan ly va hd trg phat triSn nganh.
Tir khda: Viet Nam; sang tao; sd hiru tri tue; nta kinh te sang tao; cong nghiep sang tao.
1. Vai tro cua cac nganh cong nghiep sang tfo
The gidi dang dung trude mgt sy thay dfli ldn lao ve each thire tao ra cua eai va sure manh. Trudc day, sue manh dugc tap ra tir nIn tang cdng nghiSp nhu eo khi, che tao, hda hgc, san xuat,... Ngay nay, sire manh din tit khu vyc djch vu, thdng tin va sy sang tao ddi mdi. Cac djnh nghia vl "nta kinh te sang tao" cd thi khac nhau, nhung nhin chung tat ea diu thflng nhat d mgt diem: trai tim eua nen kinh t l sang tjo la eae nganh cflng nghiep sang tao. Khdng cd dinh nghia thflng nhit ve "nIn kinh te sang tao" hay
"cac nganh cflng nghiep sang tao"; tuy nhita, ngudi ta diu liy khai niem "sang tao" lam mgt dae dilm chil d£io d day.
Nhilu trudng dai hgc hang diu thi gidi nhu Harvard ngay tir ngay dau
thanh lap da coi sang tao la tu duy edt Idi, la nta tang tu tudng dfl tao nta nhtmg the he lanh dao eua nta kinh te toan cau. Sang tao den tu viec nhin nhan vin dl cfl theo nhiing each mdi, nhan ra logic va tam quan trgng cua nhung ket qua tuong nhu ngiu nhifln, tu nhan thiie
"that bai la me thanh cflng", dam nghi, dam lam. Sang tao la tinh than va la tu duy dao tao cua nhieu nta giao due hang diu.
Kinh te sang tao dang ngay cang duge the gidi quan tam. Nd bao trum tit ea eae Hnh vye khae, tu am nhac, van hpe, ngh? thuat, phim anh va sin khau, cho tdi phat thanh, truyta hinh, bao chi, quang cao, tao mau, cflng ngh^
thflng tin, san xuat cflng nghiep... Vi
' Tien sT, Truang Dgi hgc Thuang mai.
Tgp chi Khoa hgc xd hdi Viet Nam, so 1(86) - 2015
vay, kinh tl sang tao khdng chi cd dugc mgt tim quan trgng dang ke trong nen kinh t l quoc dan, ma cdn la mgt mau hinh cho mgt nganh kinh te hien dai:
cung cip CO hgi viee lam tuong dfli tdt, ddng vai trd tita phong trta con dudng din tdi mgt nIn kinh t l tri thiic va la mflt ngufln chic chan cung cap cac y tudng dfle dao. Kinh te sang tao - kinh tl dya trta nIn kiln thirc va sang tao ehinh la nhti-ng gia trj ldn cua nen kinh te hien nay.
Trong Bao cao nam 2010 ve djnh hudng chinh sach phat trita quflc te.
Lien Hgp Qudc khang dinh kinh te sang tao la lua chpn phat trien kha thi dfli vdi cac nude dang phat trien trong boi canh xa hfli bien dfli nhanh chdng. Nhieu chuyen gia cflng cho rang, phat trien kinh tl sang tao se la mdt giai phap hgp ly dfli vdi kinh te toan cau hien nay.
Thuc te, ngay ca khiing hoang kinh te toan eau cflng mang tdi nhung co hgi tuyet vdi de tat ca cac nude, dac biet cae nude dang phat trita thu nghiem cac lya chgn mdi, dudng Ifli phat trien mdi va djnh hudng chinh sach mdi. Kinh te sang tao ed the gdp phan thuc day tang trudng va thjnh vugng, dae biet dfli vdi cac nude dang phat trien dang tim each da dang nen kinh te, dflng thdi tao ra budc nhay vgt tai mflt trong nhftng khu vyc kinh te nang dgng nhat cua the gidi.
Ngay nay, sang tao thudng dugc coi la mflt ngufln lue ehinh trong nen kinh te tri thire, dan tdi nhung sang tao va thay ddi ve cflng nghe, dflng thdi dem lai Igi thi canh tranh vl kinh doanh va eac nen
kinh t l qudc gia. Sy biln dfli cua nhung y tudng sang tao da gdp phan lam gia tang ca cac san pham hfln hinh va djch vu vfl hinh - gpi chung la "cae hang hda va djch vy sang tao". "Cae hang hda va djch vu van hda" tao thanh mgt tap hgp con cua cae nganh cdng nghiep sang tao - mdt khai niem rdng hon tap trung vao cac loai hinh nghe thuat nhung khdng chi gidi h?n d dd. Cac nganh cdng nghiep sang tao dugc djnh nghia la mgt tap hgp eac san pham tri thirc, ed nfli dung sang tao, cd gia trj ve van hda va kinh tl, va cd eac muc tieu thj trudng.
Tap hgp nay bao gdm chu ky sang tao, san xuat, va phan phdi hang hda va djch vu, trong dd sang tao va tai san tri tue la cac nguyen lieu dau vao chu dao. Vi ly do nay ma nhita nude sil dung djnh nghia ve "eae CNST van hda". Cac mfl hinh nta kinh te sang tao khae nhau co cac each xac djnh va phan loai cac nganh cdng nghiep sang tao khac nhau.
Dieu quan trgng d day khflng phai la van de djnh nghTa ma la viec sii dung khai niem dd lam mgt phucmg thire mdi de tiep can chien luge phat trita. Theo djnh nghia va phan loai cua Hdi nghj Thuong mai va Phat trien cua Lita Hgp Quflc (UNCTAD) (2008), cac nganh cong nghiep sang tao gflm: di san van hda (bao gdm cac bita hien van hda truyta thflng); nghe thuat thi giac va nghe thuat bita dita; cae nganh cflng nghiep nghe nhin; xuat ban va truyta thflng in an; truyen thflng mdi; thiet kl;
eac djch vu sang tao (gflm quang cao va kita triic). Khai niem nay vin dang tilp
Phdi triin cdc ngdnh cdng nghiep sdng tgo d Viet Nam...
tyc phat trien, md rdng pham vi bao quat va Hnh vye ap dung. Tuy vay, hien nay da xuat hien nhita quan diem rd rang hon cung nhu nhiing nhan thirc ehung ve khai niem nay. Hy vpng ring, trong tuong lai gan ehung ta se dua ra duge mgt he thflng phan loai mdi, khdng chi don thuan dya trta sy thuan tita hay cac dtt lieu thdng ke, ma cdn xuat phat tu sy hita biet sau sac hon ve nhiing thdng tin can thiet dl xay dung nta nhimg tita chi danh gia hieu qua.
Cflng nghiep sang tao la tta gpi nhiing nganh cflng nghiep mdi xuat hien trong the ky XX, tuy nhung y tudng ban dau ve ITnh vyc cflng nghiep nay bat dau tu khung thflng ke danh cho eac hoat dpng van hda da cd tu nam 1986. Tai Anh, cflng nghiep sang tao dugc djnh nghia bao gflm 13 ITnh vyc, trong sfl dd cd ea chg thu cflng my nghe truyta thflng, am nhac, dien anh, nghe thuat bita dita, quang cao va kien true. Theo djnh nghia nhu He thflng san xuit nganh cflng nghiep sang tap (Creative Industries Production system, CIPS) dugc tilp thu bdi Singapore, Anh, Niuzilan va Hflng Kong, qua trinh di tir mgt y tudng den tita dflng bao gflm toan bg cac khau hinh thanh, san xuit, phan phfli va tieu thu. Theo do, viee thuang mai hda cae san pham mang tinh y tudng, cd lien quan dta van hda va nghe thuat la tiln de eho sy hinh thanh eua cflng nghiep sang tao.
Cong nghiep sang tao thugc kinh te tri thiic. Trong thach thilc cOa qua trinh hgi nhap va toan cau hda, sang tao trd thanh nhung phuang tien manh mS thiie
day phat trita kinh te va toan eau hda.
Kinh te sang tao (khai niem cua cdng nghiep sang tao) la kinh te tri thurc, nhung khac vdi kinh te tri thiie, kinh te sang tao ed thi do ludng dugc va tinh duge doanh thu, la mgt bg phan ket ndi gifta van hda va thuong mai.
Theo Bao cao eua UNCTAD (2010), tai mflt sfl quflc gia, cdng nghiep sang tao cd nhieu tiem nang ket hgp vdi xu hudng phat trita cac san pham than thien mfli trudng, tao ra nhita san pham mdi cho cac nganh cflng nghiep va djch vu, nhu nganh cflng nghiep thdi trang, du Ijch sinh thai, nhimg chuang trinh truyln thflng hudng ve mdi trudng. Cflng nghiep sang tao tao gia tri ket nfli gitta van hda truyta thflng va nhirng gia trj van hda mdi.
2. Thu-c trang phat trien eae nganh cong nghiep sang tao tren the gidi va Viet Nam
Theo UNCTAD (2008), cac nganh CNST toan cau ddng gdp khoang 3,4%
vao nta thuang mai quflc te va dgt mflt tflc dp tang trudng khoang 8,7% trong nhti-ng nam 2000 - 2005. Theo Tfl chiirc Giao dye, Khoa hpc va Van hda Lien Hgp Quflc (UNESCO), cong nghiep sang tao bao gflm nhflng san pham mang tinh sang tao thupc Hnh vye van hda va nghe thuat. Dd la hoat dgng bat ngudn tu sy sang tao, ky nang va nang khita cua ea nhan, ed tiem nang tao ra eiia cai, viec lam qua qua trinh khai thac quyln sd hfln tri tue.
Theo Bao cao cua UNCTAD (2010), viec thuong mai hda nhung san phim mang tinh sang tao dem lai gia trj kinh
Tgp chi Khoa hgc xdhgi ViitNam, sd 1(86) -2015
tl do ludng dugc cho san pham van hda, vi du nhu nganh cflng nghiep am nhac tai eae qudc gia My Latinh. Nhd dd ma nhung gia trj van hda truyta thdng tdt dep cd CO hfli dugc bao tdn va phat huy din thi he sau. Gia trj ve dao tao: phat triin tinh sang tao, dfli mdi ddi vdi lye lugng lao ddng tre. Nghita ciru cho thay nganh CNST ddng gdp khoang 2% - 8%
cho lyc lugng lao dgng hang nam va ngudi lao dgng trong nganh cd mite do hai ldng cao tuang ddi so vdi cac nganh nghe khac. Nganh cdng nghiep sang tao da trd thanh mgt phan quan trgng eua nta kinh te toan cau, da va dang phat triin nhanh chdng trong su giao thoa giua van hda, kinh doanh va cdng nghe;
gia trj ve thuang mai eua hang hda va djch vu sang tao tren the gidi dat 892 ty dfl la trong nam 2010.
Dita hinh nhat cd the ke dta nude My vdi sue manh sfl 1 the gidi da va dang din dau the gidi chinh bang nta kinh te sang tao. Nude My la mfli trudng tuyet vdi de phat trita kinh te sang tao, bang chung la nai day da cd hang loat cac cdng ty cdng nghe hang dau the gidi ra ddi va phat trien manh me. Tdng thdng Obama cflng da kta ggi nude nay dfli mdi cdng nghe dl My tiep tuc dan dau; cflng nhu khang dinh sang t?o la chia khda de chan hung kinh te.
Mdt cudng quflc hang dau the gidi nhu My nay vln tiep tuc chu trpng tdi kinh te sang ttio hang mong dd la ban dap de phat trita kinh te, vay ed quflc gia nao ed the bd qua kinh te sang tao neu mufln tim tdi sy thjnh vugng?
Mpt diln hinh khac v l phat trita kinh t l sang tao la Thai Lan. Thang 1 nam 2011, Chinh phii Thai Lan da quyet djnh chi 20 ty Bath (khoang 667 trieu USD) dl gia tang ty le ddng gdp cua kinh tl sang tao vao tflng san phim quflc npi (GDP) tu 12% nam 2010 Ita 20% vao nam 2012. Chinh phu nude nay da lya chpn 15 nhdm nganh cflng nghiep dl thuc diy phat trita kinh te sang tao, trong dd cd cae nganh thu cflng my nghe, du lich, y hgc truyen thflng, im thye, nghe thuat bilu diln, am nhac, thiet ke, thdi trang va kita tnic. Vdi ke hoach nay, Chinh phu Thai Lan ky vgng se dua nude nay trd thanh mdt trung tam cflng nghiep sang tao cua khu vyc Dflng Nam A.
Khflng ehi duy nhat Thai Lan ehii trpng vao nen kinh te sang tao, cac qudc gia khac nhu Anh, Singapore, Trung Quflc va An Dp eung da de ra nhieu chinh sach hfl trg sang tao va tai nguyta tri thilc.
Sang tao dang la mpt xu hudng khdng the dao ngugc trong hoat dgng kinh doanh toan cau. Sire sinh Idi ciia tien vdn, may mdc hay co bip la huu han, nhung gia trj cua tri tue, cua sang tao vfl cimg to Idn, nd ttio sy dot pha va quyet dinh kha nang canh tranh ciia doanh nghiep. Da din luc doanh nghiep va nta kinh te Viet Nam can tiep can manh me hon va toan dien hem tdi nhttng luflng y tudng hang dau vl xu the, sang tao kinh doanh trta thi gidi, va eung nhau chia se nhttng thyc tiln ap dung tai Viet Nam, tu dd, tao dpng lye va sue bat mdi cho toan nen kinh t l Viet Nam.
Phdt triin cdc ngdnh cdng nghiip sdng tgo d Viit Nam...
Hien nay, Viet Nam se gap nhita khd khan de duy tri tflc dp tSng trudng kinh te cao. Nghita cilu ve cac kjch ban tang ttudng cho kinh t l Viet Nam, Vien Nghita cilu toan ciu McKinsey eho bilt, de tiep tyc duy tri thanh tich tang trudng nhu nhung nam vua qua thi tflc dp tang trudng ning suit lao dpng eua Viet Nam can tang gin 50% do ddng gdp cho tang trudng tu tang eung lao dpng da giam manh, tflc dfl ehuyta djch ea eau kinh te va dfl thj hda dang cham lai. Day la kjch ban dugc danh gia khdng may dl dang cho Viet Nam. Nhimg van de ve the ehe va ea eau ngay cang Id rd nhu: ng xau cao va dy bao tdi nam 2016 mdi trd lai muc ttung binh; sue khde ciia he thflng ngan hang: riii ro thanh khoan, thita minh bach va nang lyc quan ttj nii ro, nilm tin xa hpi lung lay; diu tu true tiep nude ngoai (FDI) dinh tre/cham lai va lita tuc giam cam kit FDI, dae biet ttong Hnh vye bit dflng san, ttong khi nganh chi bita che tao lai dugc chu trgng dau tu, ddi hdi phai tap trung vao huy dpng eae ddn biy nang suat mdi;
doanh nghiep nha nude hoat dpng kem hieu qua; va sau cflng la sy yeu kem eua tai chfnh cdng: sy bat fln bgi chi ngan sach cflng va tinh trang khflng fln djnh ve siic khde tai chinh cua nhdm doanh nghi$p nha nude.
Dfli mdi la nhu cau cap thiet vdi cac doanh nghiep Viet Nam hien nay. Ddi mdi khflng ehi d san pham, doanh nghiep can phai tao ra su khae biet dya ttta dfli mdi trong cflng nghfl, trai nghi?m khach hang, he thdng va qua
trinh, mfl hinh kinh doanh, djch vu, chuoi va kenh phan phfli. Dfli mdi la sang tao; dd la yta cau bat bupc dfli vdi cac dpanh nghiep, dac biet trong thdi ky khiing hoang. Dfli mdi dugc vi nhu nggn gid day con thuyta doanh nghiep ra khoi xa, trong dd ngudi thuyta truong cd vai trd khdng kem phan quan ttpng khi cflng cac thuyta vita day dan kinh nghiem, ban Hnh va sang tao dua con thuyta dta bd thanh cdng.
3. Cd hgi va thach thii-c phat triin cac nganh cong nghiep sang tao if Viet Nam
3.L Cahoi
Tu dau nhung nam 90 cua thi ky XX, Viet Nam da bat dau nghien cilu 4 Hnh vyc cdng nghe cao, trpng tSm la cflng nghe thflng tin, sinh hpc, vat lieu mdi va ty ddng hda. Khi dd, mue tita dugc dat ra la phai tao dugc nang lyc cflng nghe du manh dl dam bao tinh canh tranh eho eae san pham ehu lye, lam ndng cot cho qua trinh cdng nghiep hda, hien dai hda dat nude. Tuy nhita, nhin lai ca 4 Hnh vyc tren, sfl doanh nghiep Viet Nam duge eoi la thanh cflng mdi chi dem ttta diu ngdn tay. Bkis, vdn xuat than tft Trung tam an ninh mang cua Trudng Dai hgc Bach Khoa Ha Ngi, da phat hita dugc Ifli phan mem an ninh mang cua eac hang may tinh ndi titag nhu Toshiba, Google, tim ra dau vet cfla cuge tan cong cae he thdng may tinh quan ttgng eua Chinh phu My va Han Quflc. Din nay, phan mem Bkav cua Bkis eung da chilm linh dugc thj trudng ngi dia.
Nam 2008 ttd thanh diu mflc khdi dau dfli vdi nganh CNST cua Viet Nam
Tap chi Khoa hgc xd hgi Viit Nam, so 1(86) - 2015
khi Hfli Dong Anh mang dta khai niem CNST thflng qua sy kita "Thanh phfl Sang tao". Thi nhung, sau 4 nam, CNST vin ehi dimg lai la mgt khai niem rat la lim vdi Viet Nam, tu gidi chirc quan ly din ting Idp tri thurc, doanh nhan va cae nha sang tao chu chua ndi den ngudi dan. Mgt sd chuyen gia ban khoan rang, ViSt Nam nfli tieng khap the gidi vdi dac san phd 24, che, ca phe, gao,...
nhung neu ndi tdi nta tang kinh te sang tao, Viet Nam da cd gi? Mgt thdi each day 2 - 3 nam, gidi cdng nghd dien tu ram rd .quang ba v l nhitng chiec may tinh "made in Vietnam" nhu CMC, Sing PC, Mekflng Green, Vincaom, T&H, Robo, Elead, nhtmg rflt cue, sfl nay hoac chet yta, hoac thj phin qua be nhd de ngudi tita dung Viet Nam ngay nay nhd tdi. Cd the, chua dam mo rang, mdt ngay nao dd, Viet Nam se ed nhitng nha sang ehe tai ba nhu Bill Gates hay Mark Zuckerberg khien thay ddi ca the gidi, nhung chi it, cflng can cd mgt thi trudng giao djch cflng nghe phat trita soi dgng de lam nta tang birt pha. Kinh nghiem tu cac nude trong giai doan cdng nghiep hda, tu mdt nta kinh te cd thu nhap thap dudi 1.000 USD/ngudi/nam eho thay, tang trudng giao djch trta thj trudng cflng ngh? phai ldn hon tang trudng GDP. Dien hinh la Trung Qudc, 20 nam qua, gia trj giao djch thj trudng cflng nghe lufln gap dfli GDP.
Tai Viet Nam, thj trudng nay that so khai. Ngufln cung ung cflng nghe cho Viet Nam chfl yta la nhap ngoai. Mdi nam, chung ta bd ra tren 10 - 15 ty USD
mua may mdc, thiet bj, phu timg (chiem 15% tong kim ngach nhjp khiu ca nude) nhtmg ham lugng cdng nghfl ttong nhitng may mdc nay lai khdng cao. Cae chuyen gia lam dl an phat triin thj trudng cdng nghe cho rang, tuy nhap khiu cdng nghe nhung thyc chat, chung ta mdi chi nhap trang thiet bj, day ehuyta cdng nghe toan bp ma chua chu y nhap va khai thac tai san tti tue.
Khoang 90% cflng nghe nhap tu nude ngoai cd trinh do d muc trung binh vJ iac hau. Trong khi dd, muc dau tu, doi mdi cflng nghe cua doanh nghiep Viet Nam rat thap, ehi chiem khoang 0,2% - 0,3% doanh thu eua doanh nghiflp. Ty 1$
nay d An Do la khoang 5%, Han Quflc la 10%. Trong chien luge thu hut FDI, ky vgng Viet Nam se dugc tilp nhan cong nghf cao, cflng nghe ngufln eung rit xa vdi. Cdng nghe d cae doanh nghiep FDI hien ehu yeu la cflng nghe da qua sii dung d ban quflc. Sfl lugng ehuyta giao cflng nghe giua cong ty me va cflng ty con chinh thuc dang ky thip hon nhieu so vdi lugng doanh nghiep FDI dang hoat dgng. d mflt sfl du an FDI cua My, Tay Au, Nhat Ban, viec chuyin giao cflng nghe vao Viet Nam 14 tu chi nhanh ttong khu vyc, nhu tu Han Quflc, Trung Qude, Thai Lan va Malaysia.
Trong dd, chi cd mgt sd Hnh vyc cflng nghe nhap v l la tien tien so vdi khu vyc.
Ngay ca ban than cac doanh nghiep FDI nay cflng thudng la doanh nghiep san xuit gia cdng, lip rap va dya trta thilt k l san phim da cd, cong nghe phfl biln.
Dang chu y la rit hilm cd doanh nghiep
Pltdt triin cdc ngdnh cong nghiip sdng tgo d Viet Nam...
FDI nao lai dat td churc nghita ciru va phat ttiln d Viet Nam.
Mgt ngufln eung ung khac, dd la tu cac td chuc nghita cira va triin khai trong nude. Nhtmg d Viet Nam, khoan dau tu eho ITnh vyc nay qua khiem tfln, chilm 0,1% - 0,2% GDP. Chinh cac tfl chu-c nay cflng chua tao duge cflng nghe dot pha va nhieu ket qua nghita cuu khong ap dyng dai tra dugc vi chua hoan chinh. Sfl lugng sang ehl cfla dearth nghiep Viet Nam de nghj Tfl chu-e Tri tue The gidi cip chi bing 1/1.000 Trung Quflc va 1/5.000 cfla Nhat Ban.
Cflng ty Naiscorp vdi nang lyc lam chfl cdng nghe ldi ve tim kiem titag Viet, dta nay da lam ehu dugc thj trudng tim kiem titag Viet trta dita thoai di dflng, thay thi cho cflng cu tim kiem cfla hang Yahoo. Doanh nghiep nay cflng dang dat myc tita chiem da phan thi trucmg tim kiem titag Viet trta may tinh dl ban, tuyta bo se vugt mat Google.
Viet Nam dang phai lya chgn cho minh mgt hudng di va mdt vj tri xung dang trong nen kinh te sang tao toan eau. Ngudi Viet Nam rat thflng minh va sang tao, nhiing to chat duge the hita rat ro trong ljch sir dan tgc, trong chien tranh va trong thdi gian hoa binh xay dyng dat nude, ttong kinh doanh, trong hpc tjp nghita curu khoa hpc vdi nhiing thanh tich dang ty hao ve toan hgc va cd vua gin day. Nhin chung do eae nganh cdng nghiep sang tao ehua dugc djnh nghia rd rang tai Viet Nam nta chua ed cac sfl lieu thflng ke cu the. Nhitng nganh dich vu sang tao cd thfl manh eua
Viet Nam cd the ke den: thiet kl, nghe thuat, giao due, du ljch, bita dien, thdi trang, my thuat, thu cdng, my nghe, van hoa, am thyc,...
3.2. Thdch thirc
Hita nay, Viet Nam ed 4 dang doanh nghiep ca ban cho mgt nta kinh tl.
Dang thir nhat ia cac cflng ty phat triin dya ttta viec khai thac tai nguyen; dang thit 2 la cac cflng ty dya trta viec diu co va chop gi$t; dang thil 3 la cac cflng ty dya trta ngufln lyc lao ddng gia re va dang thii 4 la eac cdng ty phat trita dya tren sy sang tao. (3 thi ky XXI, mpi quflc gia mufln but pha va thjnh vugng bugc phai hudng tdi nIn tang dua trta nhirng cflng ty sang tao. Trong dd, mdt thll sang tgo nhat thiet phai cd eho kinh te ben vttng, dd la cflng nghe cao. Day van dang la chia khda ehita luge cho tang trudng kinh te d eae quflc gia sd hfln cflng nghe ngufln nhu My, Nhat Ban, Nga, EU,... Viet Nam la nude di sau, da ed hon 20 nam ddi mdi theo khiu hieu "di tat, ddn diu" nhung din nay, nta tang cdng nghe cao cua Viflt Nam edn qua mong manh. Theo bao cao Chinh phu cac de an phat trita cflng nghe cao, Bg Khoa hpc va Cflng nghe (KH - CN) da phai thing thin nhin nhan rang, Viet Nam dang tut hau rit xa so vdi cac nude.
Viet Nam ed hen 90% doanh nghiep nhd va vita, nhtmg da sd diu la cae doanh nghiep ttong Hnh vyc cflng nghiep va thuang mai dich -vu. Nhilu nganh san xuit ehu ylu vin la gia cdng, gia trj gia tang khdng cao. Dita dang bufln la hiu 23
Tgp chi Khog hgc xa hdi ViitNam, sd 1(8,6) -2015
het, cae doanh nghiep nhd va vira dta dang su dyng loai cdng nghe lac hau tu 3 - 4 the he so vdi cdng nghe mdi hien nay. Ra soat trinh do ciia 11 nganh cflng nghiep Viet Nam, Bg KH-CN kit luan, trinh dfl chung cfla cae nganh diu d mile trung binh, trung binh thap va thap so vdi cac nude ttong khu vyc va the gidi.
Gitta Viet Nam va eac quflc gia phat trita, dang tfln tai mgt khoang each ehtah lech rat ldn v l nang lye cdng nghe. Theo Bp KH-CN, nang suat cflng nghiep phan mem eua Viet Nam khoang lO.OOOUSD/ngudi/nam, d Trung Qude vao khoang 14.000 - 18.000USD/ngudi/nam va d My la 140.000USD/ngudi/nam, du thay sy tyt hau cfla Viet Nam sau eae nude den eo nao. Trong cdng nghidp che tao, ty ttpng nhdm san pham cflng nghe thap chiem 60%, cflng nghe cae chi chiem trta 20%. Ddng gdp GDP cua nhdm san phim cflng nghe cao chi bang 5,73% GDP va ciia djch vy cflng nghe cao d Viet Nam chi bang 2,12%. Day la ty 1? rat thap.
Cho din nay, Viet Nam vin chua cd mpt chinh sach, chiln luge qude gia cho Hnh vyc diy tilm nang nay. Chinh vi ehua cd mpt chinh sach, ehita luge tdng thi nta din din tinh trang cae thanh phfl ldn nhu Tp. Hd Chi Minh, Binh Duong va Ha Ngi dang tu "lin md" nghita cilu va ty lam CNST theo each ctia minh. Tp. Hfl Chi Minh dfl ed duge Chuang trinh Sang tao Sai Gdn tit nam 2010 nhung da vfli "chflt yeu" chi vi su thay dfli lanh dao ciia chuong trinh. Ngoai viee thilu ca che chinh sach ddng vai trd ba dd ra thi chinh tinh thieu lien ket giua eae doanh nghiep dang la mgt can trd ldn cho viec hinh thanh va phat triin cac nganh CNST Viflt Nam.
4. Cac nganh cong nghifp sang t^o can dan tir d Vift Nam
Bang ehi tilt dudi day phan nganh cdng nghiep sang tao ap dyng he thdng (HS - 1996) va mfl ta chi tiet eae nganh cin duge thu hut diu tu d Viet Nam trong thdi gian tdi.
Hang hoa/
Dich vu
Hang hda sang tao (Creative goods)
Nhom (Ngach)
Thiet Ice (Design)
Quy mo nhom
Nhom Ion nhat cua nganh vcfi 139 ma nganh (tilu nggch). Trong do co thai trang (49 nganh), noi thit (50), d6 choi (17), kim cuong (12) va do hpa
Mota
- Thai trang: gio, day nit, kinh mat, hang da...
- Npi that: do go, san pham ban an, giiy tuang, bp thip sang...
- Do chcri: do choi co bdnh xe, xe lua di^n, bp rap hinh...
- D6 hpa va ki&i true: Ban tranh goc, ban ve ki6n true...
- Kim cuong: chS tac tir kim cucmg, da quy...
Phdt trien cdc ngdnh cdng nghiep sdng tgo & Vi?t Nam...
San pham nghe thuat va thu cong mJ nghe (Arts and Crafts)
San pham nghe thuflt thi giac (Visual Arts)
Xuat ban (Publishing)
Am nhac (Music)
Nhom lan thii hai bao gom 48 ma nganh. S6 nganh trong m6i tilu ngach nhu sau: tham (16);
spi (11); do dan (5); san pham ll hpi (2); san pham giiy (1); cac nganh khac (13)
Tham (tham len, long thu, cao su)
Spi: day deo lam bing tay, khan tham dan theu tay, hang theu, nguyen lieu in hay lam bang tay...
Do dan: tham trai, san pham dan...
San pham 16 hoi: che tac Giang sinh, Fetivals, Carnivals...
-San pham giay: san pham giay lam bang tay
Khac: nen, hoa nhan tao
Tieu ngach chiia tong cpng 19 nganh theo thii tur nhu sau: nhiep anh: 4;
tranh: 1; tuong: 9; do co:
1; khac: 4
18 nganh trong cac tieu ngach theo thii tir nhu sau:
bao:3; sach; 3; khac: 12
Am nhac gom 7 ma nganh, bao gom 6 loai bang va dia da CO ghi am, va 2 ma cho tro chai video (video games)
- Nhiep ^inh: dta (plates) nhiep anh dung cho tai t£io offset, phim nhiep anh va vi phim;
da phoi sang va chinh sira Tranh: trang, khung g6 dimg cho tranh, bpt mau ve
Tupfng: tuang va cac che tac trang tri khac lam tir g6, nga voi, gom, sii...
D6 co: do CO han 100 tuoi.
Khac: cac dang phien ban hoac trang tri ngh? thuat, tranh, tupng...
- Bao; Bao, tap chi - Sach: sach, tu di^n, ta buam, tranh tre em, truyen tranh va cac dang an pham in khac
Khac: ban do, brochures, buu thiep, Hch...
Tgp chi Khoa hoc xa hgi Viet Nam, sd 1 (86) - 2015
Ung dung truyen thong moi (New media) San pham nghe nhin
3 ma ngach; 1 cho ung dung truyen thong ghi lai am thanh va hinh anh, 2 ma ngach cho video games Nhom nay gom 2 mS ngach, CO 2 loai san pham thupc ve phim dien anh Dich vu
sang tao va nhuong
quyen (Creative
services and royalties)
Dich vu ve nghe thuat thi giac (Visual art)
Gom 2 nhom theo thii tu Nhiep anh (7 m§ nganh), tranh va tuang (1 ma nganh)
Nhiep anh: gom dich vu chup anh chan dung, quang cao, luu trit copy va tai tao anh, xu ly anh, cac loai hinh xu ly khac.
Tranh t u ^ g : Bao gom dich vu ve tranh tuang cho cac tac gia, cac nha nghe sT va muc dich khac
Dich vu giai tri nghe thuat bieu diln
Dich vu to chirc sir kien, nghe thuat bieu dien, cac dang nghe thuat bieu dien khac, bao gom ca biSu dien va v^n hanh thilt bi bieu dien, thuyit trinh trong sy ki^n
Am nhac Dich vu ghi am va san xuat nhac theo hop ddng Djch vu xuat ban Xuat ban, in, d^ dien thong
tin theo phi hay hpp ddng
Dich vu nghe nhin va cac djch vu CO lien quan
Phat thanh va truyln hinh;
Dich vu phat song (lap trinh va theo lich), dich vu dang tin dai phat thanh, dich vy ho tra nghe nhin, dich vu san xuat chuang trinh phat thanh va h6 trp sau san xuSt
Phdt trien cdc ngdnh cdng nghiep sdng tgo a Viet Nam...
Phim anh
Thiet ke
Quang cao nghien ciiu thi trucmg va dich vu quan chiing (EBOPS278,1.3) Dich vu kien tnic, cong trinh va cac dich vu ky thuat (EBOPS 280,1.3) Dich vu nghien ciiu va phat trien (EBOPS 279,1.3)
Dich vu ca nhan.
van hoa va giai tri
(EBOPs287,l. 1)
Chi phi nhuong quyen thuang mai
Phim anh dpng, chuang trinh truyen hinh, dich vu sau san xuat cho cac chuang trinh truyen hinh.
Npi that: Dich vu thilt kl npi that, cac dich vu thiet ke dac trung khac Cac ma nganh trong ngach 278 (EBOPs), g6m cac dich vu quang cao, hpi thao, trien lam, h6i cha Dich vu tien thiet ke, tu van ho trg kien tnic va cac hinh thiic quan ly hpp dong kiSn tnic
Dich vy luu trir, thu vien, bao tang (ngoai trir tai diem di tich va lich sir), Vuan thyc vat va vucrn thii, dich vu bao ton thien nhi^n, c6ng vien giai tri va cac loai hinh tuong ty
Sang che, phat minh
5. Kit luSn ngon ngu. Nhtmg chung ta vin dang d Viet Nam dang dugc danh gia la trung day cac bang xep hang ciia the gidi d hau tam Cd hdi mdi eua thi gidi bdi nhflng tm het cae chi sfl. Khi chung ta dam canh viet ttong giao thoa eua dia ly, van hda, ttanh d nhimg phan khue cao hdn chiing 27
Tap chi Khoa hgc xd hdi Vijl Nam, sd 1(86) - 2015
ta se tao ra nhttng gia tri ldn hon va ed dugc vi thi cao hon ttta the gidi. Dieu kien dl cac nganh CNST phat triin can cd su bao hd hun hieu doi vdi quyta sd hun tri tue. Do dd, viee phat trien cac nganh CNST se gdp phin nang cao nhan thuc va bao ve quyta sd hiru tti tue/ quyta tac gia cua cac san phim, Hnh vyc eua nganh CNST nham dap ung nhttng yeu ciu theo nhung thda thuan WTO ve sd hfln tri tue.
Chinh phu hfl ttg cae nganh cflng nghiep sang tao se thfle day hinh thanh mflt mfli trudng canh ttanh lanh manh gitta cae doanh nghiep trong nganh nhd cd sy phdi hgp ddng dta gitta cac co quan chire nang ttong quan ly va hd ttg phat ttita nganh.
Sy hd ttg phat ttita nganh se tao dugc ca sd dtt lieu nganh, tang kha nang quan Iy de theo kip tflc dp phat triin cua eac dpanh nghiep trong nganh.
Trong bdi canh dd, Viet Nam da va dang cd day dfl nen tang d l phat triin kinh tl sang tao, lay cflng nghifp sang tao lam ndng cdt. Viet Nam phai lya chpn chp minh mgt hudng di va mgt vj tri xiing dang trong nta kinh tl sang t^o toan ciu. Nhiing nganh djch vy sang tao cd the manh eua Viet Nam cin duge dau tu bao gflm: thiet kl, nghe thuat, giao due, du ljch, bieu dita, thdi trang, my thuat, thu cflng, my nghe, van hda, im thye,... Sang tao chinh la dang cap san pham cao nhat ma chung ta cin hudng dta cimg vdi djnh vi toan cau.
Tai lieu tham khao
1. MSITS (2002), Hirong din Thong ke Thuong m^i va Dich vy qu6c t£.
2. Nguyin Anh Tien (2011), "Vi?t Nam Co nen tang tot de xay dung kinh te sang tao", http://vef.vn/2011 -03-14-viet-nani-co-nen-tang- tot-de-xay-dung-kinh-te-sang-tao
3. Phan Tat Thir (2013), Ddi mdi vg Sdng tga trong kinh daanh: Mgt cdch tiip cgn thirc lien, Hpi thao quoc te "Kinh doanh trong cong nghiep sang tao"; Ha Noi.
4. The Daily Beast (2011), "Thdch thuc sdng tgo Irong thi ky 21", http://vef.vn/2011 -02-02- thach-thuc-sang-tao-trong-the-ky-2l
5. Tran Trpng Thanh (2013), Ldng nghe, SME vd Cdng nghiep sdng tgo, Hgi thao quoc te "Kinh doanh trong cong nghiep sang tao";
Ha NOi.
6. UNCTAD (2006), Creative Economy and Industries, a Creative Didustries Division pamphlet.
7. UNCTAD (2008), Creative Economy Report.
The Challenge of Assessing the Creative Economy:
towards Informed Policy Making. Geneva and New York: United Nations. Available at:
http://www.unctad.org/creativeeconomy 8. UNCTAD (2010), Creative Economy Report 2010. Creative Economy: A Feasible Development Option. Geneva and New York: United Nations.
Available at: httpy/www.unctad.org/creative«»nomy 9. VEF.VN (2011), "Kinh t6 sang tao - giai phap cho Viet Nam bat len?", http://vef.vn/2011- 02-24-viet-nam-Iam-gi-de-bat-len-bang-kinh-te- sang-tao
