Tap chi so 32, thang 10-2018. trUdng Dai hpc Tay Nguyen ISSN 1859-4611 SUU TAP VA LUU GIU T I N H DA DANG LOAI LAN R U N G
TAI TRUOfNG DAI H O C TAY NGUYEN
Nguyin Dire Dinh', Tran Quang HuyS Ngo The Son^
Ngay nhan bai: 01/9/2018; Ngay phan bien thong qua: 15/9/2018; Ngay duyet dang: 30/9/2018 TOM TAT
Bai bao trinh bay mgt phan ket qua nghien ciiu ciia de tai: "Suu tap vd bdo ton tinh da dang lodi lan i-img tai tnrdng Dgi hgc Tdy Nguyen ". De tai dat ra muc tieu stm tap duge cac gidng lan ning tai dia phuong tir do gay trdng va Iim giii tai vudn thuc nghiera ciia khoa Ndng Lam phuc vu cho edng tac bao tdn va hgc tap nghien eiiu. Voi phuong phap dieu tra thue dia, khao sat tai 2 vudn qudc gia Chu Yang Sin va Yok Ddn, 2 khu Bao ton thien nhien Nam Ka va Ea Sd ciing vdi khao sat cae loai lan trdi ndi tren thi trudng de tai da stm tap gay trdng duge 84 loai lan rirng thude 44 chi. Trong sd cac loai nay cd 10 loai thuge nhdm quy hiem, dae biet cd 2 loai thudc nhdm IA la Hai Van (Paphiopedilum callosiim) va Lan Kim tuyen (Anoectochilus lylei), mdt loai thuoc nhdm IIA la Chan trau xanh {Nervilia aragoana).
Ket qua ciia de tai cung da bd sung hang chuc loai lan rirng vao danh luc cho cac vudn qudc gia tren dia ban. Cac loai lan suu tap duge hien dang duoc luu giir va nudi trdng tai vudn thuc nghiem ciia khoa Ndng Lam nghiep.
Tir khoa Lan ritng, suu tap, bdo tdn.
1. MOf DAU
Hoa lan thudc hp Lan (Orchidaceae) la mpt hp thuc vat cd hoa, thuge ldp thuc vat mgt la mam.
Hp Orchideeeae la mgt trong nhirng hp ldn nhat ciia thue vat.
Theo cac tai lieu, lan ning Viet Nam cd den 140 chi va tren 800 loai (Trdn Hgp, 2000). Tuy khdng rue ro sac mau nhu cac loai Lan ngoai nhap, Lan rimg ed ve dep tu nhien, thanh thoat phan ldn cd huang thom va luu huong duge lau duge su dung lam canh va cd nhieu loai Lan cdn duge sir dung lam thudc dl chira cac benh khac nhau (sach dd Viet Nam, 2007, tr 401-457). Lan la ddi tugng eho cac nha khoa hgc nghien cim ling dung de phuc vu cho cupc sdng cua con ngudi.
Theo bao cao "Quy hoach cac khu rimg dac dung tinh Ddk Ldk din 2020" (2013), Ddk Ldk la nai cd dien tich rimg ldn, vdi nhieu kieu rimg khac nhau tao nen sinh canh thich hgp cho nhieu loai lan sinh sdng, tuy nhien voi tinh trang ehung hien nay trong quan ly bao tdn rimg ndi chung va cac loai lan ndi rieng lam cho eac loai lan bi giam siit nghiera trgng ve sd lupng cung nhu chat lugng.
Nhieu loai Ian hien nay da va dang cd nguy CO bl tuyet diet do viec quan ly, bao ve va khai thac ngudn tai nguyen rimg chua hgp ly, ciing vdi viec thu hai va tan pha noi cii tni eiia cac loai Lan. Trong nhirng nam gan day, do cdng tac bao tdn chua duge quan tam va khdng cd dinh hudng khai thac ben viing nen ngudn lgi nay dang
ngay cang can kiet. Mdt sd loai Lan rung quy hiem do chi khai thae tu nhien ma khflng cd ke hoach gay trdng va bao ve hgp ly nen dang ed nguy co bi bien mat.
Nham gdp phan nhd trong cong tac bao tdn cac loai lan rimg vdi muc tieu thu thap, suu tap duoc cac gidng lan ning tai dia phuang, gay trdng va luu giii trong vudn, lam noi de can bd, sinh vien cd the trao ddi hpc tap, nghien ciiu ve hp Lan, de tai: "Suu tap vd bdo ton tinh da dang lodi Ian rimg tcii tru&ng Dai hpc Tdy Nguyen " duge de xuat thue hien trong thdi gian 1 nam (tir 6/2017 - 6/2018).
2. NOI DUNG VA PHU'ONG PHAP NGHIEN
CUTJ
2.1. Npi dung nghien cuu
- Suu tam, thu thap cac gidng Lan rirng tai cac dia phuang d Dak Lak va mdt vai noi khac.
- Td chirc nudi trdng, bao ton cac Ioai lan rimg tai trudng Dai hgc Tay Nguyen.
2.2. Phuangphdp nghien cuu 2.2.1. Phuangphdp ludn trong nghien cuu
Trong tu nhien mdi loai eay sinh trudng va phat trien trong mflt dilu kien sinh thai nhat dinh, do thich ling lau dai vdi hoan canh sinh thai cu the kha dn dinh nen mdi loai cd khu phan bd rieng cua minh. O trong khu phan bd, nhtmg noi cd hoan canh thich hgp cao vdi dae tinh sinh thai loai, sd lugng ca the loai tap trung cao hem va sinh trudng phat trien tdt hon nai cd hoan canh kera thich hgp, doi vdi cac / TS., Khoa Nong Ldm, Truang Dgi hoc Tdy Nguven,
2 ThS, Khoa Nong Ldm, Tnrdng Dai hgc Tdy Nguyen;
Tdc gid lien he: Nguyen Due Dinh; DT. 0914484068; Email: dinh65.frem@gmail com
17
Tap chl sd 32, thang 10-2018, trifdng Dai hgc Tay Nguyen ISSN 1859-4611 loai lan ciing vay trong mdi smh canh se cd nhirng
loai lan dac trung, dieu nay gdp phan cho viec dieu tra tim kilm cac loai lan trong tu nhien. Viec gay trdng phat trien loai ddi hdi md phdng duge dieu kien sinh thai tu nhien ncri loai sinh sdng.
2.2 2 Phuang phdp cu the + Thu thdp sd lieu thir cdp:
Thu thap sd lieu ve dieu kien tu nhien, kinh te, xa hgi ciia dja phuong; tim hieu ve cae danh luc ciia hg Lan dupe cdng bd tai dia phuong; tap hgp cac tai lieu tra ciiu xae dinh dac diem va ten cac loai lan.
+ Thu thgp, xdc dinh vd luv giir bdo ldn lodi - Td chirc cac dgt di thuc dia den cac khu bao tdn, vudn qudc gia trong tinh de dieu tra thu thap man eae loai lan trong rimg, dung phieu ghi nhan dac diem phan bd, hinh thai, sinh thai cua timg loai sau dd thu thap man mang vl vudn gay trdng.
- Phdng van can bd cac khu bao tdn, vudn qude gia. radt sd nghe nhan choi lan hay nhiing ngudi dan di idy lan rimg de ghi nhan them thdng tin ve mdt sd loai lan rimg.
- Thiet kl xay dung khu vuc vudn gay trdng cac loai lan rimg trong nha ludi ciia khu thuc nghiem Khoa Ndng Iam: ludi bao ve, dim che, he thdng tudi, cac Ioai gia the (dien tich vudn la 40m^). Cac loai lan suu tap ve duge xu Iy gay nudi tai vudn.
- Phan tich mdu va xac dinh ten Ioai theo phuong phap tra ciru cac tai lieu ehuyen nganh ket hgp eiing'cac chuyen gia giam dinh true tiep.
- Gay trdng. J,uu giii tat ca cac Ioai lan thu thap duge.
3. KET QUA VA THAO LUAN 3.1. Xay dung khu nuoi trong lan
De tai da xay dung hoan thien vudn gay trflng bao ve cac loai lan vdi dien tich la 40ITI- vdi kit cau khung sat bao ludi B40 xung quanh trong khu nha ludi cila khoa Ndng Lam nghiep.
Hinh 1. Virdn lan dirgrc thiet lap
Phia tren duge che sang bang ludi nhua vdi do che sang 50%». He thdng tudi eiing da duge lap dat thuan tien cho viee bao quan gay trdng cham soc cac loai lan (do Cdng ty Khang Thinh, ddi tac ciia Netafim tai tro). He thdng tudi duge dilu khien tir xa qua dien thoai di ddng thuan tien cho viee tuoi lan hang ngay.
3.2. Suu tam cdc lodi Ian rimg tai Dak Ldk 3.2.1. Kit qua thu thdp tgi VQG Yok Don Bang I. Cac loai lan bo sung vao danh luic Virdn Quoc gia Yok Ddn
Ten Viet Nam Chi moi Dang song
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
Lan bap ngd cum ngan Tfl yen An Lgng den Lpng chudt Mat khau hai manh Hoang thao trudng son Hoang thao la kim Hoan thao trinh bach NT lan
Lan luan cd Ai lan la rpng Dieu lan B^ch ngpc Dudi chdn
Acampe papdlosa Acriopsis indica Bulbophyllum dissitiflorum Bulbophyllum putidum Cleisostoma fuerslenbergiam Dendrobium delacourii Dendrobium dentatum Dendrobium kontumense Brio affinis
Eulophia graminea Malaxis latifolia Ornithochilus difformis Parateroceras elobe Rhynchostytis retusa
PL PL PL PL PL PL PL PL PL SL DL PL PL PL Ghi chii: PL: Phong lan: DL Dia lan:
Tap chi so 32. thang 10-2018. tritdng Dai hgc Tay Nguyen ISSNlr859-4611 Tir ket qua dieu tra theo tuyen, tim kiem trong
khu vue rimg cua vudn quoc gia dua theo cae con dudng xuyen qua rimg, qua cac dia hinh ddi mii khac nhau trong khu vuc, chiing tdi da xac dinh va suu tam duoc 33 loai lan rimg trong dd cd 7 loai dia lan va 26 loai phong lan. So sanh vdi danh luc hien tai eua Vudn qudc gia thi cd 19 Ioai tren tdng sd 33 loai dieu tra thudc 17 ehi duoc ghi nhan la ed d trong danh luc hien tai eiia Vudn Qudc gia Yok Ddn.
Nhu vay, nghien eim da bd sung them vao danh luc eua Vudn 14 loai va 5 chi trudc day chua timg ghi nhan {Acriopsis, Eria, Malaxis, Ornithochilus, Parateroceras), eon sd nay cd the cdn duge nSng
len neu dieu tra ky hon.
3.2 2. Kit qud thu thdp tgi VQG Chu Yang sin Tai VQG Chu Yang Sin cung da ghi nhan va thu thap duge 32 loai lan rimg, thudc 17 chi.
So sanh vdr danh luc thurc vat eua vudn (bao cao quy hoach den nam 2020) nhan thay cd 14 loai nam trong danh luc thuc vat nay thudc 10 chi, sd con Iai la 18 loai diude 13 chi la khdng cd ten trong danh luc ciia vudn vi vay dgt dieu tra nay bd sung vao danh luc duge 18 loai, vdi 5 ehi mdi (Acriopsis, Brachypeza, Cleisostoma, Hygrochilus, Thrixspermiim)the hien a bdng 2.
Bang 2. Cac loai lan bo sung vao danh luc thuc vat tai VQG Chu Yang Sin
Ten Viet Nam Ten La tinh Chi mdi Dang sflng
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
Td yen Ja va Giang hucmg hdng nhan Linh tli lan Lan lpng don Cau diep cao Mat khau hai thiiy Doan kiem dat Kira diep Huong duyen Thuy tien trang Hoang thao hoa treo Lan len hai man Lan len vang Lan len nhung trang Thach hoc thudc Thac hoc Cara bao Lan Nhen
A criopsis javanica Aerides rubescens Brachypeza laotica Bulbophyllum offine . Bulbophyllum rufinum
Cleisostoma paniculatum Cymbidium lancifolium Dendrobium capillipes Dendrobium ellipsophyllum Dendrobium fameri Dendrobium parcijiorum Eria discolor Eria oblilterata Eria pubescens Flickingeria angustifolia Flickingeria vietnamensis Hygrochilus parishii Thrixspermum centipeda
PL PL PL PL PL PL DL PL PL PL PL PL PL PL PL PL PL PL
Ghi chti PL. Phong lan: DL: Dia lan;3.2.3 Ket qua dieu tra tai Khu bdo ldn thien nhien Ea So va Nam Ka
fUiao sat so bp tai 2 khu bao ton KBTTN Ea So va KBTTN Nam Ka, dc tai da ghi nhan va thu mau Clia 14 loai Ihupc 12 chi (bang 3).
Trong so nay co mpt so loai da gap a 2 VQG
Yok Don va Chu Yang Sin.
Nhu vay sau khi xac djnh lai cac loai trung lap 0 cac nai, d£ tai da thu thap tong hop tir 4 not la 73 loai lan vai day du cac mau, moi loai co tir 1 - 5 mau cay song de trong ttong vuan Ian.
19
Tap chi so 32, thang 10-2018, tracing Bai hpc Tay Nguyen ISSN 1859-4611 Bang 3. Cac loai Ian du-ffc khao sat thu thap tai KBTTN Nam Ka & Ea So
Ten Viet Nam Dang song Noi lay
I 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
Lan yen ngua Que lan huong Can diep eao Bau ruou Thanh dam ba gan Lan kiem Kim diep Gia hac Long tu Lan gam da Bach phugng cam bdt Hat dinh Ddng duong Ludi tdc Idng My dung da huong
Acanlheplvppium gougahense Aerides falcata
Bulbophyllum rufinum Calanthe vestita Coelogyne trinervis Cymbidium aloifolium
! Dendrobium capillipes Dendrobium nobile Dendrobium primiiltnum Liidisia discolor Pecteilis cambodia Phaiiis indochinensis Trichoglottis seidenfadenii Vanda demsoniana
DL PL PL DL PL PL PL PL PL DL DL DL PL PL
NamKa EaSfl NamKa NamKa NamKa Ca 2 noi NamKa EaSfl EaSfl Ca 2 noi NamKa Nam Ka EaSd EaSd Ghi chii: PL: Phong lan: DL • Dia lan
3.2.4 Mot sd lodi duac thu thgp a nai khde Trong cac dpt di khao sat rimg tai tinh Dak Nong eung nhu nhiing nai ban lan rimg hay duge cho tang ehiing tdi da suu tap them duge 11 Ioai
Bang 4. Mdt so loai lan riing duge thu thap tai cac noi khac
lan rirng thudc 8 chi dua v^o vudn suu tap. Co kha nang cac loai nay cflng cd d rimg Dak Lak do tinh chat tuong ddng ve dieu kien sinh thai, cu the duge liet ke d bang 4.
STT 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
Ten Viet Nam Lan kim tuyen Bau rugu tim An thu nhen Ngoc thach Hoang thao lua vang Phi diep trang tim Tdc tien Hai van Lan Tning budra dai Tai lan Lan ba gdc dia
Ten La tinh Anoectochilus lylei Calanthe cardioglosa Cryptostylis arachnites Dendrobium crystallinum Dendrobium heterocarpum Dendrobium transparens Hoicoglossum subuiifolium Paphiopedilum callosuni Schoenorchis gemmata Tainia cordifolia Trias disciflora
Dang song DL DL DL PL PL PL . PL
DL PL DL PL
Noi lay Dak Ndng Dak Ndng Ddk Ndng Mua Mua Mua Dak Ndng Kon Turn (tang) Ddk Ndng Dak Ndng Dak Ndng Ghi chii: PL: Phong lan, DL: Dia lan
Nhu vay tdng sfl loai duge suu tap vao vudn lan la 84 loai thudc 44 chi. Tir ket qua nay, chiing tdi da tdng hgp bd suu tap lan rung trong vudn theo cae chi d bang 5
Nhu vay tdng hgp trong vudn cd dgn 44 chi thude hg Lan, trong dd chi cd nhilu loai nhdt la chi Dendrobium vdi 18 Ioai dai dien (chiem 21,43%) chi cd sd loai it hem la chi Eria vdi 6 loai
dai dien (chiera 7,14%), chi ke tiep la chi lan lpng Bulbophyllum vdi 5 loai dgi dien chiem (5,95%), cdn phan ldn cac chi vdi 1 Ioai dai dien (chiem 1,19%). Qua day cung thay duge rang bg siru tap lan rii'ng trong vudn lan ciing kha da dang va phong phii, dai dien eho cae kieu rimg ciia tinh Ddk Ldk.
20
Tap chi sp 32, thang 10-2018, trUdng Bai hpc Tay Nguyen ISSN 1859-4611
TT I 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
Bang 5. Tdng hgp theo ca<
Ten chi La tinh Acampe Acanthephippium Acriopsis Aerides Anoectochilus Appendicuta Brachycorythis Brachypeza Bulbophyllum Calanthe Cleisomeria Cleisostoma Coelogyne Cryptostylis Cymbidium Dendrobium Eria Eulophia Flickingeria Geodorum Hoicoglossum Hygrochilus
Ten chi Viet Nam Bap ngd Yen ngua Tdyen Giang huong Kim tuyen Lan say Doan mdng Linh Ian Lan lpng Bau rugu Ham cgp Mat khau Thanh dam An thu Lan kiem Hoang thao Lan len Luan lan Thach hoc Dia kira Tdc tien Cara bao
chi cua S5 loai 1 1 2 4 I I 1 1 5 2 1 2 3 1 3 18 6 2 2 1 1 1
ho Lan hien cd tai vudn TT
23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44
Ten chi La tinh Ludisia Luisia Malaxis Nervilia Oberonia Ornithochilus Paphiopedilum Parateroceras Pecteilis Pelatantheria Phaius Pholidota Renanthera Rhynchostylis Schoenorchis Slaurochilus Tainia Thrixspermum Trias Trichoglottis Vanda Vanilla
suu tap
Ten chi So Viet Nam Ioai Lan gdm 1 Lan san ho I Ai lan 1 Lan 1 la 1 Mdng riia I Dieu Ian 1 Lan hai 1 Bach nggc 1 Bach phugng 2 Mdi ran luge 1 Hac dinh 1 Tuc doan 1 Phuong Vl 1 Nghinh xuan 2 Tning budm 1 Hflbi 1 Tai lan I Lan nhen 1 Ba gdc 1 Ludi tdc I Van da I Vani I Tli danh luc cac loai lan da suu tap duge dua chiing tdi da tap hgp duge mdt sd loai theo eae cap tren Nghi dinh 32/2006 ve quan ly dgng thuc vat do, ket qua the hien d bang 6.
hoang da quy hiem, sach do Viet Nam (2007)
Bang 6. Cae loai lan quy hiem dtrgc suu t | p tai vuon lan STT
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Ten Viet N a m Lan kim tuyen Thanh Dam Eberhardt Thuy tien tim' Y t h a o Nggc thach Nhat diem hong Thiiy tien trang Thac hoc Chan trau xanh Hai van
Ten La tinh Anoectochilus lylei Coelogyne eberhardtii Dendrobium amabile Dendrobium aphyllum Dendrobium crystallinum Dendrobium draconis Dendrobium fameri Flickingeria vietnamensis Nervilia aragoana Paphiopedilum callosum
Sach do VN
EN EN VU EN VU VU EN VU
ND 32/2006 IA
IIA IA Ghi chil. EN: Dang nguy cdp; VU: nguy ca bi de dga
21
Tap chi so 32, thang 10-2018. trJdng Dai hgc Tay Nguyen ISSN 1859-4611 Nhu vay, qua bang 6 ta thay rang trong vudn
suu tap lan rimg hien nay cd 10 loai duoc xep vao nhdm loai quy hiem cd nguy co bi tac dgng va mat dan ngoai tu nhien cu the: cd 2 loai duge xep vao nhdm IA ciia nghi dinh 32/2006 dd la Hai van va lan Kim tuyen. day la nhdm loai quy hiem nghiem cam khai thac sir dung vi muc dich thuong mai, trong dd hai chi nay cd nhieu loai duge dua vao sach dd vdi mirc dp EN (nguy cap). Ngoai ra theo nghi dinh 32/2006 cdn cd loai Chan trau xanh duge xep vao nhdm IIA (han che khai thac
sii dung vi muc dich thuang mai), ddng thdi loai nay cdn xep vao nhdm se nguy cap (VU). 7 loai cdn lai trong danh saeh tren duge sach dd ghi nhan d 2 mirc dp la: nguy cap (EN): 4 loai va se nguy cap (VU): 3 loai. Vi vay viec luu giU cae loai nay can phai cham sde bao quan tot giiip cho cdng tac bao tdn sau nay.
Hien eac loai dupe gay trdng cham sde luu giir trong vudn, san sang ddn nhan eac can bp, sinh vien thupe cac khoa trong nha tnrdng den tham quan hpc tap va nghien ciiu.
Hinh l^Hai vSn (Paphiopedilum callo- sum)
Hinh 3. Chan trau xanh (Nervilia ara- goana)
Hinh 4. Thanh dam (Coelogyne eber- hardtii)
4. KET LUAN KIEN NGHI 4J Kit lugn
- De tai da xay dung duge khu nha ludi 40m^ dfl gay trdng va bao tdn mpt sd Ioai lan ning vdi kha day dli cac dieu kien dfl nudi trong gin giir ngudn gen gidng lan rimg tdt cho nghien ciiu sau nay.
- Suu tam gay nudi luu giii duge 84 loai lan ning thu thap tir nhiflu dia phuong trong dia ban sd lan nay thudc 44 chi, cd 10 loai lan quy hiflm duge ghi trong sach do Viet Nam va Nghi dinh 32/2006.
Day la ngudn dir lieu cho viec nghien eiiu vfl hg lan cua can bd va sinh vien trong Nha trudng.
Hinh 5. Lan Kim tuy^n (Anoectochilus lylei)
4.2 Kien nghi
- Ti^p tuc luu giii va phat trien cae Ioai trong vudn lan de lam noi eho hgc sinh, sinh vien tham quan hge tap va nghien ciru sau ve hp Lan.
- Tiep tue theo ddi gay trdng va phat trifln cac Ioai lan trong vudn, dac biet can xac dinh ten cua mdt sd Ioai chua xac dinh duge hoac xac dinh chua ehinh xac.
- Md rgng vuon lan de cd dieu kien nghien ciiu thir nghiem phat tnen cac loai Ian rimg theo quy md Idn ban.
22
Tap chi sd 32. thang 10-2018. trildng Dai hpc Tay Nguyen ISSN 1859-4611 COLLECTING AND PRESERVING THE DIVERSITY OF FOREST ORCHID SPECIES AT
TAY NGUYEN UNIVERSITY
Nguyen Due Dinh^ Tran Quang Huy*, Ngo The Son"
Received Date: 0I/9/20I8; Revised Date: 15/9/2018; Accepted for Publication: 30/9/2018 SUMMARY
The article presents a part of the research results of the project "Collecting and preserving the diversity of forest orchid species at Tay Nguyen University". The project aims to collect forest orchid species from the locality, then cultivate and keep at the Experimental garden of Faculty of Agriculture and Forestry for conservation and research. By onsite investigation methods at Chu Yang Sin and Yok Don National Park, Nam Ka and Ea So Namre Reserves together with the survey of available orchid species in the market, the project has collected 84 species of orchids belonging to 44 genera. Among these" species, there are 10 belonging to the rare group, especially there are two belonging to the group IA which are Paphiopedilum callosum and Anoectochilus lylei, and one belongs to the Group IIA which is Nervilia aragoana. The project results have also added dozens of forest orchid species to the list of national parks in the region. The collected orchid species are being preserved and cultivated at the Experimental garden of Faculty of Agrieulmre and Forestry.
Keywords: Forest orchid, collection, preservation.
TAI LIEU THAM KHAO
Chi cue Kiem lam Dak Lak (2013). Quy hogch cdc khu rimg ddc dung tinh Ddk Ldk din 2020.
Chinh phil nude CHXHCN Viet Nam (2006), Nghi dinh 32/2006/ND-CP ve danh muc Thuc vdt, dgng vgt rung nguy cdp, quy hiem
Tran Nggc Hai, Pham Thanh H a - 5 0 tay hu&Ag ddn nhgn biit mgt sd lodi thuc vdt rirng quy hiem a Viet Nam (Theo Nghi dinh so 32/2006 - NDCP)- Nha xuat ban Ndng nghiep.
Trin Hgp (2000). Phong lan Viet Nam. NXB Van Hda Dan Tgc. Tp. Hfl Chi Minh.
Vien Khoa hgc va Cdng nghe Viet Nam (2007): Sdch do Viet Nam (Phdn I). Nxb Khoa hgc Tu nhien va Cdng nghe, Ha Ngi.
Biii Xuan Dang (2005). 'Tim hieu ve hoa lan", http ://www.hoalanvietnam.org/artiele-pnnt. asp?url=/
Article.asp&ID-l-,
Orchidaceae - Plants of Southeast Asia, http;//www.asianplant.net/
3 PhD., Faculty of Agriculture and Forestry, Tay Nguyen University;
4 MSc, Faculty of Agriculture and Forestry, Tay Nguyen University;
Corresponding author Nguyen Due Dinh; Tel. 0914484068; Email: [email protected].