Thực hiện nghĩa vụ của con đốỉ vói cha mẹ

(1)

Thực hiện nghĩa vụ của con đốỉ vói cha mẹ

Phan Thị Luyện*

* TS., Trường Đại học Luụt Hà Nộ'.

'lom tắt: Dựatrênsốliệukhaosátnăm 2020 với mẫu khàosátđịnh lượnglá 500ngườivà màu khaosát định tínhlà 50 người tứ 18 tuồi trơlẽn trên địabán phườngLángHạ vã Láng Thượng, quận Đống Đa. íỉà Nội, bái viếttìmhiên vê nghíavụ và vai trôcứa con cái trong chăm sóc và trợ giúp cha mẹgià. Kốt qua nghiên cứucho thầy nghĩa vụ chăm sóccha mẹ vẫn giữ được những nét truyên thông,con cái tòn trọng vả hét lóng với cha mẹ. Tuy nhiên, nếu như trước đày phânlớnngườigià sông phụthuộc vào con thì ngáynay họ đà có kế hoạch cho tuồi già do họ có thu nhập tứ các nguỏn khác nhaunhưtiềnlương và tién tièi kiệm. Các mõ hình chăm sóc sức khỏe cho ngươi giá tại viện dườnglãochưa (hu hút được sựquan tâm thích đáng cua ngườidân.

Từ khóa: (ìia dinh; Quan hệ cha mẹ - con cái; Người già;Chămsócngườigià.

Ngày nhận bài: 6 7 2020; ngáy chmh sứa: 10. 8 2020: ngày duyệt đãng:

10/0/2020.

I.

Mỏ

’

đầu

Ngày nay, sự biên đôi xà hội diên ra mạnh mẽ tác động đen inụi quan hệ xă hội trong dó cóquanhệ gia đình. Những áp ỉựccùacông việc vàcuộcsống, những đôi thay cứa các thang bậc giá trị mà cãc cá nhãn phai đôi mật có tác động không nhó đèn các môi quan hệ gia đình, trong đó có quan hộ giừa cha mẹ vảcon. Dưới góc độ pháp lý, quan hệ giùa cha mẹ và con là quan hệ pháp luật, được Luật Hỏn nhàn và gia đinh quy định cụchế. Theo đó, việc thực hiện nghía vụ cua conđỏi với chamẹ được hiên lá việc thục hiện các nghía vụ pháp lý mà pháp luật buộc con phai làm vi lợi ích cùa con và cùacha mẹ, bao gốm nghĩa vụvề nhân thân và nghĩavụ về lài san. về mặt xãhột,thựchiện nghía vụ cùa con đôi với cha mẹ là xuàt phát từ truyên thông lâu đời cua người Việt

(2)

Phan Thị Luyện 79

Nam được xác lập trong các chuân mực nhưđạođức. phong tục tập quán, tòn giáo, tín ngưỡng và ảnh hườngcủa tư tườngNhogiáo.Cácthành viên trong gia đình íuôn yêu thưoTig, gắn bó. nươngtựa vào nhau, “trêcậy cha,già cậy con”, thế hệ trước chăm lo, nuôi dạy thê hệ con cháu, thẻhệ sau nòi nghiệp tô tiên, chăm sóc. phụng dườngkin ông bà. cha mẹ già, đau ôm.

Thời gian qua đã có một số công trinh nghiên cứu dồcập đến việc thực hiệnnghĩa ýụ cùa con đối với cha mẹ.Trịnh Thái Quang (2018) đưa ra kết luận rằng cha mẹ khivề giả dcu có mong muôn được các con chăm sócvà người trê coi việc chăm sóc cha mẹ là trách nhiệmcùatấtcàcác con bất ké giới tính, thứ bậc con cãi (Trinh Thái Quang, 2018). Nguyền Hìru Minh và các tác giã khác (2019) cho ịrẳng quan hệ giữa chamẹ với con cái khá gản bó cà về tình câm và kinhtế. Đa sốcon cái và cha mọ vần thường xuyên giao tiếp,liên lạc thông qua gặp mặt. điện choại, thư tử. Mứcđộ gặp mặt và liên lạc cua con gái ít hon so với con hai, thê hiện rò ảnh hường của mô hình sống clnmg/gần với gìa đình chồng ờ ViệtNam. Khoảng cáchsống gần và vịthể con duy nhất tạo thuận lợi cho việc giúp đõ' nhau trong công việc hàng ngày giữa cha mẹ và con cái. Sự trợgiúpkinh tê thường xuyên hơn ờ các gia đình có mức sôngcaogiữacha mẹ với con trai và ô những gia đình sống gân nhau (Nguyền Him Minh và các tác già khác, 2019). PhạmThị Khánh (2019) kháng định trongnhận thức vả hành vi ứng xừ dúacon cái, việc châm sóc cha mọ khi ôm đau. già yêungày nay đâ có những thay đối nhất định. Theo đó, việc chăm sóc cha mẹ được thực hiện thông qua các trung tâm bảo trự xà hội và dịch vụ thuê người giúp ròi trà tiên thù lao (Phạm Thị Khánh, 2019).

MỘIsổ cãc nghiên cứu gấnđàyvềviộe thực hiện nghĩa vụ của con cháu đoi với người cao môi đều cho rang gia đình dang đóng vai trò chủ yêu phụng dường, chăm sóc người cao tuồi (Nguyền Hừu Minh. 2012; Bùi Nghĩa, 2016;

Trần Thị Minh Thi, 2016; Ngõ Thị Hường, 2017). Việc chăm sóc, phụng dường từ phía gia đình đối với người cao tuồi giúp giâm áp lực cho nhà nước về chi phí trong điều kiệnnền kinh tể và ngân sáchquốc gia còn gập nhiều khó khăn. Tuy nhicn. điều nàycòn phụ thuộc vào nhiêu yèu tò như mức sòng cùa con cái (mức sống càng cao thi ti lệ trợ giúptiền bạc chocha mẹ caotuối càng cao); mô hạnh sông(sông chung,sôngriêng); khoáng cáchsông(gân, xa); con trai haycon gái; con trưởng haycon thứ. Với nhóm người cao tuôi thuộc tâng xã hộithấp(nhưở nông thôn, nghco,học vấn thấp hay ờ độ tuổi cao), nguồn an sinh kinh tể chính cùa họ lànhùng hồ trọ'từ con cái và lao động cua bàn thán.

Với nhóm người cao tuôi thuộc tầngxà hội cao hơn (như ơ đô thị. học vân cao), nhà nước đóng vai trò chính trong cung cấp an sinh kinh tế và xà hội (Trần ThịMinh Thi, 2016). Dối với nhiều hộ gia đình, chi phi chữa bệnh cho

(3)

80 Nghiên cứu Gỉa đình và Giới. Quyển 30, số 3, tr. 78-88

người cao lưới là một gánh nặng kinh lê trong bối cánh việc chi trả cho các dịch vụ ytê (khám chừa bệnh. thuốc men. chăm sóc...) cao hon rất nhiều so vói thu nhậpcua họ. Một vàn đổ khác là những biến đôi nhanh chóng cua xã hội đang làm cho một bộ phạn không nho người già cam thấy thiểu được tôn trọng hơntrước dây. Ý thức về lự do cá nhâncùacác thànhviên gia đình tăng lên. trong mộtchừng mực nhàr địnhđã làm cho môi quan hệỏng bà- cha mẹ - con cháu không thuận chiêunhư trước dày và làm tăng nhùngmâu thuần và xung đột thế hệ.

Như vậy. tuy có nhiêucòng trình nghiên cứuđè cậpđến việc thực hiện nghĩa vụcùa conđôi với cha mụ nhưng đến nay còn it các còng trình nghiên cứu thực nghiệm vê vàn đề thựchiện quyền và nghĩa vụ cùa con đối vơi cha mẹ. Mặt khác, xà hội thường xuyên vận độngbiến dôi. theo đó quan hệ gia đình cùng luôn biến đòi tác động đến việc thực hiện nghía vụ của con dổi với cha mẹ. Nghĩa vụ cùa con dói với cha mẹ được quy định khá đầy du và chi tiêt trong Luật Hòn nhàn vá gia đình và một số văn bán pháp luật khác có liền quan, vậy thực tiền việc thực hiện các quy định này như the nào cần phái được nghiên cửu một cách khách quan đề dưa ra các giai pháp nhàm nàng cao hiệu quâ việc thựcbiện pháp luật. Dodô. bài viết đi vào tìm hiếu vê việc thực hiện nghĩa vụ cua con đối với cha iny từ thực tiền tại quận Đống Đa, Hà Nội.

2. Phương

pháp nghiên cứu

Bài vict dựa trên số liệu kháo sát năm 2020 cứa tìề tài khoa họccấp cơ sớcuaTrưởng Đại học Luật Hà Nội “Thựchiện quyềnvà nghía vụcúacon đối với cha mẹ lư thực tiền tại quàn Đống Đa. Hà Nội”. Nghiên cứu sừ dụng số liệu định lượngthòng quamội bang hỏi cấutrác dổi với cỡ mầu 500 người lừ IS tuòi trơ lên (baogồm các nhóm tuôi:từ IXđến30 tuổi chiếm 30.8%; trên 30 đèn dưới 60 mời chiêm 49,8%; và 19.4% là người cao niôi) và số liệuđịnhtính thu thập được qua phong vấn sâu 50 người trên địa ban phường Láng I lạ và Láng Thượng: thuộc quặn Đống Da. Hà Nội. Việc chọn mầu được thực hiện theo phươngpháp chọn màu ngầu nhiên.

3.

Kêt

quá

nghiên cửu

Chăm sóc, phụngdường chamẹ là chuán mực dạo đức truyền thống lâu đời dược pháp luật củng cố. báo vỹ. quy định trong Luật llôn nhàn và gia dinh và các đạo luật khác. Thực hiện các nghía vụ cùa con đối với cha mẹ bảng nhiêu hình thức như giúp dờ cha mẹ vẻ vật chất, chăm lo đởi sống tinh thằn,

(4)

chăm sóc,nuôi dưỡng chamẹ khi ốm đau,già yếuvà phụ thuộcvào nhiều yếu lô như tinh hình sửc khôe cùa cha mẹ, điều kiện hoàn canhkinh tế gia dinh, giới tính, độ 1juôi.

3.

ỉ. (ỉiủp

đỡ

chamẹ

về

vậtchât

Theo kết quá kháo sát, sốngười trả lời họ có giúpđỡ chamẹ về vật chất, mặc dùcha ựiẹ họ có thu nhập và tài sản đê tự trang trài cuộc sống, chiếm tới 86,3%. Các Cỉon giúp đỡ cha mẹ vềvậtchấtbangnhiềuhình thức: biếu tiền cha mẹ vào các iigày lề, tết (42.3%). biếutiền chamẹ hàng tháng (32.3%) và biếu tièn chamẹ mồi lần về thăm (25,4%). Mặt khác, tỳ lệ các con dónggóp tiền phụng dưữn^ chamẹ vào các ngày lễ tết là cao nhất có tới 43,1%, trong khi tỳ lệ đỏng góp tiền phụngdường chamẹhàng tháng là 31,4% và mồi lần VC thãm là 25,5% (Bậng 1}. Những trường hợp không chu cẩp tiền bố niự đa phần lả những người' cònđang song phụ thuộcnhư sinh viên còn đang dihọc, chưa xin đượcviệc.

I

Bảng 1. Giúp đỡ cha mẹ về vật chất (%)

Cách thức ílhụng dưỡng cha mẹ Hàng tháng

Các ngày lễ, tet

Mỗi lần về thăm

Biếu tiên cha mẹ 32,3 42,3 25.4

Đóng góp tiền phụng dưỡng cha mẹ 31,4 43.1 25.5 -Mua tranglljiet bị đồdùnggia đình ^19,2 56,3 24,5

Xây.sứanhố, còng trinhphụ 16,4 48,1 35.5

Mua thuôc,1 sàn phâm chăm sóc sức khoe, đóng viện phí

29,1 40,1 30,8

Ngoài Ịbicu liền cha mẹ, các con còn mua sảm các vật dựng đồ dùng sinh hoạt hàngngày như bếp dun, xoong nồi, đồ điện lứ, quẩn áo. đồ dùng cá nhân, muathuốc, san phàm chăm sóc.., vào các ngày lề tốt. Vì theo truyền thống của người Việt Nam. dây là thời đìêm mà con cái triân các bậc sinh thành.

Việc ậiúp đờ chamẹ về vặl chất chịutác động cuacác yếu tố như giới tinh, độ tuốt.Ket quả nghiên cữu cho thấycó sự khácbiệt giữa con trai và con gái trong việc giúp dữ cha mẹ về vật chất. Tỷ lệ con trai biếu tiền cha mẹ hàng thángcao him so vỡi con gái,rương ứng là 36,4%và 28.3% (Đáng2). Nhưng tý lệ con gái biêu cha mẹ tiến vào ngày lề, tct cao hơn so với con trai, tương ứng là 48,3^0 và 36,2%. Tý lệ con gái mua sámcác trang thiềt bị vàđồ dùng gia dinh chứcha mẹ trong cácdịp lề let là 63%. với tỳ lệ nàyớ con trai chiếm

(5)

82 Nghiên cửu Gia đình và Giới. Quyển 30, số 3, tr. 78-88

48,9%. Con gái tỉnrờng muathuốc, sàn phẩm chăm sóc sức khóc, đóng viện phí, may quan áo cho cha mẹ vào các ngày lồ lết (46,2%), trong khi con trai thường làm những việc nảy theo tùng tháng (36.2%). Con trai thiên về giúp chamẹ xây sửa nhà vào các dịplễ. tết (55%) trong khi tý' lệnày ơ con gái là thấp hơn với42%.

Bảng 2. (lon trai và con gái giúp đô’ cha mẹ về vật chất (%)

Phương án trá lòi Hàng Iháng __Các ngày lễ, lết Mỗi lần về thăm

Nam Nír Nam Nữ Nam Nữ

Cho liều cha mẹ 36,4 28.3 36,2 48,3 27,3 23,4

Đóng góp riền phụng dường cha

3~.o 25.7 39.3 47.1 7 77 ?

mẹ

Mua trang thiết bị đố dùng gia

đình 25.9 12.5 48.9 63.9 25.2 23,6

Xây, Mía nhà, công trình phụ 22,1 10,1 55.0 42.0 35,9 34.9 Mua tluiòc. san phàm chúm sóc

sức khoe, đóng viện phí, may quàn áo

36.2 21.4 34.8 46.2 29,1 29,1

Việc con gái thường chọn thời điènt lề, lết đê giúp đờ cha mự thay vì giúpđỡ hàngtháng được lý giãi là do họ lay chòng và ớ xa cha mẹ: "Tôi láy chôngxa nhà. trừ nhưng việc thật độc biệt (cưới xin, cha mẹâm nặng) càn trung bình một năm mới cho con vê ngoại một vê lán nhát là một tuân. Môi làn cho con vê nhà ngoại mọi người đêu háo hức nhât là mình và bỏ mẹ.

Mình cô gàng mua xăm cho bô mẹ những dódùng thtét vêtt trong khá nâng cùa minh như quân ào. thuỏc men.... rói cùngcho cha mẹ tiên nhưng không nhiêu. Có lúc thưưng cha mẹ cháy nước mắt, nghĩcanh cha mẹ già chàm nhau những líic ôm đau trong căn nhà rộng. Mhưng hiât làm sao được lây chống xachamẹ phai chịu'■ (Nữ. 32 tuồi). Có thê thấy, sự hồ trợ VC vật chất cùa con cho cha mẹ cỏ sự khác biệt vẻ số lượng vả tản suâr không chi do các yếu tô như mức sổng của con cái mà còn theo mô hình sống (sổng chung, sống riềng); khoáng cách sồng (gần, xa): con trường hay con thứ...

Những gia đình có con di cư việc giúp đở cha mẹ cũng mang nhùng dặc trưng nhát định.

Ngoài ra, dộ tuổi cũng là một yếutốdẫnđến sự khác biệt trong việc giúp đờ cha mẹ vé vật chải. Trong 4 nhóm luôi,có 49,8% sô người từ 18-30 tuôi;

70,6% số người từ 30-45 tuồi; 77,2%sổ người từ45-60 tuồi; 72,1% số người từ60 tuòi frờ lên giúpđỡ chamẹ về vật chât. Việc biếu tiền, mua quà thè hiện tìnhcam, lòng tôn kinh cũng là thực hiện nghĩa vụ cúa các con đôi với cha mẹ kêcả những lúc chamẹ vẫn còn khỏe có thu nhập đè tựlơ cuộcsông. Việc này

(6)

không chi mang lại giá trị vật chất mả còn có ý nghía lớn vê tinh thẩn cho cha mẹ. Việc hiệu tiền, mua quà mang lại niém vui cho cha mẹ và đè khăng định với cha mẹ rống conđã cỏ thể tự lập cuộc sống. Nhưng chodù thích được con biêu tiền hay tặng quà, nhiều bậc cha mẹ có tàm lý đành dụm khoán tiên được các concho phòng khiốmđau hoặc đế muaquàchocháu,hoặc khi con có việc cần lại đưa lại con: "Cáccon tói song rất tinh cảm và quan támdensức khoe củacha mẹ. .Môidịp lê têlhoặcngàyđặcbiệt các conthường biêu vợ chóng tói liền. Thực tề. chúngtôi có lương hưu.nhu cầuit nêncũng không cần tiêunhiều

tiên. Tiên các con cho chủng tói liêt kiệm đổ đáy phòng lúcôm đau hoặc khi nào chùng cán lại đưa lại cho các cháu. Thôithì các con chữ tiên chamecoi như đay là tiền tiết kiệm " (Nữ, 70 tuổi).

Ngoài ị việc biổu tiền hay mua quà, các con không songcùngcha mẹ còn thể hiệnsự quanlâm chăm sóc cha mẹ băngviệc sửa chữa nhà cứa đê cha mẹ có chỗ ớ khang trang hơn. Có tới 48,1% số người trong mầu nghiên cứugiúp cha mẹ xâỵj sửa nhàvà công trình phụ vào các dịp lề, tết: 35,5% giúpcha mẹ mồi lằn vẽ thâm.

3.2. Chăm lo

đời

sổng tinh

thẩnchochamỹ

Đối vớichamẹ, songcùngcáccon là mong muôn cua nhiêu người. Tuy nhiên, khôrịg phái ai cũng thốa nguyện mong muôn này. Trong mau nghiên cứu chi có 34,8% sổ người trâlòi ìà đangsốngcùngcha mẹ. còn đa sô (65.2%) các con 1ỚIỊ lên, lập gia đình rồi ớ riêng, Không sõng cùng chamẹ nhưng khi được hỏi vồ việc về thăm chamẹ, 50,2% người tham gia khảo sát khẳng định về thăm cha mẹ hảng tháng, 40% vê thảm cha mẹ vào các ngày lễ, tèt, 3,7%

thàm cha mẹ hàng ngày và 1% số người có ý kiền khác như: moi khi có dịp nghĩ thi về nhàthăm bốmẹ, nếu không bận thi co thế về và cố gắng về càng nhiều càng tốt, tùy thuộc vào lịch học. lịch còngtác. Việc gặp cha mẹ manglại niềm vuiclịocha mẹ và cùng là niềm vui chochínhbán thân minh: "Dùngoài cuộc sòng có vát vádênmáy, nhưng môilân dược vé quẽ gập bô mẹ vùn cử thây hồi hập và mong được vẻ với cha mẹ. Chi cản dược ử bên cha mợ vài liêng cũng tháv hạnh phúc và yên tâmrăngcha mẹ minh vânkhóe. Khi con xa nhà, không chamẹ nào là không mong nhớ. Dù cho hỏm naycácphương tiên Hèn lạc đã\ trở nênphổ biến, nhưng vẫnkhông thể nào thay thế được việc về thăm nhà" (Nam, 39 tuồi).

Ngoại việc về thăm cha mẹ thìcon cái còn gọi điện tròchuyỳn động viên, hòi thăm sức khoé chamẹ. Cụthể, có 42,2% sô người trong mầu khảo sát thực hiện việc làm này hángtuần và 31,6%thực hiện hàng ngày. Mónquà má nhiêu người muai tặng cha mẹ đó lả chiếc điện thoại giúp họ có the nói chuyện với

(7)

84 Nghiên cứu Gia đinh và Giới. Quyến 30, số 3, tr. 78-88

cha mẹ: "Người giã vân quan trọngvê tinh thân, luôn mong muôn con cái trò chuyện, quan tám. Dôi khi con cát hận rộn thì chi cần gọi điện thoại vé hói thăm bômẹ khóe không, cìncơmchưa là dã cám tháv .sự quan támcùacon cái với mình (Nừ, 64 tuôi).

Kct quà kháo sát cho thây 36.3% số người trả lời ăn cơm cùng cha mẹ vài lân mồi Ihángvà 20% ãncơm cùng cha mẹ hàng ngày. Chăm lo đời sống tinh thần cho cha mẹ, có 51.3% đi thăm họ hàng cùng cha mẹ; 50.3% đi lỗ cùng cha mẹ: 51,5%tố chức cácbuối lễ trọng dại cho cha mẹ (mừng thọ, sinh nhật, ngày lề ngành của cha mẹ...); 42,6% đi du lịch, xem phim cùng cha mẹ.

Nhùngviệc này các con thực hiện dirực một năm vài lần cũng mang lại những niêm vuicho cha mẹ: "Thình thoảng củ diều kiện tôi đưa bố mẹđi du lịchcùng gia dinh, thướng làdịp hè các cháu được nghi. Dưa hố mẹ di du lịch biết dãy

biêtđó, chứ các cụ giàróichăng sòng được lâu bèncon cháu. Các cụ vui lắm.

môi lán đi du lịchcùngcon cháu gặp họ hàng, bạn bè lạikế chuyện VC những chuyên đidu lịch đó” (Nam, 45 mỏi).

Cùng theo kết quá kháo sát. có tới 22,4% số người chưa bao giờ đi du lịch, xem phimcùng cha mọ; 30% chưa baogiờ đưa cha mẹ dến dự cácsựkiện trọng đại cùa con; 23,7% chưa bao giờkhuyến khích cha mẹ tham gia các câu lạc bộ(dưỡng sinh, cầu lông. thơ...) hay hoạt động giàitri; 23,7% chưa bao giờ tổ chức các buôi lề trụng đại cho cha mẹ (mừng thọ, sinh nhật, ngày lễ ngành của chamẹ...).

3.3. Châm

sóc chatnẹkhi ổm(ỉau,già yếu

Dù chù động đẻn đàu thìkill già yêu,đauốm,cha mẹcủng cần đến sự hồ trợ về vật chất và sự chăm sóc, phụng dưỡng cùa cơn, Lúc đó cùng chính là thời diêm con cái thực hiện nghĩa vụ cùa mình như người ta thướng nói "tre cậy cha, già cậy con”. Trong mầu nghiên cứu có 5.6% số nhừng người được hòi có chamẹsức khóe yêu. Vậy khi cha mẹ họờm đau,năm viện ai là người chăm sóc. Kết quà khao sát cho thấy cớ53,8%số người tra lời khi chamẹ ốm cáccon thay nhau chăm sóc háng ngày; 34.7% (rá lờicon cùng các thành viên trong gia đình(anh,ch], em, cha, mẹ.cò.chú...) chăm sóc.

Trong các gia dinh đóng con, việc chăm sóc cha mẹ dược san sègiữacác thành viên: "Nảm ngoài mẹ lôibị đột quỵ num viện hai tháng, thời gian đó quá là khókhán với cá giađỉnh Con cãi ai cũngđi/am. tranh thù thay nhau nghi dê chăm mẹ. ('ongàitrôngmẹvàobanngàycònvon trai thì tròng mẹvào buỏi tôi. May mà nhà có bôn ưnh chị em thay nhauchứnhàneo ngườithì vát và lắm.

Thuê người cũng tồn kém, mặtkhác lại khôngyên tâm. Sau khi mẹ ra viện anh em trông ai cũng phờ phạc người. Bệnhcúa mẹ Ồm đau dài ngày, không di lại được

(8)

nhưng các con cùng không thê nghi làm đèchàmmẹđượcchi có tranh thú được lức nào hay hịc ấy ”(Nữ,40 tuôi).

Trong bối cánh áp lựccòng việc và cuộc sồngngày càng gia tăng đoi vái các gia đình trè, các dịch vụ chăm sóc sức khỏe người cao tuổi đã lân lượt ra dời, nhờ đó hồ trợ phẩn nàocòng việc chăm sócngười già đau yếu. Trong mầu nghiên cứu qùng có một li lệ nhất định người iră lời không trực tiếp chăm sóc cha mẹ,cụ thề: 6%trà lờichamẹ được các thành viênkhác trong gia đinh chăm sóc; 1,4% cho biết cha mẹ dược chãm sóc trong viện dưỡng lào; và 3,4% thuê người chăm sóc. Nhữngngườikhôngtrựctiêp chăm sóc cha mẹ phân lớn.dosông xa cha mẹ (^4,8%);do bậncôngviệc (40,5%); vá 19% do cha mẹ ôm đau nhiêu vàdài ngày liịhông cókhả năng chăm sóc trực liềp.

Kết quả khao sát những người n'r 55 tuồi cho thấy có tới 84,2% có nguyện vụng được các con irực ticp chăm sóc lúc ốm đau khi vè già. Thõng quanguyện yọng đó của cha my cho thấy gia đinh hiện nayvẫn còn giừ vai trò quan trụng tịong việc chăm sóccha mẹ khi vê già; 52,7% muôn consông cùng để phụng dưỡng cha mẹ; 31,6% số người trâ lời muốn thuê người chăm sóc phù hợp với khá năng cứa gia đinh. Có ý kiến cho rằng: "Tỏi thày xà hội háy giờ cun cái bận rộn với công việc lại pháichâm lo cho gia đình riêng nên khùng nhất\thiết phôi trực liếp chăm sóc cha mẹ. Các con quá bận rộn với cõng việc thì cóthế thuê người chăm sóccha mẹ. cũng được. Vân đê là thải độ đồixứ vớichamẹ” (Nữ, 61 tuôi).

Kết qua nghiên cứu cùng cho thấy thuè người giúp việc cũng là nguyên nhân dẫn đến mâu thuẫn gia đình vả dư luận không tốt trong việc thực hiện nghía vụ chăm sóc cha mẹ. Mô hình viện dưỡng lão cùng chưa thu hút được người trong mẫu khào sát (chi có5,6% lựa chọn) do quan niệm truyên thông là người già phai sốnggần con cháu,dược con cháu chăm sóc: "Tôi không muón vào viện dườnglao vi cáccon tôirất chu dát), quan tám châm sócchotòi. dặc biệt khi ốm\ đau. Tôi rất hài lòng với con cíta mình. Vào viện dưỡng lão viện phi cao, ngheđáu 12 triệu một tháng, tự nhiênlạitạo gánh nạng cho cun vè tài

chính. Thà rằng sống với con hàng ngàydượctròchuyện chơi vớicon châu, và giúp đờđượcgi thì giúp đờkhôngthì tham gia sinh hoụt vời Hội Phụ nữ cao

tuồicũng vụi vẽtuôi già " (Nữ, 72tuôi).

TuyT)hiên.cùngcóbậccha mẹ có nguyện vọng sông ở viện dưỡng lâo đê tránh làm ảnh hương đến cóngviệc cua con và có bạn bè dê trò chuyện: ‘‘Gia đìnhcùatôi bô mẹ đều còn khóe ca vi thè nênbâygiờ vàn đang sòng cung vợ chồng lôi. ị-ỉiện nayhaiông bà vẫn đang tự châm sóc bàn thân và làm mộtsô côngviệcgia dinh. Sau khi di thăm bạn ớ viện dườnglữo. bô mẹ tôicó trao dôi

(9)

86 Nghiên cứu Gia đình và Giới. Quyển 30, số 3, tr. 78-88

với chung tôi ràng sau nàybômẹgià yêu thì đưa các cụ vào ờ viện dường lào.

Bơithru bổ mẹ rỏ! nót ơ trong đó còn thích hơn ỏ-nhà. ỉ-'do viện dưỡnglão các cựcó người chàm ĩóc. cú giờ giấcsinh hoạt ăn nồng đúng bừa đũng giờlạicó bạn già dê hànhuyêntâmsự” (Nam, 43tuổi).

4, Kết

luận và

khuyến nghị

Kết

luận

Kêtquà nghiên cứu chothây, mặc dù ngàynay sự biến dối gia đìnhdiễn ra mạnh mẽ nhưng con cái vẫn giữ vai trò quan trọng trong việc chăm sóc, phụng đường cha mẹ đặc biệt là lúc ốm đau, già yếu. Tuy nhiên, phần lớn người già ngày nay chù động cuộc sống và có kế hoạch cho tuổi giồ do có thu nhậptừlươngvảnguồn tiết kiệm. Tâm lý củanhiều bậc cha mẹ vẫn cố gắne tự locho bán thân đêkhôngphải phụ thuộcvào các con.

Mặc dù khao sát được tiến hành trênđịa bản Thù đô, nhưngdường như mò hình chăm sóc sức khóe tại các trung tâm, viện dường lão cho người giá hiện nayvân chưa thu hút được sự quan tâm cúangười dàn cá già và tré. Sự chăm sóc củacácconđối vớicha mẹ vẫnghìđượcnhững nét truyền thống, tôn trọng và hêt lõng với cha mẹ.Tuynhiênbèn cạnh sự quanrâm,chiasẽthìcũng có sự khác biệt, dânđèn mâu thuần giữa các thế hệ cha mẹ và con. Mâu thuần giữa các con và chamẹ không chi tập trung ờ vấn đề lợi ích, khuôn mẫu ửng xừ tniyên thông mà còn xuât phái lừ những khác biệt về lối sống, sinh hoạt hăng ngày, cách chăm sóc, nuôi dạy con cháu.

Một

sốkhuyến

nghị

Thứ nhất, hoàn thiện pháp luật về hôn nhân và gia dinh: Luật Hỏn nhân và gia đỉnh năm 2014 quy dịnh mọi thoáthuận của cha, mẹ, con liên qnan đến quan hệ nhàn thản, tài sán không đượclàm ánh hưởngđến quyền, lợi ich hợp pháp cùa nhau theo quyđịnh cùa pháp luật1. Trong thực tế đời sống xã hội có trường hợp, khi con cái đã cô gia đình riêng, do phát sinh mâu thuẫn nên cha mẹ đă thoa thuận với con dê con đưa cho mình một khoản tiền rồi chấm dứt quyền vànghĩa vụ của con đối với cha mẹ thì sự thoá thuận này luôn bị coi là vô hiệu, bôi vì, nghíavụphụngdường cha mẹ là đương nhiêncon cải phai thực hiện với chamẹ, Khicha mẹ muốn ơriêng thì con cái không đượccàn trở. Do dó, Luật Hòn nhân và gia đinh cũng cần hướngdẫn các trường hợpcụ Ihề để cácchù thê nghiêm túc thực hiện, không làm ãnh hường đen quyền và lợi ích họppháp cùa cha mẹ.

1 Điều 6X Luật Hòn nhân va gia đình năm 2014.

(10)

Thứhai, hoàn thiện pháp luật người cao tuổi: ĩ.uật Ngườicao mỏi có quy định về việcuý nhiệm chăm sóc người cao tuổi khi những người có nghĩa vụ phụng dưỡng'không có điều kiện trực tiếp chăm sóc người caơ luôi và việc uý nhiệm này phai có sự dồng ý cùa người cao tuỗi.Đây là mộtquy định có lính hợp lýnhấl định trongdiều kiện kinh tế - xã hội hiện nay. Tuy nhiên, xét vê phong tục tập quán thì nhiều nơi. nhiều gia đinhvàđặcbiệt là cha mẹkhó châp nhận vấn đề này. Ngoài ra, trong trường hợpcha mẹkhông còn minhmân.cỏ khỏ khăn trohg việc nhận thức và điều khiên hành vi thì việc họ thế hiện ý chí trona việc đông V hay không đồng ý có sự uỳ nhiệm chăm sóc. phụng dường cho cánhân hoặctồ chức cung ứngdịch vụ ỉàrât khó khăn, có thè ánh hương đển tính thầnvàsứckhoè cua họ một cáchnghiêm trọng. Vì vậy, phápluậtcân quy định cụ thè trong những trường họp nào thì người con cỏ quyền uy nhiệm cho người khác hoặc tồ chức cung ứngdịch vụ chăm sóc cha mọ khi cha mẹ không có kliậ năng thề hiện ý chí cùa minh.

Thứ ba, xây dựng viện dường lão đạt chuân dỏ bảo vệ cha mẹ là người cao tuổi khicon cái không thể trựctiếp thực hiện các nghĩa vụ đôi với cha mẹ là cần thiết. Cần xây dựng và phát triển các viện dưỡng lào có đày đú phương tiện vànhânlực có chuyênmôn đê chăm sóc. Xây dựng và phát triên các dịch vụ chàm só<ỉ người cao tuồi phù họp với khả năng chi tràcua các gia đình có thu nhập khậc nhau.

Thứ tơ, tuyên truyền nâng cao ý thức, trách nhiệm trong việc thựchiện nghĩa vụ cũh con đối VỜI cha mẹ. Tăng cường công tác truyên thông, giáodục nàng cao ýthức trách nhiệm cuacác thành viên gia dinh vê vị thê, vai trò cùa các thành viên trong việc phụng dường, chăm sóc óng bá, cha mẹ. Quan tàm chăm sóc cha mẹ để cha mẹ sống khóe, dông thời các con cùngcân hiêu được

tâm lý vã ứng xữ với cha mẹcho phù họp. Con,cháu có lời nói, cử chi, hành dộng thêhiện sự kính trọng, biết ơn, giúp đừ cha mẹ, ôngbả; thăm hoi, chăm sóc động viịên, nuôi dưỡng chamẹ, ông bà khi cha mẹ,ông bà ôm đau, già yêu.

Cha mẹ, ông bà làm gương tốt cho con. cháu; quan tâm. chăm sócconcháu khi con cháu còn nhỏ, trao truyền các giá trị truyền thông, kinh nghiệmsông cho con cháu; Ềiáo dục, động viên con cháu giữ gìn nền nếp, gia phong; có tình câmganbó.

Phát ịhuy vai trò cùa phương tiện thông tin đại chúng trong việc tuyên truyền,vậnđộng, nâng caonhận thứcvề bão vệ, chăm sóc sức khỏe cho người cao ruồi là tráchnhiệm cùagia đình, cộng đòng và xã hội. trong đỏ y tê đóng vai trò chu chốt, các ngành của địa phương tíchcực phối hụp phô biên kiên thức về chhm sóc sức khóe, hướng dần người cao luôi các kỳ năng vỏ phòng

(11)

88 Nghiên cứu Gta đinh và Giới. Quyển 30, sổ 3, tr. 78-88

bẹnh, chừa bệnh, hạn chê sứ dụngrượu bia, thuốc lá. thực phấm không có lợi chosứckhỏe;xây dựng vàphát triên các cáulạc bộrèn luyệnsửc khỏe, cácmô hình chăm sóc sứckhỏevà việc làm phù hựp chongười cao tuổi. Tuyên truyền nhùng tàm gương đạo đức gia đình lành mạnh, tiến bộ đồng thời phê phán những quan niệm,hành vi vì phạmnghĩa vụ của condối với cha mụ.

Tài

liệu trích dẫn

Bùi Nghĩa. 2016. "Nghiên cứu ữngxừ cùa gia đình đối với người cao tuổi: Kinh nghiệm quòc tê và cơ sớ thực tiền tại Việt Nam”. Tợp t hiKhoahọc Trường Dại học mở thành phốnồChí Minh, số I, tr. 88-94.

Luật Hỏn nhân và Gia đình năm 2014 và các vãn bàn hướng dần thi hành.

Luật Người cao tuốinăm2009.

Ngô ThịHường(Chữ nhiệm để tải). 2017. Đe lài khoa họccấpcơ S'ớ: Phápluật về người cao tuỗi và việc báo vệ người cao tuốì trong gia đình Việt Nam hiện nay.TrườngĐại hục Luật Hà Nội.

Nguyễn Hữu Minh vảTrằn Thị Hồng, Lê Ngọc Lân. 20]9. Quan hệ giữa cha mẹ và concái đâ xây dựng gia đình từ kết quả khảo sát gia đình nằm 2017. Tạp chiNghiên cứu Giađình và Giới, số 5năm2019. tr.17-27.

Nguyên Hữu Minh. 2012. “Các mối quan hệ trong gia đình ó Việt Nam: Một số vân đê cân quan tâm”. Tạp chí Xãhội học. sổ 4, tr.91 -100.

Phạm ThịKhánh. 2019. “Nhưng hiếndồicủa"đạoHiếu" trong gia đình Việt Nam hiện nay . Tạp chi NghiêncứuGia đình và Giới,số 2, tr.37-44.

Trân Thị Minh Thi. 2016. “Hồ trọkinh tế giữa người cao mối vàcon cái trong gia đình Việt Nam hiện nay”. Tạp chíKhoahọc xã hội í'iệt Nam, số 12. tr.43-54.

1 rịnh Thái Quang- 2018. “Duàri kétlỉẻn thế hệ trong gia đình Việt Nam hiện nay”. Tap chi NghiêncửuGia dinh và Giới, số 1, tr.3-15.