THL/C TRANG DAU lU CUA NHAT BAN vAo THAI LAN GIAI DOAN 2000 - 2010
NGUYfeN QU^' T H l / ( ^ G *
Tom tdt: Nhdt Bdn vd Thdi Lan vdn cd nen tdng quan he hgp tdc td rdt ldu, ngay td trieu dgi Agiutthagia cua Thdi Lan, tinh din nay vdo khodng han 600 ndm. Bddc sang the ky 21, Nhgt Bdn cdng cd mdt sd thay doi trong chinh sdch ddi ngogi, ddc biet chu trgng chinh sdch ddi ngogi hddng tdi khu vUc Ddng Nam A, nhdt Id trong linh vdc kinh te. Ben cgnh do, chinh sdch ddi ngogi cua Thdi Lan ddu thi ky 21 Id du tien thiit lap moi quan he khdng khit trd lgi vdi cdc nddc ldn My, Nhdt Bdn vd Lien minh Chdu Au dd bi Thdi Lan qu&n lang khodng han 10 ndm cudi the ky 20^^K Vl vgy, viic tien hdnh ky kit Hiep dinh kinh ti trong thai diim ndy Id mdt cdch di cung co, thuc day mdi quan he thdn thiit vdn cd gida Nhgt Bdn vdi Thdi Lan vd khang dinh tdm dnh hudng cua Nhgt Bdn ddi vdi khu vdc Bdng Nam A. Hiep dinh hgp tdc kinh te Thdi Lan - Nhgt Bdn (JTEPA) dugc ky kit chinh thdc vdo ngdy 3/4/2007 vd cd hieu Idc thi hdnh td ngdy 1/10/2007, trong dd cd 21 van ban kem theo. Tuy nhien, bdi viit chi de cap tdi mpt sd kit qud ndi bdt vi ddu tuNhgt Bdn vdo Thdi Lan trong khudn khd Hiip dinh JTEPA.
TU khoa: Thdi Lan, Nhdt Bdn, Hiep dinh hgp tdc kinh ti Thdi Lan - Nhgt Bdn, dd dn hgp tdc, thue trgng ddu td
1. Mpt s o c h i n h s a c h hd trd d a u tif Nhat Ban va Thai Lan da thS'ng nhat giffa N h a t B a n v a Thai Lan t r o n g t h a n h lap Hgi ddng td va'n n h a m tao dieu k h u o n k h o JTEPA kien thuan ldi cho cae doanh n h a n cua hai De tao dilu kign eho sff hpp tae eua khdi nudc ed dupe mot mdi trudng kinh doanh kinh td tu nhan trong thuong mai va d i u va dau tU thuan Ipi, tao dieu kien de eae tu, Nhat Ban va Thdi Lan da eung dda r a doanh n h a n dupe nhan giay phep kinh mgt sd ehinh sach ho trg nhd: doanh, giay phep dau tU mgt each nhanh - Hgp tae xay dung moi trudng kinh ehdng, dd dang hdn va gidp dda r a eae doanh phuong dn giai quye't khi doanh nban gap
* T h s . N g u y i n Que Thddng, Vien n g h i e n cdu D o n g N a m A
Nguyen uue lnuong - Thdc trgng ddu tdciia Nhgt Bdn vdo Thdi Lan... 55 phai khd khan trong qua trinh kinh doanh
va dau tu.
- H 5 trd doanh nghiep vffa va nho.
Thai Lan va Nhat Ban nha'n m a n h viee khuyen khich phat trien eae doanh nghiep vifa va nhd, tang cddng kha nang quan ly trgn cae mat nhU thi trUdng, boat dgng kinh doanh, tim doi tac thuong mai gifla hai nUdc nham vun dap quan he thUdng mai va dau td gifla hai bgn. Ngoai ra ca hai bgn con tao dilu kien ddi vdi nhflng hoat dSng dau tu cua doanh nghiep vffa va nho cu the nbu:
+ cac doanh nghigp vffa va nho mua may moc, thidt hi hoae dau tff vao may mdc tie't kigm nang Iffdng se dUpc trp ea'p 30%
kbau hao may rade hoae giam thue' 7-20%
thue tbu nhap doanh nghiep.
+ Cac efing ty ehi tra eho viee dao tao nhan vign neu chi phi do nhieu hon chi phi trung binh hang nam eila eae n a m trude dd thi se dugc kha'u trff 10% thue thu nhap doanh nghiep,
+ Cae eong ty da chi tra eho nghien eUu va phat trien (R & D) nhilu hdn so vdi mffe chi trung binh eua 3 nam trddc se dUde kha'u trff 20% thue doanh nghigp.
+ M6t so tinh da han hanh eae biSn pbap khuyg'n khieh de thue day diu tff dia phddng nhd trd ea'p eho eac doanh nghiep tbue van phdng hoae trung tam nghien cdu va phat trien tai mdt so khu kinh doanh ddpe ehi dinh.
- Trao ddi thSng tin, trao doi eac chuyen gia, cae nha nghien effu, td chffc eac euge hgi thao khoa hpe va khuyen khich cde
n h a dau tu Nhat Ban va Thai Lan dau t u trong nhiJfng linh vUc eong nghiep trgng diem cua Thdi Lan ma hien dang dugc ehinh phu khuyg'n khich, hd trp nhff: cong nghiep ehe bie'n eac san pham nSng nghiep, cSng nghiep thdi trang, eSng nghigp xe gSn may va phu tung, eong nghigp dien td va eSng nghiep nang lugng thay t h e .
- Tie'n hanh thUe hign mgt sd dd an hd trg dau td, do Id:
+ Du dn hd trg thdang mgi vd ddu tu nhdm dUa "bep dn Thdi Lan chiem linh thi trUdng thi gidi". Trong dd, h§ trp ve ddu td la hS trp viee md eae eda hang an Thai Lan tai Nhat Ban, hang an Nhat Ban tai Thai Lan va ho trg viee xay dung eae trung tam phan pho'i san pham thife pham d ca hai nUda.. Cac du an hd trp nay nham thuc dSy dau tu trong linh vUe nSng nghiep va cong nghiep ehe big'n thife ph^m giffa hai nddc, nham ehuyen giao ede edng nghe hien dai ve san xuat, chg' bien, bao quan thdc pham cua Nhat Ban sang Thai Lan.
+ Dd dn hgp tdc vi cdng nghiep thep gida Thdi Lan vd Nhgt Bdn. Trong dU an nay bai hen da hpp tae trgn cac mat nhu:
- Cai tao co sd ky thuat eua cong nghiep thep tai Thai Lan, Nhat Ban da tao dilu kien dUa cae ehuygn gia sang Thai Lan de tap hua'n eho eae ky sd ve ky thuat, ky nang san xuat, eong nghe xay dUng, phat trien thi trUdng....
- Tang cUdng bao ve moi trudng trong qua trinh san xua't thep.
- Nang cao tay nghe cho cong nhan trong eac nha may san xua't thep.
56 Nghiin cdu Dong Nam A, s£9/2019_
Du an hpp tac v l cong nghiep thep giffa hai nude la nhdm tao eo sd va khuye'n khieh thue day dau tU trong linh vUe edng nghigp nang, tU dpng vd eo khi, vdn la nhdm nganh dupe Nhat Ban quan tara dau tu nha't vao Thai Lan (xem them bang 2).
-I- Du dn hop tdc trong linh vdc cdng nghiep det may. Cbinh phu Nhat Ban va chinh phu Thai Lan nhat tri hpp tac trong linh vUc edng nghiep det may tren cac mat sau:
- Hd trp cho eac san pham cua eong nghigp det may: Nhat Ban thda thuan se eung ca'p eho phia Thai Lan nhiftig thong tin vd thi trddng tigu thu bang det may d Nhat Ban, each thffe tieu thu san pham tai tbi trffdng Nhat Ban eho ddn cdc thong tin vd hinh thffe, mau ma phu bgp thi hieu eua ngddi Nhat Ban... Ngoai ra, Nhat Ban cung se ho trp viec gidi thieu san pham det may cua Thai Lan dg'n ngUdi tieu dung Nhat Ban, tao dieu kien v l van chuydn hang hda, trien lam hang hoa..
Hpp tac nham nang cao kha nang canh tranh eua cong nghigp det may Nhat Ban va Thai Lan tren thi trUdng thg' gidi;
Ca hai bdn se thudng xuyen to ehffe cac cu5e hpp va hgi thao nham trao doi kinh nghigm va thSng tin.
Chffdng t n n h hpp tae nay ehinh la de tao dieu kien thuan Ipi do'i vdi viec dau tu eong nghe det may hien dai cua Nhat Ban vao Thai Lan.
2. Ket qua d a u tif trifc t i e p ttf N h a t B a n v a o Thai Lan tff n a m 2000 d e n n a m 2010
Co the thay, Nhat Ban la nffde co dau tu vdo Thai Lan vdi sd lUpng ldn va hgn tdc tff nhilu nam nay. Trong giai doan 1990 - 1996, Thai Lan la nUdc dUOe N h a t Ban dau tU dUng hang thff 5 trong khu vffe Dong A va dffng thff 3 trong khu vdc DSng Nam A, sau Indonesia va Singapore. Tuy nhign, trong thdi gian 1997 - 1999, dau td eua Nhat Ban vao Thai Lan sut giam manh, dae biet trong nam 1999, dau td eua Nhat Ban vao Thai Lan xudng tha'p chda tilng cd trong mliy chuc nam trd lai day, sd vdn dau tU ehi edn 26.500 trieu bat (khoang 697 trieu USD), Mac du vay, ddn nam 2000, dau tU eua Nhat Ban vao Thai Lan da dan dUdc phue hdi trd lai vdi sd dU an dau tU tdng ldn 240 dU an, gan bang vdi nam 1996 (249 dU an) vd sd vo'n dau tU la khoang g i n 2 ty USD. Nhflng n a m dau the ky 21, N h a t Ban dau td vao Thai Lan khoang 3,3% tdng so vdn dau tU true tiep eua Nhat Ban ra nUde ngoai, diing hang thff 8 the gidi va la nUde dUde n h a n dau td trdc tiep nhieu n h a t tff Nhdt Ban trong sd eac nffdc ASEAN*^).
Dau tff cua N h a t Ban vao Thai Lan kd ea dau tff trffe tie'p va gian tig'p trong thdi gian tff 2000 - 2005 ed xu hUdng tang din.
Nam 2005, so vdn d i u tU cua N h a t Ban vao Thai Lan da len tdi 4.613,5 trigu USD, tang gan ga'p ba so vdi nam 2000. (Xem hang 1)
NhOfng linh vUe ma cae nha dau td Nhat Ban Ida ehpn eung khae nbau tuy vao tiftig thdi diem, nhUng chu ye'u tap trung dau tU vao hai linh vuc sau: cong nghigp san xua't xe gan may va eae loai may mdc; va eong nghiep san xuat cae thig't bi dien va dign
Nsuyin Que Thdcfng - Thdc trgng ddu td cua Nhdt Bdn vdo Thdi Lan...
Bang 1: Ddu tir cua Nhgt Bdn vao Thdi Lan giai dogn 2000 - 2010 Nam
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
So du' an 240 257 251 316 340 387 353 330 324 266 364
Von dau ui (trieu USD) 1.657,2 1.377,0 1.891,7 2.809,7 2,680,1 4.613,5 3.108,1 4.432,4 2.869,0 2.149,4 2.916,6 Ngudn : Ban ho trg dau tu Thdi Lan (2013)
Bdng 2: Bau tu eda Nhgt Bdn chia theo nhom ngdnh
Nganh Nong nghiep Khoang san Cong nghiep nhe
Cong nghiep nang, tu dong va ca khi
Dien va dien ttr Hoa chit va san xuat giay Dich vu
Nam 2000-2005
4,9 J 2,5 \ 3 J 44,6 22,9 18,9 2,9
2005 2,4 2,2 1,3 ^ 73,1 12,3'""
5,1 3,6
2005 (thang 1-thang 5)
1,1 0,8 T,T' 82,8
8,3 2,8 2,5
2006 (thang 1-thang 5)
1,1 1,3 ' 2,6
31,6 52,8 8,5 2,1 Ngudn: Thailand Board of Investment (2008)
td. Mgt trong nhiftig nguygn n h a n la do tff thang 12/2005, Thai Lan da dUa ra mSt sd chinh saeh bd trp dau tU va tang mSt sd quyln Ipi trong viee dau tU d nhffng linh VUc noi tren. (Xem bang 2),
Dau tu tff Nhat Ban vao Thdi Lan trong nam 2005 co tdng so vdn len tdi 4.613,5
USD, tffc la bang 24,4% tdng sd vdn dau tff trong nam cua Thai Lan, gdm ea dau tU trong nude va dau tff nUde ngoai. Neu so vdi tdng sd vdn dau tU nUde ngoai vao Thai Lan thi sd vdn dau tU eua Nhat Ban chig'm tdi 35,1% va neu so sanh vdi dau tU trUe tie'p cua cac nUdc khac vao Thai Lan thi
58 Nghiin ctiu Bong Nam A,sd_ 9/2019 Bang 3; Tong gid tri dau tie vdo Thdi Lan ndm 2005 tie Nhdt Bdn vd mot so nirac lilidc
Trieu USD
Nganh
Nong nghiep Khoang Cong nghiep nhe Kim loai va tu dgng Dien va dien tit Hoa chat, nhira va giay Dich vu va ca so ha tang Tong so
Nhjt Ban 109,1 101,1 60,2
" 3 . 3 7 1 , 3 " "
"""566,5 237,2 167,9 4.613,5
My 3,5 0 9,9 50,"5
"'1'5,6 58,2 29,5 207,2
E.U.
76,7 11,9 89^5""" ' 110,2 208,1 200,5 238,6 935,5
N u a c Singapore
28,6 5,8
i;o" "
u6~
"Tl'7,2 '"' 27,4 81,8 371,8
Malaysia 37,4 41^4"""
3,4
~'3"8,5 380,1 15,1 23,6 539,5
Dai Loan 60,2 T(V7"
9,7
" 5()",2""'' 5""8,7
TlU 0 301 Ngudn : Thailand Board oj Investment (2007)
Nhat Ban la nUdc ed sd vdn dau tff ldn nhat vd ldn hon cac nude khdc nhieu lan.
Cd the theo doi sd lieu trong bdng 3.
Tuy nhien, dau tu cua Nhat Ban vao Thai Lan cd da'u hieu sut giam vao nam 2006, do nhffng ba't on v l ehinh tri d Thdi Lan da gay anh hffdng khong nhd tdi tdra ly eae n h a dau td. Tdng sd vdn dan tff eua Nhat Ban vao Thai Lan nam 2006 chi bang 67% so vdn dau tff nam 2005, sd Idgng cac dif an dau td eung giam so vdi nam 2005 la giam 34 dff an. Sd dd an dau tff nam 2007 eung tie'p tue giam 23 dff an, nam 2008 giam tie'p 16 dff an va giam 58 dd an vao nam 2009. Nhd vay, tfl n a m 2006 den n a m 2009, dau tff tff N h a t Ban vao Thai Lan da lien tuc giam ca ve sd dd an va tdng so vdn dau td. Died nay xua't phat tff ea nguygn nhan bgn trong ian ben ngoai. Do tinh hinh cbinh tri trong nddc cila Thai Lan khong dn dinh va ben canh dd la tinh hinh suy thodi kinh te toan cau
da CO nhu^g a n h hudng khong nhd tdi nen kinh tg' Thai Lan va kinh td N h a t Ban, nha't la giai doan eudi n a m 2008. TrUdc tinh hinh dd, ngay 5 - 7/9/2009 thu tUdng Thai Lan Apisit da cung dai dien cac doanh nhdn va dai dien khdi kinh tg' nha nude Thai Lan sang t h a m N h a t Ban nham eung ed' lai niem tin eua cae n h a dau tu N h a t Ban vao n i n kinh tg' va ehinh sach hd trp dau tU cua n h a nude Thai Lan ddi vdi eae n h a d^u tU N h a t Ban, vdi hi vpng thuong mai va dau t u gifla Thai Lan va N h a t Ban se dupe phuc hdi eung vdi sU phuc hdi cua kinh tg' thg' gidi, Chuye'n t h a m nay cua thu tddng Apisit da thUc sff t h a n h eong. Nam 2010, dau td trUe tie'p tfl Nhat Ban sang Thai Lan hat dau dupe phue hdi, tang 36% so vdi nam 2009 ca ve sd lupng du an dau tU va tong so vo'n dau tu, bao hieu eho sU kh&i sac ve dau tU true tig'p tff N h a t Ban sang Thai Lan trong nhOfng n a m tidp theo*^'.
Nguyin Qui' Thdcfng - Thdc trgng ddu td cua Nhdt Bdn vdo Thdi Lan.. 59 Trong thdi gian nay, eae dU an dau tU
cua Nhat Ban vao Thai Lan chu yg'u vhn la nbOfng du an vffa va nho, dae biet tfl n a m 2007 den 2010, sd lupng cac du an dau td nho ngay cdng ehig'm ffU thd. Nam 2007, trong tdng sd 330 dU an dUpc phe duygt thi CO tdi 126 du dn loai nho, 100 du an loai vffa Trong cae nam 2007, 2008, 2009 cae dd an diu tU phan ldn la dU an md rgng nbtJtng du an eu. Nhd trong nam 2007 cd tcfi 184 dd an md rpng, chig'm 55,8% tdng so dd an vdi sd vS'n gan 121 ti bat, trong khi do cbi cd 146 dff dn xet duyet mdi vdi tdng sd vdn 28,385 ti bat. Trong n a m 2008, sd dff an md rgng gdm 183 dd an vdi tong sd vdn len tdi hdn 130 ti bat. Nam 2009, cac dii an md rpng trinh duyet la 62 dd an vdi sd vdn khoang 11,5 ti bat, chig'm khoang 58% tdng sd dff an trinh duygt, trong khi dd dd dn mdi ehi chiem khoang 42% vdi sd vdn khoang 9,2 ti bat. Tuy nhign eo the nhan thay tdng sd dff an eua nam 2009 diu giam di ddng ke so vdi nam 2007 va 2008. Sd dd an mcf rpng giam tdi 33 du an, tUdng dUdng vdi so vdn la 6,5 ti bat, tde la giam ldn lUpt khoang 34,7% ve so lupng du an va giam 36% ve sd vS'n dan td nam 2008'*'.
Neu tff nam 2000 den 2006, cac dff an diu tff tap trung nhieu nha't vao viee san xuat cac thiet hi dien va dien tff thi tfl nam 2007 dg'n 2010, cac dU an dau td lai tap trung nhilu vao linh vdc san xua't eae phu tilng, may mde va thiet bi van tai. Ndm 2007 CO tdi 44 dU an dau t u vao linh vUe nay, dffng thff hai la linh vffe dieh vu lihoang 25 dU an. LTnh vUc tbie't hi dien va dign tff dffng d vi tri t h d ba vdi tdng sd 16
du an. Sau thang dau ndm 2009, du" an dau t u vao linh vue san xuat phu tung, may moc va thig't bi van tai eung ebiem sd Iffdng ldn nha't vdi sd vdn dau tff Ign tdi 9,8 ti bat, tang so vdi eung ky nam 2008 Id hOn 1,5 ti bat, tuong duong 15,6%. Linh vUe CO sd vdn dau tU ldn thff hai Id linb vUc san xuat hda eha't, giay va nbiia vdi sd vdn dau tu khoang 3,1 ti bat. Tie'p theo la hnh vffe dieh vu vdi sd vS'n dau tff 2,8 ti bat, tang so vdi eung ky nam 2008 la 33,8%.
Bgn eanh nhffng linb vdc cd sd vdn dau tU t a n g len cung ed rapt sd linh vifc so vdn giam xudng dang ke nhU: luyen kim, san xuat gdm sff, eac linh vdc eong nghiep nhe, dien tff va do dien...'^*.
Dau the ky 21, Thai Lan eung rat eoi trpng vigc dau tU ra nUde ngoai, Trong eupc hpp HS trp dau td ra nddc ngoai ngay 29/3/2007, Thai Lan da cd mot sd ehinh sacb nham khuyg'n khieh dau tU ra nUde ngoai, trong do muc tidu dau td cua Thai Lan la nham vao ede nddc trong nhdm CLMV, Trung Qudc, An DS, Indondxia, Philippin va sau nay se md rpng dau td vao cae nddc nhU Pakixtan, Bangladet, eae nUde Trung Ddng va Chau Phi... Nhat Ban khSng nam trong sd nhOfng nUde Thai Lan dau tU d ea'p nha nUde. Tuy nhign, mot sd cong ty tu nhan da ed mSt sd d^u td sang Nhat Ban chu yg'u la trong viec thanh lap cae eong ty san xua't thifc pham, che bien san pham nong nghigp, san xu^t cae san pham eham sde sac dep va eac dich vu lam dep'^l Ket lu^n
Nhd vay, quan he giffa Thai Lan va Nbat Ban trong hnh vifc dau tff tff nam
60 Nghiin cdu Dong Nani^A^j£9/2019_
2000 den nam 2010 nhin chung ed nhiing tig'n trien dang ke so vdi thdi gian trudc dd, ke ca vd so lugng du an lan sd vo'n dau tU.
Cae dff an dau tU cua Nhat Ban vao Thai Lan trong thdi gian ndy ehu ydu la du an vffa va nhd va chu yeu tap trung cf eac hnh vuc nhu cae thie't hi dien, dien tff, phu timg, may moc, thiet hi van tai.. Mac du tfl nam 2006 de'n nam 2009, dau tu cua Nhat Ban vao Thai Lan ed da'u hieu sut giam. Tuy nhien, do chi la sU sut giam tam thdi do nguygn nhan khung hoang tai ehinh thd gidi da lam eho sffe tigu dung tren toan cau giam sut, eac cdng ty Nhat Ban do do eung bi giam sd Iffgng hang xuat khau. Vi vay, eae eong ty nay cung giam hdt nhffng dff dn md rSng sdn xudt ddng thdi giam eae dU an md rgng dau tu sang Thai Lan. Tuy nhidn, tff nam 2010, dau tU tff Nhat Ban sang Thai Lan Cling dan dffpc phuc hdi theo sff phuc hdi ehung eua nen kinh te. Bgn canh do Id do cbinh tri Thai Lan co da'u bieu di vao dn dinh bdn trddc, chinh phu eung quan tam hdn tdi eac ehinh saeh ve tdi ehinh va ho trg dau td. Ngay 31/12/2009, ehfnh phu Thai Lan da ban hanh ehinh saeh mdi ve hd trd cho cac dd an dau tu vao linh vUe cong nghiep che tao xe S tS tidt kiem nang Idpng, vi the tff ndm 2010 Nbat Ban da md rgng dau tff sang Thai Lan d linh vffe nay.
Ben canh dd, nam 2010, cae dd an ve hang hda ndng nghiep va thUc pham eung nhan dddc vdn dau td tdng hon so vdi n a m 2006 - 2009, do hnh vUe nay cung la mgt trong sau linh vu'c dUpc n h a nudc Thdi Lan ed ehinh sacb ho trp. Cae nba dau t u khi dau td vao linh vdc nay se nhan ddpe nhieu Ipi ieh hdn so vdi trUdc day. Hpn nfla, Nhat
Ban cdng cd muc tidu la mudn bign Thai Lan trd t h a n h co sd san xuat thflc pham phuc vu eho nhu eau eua Nhat Ban, bdi hang nam nUdc nay phai nhap khau hdn 60% tdng so thuc pham tff eae nffde khae nhau^^l Viee tang nguon vdn dau td d hnh vde nay trgn thffe td eung se tao didu kien cho viec tang kim ngach xua't khau cae san pham nong nghiep che bidn eua Thai Lan sang thi trudng Nhat Ban./.
CHU THICH
1. Funabashi Yoichi (2002), Japan and ASEAN in the 21st Century.- Singapore:
Institute for Southeast Asian Studies.
2. Oe Hiroshi (2003), Japan - Thailand Relations in the New Era.- Bai phat bilu trong Hpi nghi ky nigm quan he Thai Lan - Nhat Ban tai Khoa Nha nUde hge, trddng dai hoc Tham ma xat, ngay 23/8/2003.
3. Ban Hap tac dau td nddc ngoai, Tong kit vi dau tu true tiip nddc ngodi vdo Thdi Lan ndm 2012, Bangkok - 2013 (trich til Kuncanya Chonpbeng: "Thdc trang dau td cua Nhat Ban vao Thai Lan nam 2012", thang 3/2013, tr.31- tr.49).
4. Bongkot Anurot (2017), Binh hUdng dau td cua Nhdt Bdn vdo Thdi Lan, Ban hd trd va xuc tien ddu td , Bangkok - 2017.
5. Phloychomphu Philthuseni (2013), Binh hudng ddu tu vd thdi do eda nhd ddu td Nhgt Bdn udo Thdi Lan td sau khdng hodng tdi chinh chdu A den ndm 2011, Trddng dai hgc Chieng Mai - 2013.
6. Van phong chinh sach tai khoa (2007), bdo edo tinh hinh kinh te, tdi chinh hdng thdng, sd 6 nam 2007, Bangkok.
7. Bongkot Anurot (2017), Binh hudng ddu td eda Nhdt Ban vdo Thai Lan, Ban ho tro va xuc tien dau td , Bangkok - 2017.
