KHOA HOC & CONG NGHE
Gf^-2^. U
/It
Thu phap kien tmc khong gian ngam
TS.KTS. V u An Khanh
Tom tat
Cong trinh kien true ngam c6 nhung bo phan eSu thanh vol nhung yeu cau dac trung, khac biet vol cac the loai cong trinh kien triic khac, dong thoi nhung yeu cau ve chieu sang va tao bau khong khi va vi khi hau phii hop cung can duo'c chu trong giai quyet.
Bai viet nghien cini cac thii phap xii" ly kien true cac bo phan chuc nang cung nhu cac yeu cau khac cua kien true ngam va phuo'ng thirc van dung sang tao vao thye tien dao tao va hanh nghS cua kiln triic su.
Abstract
The underground architectural buildings have specific requirement components, which are different ft-om the other architectural buildings as well as the lighting requirements and suited atmosphere and micro-climate are needed to paid attention.
The paper researched on the architectural skills of functional components as well as other requirements of the underground architecture and creative methods used into the training and architectural practice.
TS.KTS. Vu An Khanh
Phong Khoa hoc Cong nghe va Hap tac quoc te Email: [email protected]
1. Ma dau
Phat trien kiln true nglm duge khang dmh la xu huang c6 hieu qua d l tan dung khong gian nglm a cac trung tam do thj hien huu gin giu duge cac eong trinh Ijch SLP, bo xung khong gian cho djch vu, van hoa, thuang mai, giao thong cong cong va ha ting ky thuat.
Cong trinh kiln true nglm eo nhu'ng bp phan clu thanh vai nhung yeu clu dac trung, khac biet vai cac t h i loai cong trinh kiln true khac.
Ding thai nhOng yeu cau v l chilu sang va tao blu khong khi va vi khi hau phij hgp cung ein duge chu trpng giai quylt.
Nghien cuu eae thu phap XLP ly kiln true cac bp phan chCpc nang cung nhu cac yeu clu khac eua kiln true ngam va phugng thuc van dung sang tao vao thye tien dao tao va hanh nghl cua kiln true su"
la van d l can thilt.
2. Tien de phat trien triet ly va thu phap kien true ngam hien dai Tai Apganistan, trong thai ky Lien X6 chilm dong (1979-1989), lye lugng phan khang Mujahadin da xay dyng nen he thing me cung eae hang dpng, duang ngam va 16 cit, biln hang loat duang din ty nhien thanh mot thu eo t h i gpi la tac pham van hoa. Truac do a day da tin tai nhOng kenh din nuac tuai nglm do nhCrng nguai dan nong trai dao trong nhilu nam, c6 dilu la ehung khong duge nil vai nhau. Cai ten Tora Bora lam eho ngu-ai Afghan cam thIy kinh sg do do la khu dat khic nghiet, vai nhung lli mon va khe nui hep ma con nguai rat ngai dat chan. Dan than vao day gilng nhu la ty sat, do vay vung dIt vai he thing khong gian nglm nay da chan dCFng duge quan dpi Lien X6 muai nam trai. Tu can eu nglm nay, Mujahadin da tiln hanh chiln tranh du kich ehing lai quan dpi chilm dong. Sau khi quan dpi Lien X6 rut di, no duge biln thanh nai I n nau va din tru cua Osama bin Laden va quan dpi Al Qa'ida. Ho da xay dyng nen mot xa hpi ao ngam trong dIt tai Tora Bora vai nhCrng kho vu khi va dan duge, b l chua nuac vai mot tram thuy dien da chiln. Mot van de t l i quan trpng trong khu vye eo nhiet dp khIc nghiet nay la he thing
Hinh 1: Ga tau dien ngam Komsomoiskaia, Moskva
8
TAP CHi KHOA HOC KIEN TRUC - XAY DUTIGnhu nhilu nai CLP tru n g l m khac trong Ijch su, khi ma con nguai luon cam thIy eIn phai t r i n tranh khoi mat d I t d l tranh chiln tranh hay d l Lpng pho vai khi hau khac nghiet Cao nguyen Matmata a nam Tunisia nam a khu vye khong thuan tien d l eu tru canh sa mac Sahara. Mat d I t kho can bj chia c I t dpe ngang bai nhO'ng khe nui va long song kho can, nhung dinh nui bj xoi mon n i m rai rac, nai cac doan ngLpai va lac da e l m trai trong hang va ben dual nhung vach da ham I c h . Matmata la mot trong nhung thi du tieu bieu nhit trong t h i giai cac cong d i n g lang x6m s i n g n g l m dLPai mat d I t tit nhOng nam 1500. Trong nhung thap ky g i n day, mot do thi tren mat d I t da hinh thanh. NgLPai dan a day trong dgi thu Igi t u hoat dpng du Ijch tham quan cac ngoi nha trong hang dpng. Cao nguyen Matmata eo c h i t d I t mau nau gi sat r i t d l dao, trong nhilu t h i ky, eu dan da lam nha trong long d I t do do la phLPang thuc xay dyng dan gian han la SLP dung gach hay bijn. 0 day, g l kha khan hilm, vat lieu ram ra va kha nang tai chinh cung han hep. Giai phap tao dyng khong gian a eua hp eo nhOng uu d i l m v l nhiet do nhung vom c u i n kha mat me trong mua he va I m ap, thuan tien de eu tru trong mua dong.
Cu tru duai long d I t la v I n d l d l s i n g con trong qua khu nhLPng d i l u do v i n t i n tai trong thai ky hien dai. Tiln d l phat triln k i l n true n g l m ngay nay la sy thilu hut khong gian, tuy nhien dac trung cua nhung hinh thCpc ma kiln true n g l m ngay nay sang tao ra c6 net khac biet, do la sy sang trpng cua nhung trung tam mua s I m d l y I p hang hoa, cac trung tam bilu d i l n nghe thuat, nhung cong trinh eong nghiep hay nhung bao tang va cac b i n xe dien n g l m nao nhiet. NhOng hoat dpng c i n c6 anh sang va khong khi nhIt thilt phai duge b l tri tren mat d I t trong khi nhung eong nang khac it hoac khong eIn anh sang t y nhien eo t h i duge xay dyng nglm dual dIt.
Sy x u l t hien nhOng t h i loai eong trinh mai la y l u t l ma ra nhQng trilt ly kiln true mai. X u l t hien d I u tien la nhO'ng eong trinh chan tilng I n , sau do la nhung bao tang n g l m , trung tam mua s I m va cac mat san c6 cot nang cao SLP dung lam bai d l xe hay cac trung tam van hoa hay tham quan. Duang nhu giai phap kiln true eho e h l do xe hien dai da tao lap nen mot t h i loai cong trinh mai la bai do xe n g l m k i t hgp vai cac sieu thj hay phong trung bay nghe thuat.
V i n d l dijeac cac kiln true su quan tam la lam t h i nao de t h i gigi k i l n true n g l m vgi t h i giai kiln true tren mat d I t v i n r I t each biet nay hgp nhIt lai, d l gan k i t b l mat nhin thay dLpgc vgi t h i gigi v6 hinh ben dual. TLP xa xua, ngyai ta nhan ra rang nhung thCp v6 hinh thuang kheu ggi tri tyang tygng mot each manh liet, lam nay sinh v6 van truyen thuylt, do la long d I t v i n t l i tam va bi an.
3. NhO'ng thu phap to chirc va xu' ly khong gian kien true ngam
Khong gian n g l m hien dai d y g c bat dau kham pha vao c u l l the ky mLpgi chin vai viec xay dyng tau dien ngam a nhyng sieu do thj nhu New York, London va Paris. Gia day ga tau dien n g l m thLPang k i t hgp vai cac trung tam mua s I m , khu van phong va bai d l xe. Dang k i l n true nay da c h i l m ITnh e h l dung trong cac sieu do thj.
Hinh 2: Sanh ngam va mai sanh vao cot du'dng pho, ga tau dien ngam d Lion, Phap
Hinh 3: Trang tri kien true ga tau dien ngam d Moskva long lay nhu* mot cung dien
SO 13 9m.'^
KHOA HOC & CONG NGHE
Hinh 4: San ddi va kien true loi vao ga tau dien ngam Bilbao, lay Ban Nha
Lli vao cua nhung cong trinh kiln true tau dienngam thai ky dIu c6 vai tro nhu nhCpng ngpn hai dang d l nhan bilt d l euln hut hanh khach, gia day, cong trinh ga tau dien nglm hien dai cung la nhO'ng bieu tugng dac trung tren cIt duang phi eua he thing cong trinh giao thong o phia dual. Thong thuang thi nlu muln cho hanh khacli bilt CO mot cai gi do quan trpng dang diln ra a ben dual thi giai phap t l i uu la thong bao bang nhO'ng ngon tCp ro rang, mach lac. Do vay, t i t nhien la kiln true su nen SLP dung lli kiln true nhilu ham y, nlu khong thi mpt lli vao eong trinh ngam se kho nhan ra giO'a khung canh phi xa nhpn nhjp.
Vao nhO'ng nam 1970, eae kiln true su ga tau dien nglm Amsterdam gianh 6\jegc giai thuang vai giai phap cac khIi nha c6 dang giat clp rlt manh a Wibautstraat va Weesperstraat, do la nhO'ng cong trinh bang be tong c6t thep nang n l din nli ba chuc nam sau trong ehung gilng nhu nhO'ng chuang ngai vat chu" khong eo gi hip din ca.
Cac kiln true su ngay nay thuang lya ehpn giai phap lli vao trong suit. Thi du nliu" tiln sanh bang kinh eua ga tau dien nglm Lyon vai hinh thu'c kha tinh t l du rang mot s l khia canh cua cong trinh eon gay tranh cai. Cong trinh nay trong gilng nhu mot doi canh chuon ehuin khing 16 ma rpng phia tren cac lli vao, tao nen sy ioi euln thi giac tren elt duang phi. Giai phap lli vao trong suit cung c6 hieu qua a mot s l ga tau do kinh tao kha nang tu' nguang CLPa t i t ea cac lli vao c6 t h i nhin thiu qua tai tan cac san cha tau, gan khong gian ga tau dien nglm vao do thj nhip la mot bp phan hO'u ca cua ca the sing.
Cong trinh tau dien nglm Bilbao da SLP dung hinh thCfc nhung cai vol duyen dang bIng kinh tren elt duang pho am ehl tai blu khong khi eong nghe cao ben dual cac nha ga, vai rlt nhilu kinh va thep khong gi nhung vat lieu tinh xao phan chilu anh sang tai nhO'ng vj tri khong nga tai. Tu" mot he thing giao thong thong thuang, cong trinh kiln true ga tau dien nglm da phat then thanh mot loai hinh cu tru, loi euln con nguai a lai lau han trong khong gian nglm.
Dilu do CO t h i xem la mot bLPac phat triln manh m§
trong nhan thCpc v l ga tau dien nglm. Do la nhO'ng khong gian da nang eo tae dpng manh tai tam ly nguai SLP dung, gia day duge to chLPC thanh thoat han va tien nghi hon d l lam eho thai gian trai nghiem duai long dIt tra nen d l chju tai mu'c nguai ta khong nhan ra la da bj tach biet khoi anh sang ty nhien.
De CO mpt he thing tau dien nglm hieu qua thi kiln true cac lli vao eIn duge nhin r5 rang vi dilu do tao sue loi euln ve mat tam ly va tham my. D l i dien vai nha ga Blaak cua Rotterdam, mpt cai dTa nam nghieng da hinh tugng hoa nha ga tau dien nglm ben duai, mai cong trinh hogt dpng gilng nhy mpt thau kinh chuyin tai anh sang xuing phia duai. Phong cha cua nha ga nay gilng nhu la mpt sanh Ian hien dai, do la mpt quang tru'ang c6 mai che trong suit tren elt b l mat giCip hanh khach hinh dung ra nhO'ng hoat dpng ben duai nha ga nglm. Trong nhO'ng bao tang nglm va nhO'ng bai d l xe nglm t h i he mai, loi vao thuang du'ge biln thanh mpt dang hop trpng suit nhim tap nen dien mao sang sua nham bu dip lai ve t l i tam cua khong gian phia dLPai. Hinh thuc kiln true cIn phai tao duge tinh cai ma, mai gpi, do vay cac kiln true su ngay eang c l gang lam cho nhO'ng lli vao phong phu va ham chua nhilu y nghTa han la mpt phong ban ve dan
10
TAP CHi KHOA HOC KIEN TRUC XAY DUISIGTheo nhilu ehuyen gia danh gia thi do thj hien dai thuang qua phang phiu, thilu di nhO'ng d i l m m i c canh quan de tham chilu, dac biet la khi hinh thuc kiln true cac khoi nha va cong trinh trong do thj cOng dan dieu. Tren thye t l , e I n tao lap trong cac trung tam do thj hien dai nhO'ng d i l m tham chilu ghi dam trong tam tri eon ngLPai ngay ca khi a do da c6 nhO'ng eong trinh ky niem, nhO'ng diem n h i n hay tham chi la ea b l u khong khi dac biet cCia nhO'ng quang tru'ang hay nhO'ng ngpn thap. Nhung do thj khong d l lai I n tugng gi thi ban than eOng khong tru-ang t i n , ngLPai ta chi d i n tham quan mpt l l n va khong bao gia quay tra lai.
Tai cong trinh trung tam van hoa - thuang mai n g l m Forum des Halles a Paris, kiln true s u sO dung true giao thong chinh la mpt hanh lang rpng rai vai chCrc nang la l l i vao san chai, phong hoa nhae va khu vye thuang mai n g l m duai dIt. Vai nhO'ng cong trinh chi phue vu eho chu'c nang chuyin t i l p d i n tai cong trinh nglm dual d I t thi cam giac an toan xa hpi la y l u t l eye ky quan trpng.
v l hinh thiic k i l n true, hanh lang d i n xuIng khong gian n g l m eo t h i tao nen nhO'ng dai l l i hep noi len tren e l t b l mat, tao d I u hieu v l sy hien dien cua eong trinh kiln true n g l m . Nghien eu'u XLP ly e l t n i n la giai phap r l t hieu qua d l tang cuang sinh khi cho nhO'ng khu vye trung tam do thj c l va lam eho cac trung tam do thj nay tra nen loi euln han. Viec phat triln nhO'ng hinh thCpc ha t i n g ky thuat mai nhu' tau dien tren cao hay tau dien n g l m cOng gop phIn tao s y linh hoat eua khong gian trung tam do thi. Cac ehuyen gia d I u eho rang tao sy chenh e l t va da dang hoa hinh bong do thj va cong trinh la thu phap kinh d i l n d l thilt lap nhO'ng net dac trung eho cac do thj.
T i l p theo do la cac thu phap ha thap, nang cao, cupn lai hay Ion trai e l t n I n va sau do t l hgp nhO'ng biln the do vai nhO'ng con p h i eat nhau. Thi du nhu a Euralille, khu vye gan k i t he thing mang luai duang tau cao t i c eua cac trung tam hpi nghj va khu mua sam, cac kiln true s u da phat triln nhO'ng hinh thuc nay bang each su' dung mpt bp mai khong l l hinh chu' nhat d i e nguge, dual do la nhO'ng con p h i npi bp d i n dLPang eho hanh khach di tau tai trung tam do thj e l Lille.
Tren dao Kyushu, Tadao Ando da xay dyng eong trinh Bao tang Forest Tombs nhu mpt bieu tugng eua kiln true n g l m tren vung d I t bang phang, thoang dang. Giai phap k i l n true n g l m ma Tadao Ando lya ehpn r l t phij hgp vgi phuang thu'c t i l p can dac trung cua ong. Ong thich su' dung nhO'ng bu'c tLPang be tong nhan mjn, thilt k l eua ong CO hinh thu'c nhu nhO'ng duang rach tren mat dat hu-ang khach tham quan di theo duang d i e xuIng phia dyai, nai ong tao nen phoi canh bat nga vai viec SLP dung cac l l CLPa lam cac khung thj giac. Bao tang Forest Tombs da xu' ly cac h i m mp thupc n I n van hoa Futago-zuka mpt each h i p d i n d i n n l i nguai ta khong the hinh dung la CO the CO mpt giai phap khac eho cong trinh nay. Canh quan khu vye hon dao eye nam Nhat Ban nay c6 mau xanh la cay s i m vai nhO'ng SLPan doe eo su'C me hoac t r i i len mpt each khac thycvng. Ben du'ai la cac h i m mp vai tranh ve va hinh khac tren vach da. Mpt s l phIn mp duge sao ehep lai trong bao tang va dat dugi vom hang vai l l i t i l p can b I n g c l u thang dai x o l n I c . Y tuang cua Tadao
r
Levef -1 plan Leveil -2 plan 1 Atrium 2 Entrance 1 Gue&t aLLomtrnKliiion
4 Ortke 5 Lavatory 6 Ejdiibltlon space 7 Courtyard 8 Oirvlng room 9 BathirooTi IC Kitchen
p i J ? i —
Hinh 5: Cong trinh Ngoi den anh sang cua Tadao Ando
SO 13-201? 11
KHOA HOC & CONG NGHE
Hinh 6: To hOp cong trinh ngam Forum des Halles 6 Paris
Hinh 7: Ga tau dien ngam d Bangkok, Thai Lan Ando la khach tham quan phai danh mpt khoang thgi gian du dai d l buae xuIng t i l p can vai ijch SLP duge trung bay trong khong gian ngam, trong khi eon duang tra v l tuang d l i ngan thong qua mpt c l u thang thang. Cam nhan xong nhung I n tugng v l bao tang, nguai xem nhanh chong quay tra v l vai thye tai.
Cung gilng nhu nha ga tau dien n g l m c I n phai c6 mpt ngpn hai dang de euln hut sy chu y cua nguai di ngang qua eong trinh kiln true n g l m , Tadao Ando da su' dung hai ngpn thap manh mai gilng nhu la thap lam canh va mpt bu'c tuang dai, m i l hang muc d I u ehCpa d l y tinh bieu tugng. Vgi phIn dinh bang kinh, cac ngpn thap trong nhu dang huang tai thien duang, t i l p nhan anh sang va chuyen xuIng trIn gian. Y tuang cua Tadao Ando la lien k i t qua khLP va hien tai vai e l t mat d I t nhu la mpt b l mat phan each hai t h i giai.
4. NhO'ng thu phap chieu sang, tao khung canh va SLP linh hoat cho khong gian ngam
Du rang tren va duai mat d I t c6 sy tuang phan lan thi d i l u quan trpng la dam bao duge m l i lien k i t trye t i l p hai t h i giai do. Vai cong trinh ga tau dien n g l m Bilbao, tu" e l t duang pho, hanh khach nhanh chong duge d i n tai cac san cha bang cac thang euln va thang may bpc kinh, qua eae l l i vao bang kinh euln vom vai hinh thuc gilng nhu ban than ong tau dien ngam. Thanh eong eua giai
phap kiln true a day la tao lap duge m l i lien he tinh t l y tuang khuyin khich khach tham quan di xuIng khong gian n g l m phia duai vai viec dam bao an toan eae dong nguai di lai tren cot duang p h i . Chuyin thamquan tau dien n g l m a Bilbao tra thanh mpt trai nghiem d l chiu, tuy vay, d l gop phIn dmh huang cho con nguai trong cac khong gian n g l m thi viec dam bao c6 anh sang t y nhien CO vai tro quan trpng. Vai mpt lu'gng anh sang tuang dli nho chilu tu' tren xuIng, k i l n true s u hoan toan eo the lam sinh dpng nhung khong gian n g l m rpng lan. Vi du d i l n hinh a day la Pantheon a Rome.
Duang nhu anh sang t y nhien va khung canh ben ngoai khong con quan trpng khi nguai ta chi SLP dung phong khach san d l ngu. Giai phap eho nhO'ng phong a khach san khong c6 anh sang t y nhien va khung canti ben ngoai nam a nhO'ng goe x l u trong toa nha c6 tiie duge giai quylt bang nhO'ng thu phap doe dao. Kiln true su CO the SLP dung mpt t l m rem lan treo tren mpt bCec tuang d l ggi y tuang mpt eCra s l . Phia sau t l m rem do CO t h i la mpt bu'c phong lan vai khung canh ao do thj ban dem cua mpt thanh p h i vien tuang. Tham chi la c6 the lam that ca khung va bau ciia s l . Duy chi c6 nhO'ng am thanh, tilng dpng cua do thj la khong eo.
D l i vai nhilu eong nang va hoat dpng thi anh sang t y nhien la khong quan trpng, tham chi la khong duge khuyin khich. Mpt san bong ro t i t nhIt la dat nglm duai dIt, d i l u do eOng dung vai vai rap chilu phim, nha hat, phong hoa nhae, bai do xe, ga xe ICpa, cong trinh luu trCi, phong d i l u khiln...
Sy thilu hut anh sang t y nhien khong con la ap lye de c h l i bo giai phap k i l n true n g l m , cong nghe da phat then d l trg giup kiln cac true su. Vai cuang dp anh sang ma cong nghe hien dai dat duge c6 the cho phep tao lap eae eong trinh n g l m eo d i l u kien chilu sang g i n gilng anh sang ban ngay. Trong mpt s l trung tam mua sam nglm a Nhat Ban, cac nha thilt k l tham chi con c6 t h i SLP ly anh sang linh hoat d i n n l i khach mua sam con c6 the cam nhan duge nhung b i l n d l i anh sang hang ngay, tham chi la ca anh hugng eua cac mua trong nam. Nguai ta cung SU' dung khung canh nhan tao d l cai thien moi truang n6i thIt cong trinh k i l n true n g l m . Thi du nhu a khach sgn a Manchester, k i l n true s u da sir dung mpt man chilu phang va rpng xoa nhoa sy each biet giO'a khung canh t y nhien thye t l va khung canh t y nhien duge ghi hinh.
Trong khoang thai gian tLPang d l i ngan thi eon nguai d l dang c h i p nhan khung canh mo phong trong nhO'ng khong gian dong kin.
Anh sang c6 vai tro trg giup d l dinh huang trong cac t l hgp cong trinh cong eong n g l m . Tai eong trinh Vong xoay Louvre a Paris, trung tam thLPang mai mua sam duge n l i liln vgi l l i vao bao tang vai mpt kim ty thap trep, hoac con gpi ia khIi anh sang hinh n6n da trg giup r l t hieu qua de khach tham quan c6 t h i djnh huang. Ba yeu c l u can ban c I n thilt de c l u true nen cac khong gian k i l n true n g l m hieu qua la anh sang, d I u hieu va khung canh de h i trg nhan dien va djnh hLPang va do do tang cuang cam giac an toan cho moi truang. Ban t h i con nguai la thich tim h i l u , kham pha mpi thu' xung quanh d i n g thai thong qua nhan thu'c va trai nghiem nhO'ng I n tugng. Con nguai thuang ua thich moi tru'ang c6 tinh Ijch SLP v i n ham chu'a s i n tinh da dang eua khong gian va I n tugng. Trong cac khong gian n g l m , eo du'ge tinh
12
TAP CHI KHOA HOC K I E N T R U C - X A Y D U U GCac k i l n true s u thilt k l cong trinh Forum des Halles a Paris da trinh d i l n giai phap cho nhO'ng khong gian thanh phIn eye ky kheo leo, d i n khach tham quan qua nhO'ng khu vuan trong npi thIt, nhO'ng atrium va di qua mpt b l bai, cho hp trai nghiem nhO'ng sy b i l n d l i linh hoat v l dp cap va sac thai mau vai muc tieu tranh sy nham chan. Sy biln doi da dang tuyin duang d i n qua eae khong gian rpng rai - than mat - bao la va euli cung la khong gian nho va I m cung l y giup eho khach tham quan quen rang hp dang a dual long dIt.
Cy Nhat Ban, nhO'ng khong gian nhu t h i duge dac trung bIng hai y l u t l bo sung la sy mo phong anh sang ty nhien va SLP dung thilt bj phun cac mui huang.
Anh sang gian t i l p cOng dong gop eho mpt b l u khong khi kich thich thuang ngoan. Giai phap thilt k l cong trinh nha tha Temppeliaukio a Helsinki dat ra v i n d l khong gian n g l m c6 phai la ly tuang cho nhO'ng cong trinh tha phung va cho sy c l u nguyen. Nha tha nay duge due vao vach da va tpa lac a do nhu mpt tang thien thach giOa khu vye dan eu. Trong gian giO'a, nhO'ng t l m dem g h i dai mau tim la nhung s i c mau duy nhIt nhung r l t hieu qua tuang phan vai da granite mau ghi va nhO'ng lan can va d l dac bang g l . NhO'ng cua s l duge eho la ky quan cua Temppeliaukio b l tri xung quanh trIn nha trong gilng nhu mpt v i n g hao quang va eho phep anh sang t y nhien nhupm mau qua kinh r l i chilu len cac bue tuang gilng nhu c l u v I n g . Do la mpt thu phap s l p dat r l t tinh vi do a PhIn Lan mat trai n I m r l t t h i p trong s u i t ca nam. Trong nha tha nay, kiln true da cho thIy de dat duge tinh bilu cam c I n thilt thi ngoai viec tao lap phong each hoan chinh eon e I n phai SLP dung anh sang kheo leo va vat lieu ban dia.
Mpt t l hgp cong trinh kiln true nglm n l i tilng, eo t l m ea lan da minh chu-ng eho nhO'ng thu phap dac biet v l t l chLPC khong gian, SLP dung vat lieu xay dyng va t l chLPC he thing ky thuat cOng nhu cac thu phap t i n g hgp khac la Vong xoay Louvre a Paris.
Kim t y thap kinh a san trong eua bao tang Louvre eua kiln true s u Leoh Ming Pel la mpt diem n h i n , mpt bilu tugng cua tinh hien dai hoa nhap r l t t i t vai phong n I n dac chae cua to hgp bao tang. L l i vao ngam duge ma rpng d l chu'a to hgp thuang mai van hoa t l m ca lan Vong xoay Louvre vai v6 s l cCpa hang mua s I m va khan phong. Mat bang t i n g t h i cong trinh the hien trilt ly cac kho tang nghe thuat eong cong cua Phap la mpt phIn eua n I n van hoa t h i giai.
D l tang hieu qua kinh t l , Vong xoay Louvre duge thilt k l vai r l t nhilu hoat dpng de euln hut khach tham quan.
B i n khan phong vai san, tuang va chilu sang linh hoat c6 t h i SLP dung lam nai trinh dien thai trang, hoa nhae va hpi hpp. Mpt Ipat nam muai cya hang tap trung kinh doanh q u i n ao va d l my nghe d I t t i l n hinh thanh nen mpt b l i canh d l chju ben ngoai cac khan phong nay
Khach tham quan Bao tang c6 the di dao nhilu gia trong to hgp khong gian ngam nay dpe thep nhung ecn p h i mua s I m long l l y cao bay met. Giai phap thilt k l va SLP dung vat lieu xay dyng cho t l hgp thygng mai mua s I m r l t hai hoa vai k i l n true l l i vao bao tang. Tat ea cac
Hinh 8: San dOi tau dien ngam d Paris
- • ^ a i k t jdtggilafe
Hinh 9: To hdp trung tam thu'dng mai ngam phia du'di Quang tru'dng Do, Moskva
SO 13-2013
n
KHOA HOC & CONG NGHE
Hinh 10: Kim tu' thap kinh bao tang Louvre, Phap
loi vao sanh ngam
Hinh 11: Sanh cong trinh Vong xoay Louvre vdi kim tu' thap kinh Ion ngu'dc lay sang cho phan ngam
gian hang duge b l tri tuang ding va nha vao nhung c|uy djnh quang cao nghiem ngat da tao nen mpt hinh anh dong nhlt. Vao quang gin giO'a, con phi bj ngit bang mpt kim tu- thap kinh Ion nguge, lien tuang sinh dpng tai kim ty thap kinh tren mat dIt. Vao nhO'ng ngay nang rao, no phan chilu tat ca cac sac mau clu vIng. Mpt s l thu phap linh hpat da tao cho khach tham quan cam giac du'ang nhu hp dang a ben ngoai trai, thu phap chilu sang nay tao nen mpt dang phli canh dac biet, lam cho khong gian khu vye sanh c6 ve nhu cao han va sang han trong khi he thing thong gio duge thilt k l d l tao nen nhO'ng lulng gio tinh ca va tham chi la tao duge sy thay doi v l nhiet dp c6 t h i cam nhan dLPgc.
5. Ket luan
Trong qua khCp, con ngLPai xay dyng nha a kilu hang dpng la do nhu clu bat bupe nay sinh tO sy ngheo kho hay ung pho vai dilu kien khi hau khac nghiet. Bilu hien eua nhu clu phat triln khong gian kiln true nglm a t h i ky 21 eo nhO'ng net dac trung khac biet. NhO'ng thanh phi chat chpi, nhu clu bCpc thilt v l khong gian va moi truang trong lanh la nhO'ng nhan to khai dIu giai doan mai trong phat triln kiln true nglm.
NhO'ng chu d l chinh trong phat triln kiln true nglm hien dai la cac dang cong trinh thich hgp nhLP bai d l xe, bao tang nglm, trung tam thuang mai vai cac thu phap gip, uln ya dyng cac b l mat d l sang tao nen nhO'ng I<h6ng gian gay In tugng bit nga. V l giai phap chilu sang thi c6 the khai thac dang eu'a s l toan canh eo t h i dilu khiln bang lap trinh do dli vai nhilu hoat dpng thi anh sang mat trai tra nen khong cIn thilt.
Thu phat kiln true khong gian nglm rlt da dang dli vai eae khong gian thanh phIn eOng nhLP cac bp phan clu thanh nhu to chLPC va XLP ly hinh thCpc lli vao tu' elt mat dIt, hanh lang din, cac khong gian SLP dung chinh, cac chi tilt npi thIt, trang thilt bj tai cac thu phap chilu sang va tao lap canh quan, blu khong khi ao mo phong t h i giai ben ngoai.
Tim hilu, nam bat, van dung eae thu phap XLP ly kiln true khong gian nglm eo vai tro dac biet quan trpng nham phat triln dang khong gian nay a eae do thj Viet Nam vin dang trong giai doan sa khai va dang mac phai nhilu khilm khuylt, lech lac trong phat triln, xay dyng nen cac do thj giau ban sle va phu hgp vai chiln luge phat trien kinh t l xa hpi hien dai.
Viec van dyng eo hieu qua cac thu phap XLP ly kiln true khong gian nglm eo mli lien he chat che tai chiln luge tong the phat trien eong trinh nglm do thi, phat triln he thing giao thong cong cong, ha ting ky thuat do thj, quy hoach va thilt k l do thj cOng nhu eae vin d l khac v l ky thuat xay dyng, ky thuat XU' ly moi truang./.
Phan bien: TS.KTS Le Quan Tai lieu tham khao
.y://'-/'>y^yi^/'y>^]vJyA>^y.i^^^'y-:-'f'^i^^^^'
1. Nguyin Triidng TiSn, Le Thu Nga, Biii Bdo Trung, Nguyin Quang Nam, Quy hoach, x&y dung va qudn ly cdng trinh ngam va khong gian ngam trong do thi. Hoi thao ve xay dUng cong trinh ngam,
7.2012
2. Ernst von Meijenfeldt et al. Below Ground Level Creating New Spaces for Contemporary Architecture, Birkhauser, 2003.
3. Stephen A. Kliment, Series Founder and Editor, Building Type Basics for Transit Facilities, Kenneth W. Griffin, 2004.
4. Underground Architecture and Sustainable Design, http://www.
subsurfacebuildings. com/DiggingfortheGreen. html
