toµn cÇu ho¸ lÜnh vùc gi¸o dôc ®¹i häc
MAIBUROV I(*). Globalizacia sfery vysshego abrazovanija. ME i MO, 2005, No3, st. 10-17.
Mai Linh l−îc thuËt
u¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ t¨ng m¹nh trong nh÷ng thËp niªn gÇn ®©y lµ xu h−íng chiÕm −u thÕ trong sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ ®ang t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn c¸c hÖ thèng gi¸o dôc ®¹i häc quèc gia. ViÖc t×m ra lêi gi¶i cho sù ph¸t triÓn cña c¸c tr−êng ®¹i häc víi tÝnh c¸ch lµ trung t©m tÝch luü vµ chuyÓn giao tri thøc cã lîi cho ®Êt n−íc hay sÏ bÞ thay thÕ bëi nh÷ng tæ chøc gi¸o dôc trÎ h¬n, h¨ng h¸i h¬n cã tÝnh xuyªn quèc gia hiÖn ®ang lµ vÊn ®Ò cÊp b¸ch vµ lµm cho giíi khoa häc - s− ph¹m hÕt søc bøc xóc, lo l¾ng. ë bµi viÕt nµy, t¸c gi¶ ®−a ra mét sè suy nghÜ vÒ vÊn ®Ò toµn cÇu hãa gi¸o dôc ®¹i häc, ®Æc biÖt lµm râ c¸c ph−¬ng diÖn kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸
vµ kü thuËt cña toµn cÇu hãa còng nh−
¶nh h−ëng cña c¸c ph−¬ng diÖn nµy tíi lÜnh vùc gi¸o dôc ®¹i häc trong ®êi sèng x· héi hiÖn nay.
Trong phÇn ®Çu bµi viÕt, t¸c gi¶
®iÓm l¹i ý kiÕn cña c¸c häc gi¶ trªn thÕ giíi vÒ vÊn ®Ò toµn cÇu ho¸, quèc tÕ ho¸, sù ph©n kú vµ ®Æc tr−ng ph¸t triÓn cña tõng giai ®o¹n quèc tÕ ho¸ gi¸o dôc.
Theo t¸c gi¶, cho ®Õn nay vÉn cã nhiÒu c¸ch gi¶i thÝch kh¸c nhau vµ ch−a cã sù
thèng nhÊt trong x¸c ®Þnh ®Æc tÝnh cña c¸c hiÖn t−îng quèc tÕ ho¸ vµ toµn cÇu ho¸. Mét sè häc gi¶ cho r»ng toµn cÇu ho¸ - ®ã lµ h×nh thøc quèc tÕ ho¸ cao h¬n (Eland R., Medvedev V.). ýkiÕn kh¸c coi 2 qu¸ tr×nh nµy lµ kh¸c nhau vÒ nguyªn t¾c (Skott P.; Denman B. D.). Ch¼ng h¹n, Skott P. x¸c ®Þnh quèc tÕ ho¸ lµ mét trËt tù thÕ giíi mµ ë ®ã, vai trß chñ ®¹o thuéc vÒ c¸c nhµ n−íc; cßn toµn cÇu ho¸
®ßi hái sù hîp t¸c m¹nh mÏ trong ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ gi÷a ngµnh s¶n xuÊt ®¹i chóng rÎ tiÒn vµ cung cÊp dÞch vô víi c¸c c«ng nghÖ cao vµ ®æi míi.
Denman B. D.(*) Gi¸o s− Tr−êng §¹i häc Tæng hîp New England, Australia, ph©n biÖt mét c¸ch râ rµng 3 qu¸ tr×nh quèc tÕ hãa, toµn cÇu hãa gi¸o dôc ®¹i häc vµ toµn cÇu hãa c¸c tr−êng ®¹i häc. Theo Denman, toµn cÇu ho¸ gi¸o dôc ®¹i häc cã xu h−íng tËp trung vµo c¸c vÊn ®Ò thÕ giíi (nh− ®−îc phÐp häc, hîp t¸c vµ sù c«ng b»ng, trong ®ã chó träng viÖc phæ biÕn tri thøc vµ ph©n c«ng lao ®éng).
Trong qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ c¸c tr−êng
(*) PTS. khoa häc kü thuËt, PGS. Tr−êng ®¹i häc ký thuËt quèc gia Ural (Thµnh phè Ecaterinburg)
Q
®¹i häc, th× c¸c tr−êng ®¹i häc cã xu h−íng më réng c¬ së, t¨ng ph¹m vi ¶nh h−ëng, danh tiÕng cña m×nh vµ/hoÆc lµ chiÕm lÜnh thÞ phÇn trªn thÞ tr−êng quèc tÕ. Denman coi toµn cÇu ho¸ lµ sù chuÈn ho¸, sù liªn kÕt kinh tÕ vµ sù th©m nhËp v¨n ho¸ lÉn nhau, vµ qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ lµ sù x©y dùng c¸c quan hÖ qua l¹i gi÷a hai quèc gia hoÆc h¬n hai quèc gia, g¾n kÕt víi nhau bëi môc ®Ých chung, nh−
x©y dùng kh«ng gian gi¸o dôc thèng nhÊt.
Theo c¸ch hiÓu cña mét sè hiÖu tr−ëng c¸c tr−êng ®¹i häc ch©u ¢u th× quèc tÕ ho¸ lµ mét tiªu chÝ ®èi víi tr−êng ®¹i häc, g¾n víi c¸c gi¸ trÞ hµn l©m vµ trÝ tuÖ, vµ toµn cÇu ho¸ lµ mét qu¸ tr×nh kinh tÕ-x· héi vÜ m«
mµ c¨n nguyªn cña nã n»m ë bªn ngoµi gi¸o dôc ®¹i häc vµ kh«ng thÓ t¸c ®éng ®Õn chóng, toµn cÇu ho¸ lµ sù ®ång nhÊt ho¸, lµ nÒn v¨n ho¸ ®¹i chóng.
T¸c gi¶ bµi viÕt chia sÎ quan ®iÓm víi ý kiÕn cho r»ng quèc tÕ ho¸ vµ toµn cÇu ho¸ lµ hai qu¸ tr×nh kh¸c nhau vÒ c¬
b¶n. Quèc tÕ hãa trong lÜnh vùc gi¸o dôc
®¹i häc lµ sù liªn kÕt c¸c tr−êng ®¹i häc, c¸c hÖ thèng gi¸o dôc nµo ®ã cña c¸c n−íc víi nhau, cßn toµn cÇu hãa lµ sù c¹nh tranh gi÷a chóng. T¸c gi¶ ®i s©u ph©n tÝch mét sè ph−¬ng diÖn cô thÓ cña toµn cÇu hãa (kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸...) vµ sù thÓ hiÖn cña chóng trong lÜnh vùc gi¸o dôc ®¹i häc nh− sau.
Ph−¬ng diÖn kinh tÕ, theo t¸c gi¶, lµ
®éng c¬ chÝnh cña toµn bé qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸. §èi víi lÜnh vùc gi¸o dôc ®¹i häc, ph−¬ng diÖn kinh tÕ ®−îc thÓ hiÖn trong sù xuÊt hiÖn cña hai lùc l−îng cò vµ míi, tr¸i ng−îc nhau trªn diÔn ®µn gi¸o dôc. Lùc l−îng cò lµ hÖ thèng gi¸o dôc ®¹i häc quèc gia ®· h×nh thµnh trong lÞch sö, cßn c¸c lùc l−îng míi lµ c¸c c«ng ty gi¸o dôc sinh lîi vµ kh«ng sinh lîi, c¸c tæ chøc cung cÊp gi¸o dôc ®¹i häc kh¸c nhau, trong ®ã cã c¸c tr−êng ®¹i häc cña
c«ng ty vµ c¸c tr−êng ®¹i häc ¶o, xuÊt hiÖn tõ sù gia t¨ng cña c¸c xu h−íng toµn cÇu ho¸ trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ sù ¸p dông c¸c quan hÖ thÞ tr−êng vµ ho¹t ®éng mang tÝnh c«ng ty vµo gi¸o dôc ®¹i häc. Sù t−¬ng quan gi÷a hai lùc l−îng nµy ®ang thay ®æi rÊt nhanh ®Õn møc kh«ng thÓ nãi tr−íc ®−îc lùc l−îng nµo sÏ chiÕm −u thÕ trong “x· héi tri thøc” míi. Víi sù nh×n nhËn ph−¬ng diÖn kinh tÕ trong lÜnh sùc gi¸o dôc ®¹i häc nh− vËy, t¸c gi¶ m« t¶ toµn cÇu ho¸ gi¸o dôc ®¹i häc lµ mét qu¸ tr×nh, nhê ®ã c¸c tæ chøc gi¸o dôc ®¹i häc quèc gia tr−íc kia chØ giíi h¹n viÖc cung cÊp c¸c dÞch vô trong ph¹m vi ®Êt n−íc m×nh vµ nay b¾t
®Çu xuÊt khÈu c¸c dÞch vô nµy ®Õn c¸c n−íc kh¸c. T¸c gi¶ cho r»ng cã thÓ thÊy râ nh÷ng biÓu hiÖn cña c¸c yÕu tè kinh tÕ trong lÜnh vùc gi¸o dôc ®¹i häc nh−:
1. Mèi quan hÖ qua l¹i vµ sù phô thuéc lÉn nhau gi÷a c¸c hÖ thèng kinh tÕ quèc gia ngµy cµng t¨ng. Theo t¸c gi¶, sù t¨ng m¹nh cña qu¸ tr×nh chuyªn m«n ho¸ quèc tÕ vµ sù hîp t¸c ho¸ s¶n xuÊt
®· dÉn ®Õn thùc tÕ lµ thÞ tr−êng trong n−íc trë nªn chËt hÑp ®èi víi viÖc s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ dÞch vô cã tÝnh chuyªn m«n ho¸ quy m« lín. NÒn kinh tÕ cña c¸c quèc gia ngµy cµng héi nhËp nhiÒu h¬n vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi, cè t×m ra thÕ m¹nh cña m×nh ë ®ã. Vµ, sù h×nh thµnh thÞ tr−êng chung thèng nhÊt vÒ vèn, hµng ho¸ vµ dÞch vô trªn nÒn t¶ng cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia sÏ lµ kÕt qu¶
cña c¸c qu¸ tr×nh liªn kÕt nµy. Trong thùc tÕ ®ã, c¸c lùc l−îng cò b¾t ®Çu liªn kÕt theo s¬ ®å n»m ngang gi÷a c¸c chÝnh phñ vµ theo ®Æc ®iÓm l·nh thæ, cßn c¸c lùc l−îng míi liªn kÕt theo s¬ ®å n»m ngang víi c¸c c«ng ty kinh doanh.
2. Sù gia t¨ng tÝnh c¬ ®éng cña c¸c yÕu tè t¨ng tr−ëng s¶n xuÊt chÝnh (vèn, søc lao ®éng, c«ng nghÖ, th«ng tin). C¶ 2
lùc l−îng cò vµ míi ®Òu mong muèn t¨ng tÝnh c¬ ®éng cña sinh viªn vµ gi¸o viªn, song c¸c lùc l−îng cò muèn xuÊt khÈu dÞch vô gi¸o dôc theo lèi truyÒn thèng (häc t¹i tr−êng cïng víi viÖc sinh viªn ®i tíi n−íc cã tr−êng ®¹i häc), cßn c¸c lùc l−îng míi muèn sö dông chñ yÕu lµ xuÊt khÈu c¸c dÞch vô cña m×nh (gi¸o dôc xuyªn quèc gia).
3. Céng ®ång thÕ giíi chuyÓn sang vËn dông c¬ chÕ thÞ tr−êng vµ d©n chñ ë mäi n¬i ®Ó ®èi lËp víi c¸c c¬ cÊu kinh tÕ cã tÝnh chØ huy vµ ®iÒu hµnh. Theo t¸c gi¶, ngµy nay, c¸c chÕ ®é chÝnh trÞ d©n chñ ®¹i diÖn ngµy cµng trë nªn phæ biÕn.
ë c¸c n−íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, c¸c tr−êng ®¹i häc ®−îc trao quyÒn tù chñ thùc sù vµ hä vËn hµnh theo nguyªn t¾c cña c¬ chÕ thÞ tr−êng. Song, víi c¸c lùc l−îng cò ë nhiÒu n−íc th× viÖc chuyÓn tõ sù gióp ®ì tµi chÝnh hËu hÜnh cña nhµ n−íc sang kh«i phôc tÝnh tù chñ cho tr−êng ®¹i häc cïng víi sù tu©n thñ nghiªm ngÆt nh÷ng ®ßi hái cña c¬ chÕ thÞ tr−êng trong m«i tr−êng tù chñ ®ã, l¹i lµ
®iÒu kh«ng mong muèn. Quan ®iÓm nµy cã thÓ ¶nh h−ëng nghiªm träng ®Õn sù ph©n bè lùc l−îng t−¬ng lai trong lÜnh vùc gi¸o dôc ®¹i häc nghiªng cã lîi vÒ phÝa c¸c tæ chøc gi¸o dôc míi vèn lµ con
®Î cña thÞ tr−êng.
4. Sù xuÊt hiÖn vµ ph¸t triÓn cña c¸c nÒn kinh tÕ quèc gia më cöa, sù tiÕp tôc tù do ho¸ th−¬ng m¹i hµng ho¸ vµ lÜnh vùc dÞch vô. §iÒu nµy cho thÊy, tr−íc xu thÕ toµn cÇu ho¸ nh− hiÖn nay, nh÷ng n−íc cã nÒn kinh tÕ më cöa cÇn ph¶i trï
®Þnh ®−îc sù tiÕp cËn hîp lý cña thÞ tr−êng trong n−íc ®èi víi c¸c luång vèn, hµng ho¸ vµ dÞch vô, c«ng nghÖ, th«ng tin, søc lao ®éng cña n−íc ngoµi. WTO tæ chøc quèc tÕ ®Çu tiªn ®−a ra c¸c nguyªn t¾c vµ quy chÕ nÒn t¶ng cho viÖc cung cÊp c¸c dÞch vô gi¸o dôc nh»m khëi
x−íng th−¬ng m¹i quèc tÕ tù do trong lÜnh vùc gi¸o dôc ®¹i häc. Nh− vËy viÖc thu nhËn tri thøc sÏ mang tÝnh chÊt nh−
lµ mét giao dÞch th−¬ng m¹i. Xu h−íng nµy kh«ng hÒ cã lîi cho c¸c lùc l−îng cò vèn kh«ng quen vµ kh«ng biÕt mua b¸n trao ®æi tri thøc víi tÝnh c¸ch lµ mét lo¹i hµng ho¸ ®−îc ®ãng gãi víi nh·n hiÖu râ rµng.
5. Sù xuÊt hiÖn hiÖn t−îng ®Æc biÖt kÝch cÇu tiªu dïng.
6. §Þnh h−íng cña c¸c n−íc ph¸t triÓn lµ chuyÓn sang nÒn kinh tÕ tri thøc víi tÝnh c¸ch lµ nguån gèc chÝnh cña søc m¹nh vµ sù giµu cã.
Xem xÐt t¸c ®éng cña 6 yÕu tè kinh tÕ trªn, t¸c gi¶ nhËn ®Þnh r»ng trong t−¬ng lai, t−¬ng quan lùc l−îng trong lÜnh vùc gi¸o dôc ®¹i häc cã thÓ lµ kh«ng cã lîi cho c¸c lùc l−îng cò. Sù t¸c ®éng cña ph−¬ng diÖn kinh tÕ ®Õn t−¬ng quan nµy phÇn lín lµ phô thuéc vµo kh¶ n¨ng vµ mong muèn hç trî tµi chÝnh cña x·
héi (th«ng qua nhµ n−íc) cho c¸c tr−êng
®¹i häc truyÒn thèng.
TiÕp theo, t¸c gi¶ ®· ph©n tÝch ph−¬ng diÖn chÝnh trÞ cña toµn cÇu hãa trong lÜnh vùc gi¸o dôc ®¹i häc vµ g¾n nã víi mét sè yÕu tè nh−:
1. Sù xuÊt hiÖn vµ më réng ph¹m vi
¶nh h−ëng cña c¸c tæ chøc siªu quèc gia muèn ®iÒu khiÓn thÕ giíi (WTO, WB, IMF, OECD, v.v.).
2. Sù phæ biÕn triÕt häc cña chñ nghÜa tù do kiÓu míi víi tÝnh c¸ch lµ hÖ t− t−ëng cña chÝnh phñ.
3. Cã sù c¸ch biÖt lín vÒ møc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi gi÷a c¸c n−íc c«ng nghiÖp vµ c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn.
4. Mong muèn cña c¸c tæ chøc quèc gia vµ chÝnh phñ thµnh lËp c¸c c¬ cÊu theo chiÒu däc chø kh«ng ph¶i c¸c c¬ cÊu
cã tÝnh thø bËc.
5. Sù cÇn thiÕt ph¶i gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò sinh th¸i toµn cÇu ë cÊp ®é siªu quèc gia.
T¸c gi¶ nhËn xÐt, nh×n chung, ph−¬ng diÖn chÝnh trÞ cña toµn cÇu ho¸
t¹o ra c¸c c¬ héi ngang nhau cho t−¬ng lai cña c¸c tr−êng ®¹i häc. Song, trªn thùc tÕ, c¸c tr−êng ®¹i häc næi tiÕng cã lÞch sö vµ truyÒn thèng l©u ®êi lu«n cã lîi thÕ nhÊt ®Þnh so víi c¸c tr−êng ®¹i häc kh¸c cña x· héi vµ c¸c tæ chøc cung cÊp gi¸o dôc míi ra ®êi. C¸c tr−êng nµy lµ n¬i tËp trung ®µo t¹o giíi tinh hoa chÝnh trÞ cña x· héi. Do ®ã, khi h×nh thµnh thÕ giíi quan cña thÕ hÖ trÎ, khi chuÈn bÞ cho hä thÝch øng víi c¸c ®iÒu kiÖn sèng vµ lµm viÖc trong thÕ giíi toµn cÇu ho¸, gi¸o dôc ®¹i häc cã thÓ lµm gi¶m ph−¬ng diÖn chÝnh trÞ cña toµn cÇu ho¸ cã lîi cho toµn x· héi, chø kh«ng chØ cho mét bé phËn cña nã.
Ph©n tÝch ph−¬ng diÖn v¨n ho¸ cña toµn cÇu ho¸, t¸c gi¶ cho r»ng, ngµy nay c¸c dßng th«ng tin v¨n ho¸ vµ c¸c kiÓu tiªu dïng ®−îc h×nh thµnh theo sù lan to¶ cña v¨n ho¸ ph−¬ng T©y, ®ang xuÊt hiÖn ë kh¾p mäi n¬i. V¨n ho¸ ph−¬ng T©y vµ lèi sèng tiªu dïng, sù tuyªn truyÒn b¹o lùc, t×nh dôc tù do, sù phæ biÕn cña r−îu vµ c¸c lo¹i ma tuý “nhÑ”
®ang xuÊt hiÖn ngay c¶ ë c¸c n−íc vèn cã nh÷ng quan ®iÓm C¬ ®èc gi¸o nghiªm ngÆt, l©u ®êi. §©y lµ nguy c¬ thùc tÕ khiÕn nhiÒu n−íc cã thÓ bÞ mÊt ®i nÒn v¨n ho¸ d©n téc, tÝnh ®Æc s¾c vµ tù quyÕt cña céng ®ång ng−êi víi tÝnh c¸ch lµ mét d©n téc. Ph−¬ng diÖn nµy cña toµn cÇu ho¸ buéc ng−êi ta ph¶i ®æi míi c¸ch nh×n nhËn vai trß vµ vÞ trÝ cña gi¸o dôc ®¹i häc trong ®êi sèng x· héi.
T¸c gi¶ chia sÎ víi ý kiÕn cho r»ng, b¶n th©n sù xuÊt hiÖn vµ phæ biÕn ¶nh h−ëng cña c¸c tæ chøc cung cÊp gi¸o dôc
trªn l·nh thæ cña mét quèc gia cã thÓ
®−îc hiÓu nh− lµ mét h×nh thøc míi cña
“chñ nghÜa ®Õ quèc gi¸o dôc” hay lµ chñ nghÜa thuéc ®Þa kiÓu míi, sÏ lµm tæn h¹i c¸c gi¸ trÞ cña nÒn v¨n ho¸ quèc gia. Sù tu©n thñ mét c¸ch mï qu¸ng xu h−íng thóc ®Èy nhu cÇu tiªu dïng, thÓ hiÖn ë viÖc c¸c chÝnh phñ tiÕn tíi tiÕp tôc tù do ho¸ lÜnh vùc gi¸o dôc ®¹i häc, sÏ g©y thªm nguy c¬ bÞ mÊt nÒn v¨n ho¸ quèc gia vµ b¶n s¾c d©n téc. Sù xuÊt hiÖn c¸c tæ chøc cung cÊp gi¸o dôc n−íc ngoµi trong nÒn kinh tÕ cña c¸c n−íc kÐm ph¸t triÓn sÏ ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh “ch¶y chÊt x¸m” ra n−íc ngoµi, ch¼ng h¹n líp thanh niªn tµi n¨ng nhÊt cã thÓ ®−îc chän lùa ngay trong giai ®o¹n häc tËp ®Ó sau ®ã
®−îc mêi tiÕp tôc häc tËp ë t¹i n−íc chñ qu¶n cña tæ chøc cung cÊp gi¸o dôc. Vµ rót côc lµ c¸c dßng di c− cña líp thanh niªn tµi n¨ng nhÊt sÏ t¨ng lªn.
Theo t¸c gi¶ nh÷ng dù ®o¸n cho r»ng, c¸c tr−êng ®¹i häc cã thÓ chèng l¹i mét c¸ch h÷u hiÖu sù x©m l¨ng v¨n ho¸
cña ph−¬ng T©y mµ kh«ng cÇn ®Õn sù trî gióp cña c¸c thÓ chÕ kh¸c cña nhµ n−íc, lµ kh«ng thùc tÕ. Sù gióp ®ì cña toµn x· héi, tr−íc hÕt lµ cña gia ®×nh, c¸c ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng lµ rÊt cÇn thiÕt trong viÖc h×nh thµnh thÕ giíi tinh thÇn cña thÕ hÖ trÎ. Nh− vËy, vÒ thùc chÊt, hÖ thèng gi¸o dôc vÉn lµ thÓ chÕ thèng nhÊt cña nhµ n−íc, h×nh thµnh nªn nÒn t¶ng cña c¶i tinh thÇn cña c¸ nh©n trong thÕ giíi ®ang toµn cÇu ho¸.
VÒ ph−¬ng diÖn c«ng nghÖ cña toµn cÇu ho¸, t¸c gi¶ nhÊn m¹nh ®Õn yÕu tè c«ng nghÖ th«ng tin vµ liªn l¹c. T¸c gi¶
cho r»ng ®©y lµ ph−¬ng diÖn then chèt, lµ nÒn mãng ®Æc biÖt cña toµn cÇu ho¸, b¶o
®¶m chñ yÕu cho sù xuÊt hiÖn vµ ph¸t triÓn cña c¸c xu h−íng kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸ ®· ®−îc xem xÐt ë trªn. Ph−¬ng
diÖn c«ng nghÖ lµ ph−¬ng diÖn tÝch cùc nhÊt ®èi víi x· héi. TriÓn väng cña viÖc øng dông c¸c c«ng nghÖ th«ng tin liªn l¹c trong “nÒn kinh tÕ tri thøc” lµ v« h¹n.
Trong lÜnh vùc gi¸o dôc ®¹i häc, c¸c c«ng nghÖ nµy cho phÐp kh«ng chØ gi¶m chi phÝ gi¶ng d¹y nhê ®−a c¸c ch−¬ng tr×nh häc tËp vµ tµi liÖu th− viÖn vµo m«i tr−êng trùc tuyÕn, mµ cßn më réng kh¶
n¨ng ®−îc häc ®¹i häc, còng nh− thùc hiÖn quan ®iÓm häc tËp suèt ®êi b»ng c¸ch thµnh lËp c¸c tr−êng ®¹i häc ¶o, ph¸t triÓn hÖ thèng d¹y häc tõ xa vµ mét sè h×nh thøc cña gi¸o dôc xuyªn quèc gia. §èi víi c¸c tr−êng ®¹i häc th× −u thÕ cña ph−¬ng diÖn c«ng nghÖ hoµn toµn
®−îc x¸c ®Þnh bëi tÝnh tÝch cùc sö dông nh÷ng c«ng nghÖ nµy trong c¸c qu¸ tr×nh d¹y häc vµ nghiªn cøu khoa häc cña hä.
Trong phÇn tiÕp theo, t¸c gi¶ hÖ thèng ho¸ l¹i hËu qu¶ cña qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ gi¸o dôc ®¹i häc, ®−a ra nhËn xÐt vµ chØ râ sù bÊt t−¬ng xøng vÒ hËu qu¶
cña toµn cÇu ho¸ gi¸o dôc ®¹i häc ®èi víi sù ph¸t triÓn cña c¸c tr−êng ®¹i häc ë c¶
c¸c n−íc ph¸t triÓn lÉn c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn (cã tÝnh −íc ®Þnh theo c¸c ph−¬ng diÖn kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸ vµ c«ng nghÖ) nh− sau: víi c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn, th× toµn cÇu ho¸ gi¸o dôc ®¹i häc ®em l¹i lîi Ých Ýt h¬n so víi nguy c¬.
cßn víi c¸c n−íc ph¸t triÓn, lµ nh÷ng n−íc
®ang lµm nhiÒu viÖc ®Ó khëi x−íng vµ kÝch thÝch qu¸ tr×nh nµy, th× kÕt qu¶ lµ ng−îc l¹i lîi Ých nhiÒu h¬n nguy c¬.
Tuy nhiªn quan ®iÓm vÒ vÊn ®Ò trªn kh«ng ph¶i lµ thèng nhÊt vµ chung cña toµn x· héi. Theo t¸c gi¶ cã 3 lo¹i ý kiÕn kh¸c nhau cña hiÖu tr−ëng c¸c tr−êng
®¹i häc ch©u ¢u còng nh− cña toµn bé giíi hµn l©m ë ®ã. Mét sè th× thÓ hiÖn th¸i ®é tÝch cùc ®èi víi nh÷ng g× ®ang diÔn ra, chñ yÕu lµ trong c¸c tr−êng hîp khi mµ toµn cÇu ho¸ cã nghÜa lµ cÇn ph¶i
ph©n c«ng lao ®éng mét c¸ch h÷u hiÖu ®Ó cïng hîp t¸c nghiªn cøu, cung cÊp thiÕt bÞ, v.v... Mét sè kh¸c ®¸nh gi¸ qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ gi¸o dôc ®¹i häc mét c¸ch tiªu cùc, vµ hä ®Æc biÖt lo l¾ng tíi khÝa c¹nh mang tÝnh c¹nh tranh cña qu¸
tr×nh nµy. Quan ®iÓm thø ba lµ muèn cïng nhau ph¶n øng l¹i víi nguy c¬ cña toµn cÇu ho¸.
T− t−ëng ®−îc WB vµ WTO ñng hé, cho r»ng, chÝnh sù th−¬ng m¹i ho¸, c¬
chÕ thÞ tr−êng vµ cuéc c¹nh tranh trong lÜnh vùc gi¸o dôc ®¹i häc sÏ dÉn ®Õn n©ng cao chÊt l−îng c¸c dÞch vô gi¸o dôc vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña tÊt c¶ c¸c hÖ thèng quèc gia, lµ kh¸ phæ biÕn. Song, theo t¸c gi¶, ®iÒu nµy lµ cã thÓ chØ trong tr−êng hîp khi thÞ tr−êng c¸c dÞch vô gi¸o dôc trong n−íc ®−îc b¶o vÖ v÷ng ch¾c tr−íc cuéc c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh.
§a sè c¸c n−íc thµnh viªn WTO ®Õn nay vÉn ®ang ¸p dông c¸c biÖn ph¸p b¶o hé kh¸c nhau nh»m b¶o vÖ c¸c tr−êng ®¹i häc trong n−íc, ®· x¸c nhËn ®iÒu nµy.
Trong sè 144 n−íc thµnh viªn cña WTO cã 44 n−íc ký hiÖp −íc më cöa hoµn toµn thÞ tr−êng gi¸o dôc cña m×nh, trong ®ã 21 n−íc thùc hiÖn tù do ho¸ lÜnh vùc gi¸o dôc ®¹i häc. Tuy nhiªn, c¶ nh÷ng ng−êi ñng hé lÉn nh÷ng ng−êi ph¶n ®èi toµn cÇu ho¸ gi¸o dôc ®¹i häc ®Òu cho r»ng toµn cÇu ho¸ gi¸o dôc ®¹i häc lµ kh«ng thÓ ng¨n c¶n ®−îc; chØ cã thÓ gi¶m hoÆc lµm chËm qu¸ tr×nh nµy mµ th«i.
KÕt luËn bµi viÕt, t¸c gi¶ kh¼ng ®Þnh toµn cÇu ho¸ gi¸o dôc ®¹i häc cã ¶nh h−ëng tíi tÊt c¶ c¸c hÖ thèng gi¸o dôc
®¹i häc quèc gia. ChÝnh s¸ch hîp t¸c quèc tÕ vÒ gi¸o dôc ®¹i häc, t¨ng kh¶
n¨ng tiÕp cËn gi¸o dôc ®¹i häc vµ cung cÊp tµi chÝnh −u tiªn cho c¸c tr−êng ®¹i häc nhµ n−íc lµ c«ng cô h÷u hiÖu ®Ó ng¨n chÆn t¸c ®éng tiªu cùc tõ c¸c nguy c¬ cña toµn cÇu ho¸.
