TẠP CHÍ CÕNG THUONG
MỘT SÔ KINH NGHIỆM
TRONG TRIỂN KHAI PHÁT TRIEN NÔNG NGHIỆP CÔNG NGHỆ CAO
CỦA NHẬT BẢN VÀ ISRAEL
• NGUYỄNHOÀNG LONG - NGUYÊN THỊ HẠNHNGUYÊN
TÓM TẮT:
ứngdụngcôngnghệ caotrongnông nghiệp không chỉ giúp gia tăng mùa vụ, năngsuấtcanh tác, mà còn giúp đa dạng cơ cấu,nângcaochất lượng và giá trị sảnphẩm nông nghiệp cung ứng chocác thị trường (thị trườngnội địa và xuất khẩu). Quá trình phát triển nôngnghiệp côngnghệ cao của Việt Nam cần học hỏi kinhnghiệm từ những quốc giathànhcông áp dụng công nghệ caovào nông nghiệp trên thế giới. Nhật Bản và Israel- là 2 quốc giađi đầu vàcó sự thành công vượt bậc trong lĩnh vực này. Bài viếtnêu mộtsố kinhnghiệm tạo nên sự thànhcông của nông nghiệpcôngnghệ cao Nhật Bản vàIsraelmàViệtNamcần tham khảođểtriểnkhaiphát triển trongthờigian tới.
Từkhóa: nông nghiệp công nghệcao, NhậtBản, Israel,Việt Nam, nông nghiệp.
1. Đặt vấn đề
Quá trinh ứng dụng công nghệ cao trong sản xuấtnôngnghiệpở Nhật Bản thời gianqua đã khắc phục đượcnhiều hạnchế về nguồn tài nguyên đất, nước, khí hậu, nângcao sản lượng, chấtlượng sản phẩm,năng suất và hiệu quả sản xuất theo phương phápcanhtác truyền thống.
Israel cũng nằm trong topnhững quốc gia ứng dụngnông nghiệp công nghệcao trênthếgiới.Với hệ thống 70% diện tích là sa mạc, 2/3 đất là bán khô hạn hoặc khôcằn và phần lớn đất cóchất lượng kém. Thiếu nguồnnước tự nhiên,khan hiếmlượng mưa và Israel ở xa các thị trường xuất khẩuquan trọng. Tuynhiên, vượt qua những thách thức, khó khăn, Israel đã tạo ra một sự chuyển đổi nông nghiệp phát triển,đảm bảo an ninh lương thực quốc gia và thiết lậpcácngành xuất khẩu thịnh vượng.
Quátrìnhphát triển nôngnghiệp công nghệ cao của Nhật Bản và Isarel, nhất là các kinh nghiệm
nâng cao hiệu quả nông nghiệp công nghệ cao sẽ là những cơ sở, bài học có giá trị tham khảo cho các quốc gia đangphát triển, trong đó có Việt Nam khi triển khai hoặc nâng cao hiệu quả phát triểnnông nghiệp công nghệ cao. Bài viết của tác giả được thực hiện nhằm hướng tới mục tiêu này.
2. Một sô kinh nghiệm từ phát triển nông nghiệpcông nghệ caocủa Nhật Bản
Theo điềutra của BộNôngnghiệp, Lâmnghiệp và Thủy sản Nhật Bản, sốlao động nôngnghiệp, năm 2010 là khoảng 2,68 triệu người, đến nay đã giảmxuống còn khoảng 1,68 triệu người. Trong bối cảnh đó, Nhật Bản đã thúc đẩynông nghiệp thông minh dựa trên công nghệ cao, sử dụng các công nghệtiêntiếnnhưcông nghệ rô bốt, AI (trítuệ nhân
178
SỐ 7- Tháng 4/2022
QUẢN TRỊ-QUẢN LÝ
tạo) và công nghệ thông tin và truyền thông (ICT).
Theo "Masu",Yasushi Miwathuộc ViệnNghiên cứu Nhật Bản (2010): “Các nhà sản xuất và các doanh nghiệp nông nghiệp côngnghệ cao xác định:
công nghệ làyếu tố then chốtnhất để triển khai phát triển nông nghiệp nông thôncủaNhật Bản”.Yếu tố này đượcvận dụng trong hệ thống tích hợp có thểxử lý các quy trình sản xuất từ làm đất, gieo hạt, bón phân, kiểm soát,quảnlý nước,quản lý canh tác và thu hoạch. Hiện tại, sự phát triển côngnghệvà phát triển sản phẩm nông nghiệp công nghệ cao của Nhật Bản theo định hướng gia tăng hiệu quả sản xuất - kinh doanh đang được triển khai thành các mục tiêu chiến lược,cụ thể:
Một là, Nông nghiệp công nghệ cao Nhật Bản chủ yếu tập trung vào các khía cạnh:
- Trồng rau, củ, quả và cây nông nghiệp trong nhà kính để khắc phục điều kiện thời tiết, trồng theo từng tầngchứkhôngchỉ ở mặt đất.
- Ápdụng thiết bịcaotrongtưới tiêu, chăm sóc câytrồng, đẩy lùi sâubệnh.
- Phương pháp bảo quản nông sản trong thời gian vàitháng vẫn tươinhư mới thuhoạch.
- Các trang trại chăn nuôi đều áp dụnghệ thống máy móc, thiếtbị hiện đại từ việc chia khẩu phần ăn, uống, theo dõi tình trạng sức khỏe, phối giống chođếnxử lý chất thải, bảo vệ môi trường.
- Phát triển sản xuất có chọnlọc,nâng cao chất lượng thànhphẩmsửdụngtrong nước vàxuất khẩu.
- Phát triển cáchợp tác xã và cáctổ chức kinhtế hợptác xã dịch vụ.
Hai là, tập trung pháttriển các mô hình nông nghiệp côngnghệ cao tạiNhật Bản:
- Mô hình trồng rau sạch trong nhà kính:Đây là mô hình điển hìnhnhất choquá trình họchỏi nông nghiệpcông nghệ caotừNhật Bản. Nền tảng của mô hình này là ở môitrường nhà kính với hệ thống lưới, màng chắn tránh ảnh hưởng từ điều kiện tự nhiên và côn trùng từbênngoài.
Nhật Bản đã ápdụng thành công mô hình này không chỉ vớirau, mà còn với cây ăntrái,mang lại hiệusuất kinh tế cao.Không chỉ nângcao năng suất thu hoạch hàng năm, mà cả chất lượng nông sản cũng được đảm bảo hơn. Hai kỹ thuật hiệnđại nhất áp dụng cho trồngrau sạch trong nhà canh là thủy
canhvà khí canh. Trong đó, phươngphápthủycanh là trồng cây vào dung dịch chứadinh dưỡng hoặc giáthể,khôngcần trồng trực tiếp vào đất.
Phương pháp khí canh là trồng cây không cần đất hay nước mà trồng trongmôitrường không khí có chứa các hạt bụidinhdưỡng.
- Mô hình chăn nuôi tronghệ thống chuồng trại đạtchuẩn:
Mô hình này áp dụng được cho cả các loại gia cầmnhư gà vịt và giasúc như lợn, bò thịt,bò sữa,...
Đặc điểm của các mô hình chăn nuôi công nghệ cao NhậtBản nằm cả ởhệthống chuồng và trangbị máymóc, thiết bị, giống vậtnuôi:
+ Giông nuôi được chọn lọc kỹtừ các giống có năng suất cao, chất lượngtốt, ít bệnh.
+ Hệ thống chuồngtrại phù hợp với từng giống giasúcgiacầm nhưchuồng kín, chuồng lạnh,...
+ Trong chuồng trại đều có các hệ thống máy điều chỉnhnhiệt độ, hệ thốngquạtlàmmát,hút khí, máng ăn tự động,...
+Khẩu phần ăn uống, tình trạng sức khỏe theo dõi bằng chip điện tử thông qua hệ thống ứng dụngcông nghệ thông tinqua một trung tâm điều khiển chính.
+Trangbị hệthống xử lý chất thải, bảo vệ môi trường.
3. Mộtsố kinh nghiệm phát triểnnông nghiệp công nghệ cao của Israel
- Hệ thông tưới nhỏ giọt:Israel là nơiphát minh ra hệ thống tưới nhỏ giọt, giúp khả năng tăng trưởng ở thực vật được kích thích đáng kể. Từđó đếnnay,hệ thống nàyđã manglại chongành nông nghiệp công nghệ cao củaIsraelhiệu quả phát triển vượt bậc, đồng thời cũng nhanh chóng được ứng dụng trên toàn thế giới.
- Nôngnghiệp trực tuyến: Hệ thống kiến thức nông nghiệp trực tuyến là hệ thốngtương tác trực tuyến trên toàn cầu, liên kết kho dữliệu kiến thức nôngnghiệp, các chuyên gia và nông dân để giải quyết bất các vânđề phátsinh trong quá trình sản xuất nông nghiệp. Bất kỳ ai, bất kỳ nông dân nào cũng có thểtruy cập vào hệthống này để cùnghọc tập và trao đổi kinh nghiệm, nhờ tư vấn hoặc sự giúp đỡ của các chuyên gia nông nghiệp trên toàn thế giới.
SỐ 7
- Tháng 4/2022 179
TẠP CHÍ CÔNG THƯƠNG
- Sảnxuấtthực phẩmtừ khí nhà kính: Khí nhà kính chính là nguyên nhân gây biến đổi khí hậu hiện nay, nhưng Israel đã nghiêncứuvà sử dụng nó đểnuôi trồng nông nghiệp. Người Israel nuôi trồng tảo là nhân tốchủ chốttrong việctạo ra phầnlớn lượng oxy. Thức ăn của tảo chính là co2 và ánh sáng. Hệ thông Seambiotic mà Israel phát minhra sẽ đem co2 được phát thải từ các nhà máy biến thành nguồn cung cấp thức ăn cho tảo. Một trong những thành tựu đáng nể phục trong việc vừa sản xuất nôngnghiệp vừa bảo vệ môi trườngkhỏi hiệu ứng nhà kính.
Kén tồn trữ lương thực: Đây là một phát minh của Giáo sư công nghệ thực phẩm quốc tế Shlomo Navarro. Một chiếc túigiúp lươngthực tránh được việc tiếp xúc với không khí và độ ẩm. Phát minh này giúp giải quyết cácvấn đề về sức nóng vàđộ ẩm cao, từ đó giúp người nông dân tồn trữ lương thực an toàn,hiệu quả mà không bịtổn thất.
Hạt giống chất lượng cao: Công nghệ TraitUP được nghiên cứu và ứng dụng thành công trong việccấy ghép vật liệu di truyền vào hạt giốngmà không sửa đổi cấu trúc DNA gốc. Điều này giúp đảm bảo nâng cao chấtlượng của hạt giống, nâng cao khả năng thích nghi của giốngvới thổ nhưỡng và khí hậu,mang lại năng suất cao trong sảnxuất nôngnghiệp.
4. Vận dụng các bài học kinh nghiệm của nước ngoài trong phát triển nông nghiệp công nghệ cao của Việt Nam
Hiện nay, việc ứng dụng công nghệ cao trong sản xuât nôngnghiệp của Việt Nam chủ yếu xoay quanh mộtsố lĩnh vực, như: công nghệ sinh học, tổ chứcquản lý bằng công nghệ số, công nghệvật liệu mới, công nghệ tự động hóa, công nghệ in 3D,...
Những kinh nghiệm của Nhật Bản và Isarel được phân tích ở trênlà những cơ sở, tài liệu có giá trịđể Việt Namtham khảo trong quá trìnhxâydựngcác mô hìnhtổ chức, triểnkhai quá trìnhsảnxuất-kinh doanh và cung ứng, tiêu thụ sảnphẩmnôngnghiệp công nghệ cao. Cụ thể:
Thứ nhất, đôi vớiviệc ứng dụng công nghệ cao vào quản lý và tổ chức sản xuất nông nghiệp, như:
lập kế hoạchchosản xuất, tính toán chi phí,doanh thu theo mùavụ. Các phần mềm quản lý ứng dụng
trongnông nghiệp cho phépcác doanh nghiệpnông nghiệp công nghệ cao kiểm soát gần như toàn bộ chi phí choquá trình sản xuất - kinh doanhcủa mùa vụ hay cả năm, theo từng ngành hàng. Đồng thời, phần mềm hỗ trợ tính toán doanh thu tương đối chính xác, tạobảngcân đối thu chi và lợi nhuận của doanh nghiệp. Đây là cơ sở để giảm bớt nhân công cũng như chi phí quản lý sản xuất trong nông nghiệpcông nghệ cao.
ứng dụng công nghệ cao còn có thể thu thập, phân tích các thông số của đất, nước, không khí, như: nhiệt độ, áp suất, độ ẩm, lượng mưa, mật độ ánh sáng, tốc độ gió,... dùng làm cơ sở điều khiển cácthiết bị tíchhợpnhư hệthốngtưới, làm mát, đèn chiếu sáng, mái che,... nhằm kiểm soát tốthơn điều kiệnmôi trường sinh trưởngcủacây trồng, vậtnuôi tuân theo đúng quy trinh chuẩn, đảm bảo chất lượng sản phẩmđầu ra đúng tiêu chuẩn.
ứngdụng phần mềm và chip cảm biến trên toàn bộ hệ thống quản lý sản xuất nông nghiệp công nghệ cao để tự động hóa toàn bộquátrình sản xuất từ khâu ươm mầm, gieo hạt, chăm sóc, thu hoạch, bảoquảnnông sản sau thu hoạch. Ngoài ra, có thể kết hợp với internet và big data để cải thiện chất lượngcông tác dự báo khí hậu, xu hướng thị trường trong nước và thế giới để hỗ trợ khâu sản xuất và tiêu thụsản phẩm tốt hơn.
Thứ hai, nông nghiệp công nghệ cao có khả năng ứng dụng những thành tựu côngnghệ sinh học như giải mã trình tự gen, chọn lọc phân tử nhằm biếnđổi hoặc chỉnh sửa cắc lỗi genditruyềnđểtạo ra các giống cây trồng, vật nuôi mới có khả năng thích nghi tốt hơn với sự biến đổi khí hậu, có thể kháng sâu bệnhhại đồng thời cho năng suâì, chất lượng cao. Trong vòng 10 năm (từ năm 2005 đến năm2015), đãcó233giông câytrồng mới được Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nôngthôn chính thức côngnhận và đưa vào sản xuất. Thành tựu này có sự đóng góp rất lớn của khoa học công nghệ.
Thêm vào đó, việc ứng dụngcông nghệsinh học đểtạoracác chủng vi sinh nhằm sảnxuấtthuốctrừ sâu, phân bón với những đặc điểm vượt trội như giúpcân bằng hệ sinh thái, cải thiện môitrường vật lý, hóa học, sinh học của đất,...cũng đã góp phần trongviệcphát triển nền nông nghiệp.
180 SỐ 7
- Tháng 4/2022
QUẢN TRỊ-QUẢN LÝ
Thứ ba, ứng dụng cácvật liệu mới có tính năng đặcbiệt như: nhẹ hơn, bềnhơn, có thểtái chế, dễ thích ứng trong sản xuấtnông nghiệp, các vật liệu thông minh có thể tựphục hồi và làm sạch, vật liệu nano,... cũng có khả năng ứng dụng rất tốt trong nông nghiệp công nghệ cao, đặc biệt trong bảo quản nông sản sau thu hoạch. Ngoài ra, vật liệu nanođược ứng dụngđể sản xuất phân bón lá, giúp cho quá trình hấp thu phân bón nhanh, hiệu suất hấp thụ cao. ứng dụng công nghệ cao trong xửlý hạt giông để cải thiện tốc độ nảy mầm và sinh trưởng nhằm tạo ra những cây giống, con giống khỏe, sinh trưởng nhanh, chonăngsuất cao.
Thứtư, ứngdụng công nghệ tự động hóa. Trong dây chuyềnsản xuất nông nghiệp hiện đại đã giảm bớt số lượng nhân công do việc ứng dụng robot cùng các thiết bị cảm biến siêu quang phổ. Các thiếtbị này có độnét cao, cảm biến nhiệt, màn hình hiển thị thờitiết và máy quétxung laze để thu thập dữ liệu về độ tăngtrưởng của cây trồng, vật nuôi, cũng như các thông tin khác về môi trường sau đó truyền về thiếtbị điện tử của người giám sát. ứng dụng công nghệ tự động hóa trong sản xuất nông nghiệp công nghệ cao, giúp tăng năng suât lao động, giảm chi phí quản lý, tối ưuhóa các yếu tố đầu vào, đầu ra và thôngbáo tìnhhìnhsinh trưởng, phát triển của cây trồng, vật nuôi một cáchnhanh chóngnhất; từ đó giúp hỗtrợđiều chỉnh trong quá trìnhsảnxuấtnông nghiệp, nhằm tạo ra những sản phẩm cóchấtlượng tốt nhất.
5. Kết luận
Việt Namlà một quốc gia với hơn 70% dânsố
thamgia sản xuất nông nghiệp.Tuy nhiên, giá trị từ nềnnôngnghiệpmang lại đóng góp vào tổng GDP (Gross DomesticProduct - tổng sản phẩm quốc nội) củacả nước chưa cao. Trong khi đó, ởcácnướcphát triển, số lượng dâncư tham gia vào sản xuất nông nghiệp chỉ chiếm khoảng vài phần trăm, nhưng lại có đóng góp lớn hơn vào GDP. Vì vậy, phát triển nông nghiệp công nghệ cao là định hướng chiến lược, giải pháp then chót củaViệt Nam trong những năm tới.
Những kinh nghiệm phát triển nông nghiệp công nghệ cao của NhậtBản và Isarel trên đây là nguồn cơ sở khoa học và thực tiễn rất có giá trị trong quá trình triển khai theo các mục tiêu, cụ thể là:
- Nâng cao năng lực ứng dụng côngnghệ sinh học, tổchức quảnlý bằngcông nghệsố, công nghệ vật liệu mới, công nghệ tự động hóa, công nghệ 3D,...đểphát triểnnông nghiệp công nghệ cao.
- Tăng cường ứng dụng công nghệ sinh học trong quá trình sản xuất đến chọn giống, phương pháp canh tác, thu hoạch và cung ứng sản phẩm việcsử dụng thuốc trừ sâu, phânbón...;
- ứng dụng công nghệ caođể xây dựng và vận hànhcácmôhình tổ chức sảnxuấtcungứng các sản phẩm nông nghiệp công nghệ cao, như: rau, củ, quả,thựcphẩm,lươngthực,...;
- ứng dụng công nghệ cao để gia tăng chất lượng, giá trị sản phẩm nông nghiệp và hiệu quả sản xuất, cung ứng, kinh doanhcủa ngành sảnxuất nôngnghiệp công nghệ cao,... góp phần phát triển bền vững ngành nông nghiệp củaQuốcgia ■
TÀI LIỆU THAM KHẢO:
1. D-Agrotech (2022), Một số khái niệm về công nghệ cao và nông nghiệp công nghệ cao. Truy cập tại https://
d-agrotech.com.vn/mot-so-khai-niem-ve-cong-nghe-cao-va-nong-nghiep-cong-nghe-cao/
2. Nguyễn Loan (2020). Vai trò của công nghệ cao trong ứng dụng phát triển nông nghiệp tại Việt Nam (Bài 1).
Truy cập tại
. html
https://ngaymoionlme.com.vn/vai-tro-cua-cong-nghe-cao-trong-ung-dung-phat-trien-nong-nghiep-tai- viet-nam-bai-1-207'59
3. Đại học Đông Á (2022), Kinh ngạc trước nông nghiệp công nghệ cao trên thế giới. Truy cập tại https://tuyensinhdonga.edu.vn/nong-nghiep-cong-nghe-cao-tren-the-gioi/
SỐ 7
- Tháng 4/2022 181
TẠP CHÍ CỐNG THƯƠNG
4. Sensprout (2020). Giới thiệu thiết bị tưới ứng dụng nông nghiệp thông minh và công nghệ tiên tiến (tạm dịch).
Truy cập tại
?fbcỉ id=IwAR3AAMQ-5ddBjh W81 imSvmNQppwcttqO- YNJretJ2u2hP13et33IFGApan4
https://sensprout.com/irrigation-control-system/irrigationcontrolsystem-2-seigyo/smartagrikansui/
5. Tony Blair (2019). How Israel became a world leader in agriculture and water: Insights for todays developing countries. [Online] Available at
20Web%20reduced.pdf
https://institute.global/sites/default/fdes/inline-files/Israel%20Case%20Study%
Ngàynhận bài: 20/2/2022
Ngày phản biện đánh giávà sửa chữa: 22/3/2022 Ngàychấp nhậnđăng bài: 16/4/2022
Thông tin tác giả:
1. PGS. TS. NGUYỄN HOÀNG LONG Trường Đạihọc Thương mại
2. ThS. NGUYỄN THỊ HẠNH NGUYÊN TrườngĐại học Công nghiệp Hà Nội
EXPERIENCES OF JAPAN AND ISRAEL IN DEVELOPING A HIGH-TECH AGRICULTURAL SECTOR
• Assoc.Prof.Ph.D
NGUYEN HOANG LONG1• Master.
NGUYEN THI HANH NGUYEN2’Thuongmai University 2Hanoi University of Industry
ABSTRACT:
The application of high technologies in agricultural production does not only increase the yield and the productivity but alsodiversify the structure and improvethe qualityas well as the value of agricultural products. It is essentialforVietnam to learn experience of countries that have successfully developed a high-techagriculturalsector. Japan and Israel areworld-leadersin agricultural technologies. This paperpresents experiences of Japan and Israel in developing a high-tech agricultural sector that Vietnam can apply to develop the country’s high-tech agriculturalsectorin the coming time.
Keywords: hi-techagriculture, Japan, Israel,agriculture.
