TRI^T HOC, S 6 3 (286), THANG 3-2015
CO Sd TRIET HOC CUA VIEC KET HOP TANG TRUdNG KINH TE V6l BAG VE MOI TRUdNG
D 6 TRONG HUNG *'' Viic ki't hdp tdng trUdng kinh ti vdi bdo vi moi trUdng the hien cdch nhin biin chihig duy vdt vi moi guan hi giUa con ngUdi vdi tU nhien. Trong moi quan hi ndy, con ngUdi bugc phdi dUa vdo tti nhiin nhU mdt tdt yeu di bdo ddm sU ton tgi vd phdt triin cUa minh. Trong bdi viit ndy, tdc gid tap trung lugn gidi cd sd triit hgc cua viic kit hdp giSa tdng trUdng kinh te udi viic bdo ui mdi trudng tren hai khia egnh: Bdo vi mdi trudng tU nhiin hdp ly vdi tu cdch tien de de tang trUdng kinh ti bin vihig; tdng trUdng kinh te hdp ly Id cd sd cho viic bdo vi mdi trUdng bin vUng.
1. Bao vfe moi trfldng tU nhien hflp ly - tidn dd dd t a n g trfldng kinh td^ bdn viJfng
Trong qufi trinh tdn tai, phat trifen eua con ngfldi vfi xa hdi loai ngfldi, ban than con ngfldi va ca lofii ngfldi deu tfic ddng dfe'n tfl nhifen vfi qua dd, lara bife'n ddi tfl nhien. Bdi le, eon ngfldi - xa hdi - tfl nhifen ton tai trong sfl thd'ng nhfi't vdi nhau. "Chflng nfio mfi lofii ngfldi cdn tdn tai thi lich sfl cua hp vfi lieh sfl tfl nhifen quy dinh lfin nhau"(l). Con ngfldi vfi xa hdi loai ngfldi la mdt bd phan cua gidi tfl nhifen, nhflng chfnh bd phfin nang dpng nay khi tfie ddng dfe'n tfl nhifen dfi lfim cho tfl nhifen thay ddi.
Qua trinh thay ddi do ehinh lfi qufi trinh con ngfldi va xa hdi lofii ngfldi ehuyfen eae nhu ciu cua minh sang gidi tfl nhien, budc tfl nhifen phai cha'p nhfin vfi dap flng. Tfl nhifen da bife'n ddi theo cap dp eiia viee chuyen tai nhu ciu eon ngfldi vfi xa hdi lofii ngfldi vfio tfl nhifen.
Nhu ciu xa hdi cfing ldn, tfl nhifen efing phai chiu nhieu sfle ep. Nghifen eflu moi
quan he nfiy la cd sd dfe tinh toan va dfla ra cfich thfle tfic ddng eua con ngfldi ddi vdi tu nhifen radt each hdp ly. Dieu do cd nghia la nghien cUu, tim giai phfip eho vifee giai quyfe't sU kfe't hdp gifla tfing trfldng, phat trifen kinh tfe' vdi bao vfe mdi trUdng tfl nhien phai trfen cd sd boat ddng thflc tifen - ndi dung da dfldc phep bien chflng duy vfit cua chu nghia Mfic - Lfenin chi ra. Dfiy lfi ed sd trie't hpc dfe giai quyfe't eae vfi'n dd xa hdi dfit ra, ma nhflng trfldng phfii trife't hpe duy tam vfi sifeu hinh khdng the dat dfe'n vfi khdng thflc hifen dflde vai trd cua minh trong cai bien tfl nhien va phfit trien xa hdi. Phfldng phfip bien ehflng duy vfit dfi chi ra mdi quan he thd'ng nhat bien chflng gifla eon ngfldi, xa hdi loai ngfldi va gidi tfl nhifen. Trong cfie thfinh to'ca'u thanh chinh thfe dd, sfl. tfic dpng gifla chflng deu tao nfen nhflng thay ddi nhfi't
(*) Thac si. Ban Tuyen giao Tinh uy Thanh Hoa.
(1) CMac va PhAngghen. Todn tap, t.3. Nxb Chinh tri Quoc gia, H^ N6i, 1995, tr.25.
25
dinh d cfie thfinh td' khfic va qua do, Iam thay ddi hien trang eua efi'u true ban diu. Vi vfiy, trong qufi trinh tim each thflc giai quyfet nhflng thay doi dd de duy tri trang thfii cfin bing cung phai dfla trfen moi quan he he thdng do.
Mdi quan he mang tfnh he thdng gifla con ngudi, xa hdi lofii ngUdi vfi tfl nhifen dfldc the hifen theo hai hfldng.
Con ngfldi vfi xa hpi lofii ngudi lay tfl tfl nhien efic vat phim nhfira dap flng nhu ciu tdn tai vfi phat trien; thdng qua dd, lfim cho tu nhifen bidn ddi sau sic.
Trong qua trinh khai thac efic san phfim cua tu nhifen, eon ngudi ghi dau an eua minh mdt each ro ndt nhat. Khi trinh dp eon ngUdi cdn thap kem, eon ngudi tim cfich thfch flng vdi tfl nhifen.
Khi trinh dp con ngudi, xfi hdi loai ngUdi dUde nang cao, con ngUdi dfi tac ddng cai tao tU nhifen, lfim giam sfl phu thupe eua minh vfio gidi tfl nhifen vfi luc nfiy, con ngfldi khdng edn thu ddng trflde tfl nhifen nfla. "Nfe'u nhfl trflde day, eon ngudi dfi'u tranh chd'ng lai sU de dpa cua thifen nhifen thi bfiy gid, ngUdc lai, chfnh eon ngudi dang de dpa thien nhifen"(2). Theo quy lufit, sU tfic ddng cua con ngUdi lfim tfl nhifen bie'n ddi, tfl nhien khdng edn lfi nd nfla, thi mdi trfldng sd'ng cua con ngfldi hien tai khdng cdn lfi cai ban diu, mfi lfi "tfl nhifen thfl hai". Khdng nhflng khdng edn bi thu ddng trflde tfl nhifen, thdng qua kha nfing cua minh, con ngfldi lfim eho tfl nhifeu hen tuc bidn ddi. "Chi cd con ngfldi lfi mdi dat dUde den cho in eai dau eua minh Ifen gidi tfl nhifen, khdng ehi bing cfich di chuyen cae loai thflc vfit vfi ddng vfit tfl chd nfiy sang ehS
khfie, ma cdn lfim bife'n ddi ca difen raao, khi hfiu ndi hp d, tham chf edn lfim bie'n ddi ca efiy cd vfi cac thfl vat tdi rapt mflc dd ma ke't qua cua hoat dpng eua hp chi ed the bife'n ma't, khi nao toan bd trai da't tifeu vong"(3).
Sfl tfie dpng lfim thay doi mdi trfldng tfl nhien mdt efich raanh rae nfiy ciia eon ngfldi da de dpa trfle tife'p de'n tu nhifen. Lue nay, cude sd'ng con ngUdi ngfiy eang phu thupe vao "tfl nhien thii hai" hdn. Dife'u nay ciing ddng nghia vdi vifec con ngfldi, mgt mat, phai khai thac tfl nhifen de sd'ng vfi phfit trien; mat khdc, phai thflc hifen ca nhiing bien phfip nhim bao tdn, bao ve vfi phat trien mdi trUdng tU nhien. Bdi le, neii khdng nhu thfe', cudc sd'ng con ngUdi khdng dUdc dap flng diy du.
Trong xa hdi hifen dai, mot mat, con ngudi phai bd sfle lao ddng de tac ddng vfio tfl nhifen, khai thfie tfl nhifen nhfim phue vu minh va xa hdi; mat khdc, con ngfldi phai dau tU mdt khoan chi phi ldn de giai quyfe't hfiu qua do minh gay ra trong qua trinh thfle day sU phat trien trflde dd gfiy ra vfi'n dd moi trfldng. Bdi le, radi trfldng bi phfi buy da de dpa dfe'n chinh sfl tdn tai cua con ngfldi. Tuy nhifen, khdng phai bao gici con ngudi cfljig cd the thiy hfe't dUdc tac had cua sfl tac dpng khdng theo quy luat cua minh ddi vdi mdi trfldng tU nhien.
Con ngUdi da pha vd the' cfin bing cua mdi trfldng tU nhifen, lfim cho mdi trudng tu nhifen khdng cdn kha nfing tiJ cfin bing trd lai. Khi dd, mdi trudi^ tfl (2) Nguyen Dtic Khien. Kinh ti moi tnidng. Nxb Xay dung, Hli Noi, 2002, tr.15-16.
(3) CMac vk Ph.Angghen. Sda., t.20, tr.475.
26
DO TRONG HUNG nhifen vfin hfinh khdng theo quy lufit.
Mdi quan he eon ngUdi - tfl nhien - xfi hpi khdng dfldc thflc hifen nhfl trude.
Tinh hfe thd'ng khdng cdn chat ehfe va do vay, dfi xufi't hifen hai xu hudng trong quan he vdi tfl nhifen. Xu hUdng thU nhdt, bit chap sfl mfi't can bing cua tfl nhifen, tife'p tuc tac ddng vfio tu nhifen de dat bing dfldc nhiing tfing trfldng kinh te nhira dfip flng nhu eau cua xa hdi.
Xu hiidng thli hai, eit giara sfl tang trfldng, ban ehfe' sfl phfit trien eua xfi hdi lofii ngfldi do lo sd tac ddng xfi'u dfe'n mdi trfldng. Ca hai khuynh hfldng nay dfe'u khdng cd cd sd vfi khdng phfl hdp vdi thfle tifen cude sd'ng con ngfldi vfi sfl phfit trien di len eua lich sfl xfi hdi loai ngfldi. Bdi le, eon ngfldi vfi xfi hpi lofii ngfldi khdng the tdn tai vfi phat trien rapt cfich biet lfip vdi mdi trfldng tfl nhien, thie'u mdi trfldng tu nhifen. Con ngUdi, xa hdi lofii ngUdi Ifi san pham cua mdi trfldng tfl nhien vfi nim.trong mdi quan he trao ddi thfldng xuyfen vdi mdi trfldng tfl nhifen. Qufi trinh tdn tai, phat trien eua con ngfldi vfi xa hdi da va dang iam bife'n ddi radi trfldng tfl nhifen, kfe ca vifec tac ddng cua con ngfldi dflde thflc hifen bfing sfl tinh tofin ein thfin vfi chi tife't nhfi't. Bdi le, cd nhflng gifi tri ciia radi trfldng tu nhifen dUde eon ngudi khai thfic, Ifi'y di dfe phuc vu cho sfl phfit trien eua rainh da hoan tofin bie'n mit khdi tfl nhifen. Do vfiy, viee dflng ngay eae boat ddng kinh tfe' - xa hdi dfe mong gifl mdi trfldng tu nhifen trong trang thai can bing ban diu lfi didu khdng the. Vi thfe', trong qufi trinh thUe hien mdi quan he trong he thd'ng thdiig nhfi't con ngUdi - tfl nhifen - xa hdi dd, con
ngudi phai cd sfl quan tfira dfe'n eha't Ifldng mdi trfldng, dfit vfi'n de bao vfe radi trfldng ngay trong cae boat ddng kinh tfe' - xfi hpi eua rainh. Con ngfldi, xfi hpi loai ngUdi phai hoaeh dinh cho quy trinh phat tridn kinh te' - xa hdi cua minh mot efich thflc nfio dd de gifl mdi quan he vdi mdi trfldng tu nhifen trong thfe' cfin bfing. Tuy nhifen, trang thfii cfin bing dd chi dUdc thie't lap vfi duy trt d mdt thdi diem, thdi gian nhfi't dinh, bdi sau do, mdi quan he nay se lai bi thay ddi vi tinh tfeh cfle cua efic yfe'u td' trong qufi trinh san xufi't cua eon ngfldi. Do vay, sfl quan tam dfe'n vfi'n de bao vfe mdi trUdng tfl nhifen trong tfing trfldng kinh tfe' phai la viec iam thfldng xuyfen, lifen tuc de bao dam phfit trifen bfe'n vflng.
Con ngfldi, xfi hdi loai ngfldi phfit trien dfldc phai dfla vfio mdi trfldng tfl nhifen. Mdi trfldng tfl nhien lfi ndi khdi ngudn vfi lfi ndi eung eip cfie dieu kien cho con ngfldi, xa hpi lofii ngfldi tdn tai, phfit trifen. Tfl nhifen lfi ye'u td' diu vfio cua mpi qufi trinh san xufi't. Nhu cau cua san xufi't ngay efing cao thi cac yfe'u to' diu vfio cung hen tuc tfing len. Do vay, tu nhifen se ngay eang nghfeo di, khi cfie gifi tri eho sfl phat trien xfi hpi dflde ehuyfen tfl tfl nhifen vao ngfiy cfing nhie'u. Sfl gifiu cd eua xfi hpi ddng nghia vdi sfl nghfeo din cua mdi trfldng tfl nhifen. Vdi efich thflc khai thac va tdc dp khai thfic nhfl hifen t^i, mdi trfldng tfl nhifen khdng chi nghfeo di, ma edn bi suy kiet, 6 nhiem nfing ne. Nfe'u tofin the gidi, ngfldi dfin dat mfle sd'ng eao bing cac nflde phfit trien hifen nay, thi con ngfldi phai tang khdi Ifldng sfl dung tfii nguyfen Ifen it nhfi't khoang 40 lin vfi
27
neu dan sd tfing Ifen gfi'p ddi (khoang gifla the ky XXI) thi khdi Ifldng tfii nguyfen ein sfl dung phai tfing ft nhat lfi 100 lan. Theo dd, nfe'u khdng ed sfl tfnh tofin ky ludng, diu tu hdp ly va bifen phap bao ve mdi trUdng, bao ve sfl cfin bing mdi trfldng trong mdi tfldng quan cua xa hpi vdi tfl nhifen, con ngfldi se gfiy nfen nhflng tham hpa mdi trfldng tfl nhifen khung khiep. Mflc dp tfie ddng eua tfl nhien den xa hdi ldn dfe'n mfle ed the buy hoai tofin bd nhflng thfinh tflu ma con ngfldi da dat dfldc.
Trong lieh sfl, chung ta da tflng chiing kife'n nhiing hifen tfldng nhfl vay, mfic du mdi d tira cue bd, khu vfle.
Trong tflng qudc gia, khu vfle, nhflng tham hpa mdi trfldng tu nhifen true tife'p chu yeu bit ngudn tfl vifec con ngfldi khai thfic mdi trfldng tfl nhien qufi raflc cho phep, vfldt qufi kha nfing tu cfin bfing cua tfl nhifen. Hien nay, nhieu ndi da xay ra vfi'n de 6 nhifera radi trUdng vUdt qua ngUdng cho phep vfi mpt sd' ndi dfi xufi't hifen sfl de dpa kha nang hdi phuc cua tfl nhifen. Trfen thflc te', vifee thue day vfi duy tri toe dp phat tridn kinh td qufi cao, nhflng lai chu yfe'u dfla vfio khai thfic tfl nhifen dfi lfim eho tfl nhifen can kiet nhanh hdn. Trong mdt chflng mflc nhat dinh, nfe'u td'c dp phat trien kinh te' dflde tinh tofin ky ludng thi sfl phfit trien cua cdng nghfe khdng theo kip nhu ciu thuc diy kinh te phfit trien. Do vay, vifee tife't kiem tfii nguyfen thifen nhifen khd dUdc thflc hifen. Khi dd, ddng lflc cho tang tnidng kinh te chii ye'u lfi tfing yeu td dau vfio dUde khai thfic tfl tu nhifen, lfim eho tfl nhifen can kiet nhanh hdn. Dife'u nay din dfe'n sfl
phfit trien eua eon ngudi vfi xa hdi loai ngfldi gfip phai gidi ban. Gidi ban do khdng cho phep con ngfldi thflc hifen vifee phat trien d mfle binh thfldng, cin thife't. Trong trfldng hdp do, eon ngUdi budc phai diing efic hoat ddng kinh td hofic phai diu tfl mdt gifi tri cflc ldn ma giai doan trflde, lofii ngfldi da dat dfldc de giai quyet cfie vfi'n de ve mdi trfldng.
Su gia tang cac gia tri xa hdi, viec dap flng diy du tifen nghi eho ddi sd'ng con ngfldi lfi mdt nhu ciu trong qua trinh phfit trien. Tuy nhifen, sfl phat trien cua eon ngudi, xa hdi lofii ngUdi ludn difen ra theo hai hfldng:
ThU nhdt, khi sfl phat trien dd dfldc bao dam thdng qua sfl phfit trien cua khoa hpe vfi cdng nghfe, eon ngudi tiet kiem dUdc tai nguyfen thien nhifen, moi trudng it bi d nhifera. Khoa hpc va cdng nghfe giup cho con ngUdi tinh tofin dUdc mflc dp tifeu thu cin thie't Ifldng tai nguyfen vfi san pham tu nhifen cho nhu ciu phat trien. Vfi, trong ehflng mUc nhfi't dinh, khoa hpc va edng nghfe con giup eho con ngfldi tira ra dfldc quy luat sfl dung it nhfi't tai nguyfen tfl nhifen de tao nfen hieu iing phat tridn kinh te 5 mflc eao nhfi't. Khdng ehi the, khoa hoc vfi cdng nghe edn giup eon ngfldi giai quydt kip thdi nhflng hau qua, khfic phue nhflng tdn hai ma eon ngUdi gay ra eho tfl nhifen. Theo xu hUdng nfiy, sii phon vinh cua xa hdi Iudn ddng hfinh trong the thdng nhat vdi sfl da dang, phong phfl eua tU nhien vfi sfl than thifen Clia mdi trUdng. Dfiy la cfich th&
tac ddng hdp quy lufit, bao dam cho sd phat tridn ben vflng. Thdng qua xu hudng nfiy, con ngUdi vfla bao dam sU
DO TRONG HUNG phfit trien cua minh vfi cua xfi hpi trong
cfin bing, vfla tie'p cfin va hpe hdi tfl nhifen de hoan thifen qufi trinh phfit trien cua minh theo hudng ddi xxt thfin thifen vdi mdi trfldng tfl nhien. Vfi, nhfl Ph.Angghen dfi khfing dinh: "Trfen thflc td, chung ta hpc hdi dd ngay efing hidu dfldc mpt cfich chinh xae nhiing quy lufit do, vfi biet dfldc nhflng hau qua gin gui cung nhfl xa xdi cua nhflng sfl can thiep tich cflc ciia ehung ta vio trong tien trinh binh thfldng eua efic sfl vfit trong gidi tfl nhien. Nhfi't lfi tfl khi khoa hpc tfl nhifen dfi thu dUdc nhflng tife'n bd vi dai trong thfe' ky hifen thdi, thi ehung ta lai ngfiy cfing di dfe'n hidu bife't dfldc ca nhflng hfiu qua tU nhien xa xdi, it nhit la eua nhflng hfinh ddng thdng thudng nha't cua ehung ta trong linh vuc san xuit, va do dd, ed thfe ehi phdi dUde nhflng hau qua dd. NhUng dife'u dd cang trd thanh sfl that thi con ngfldi khdng nhflng cang cam thiy raa lai cang hidu bife't thfera ring minh vdi gidi tfl nhifen chi la mpt"(4).
Thit hai, con ngfldi tfic ddng vfio tfl nhifen bfi't chfi'p quy lufit. Cach thflc nay khdng dfla tren cd sd khoa hpc. Cu the, con ngfldi vfi xa hpi loai ngfldi dfit ra nhiing chi tifeu qufi cao eho tfing trfldng kinh te; tfip trung cho tfing trfldng kinh tfe' ma khdng ehu y dfe'n bao vfe mdi trfldng tu nhifen, chi chu trpng chieu tang trfldng kinh te' de nhanh ehdng dat tdi ldi fch, trong khi cfie dieu kien ve ky thufit ehfla cho phep. Chieu hfldng tac dpng nfiy da lfim cho mdi trfldng tfl nhien can kifet nhanh chdng, mfi't kha nfing phue hdi, gay d nhiera mdi trfldng.
NhQng hfiu qua dd se tac ddng trd lai
chinh eon ngfldi va xa hpi lofii ngfldi.
Ph.Angghen dfi tflng canh bfio: "Trong phfldng thflc san xufi't hifen nay, ngfldi ta chi chu trpng chu yfe'u dfe'n vifec lfira the' nao cho gidi tfl nhifen, xfi hdi dera lai nhiing kfe't qua gin nhit, ro rfing nhfi't;
nhflng rdi sau dd, ngfldi ta lai ngac nhifen, khdng hieu tai sao nhflng hfiu qua xa xdi cua nhflng hfinh ddng nhim dat ket qua trflde m i t do lai hofin tofin khfie b i n di, vfi trong rfi't nhieu trfldng hdp, lai hofin toan trai ngflde hfin;
khdng hifeu tai sao sfl can ddi gifla eung vfi eiu lai chuyen hda thfinh cfii hofin tofin ddi lap vdi sfl cfin ddi dd"(5). Day lfi cfich thflc tac ddng vao tfl nhien trfii quy luat, pha vd tfnh thd'ng nhfi't cin thie't gifla con ngfldi - tfl nhifen - xfi hpi.
Didu nfiy dfin de'n he qua ma ngay nay, ngfldi ta dang nhic dfe'n - do la quy lufit tfing trfldng am. Quy lufit nfiy xay ra khi d cfie giai doan trflde dfiy, con ngfldi bfi't chap mpi gifi de khai thfic mdi trfldng tfl nhien nhim dfip flng td't nhfi't nhu ciu cua minh. Yi vfiy, dfe'n mpt giai doan nfio do, ehfic ehin sfl tfing trfldng se gap gidi han. Con ngfldi budc phai vfldt qua gidi han dd dd tdn tai va phat trien tife'p. Khi do, eon ngudi phai dflng toan Ifle ve kinh tfe' vfi kha nfing sfin ed dfe dau tfl giai quyfe't vfi'n de radi trfldng.
Tit ca cfie gifi tri kinh tfe' hofic phai ehi de dau tfl giai quyfe't hfiu qua mdi trfldng, hoae phai chap nhfin sfl huy hoai do tfl nhien gay ra. Kfe't qua Ifi, nhiing gia tri tang trudng cua giai doan trUdc khdng dUde tfnh toan den ndi dfe'n
(4) CMac va Ph.Angghen. Sdd.. t.20, tr.655.
(5) CMac va Ph.Angghen. Sdd., t.20, tr.658.
chdii da trd thanh gifi tri ao eho xa hdi.
Khdng nhflng the', mdi trUdng sdng cua con ngfldi cdn bi de dpa thfle sU.
Ngfiy nay, vdi nhiing hfiu qua ve mdi trudng sd'ng do tfing trfldng kinh te khdng kfe't hdp vdi bao vfe mdi trfldng tfl nhifen gfiy ra dfi cho thay nhieu khu vfle can phai ed sfl tinh tofin de vfla bao dam sfl tang trUdng kinh tfe' hdp ly, vfla bao vfe dUdc mdi trUdng cho sfl phfit trien bdn vflng. Vdi sfl phat trifen manh me cua khoa hpe, mgt mat., cho phep eon ngfldi sfl dung efic ngudn nfing Ifldng tife't kifera hdn; mat khdc, cd the cho phep con ngfldi bife'n efic san phfim diu ra cua nfe'n kinh tfe' trd thfinh nguyfen lifeu cho qua trinh san xufi't tife'p theo.
Nhfl vay, da dfe'n luc eon ngUdi phai cham dflt sfl tae dpng vd y thflc cua minh vao tfl nhifen. Bdi sU tfic ddng dd chi tao nen nhflng gifi tri trflde mit, gifi tri ao, cdn vd Ifiu dai tfi't se gay hau qua ldn hdn, ddi hdi phai cd sfl nd lflc nhieu hdn dfe giai quye't. Dfe giai quyfe't cd hifeu qua vfi'n de nfiy, can phai nghifen cflu, xem xet mdi quan he gifla con ngfldi vdi radi trfldng tfl nhien mdt eaeh bifen ehflng, theo quan difem duy vat de tfl dd, ed nhflng dd xuat va gdi md each giai quyfe't diing din, hieu qua.
2. Tang trfldng kinh tfe' hflp Iy - cfl sd cho viec bao vfe moi trfldng ben viing
Dfe phat trien, eon ngfldi va xa hdi lofii ngfldi budc phai khai thfie tfl nhifen vfi do vfiy, dfin dfe'n ehd lfim eho tfl nhifen mfi't cfin bfing. Tang trfldng kinh te vdi vfi'n de bao vfe mdi trfldng ludn nim trong trang thfii cua sfl ddi lfip ed xu hudng loai trfl lfin nhau, nhflng ddng thdi ciing la tie'n de cua nhau. Xu hfldng
loai trfl nhau the hien qua viec khai thfic tfii nguyen thien nhifen nham dap flng eho tfing trfldng va phat trifen kinh te' se lam cho tfl nhien nghfeo di va dat mdi trfldng trflde nguy ed bi 6 nhiem.
Nghia la, cd tang trfldng kinh tfe', i t se cd sfl can kiet tfii nguyen, cd 6 nhiem mdi trfldng tuy theo efi'p dp. Con ngUcii vfi xa hdi lofii ngfldi qufi dd cao vai tro cua phat trifen kinh tfe' thi mdi trfldng se bi phfi vd. Song, nfe'u khdng khai thac, sfl dung tfii nguyfen thien nhifen thi khdng nhflng khdng thfe phat trien dUdc kinh te', mfi cdn de eho tfii nguyfen thien nhien bi lfing phi.
Tuy nhien, mfiu thufin gifla tfing trudng kinh tfe' vdi bao vfe mdi trUdng la mfiu thuan trong sfl rfing bupc bien chflng cua sfl phfit trien, chfl khdng phai lfi mfiu thufin thdng thfldng theo cfich hieu la loai trfl hfin nhau. Trong rafiu thufin nfiy, hai mat eua radi quan he ludn cd xu hudng ngUde chieu nhau, ddng thdi lfi tien de eua nhau. Tang trfldng kinh te' ed nguy ed lfira tdn hai dfe'n radi trfldng, lam can kiet tfii nguyen thifen nhifen. Nhflng eung chfnh tang trfldng kinh tfe' mdi ed du kha nfing cung cfi'p eae dieu kifen de giai quyfe't van de mdi trfldng, bao ve, phfit tridn moi trfldng be'n vflng. Tfing trfldng kinh t^
kfe't hdp vdi bao vfe mdi trUdng, trfen thiic tfe', lfi hai nhiem vu, nhflng ve thflc chit, lai lfi nhiem vu eua mdt qufi trinh - qua trinh gifl gin mdi quan hfe can bing cua he thd'ng con ngfldi - tfl nhifen - xa hfei.
Chl cd tren cd sd tfing trfldng va phat trien kinh te' dung mfle, radi ed sfl dliu tfl tfldng xflng cho mdi trudng mdi va thfle hien ed hifeu qua vifec bao vfe moi
DO TRQNG HUNG trUdng, mdi c6 sfl cfiji bfing trong tUdng
quan gifla qua trinh day manh phat tridn kinh tfe' vdi bao vfe mdi trfldng. Con ngfldi cin phai tfnh toan de bao dara tfing trfldng kinh tfe' nhUng khdng gay sUc ep qua ldn ddi vdi radi trUdng.
Trong tflng thdi diem lieh sfl nhat dinh, vdi sfl eho phep cua cac dife'u kifen ky thuat, con ngfldi ludn tira cfich day raflc tfing trfldng kinh tfe' Ifen eao nhfi't.
Tuy nhien, khdng phai mpi nd lflc de dat mflc tang trfldng cao deu mang lai thufin ldi cho mdi quan he gifla eon ngfldi, xa hpi vfi tfl nhifen. Bdi le, trong mdi quan he he thd'ng dd ludn tdn tai mdt gidi ban - dd lfi kha nfing dfip flng cua tfl nhifen vdi thfinh tflu ky thufit mfi con ngfldi dat dfe'n de khai thfic kha nfing dap flng dd eua tu nhifen. Nfe'u con ngfldi, xa hdi lofii ngfldi khdng khai thfic he't kha nang ed the dap flng eua tfl nhifen cho sfl phfit trifen se lfim chfim tife'n trinh tfing trfldng kinh te' cufi rainh. Ngfldc lai, ne'u con ngfldi, xa hpi lofii ngfldi can thiep vao mdi trfldng tfl nhien qufi mflc, tfle lfi nhflng thfinh tflu ve edng nghfe ehfla cho phfep mfi eon ngfldi khai thac d at, khdng ke hoach se lfira eho mdi trfldng tfl nhifen nghfeo nhanh hdn, kha nfing phuc hdi kfem hdn, radi trfldng sd'ng hi de dpa. Do vay, eon ngfldi phai lfla chpn eho minh cfich thflc phat trien hdp ly, khoa hpc.
Tfl nhien, ngofii vai trd lfi yfe'u td diu vfio cua mpi qufi trinh san xufi't, cdn lfi ndi chfla diing cfie san phim do qufi trmh phat trien kinh te' cua con ngfldi tao ra. Tuy nhifen, kha nfing khai thfic tfii nguyfen thifen nhifen vfi kha nfing tife'p nhan cua mdi trfldng thifen nhifen la
cd ban. Chinh vi vay, khi eae kha nfing dd bi suy giam thi eung lfi lue mdi trfldng ddi hdi dfe'n sfl bu dip cho nd.
Ndn kinh te' nhan diu vfio tfl mdi trfldng tfl nhifen xung quanh, thdng qua cae ehuyfen hda bfing each lien kfe't cfie ye'u td' san xufi't de cd dfldc diu ra mong mud'n (efie san pham cd dUde theo ehu dich cua nen san xufi't), va diu ra khdng mong mud'n (phfe' lifeu, chfi't thai).
Cudi cung, sau khi sfl dung thi san phim tfl chd lfi mpt diu ra hdp ly dfi bien thanh radt vfit hofic chfi't dfl thfla sau sfl dung. 0 mdt gidi ban nhfi't dinh nfio dd, vfit hoae chfi't dfl thfla eua san phara cd the giara thieu bing giara thidu Ifldng dfl thfla nfiy d san pham hoac dfla nd quay lai ddng chay vat tU va nang lUdng...(6).
Viet Nam la mot qud'e gia dang trong qua trinh day manh cdng nghifep hda, hien dai hda, van de mdi trfldng tfl nhifen hi suy thofii vfi d nhifera mdi trfldng ehfla qufi ldn. Tuy nhien, tai mpt sd' dia phfldng, khu vflc dfi xuit hifen tinh trang radi trfldng tfl nhifen bi suy thoai, d nhifera nghiem trpng. Nguyfen nhan eua tfi't ea nhiing sfl cd' vd mdi trUdng deu b i t ngudn tfl tang trudng kinh tfe' khdng hdp ly, do vifec chi ehu trpng dfe'n tfing trfldng kinh tfe' gfiy ra.
Hdn nfla, d Viet Nam, diu ra cua cfie qufi trinh kinh tfe' dang trd thfinh sflc ep ddi vdi mdi trfldng. Vdi trinh dp cdng nghfe hien tai, chiing ta ehfla the bife'n dau ra cua ndn kinh tfe' trd thfinh yfe'u to' dau vfio cua qufi trinh kinh te' tife'p theo
(6) Xem: Manfred Schreiner. Qudn ly mdi triidng con dudng kinh te ddn din nen kinh te sinh thdi.
Nxb Khoa hoc va Ky thuat, HS Ngi, 2002, tr.20.
dflde. Vi vfiy, xet cho ciing, cfieh thfle khai thfie vfi sfl dung tfii nguyfen thifen nhifen eua nflde ta de'n nay chfla cd gi thay ddi so vdi trflde dfiy. Chiing ta mdi chi khai thae tfl tfl nhifen, tife'n hfinh san xufi't vfi efic hoat dpng kinh te', sau dd dfla efic san phim qua qufi trinh kinh tfe' trd lai tfl nhien. Theo chu trinh nhfl vfiy, didu kifen cho phfit trien ben viing ludn bi de dpa, bdi edng nghe sfl dung trong cfie qua trtnh kinh te eua Viet Nam ehfla thfle sfl hifen dai. Vdi ehu trUdng dfiy nhanh toe dp tfing tnidng kinh tfe', ehflng ta can phai sfl dung ngay eang nhieu cfie yeu td diu vfio.
Nghia la, phai sfl dung ngay cang nhieu hdn cac loai tai nguyen thien nhifen, vi nen kinh tfe' nUdc ta edn dfla chu yeu vao thifen nhifen. NhU vay, sflc ep eua nfe'n kinh tfe' gfiy ra eho mdi trfldng se ldn hdn. Dfiy lfi rapt nguy cd. Bdi le, nhidu nfim trflde dfiy, do trtnh dp edng nghfe cdn lac hfiu vfi y thflc cua con ngfldi ve bao vfe mdi trfldng chfla cao, nfen trong cfie kfe' hoach, chfldng trinh phfit trien kinh te', chung ta chfla thflc sfl chu trpng dfe'n vfih dd ddi xfl than thifen vdi tfl nhifen va bao ve mdi trfldng.
Hifen nay, chiing ta dang din thay tfic hai cua tfing trfldng kinh tfe' nhflng nfim trflde day ddi vdi mdi trfldng hifen tai. Vi vay, nhiing chinh sach hien nay ve tfing trfldng kinh te cd quan tfim de'n vfi'n de bao vfe mdi trfldng phai thflc hifen ddng thdi hai nhiem vu: Thit nhd't, giai quyet nhflng hfiu qua do tfing trfldng kinh te trong qufi khfl gfiy ra; thit hai, bao dam cfin bing, sfl phfit trien hfii hda trong tflng chfnh saeh kinh te d hien tai va tfldng lai.
Viet Nam cd didm xuit phfit vd kinh te thfi'p; vi vfiy, de dat mfle dp phfit trien eao thi phai tac ddng vao tfl nhifen ldn hdn. Ngudn tfl nhifen d Viet Nam chfla bi ean thiep nhidu bdi cac qua trinh kinh tfe'. Dife'u dd khdng phai vi chiing ta lfim tdt cdng tfic bao ve, gin gifl, mfi do mflc dd tfic dpng eua kinh te vao mdi trfldng chfla idn. Hifen nay, theo tife'n trinh day manh khai thfic de dat mflc tfing trfldng cao thi sfl tae ddng vfio tfl nhifen cCflig ldn dan vfi tao ra Ifldng chfi't thai vfio tfl nhifen ldn hdn.
Theo each tinh thdng thfldng, nfe'u tfing trfldng kinh tfe' dfla GDP tfing Ifen gap hai lin, thi Ifldng ehit thai se tang len tfl ba dfe'n nfim lin. Viee kfe't hdp tfing trfldng kinh tfe' vdi bao ve mdi trfldng tuy dfi dfldc dfit ra, nhflng tai nhidu dia phfldng chfla thflc sfl dUde eoi trpng. Vdn kien Dgi hgi dai bieu todn quo'c ldn thit XI cua Dang dfinh gia: 'Tfing trUdng kinh te chu yfe'u theo ehidu rdng dUa vao tfing diu tu, khai thfie tfii nguyfen; efic can ddi vi md ehUa vflng ehic"(7).
Trong chife'n Ifldc phat trien ben vflng, mdi trfldng cd mdt vi tri quan trpng. Mdi trfldng khdng ddn gian la dife'u kipn diu vfio cua nen kinh td nfla, nd lfi thfinh to quan trpng ed tfic ddng tich cflc, thuc day hoac kim ham tife'n trinh phfit trien kinh tfe' - xfi hdi cua tflng qudc gia. Vi vfiy, dd bao dam ndn kinh te phat tridn rapt cfich bdn viing, phfit trien kinh te cua giai doan trflde, ciia hifen tai khdng dd lai hau qua xau vfi raat di ngudn lflc phat trien eua giai (7) Dang Cong san Yi^t Nam. Vdn kiin Bat hdi dgi bieu todn qudc ldn thUXI. Nxb Chinh tri Quoc gia, H& Noi, 2011, tr. 165.
DO TRONG HUNG doan sau cin phai ed mdt ehife'n Iflde eu
thfe, lau dai va thfldng xuyen trong vipc bao vfe mdi trfldng. Bao vfe radi trfldng trd thanh ndi dung cap bach vfi thudng trflc trong qua trinh tinh tofin, quy hoaeh dfe phat trien kinh tfe' - xfi hpi.
Diu tu eho bao vfe radi trUdng lfi diu tU eho phat trifen bdn vflng. Tuy nhifen, raUc dp diu tU cho cdng tfie bao vfe mdi trudng hifen nay chUa tUdng xflng, thfira ehi dang bi eoi nhe do khdng cd dieu kifen kinh tfe'. Nhieu dia phfldng trong quy hoach phfit trien thie'u quy hoaeh ve bao vfe mdi trfldng. Vifee thd ehd hda cac ehfnh sfich, phfip lufit vd bao vfe radi trfldng trong cfie chu trfldng phfit trien kinh tfe' chfla dflde quan tam dung mflc vfi thfldng xuyfen, dfin dfe'n nhflng hau qua dang tife'e ve mdi trUdng, kim hfim sfl tfing trUdng, phfit trifen eua nen kinh te'. Dfiy chinh lfi mdt bifeu. hifen cua mfiu thufin gifla tfing trUdng kinh te vdi bao vfe radi trUdng. Dd lfim td't cdng tfic bao vfe mdi trudng, khdng phai dflng hofic ban che tfing trfldng kinh tfe', raa trong tang trfldng kinh te' phai tfnh toan, dfla ra each thfle de bao ve mdi trfldng trong tfldng quan vdi yfe'u td' kinh tfe'. Trong quy hoaeh phfit trien kinh te phai flu tifen lfla ehpn cdng nghe thfin thien vdi radi trfldng, coi bao ve mdi trfldng lfi bd phan khdng the thife'u eua mpi qua trinh kinh tfe'. Bao dara phat tridn kinh te khdng mfiu thuin vdi quy luat phfit tridn eua tfl nhifen vfi bao vfe mdi trfldng.
De thflc hien tdt sfl kfe't hdp gifla tfing trfldng kinh tfe' vdi bao vfe mdi trfldng, trUdc hfe't phai nang eao nhfin thfle eua eon ngUdi ve mdi tUdng quan gifla tfl nhifen - eon ngfldi - xa hpi, dfie bi^t lfi nhfin thflc cua cfin bp lfinh dao, quan ly.
Trong efic de an, ehUdng trinh phfit tridn kinh te' - xfi hpi phai dat van de bao vfe mdi trfldng ngang hang vdi yfeu cau tang trudng kinh tfe'; phai cd efich thflc lfla ehpn edng nghfe phfl hdp vdi yeu ciu phfit trifen bdn vflng. Cin phai thflc hifen mdt each diy du efie ehfnh sfieh, phfip lufit ve bao vfe radi trfldng trong phat trien kinh tfe'. Tfip trung flu tien ngudn vd'n, kinh phi cho boat ddng bao ve mdi trfldng.
Ban chat boat ddng kinh te' cua eon ngfldi la nhflng hoat dpng dfla vao ngudn tai nguyen thifen nhifen sin ed dfe khai thfic, san xufi't vfi phuc vu cho nhflng nhu ciu cua xfi hpi loai ngfldi. Qua trinh san xuit ra cua cai vat chat nhfim phue vu nhiing nhu ciu khdng ngflng gia tfing cua xfi hpi dfi tao nfen tfing trfldng kinh tfe' cua toan xa hdi. Vifee kfe't hdp tang trudng kinh te vdi bao vfe mdi trudng thfe hifen each nhin bifen ehiing duy vat vd mdi quan he gifla con ngfldi vdi tfl nhifen. Trong mdi quan he nay, con ngfldi budc phai dfla vfio tfl nhifen nhfl mdt tfi't yeu de bao dam sfl tdn tai vfi phat tridn eua minh. Tuy nhien, vifec de eao tfing trfldng kinh te' ma khdng chu y bao ve mdi trfldng se day mdi trfldng ngay cang suy thofii. Trong mdi hfen he ngfldc, mdi trfldng se tfic ddng tieu cfle trd lai ddi sd'ng cua con ngfldi theo nhflng mfle dp mfi ehung ta khdng the Ifldng trflde dUde (hifen tUdng hifeu flng nha kinh, nflde bifen dfing, bien ddi khi hau...). Vi vfiy, gfin tang trudng kinh tfe' hdp ly vdi bao vfe radi trfldng se giup chung ta bao dam sfl phat trien ben viing va duy tri sfl cfin bing cua mdi trudng xung quanh, cung nhU mdi trUdng sdng eua chfnh minh. •
33
