Xa hoi nhiroTig nhin - Tu tiep can khai niem va nhan thuc cua nguoi dan< >
Phan Tan<*''
Tdm tit: Trong mgt xa hoi cd khdng it hien tuong thieu nhuong nhin dang xdy ra nhu d Viet Nam hien nay. viec nghien cicu vi su nhudng nhin vd do luong nhdn thuc. thdi do, hdnh vi cita ngudi ddn vi su nhudng nhin trong xd hgi hien nay Id cdn thiet Trong pham vi bdi viet ndy, chiing tdi se tiip can khdi niem nhudng nhin vd a muc do nhdt dinh lam ro nhdn thicc ciia nguai ddn ve su nhudng nhin hien nay tie kit qud khdo sat thicc ti.
Tir khoa: Nhudng nhin. Con ngudi nhudng nhin, Xa hdi nhudng nhin
Abstract: It is believed that Vietnam, to a certain extent, is experiencing a dearth of concession-making behaviors. Hence, it is necessary to examine the concept of concession and measure people's awareness, attitudes and expression of making concessions. The paper, based on survey results, discusses the concept and clarifies people s awareness of
this behavior today.
Keywords: Concession, Concession-making Behaviors, Concession Society M d d a u
Nhudng nhin la mgt trong nhiing huyen thing ling xir cua ngudi Viet. Tuy nhien, trong xa hdi hien nay, d miie do nao do, noi nao do, su nhudng nhin cd ve nhu it dugc nhac den hoac tham chi mgt bd phan ngudi dan cdn cho rang do la mgt "su xa xi". Khai niem nhudng nhin ein duge hiiu thi nao '*' Bai viet la mot phan ket qua nghien cim cua dl tai cap bp "Nhan thuc, thai dp, hanh vi cua nguai dan vl sir nhuong nhin trong xa hoi hien nay" do tac gia lam chii nhiem. Cac ket qua trinh bay trong bai viit lay tu khao sat thuc te dupe chung toi thuc hien nam 2017 bing bang hoi tren dia ban 8 xa thupc 6 quan/
huyen a 2 tinh/thanh pho la Ha Noi va Nghe An, tong so 800 mau, ket qua thu dupe 78S bang hoi.
<"* TS., Nha xuat ban Khoa hpc xa hpi; Email:
phan tanxh@gmail .com
cho dung? Trong xa hdi hien nay, ngudi dan nhan thiie ra sao ve su nhudng nhin?... Day la nhiing cau hdi dat ra ma d miic do nao do bai viet se gdp phan giai dap.
1. Tiep can khai niem
* Khdi niem nhuong nhin Thuat ngii nhuong nhin thudng dugc hieu la mgt tir ghep eiia hai tir Nhuong va Nhin: Nhudng cd y nghTa la "cho" (nhu
"nhudng chd", "nhudng budc", "nhudng dudng", "nhudng ngdi", "nhudng com se ao", v.v...); cdn Nhin cd y nghTa la "chiu dung", "kiem che' (nhu "nhin an", "nhin ddi", "nhin mieng", "nhin nhue", v.v...).
Nhu vay, d day "nhudng nbjn" ed ham y la "Cho va Chiu dung" hay "Cho va Kiem ehe".
Xa hdi nhudng nhin..
Ddi lap vdi su nhudng nhin la su thieu nhudng lihin bieu hien qua su tranh gianh, tranh cudp. Khi chua lien quan den quyen lgi thi thuan hda, vui ve, nhung kbi lien quan den quyen lgi thi lap tiic tranh gianh, tranh cudp. Khi ngudi ta budc ra dugc khdi su tranh gianh ay mgt each nhe nhang, nghia la da dat den su nhudng nhin.
Nhudng nhin ehinh la mgt my diic, la cai my trong cai chan - thien - my. Nhudng nhin khong cd nghTa la dau hang, thua thiet.
Tren thuc te, biet bao ngudi da phai tra gia dat do su cd chap eua minh, tham chi phai danh ddi ca sinh.mang chi vi thieu nhudng nhin va tha thii; nhieu ngudi ciing da phai hoi tiec vi nhung hau qua de lai do thieu nhudng nhin (vi du nhiing vu xd sat sau va cham giao thdng).
Cd the hieu nhudng nhin d muc do khai quat la: Nhudng va nhin se ren luyen con ngudi mgt thdi quen tdt, biet dinh vi ban than trong cac quan he xa hgi,...; Nhudng nhin khdng lam cho minh yeu hen; Ci mgt khia canh nao do, "nhudng nhin" tiic la da it nhieu lien quan den cai thiet/ bon, dugc/
mat trudc mat; Ngudi nhudng nhin ludn gianh quyen lgi tdt dep cho ngudi khac, bilt tha thii cho ngudi khae; Ngudi nhudng nhin san sang hi sinh lgi ich, hanh phuc ciia ca nhan minh vi ngudi khac.
* Nguai nhuong nhin vd nguoi thiiu nhuong nhin
Ngudi nhudng nhin khdng ed nghTa la khdng canh tranh, thi dua trong edng viec va trong cugc sdng. Ngudi nhudng nhjn ciing phai la ngudi biet canh tranh vuon den "cai dep", phai la ngudi biet xau ho vdi cai sai do minh hay td ehiic minh gay ra, biet thdng cam, chia se, biet dung hda trong quan he; lay tinh thuang, trach nhiem va Idng vi tha de thay the cho su tire gian, bdc ddng.
Ngudi thilu nhudng nhin la ngudi khdng thi tu kilm soat dugc ban than trudc nhiing tac ddng tir mdi trudng ben ngoai, la ngudi ed tam thi bdc ddng, kieh dgng, san sang tranh cudp lgi ieh khi cd ca hdi.
M. Gottfiredson va T. Hirschi (1990) khi ban vl hien tugng tgi pham da dua ra khai niem "tu kiem soat ban than kem"
(tam dich tir low-self control) de giai thich ve nhiing ngudi rat bdc ddng, rat kich ddng trong khi hanh ddng... Nhimg ngudi nay ludn hanh xir ddi nghich vdi nhiing ngudi than trgng, bilt suy trudc tinh sau trudc khi hanh ddng. Do khdng dugc giao due de cd cai nhin xa trude khi hanh ddng nen hg ludn mudn dap tra tiic thi nhiing tac ddng tir ben ngoai. Ben eanh dd, ngudi tu kiem soat ban than kem cung la ngudi thich di tim nhiing giai phap de dang de giai quyet van de (vi du dimg vii lue), du nhiing giai phap ay cd the gay ra hau qua vd cung nghiem trgng.
M. Gottfredson va T. Hirschi cho rang, "tu kiem soat ban than kem" xuat phat tir viec ca nhan khdng dugc giao due mgt each diing dan khi edn nhd d trong gia dinh lan trudng hgc, cdng vdi nhiing hinh anh bao luc tu xa hgi, phim anh, game online...
khien hg khdng the tu kiem soat dugc ban than trudc nhiing tac ddng, nhiing that bai tir mdi trudng ben ngoai (Theo: Le Minh Tiln, 2004).
* Xd hoi nhudng nhin
Xa hdi nhudng nhin la xa hgi ma d dd mdi ca nhan tu djnh vi dugc ban than trong td chiic, nhdm xa hdi eua minh; mdi td chiic, nhdm xa hdi dugc xay dung vi mgt xa hdi traeh nhiem, dan chii, minh bach;
con ngudi biet dieu tiet hai hda lgi ieh giiia ca nhan va cdng ddng.
Cai gdc cua nhudng nhin la su hiiu biet, CO sd de cho nhudng nhin tdn tai la su cdng bang. Do vay, nhudng nhin la cai eao
Thdng fin Khoa hgc xa hgi, sd 7.2018 quy, nhung i n chiia sau dd thi bit ke ai ciing
mong mudn cd su cdng bang nhat dinh.
Trong xa hdi nhudng nhin, dii ddi tugng dugc thu hudng gia tri ciia su nhudng nhin la ai thi su nhudng nhin hoac nhiing mat maty thiet thdi (h-ong ngan ban) eua ngudi nhudng nhin cUng can dugc xa hdi hoac ddi tac ghi nhan. Ngucri duge nhudng nhin chinh la dang thu hudng gia tri ciia hanh phiic; ngudi nhudng nhin thi duong nhien la hanh phiic... vi hanh phuc la cho di.
2. Bi£u hien cua nhudng nhin
* Nhuong nhin trong phgm vi diiu chinh bdi cdc diiu lugt, cdc quy dinh
Khi de cap den khia canh luat phap vdi su nhudng nhin, nhieu y kiln cho ring da cd hanh vi vi pham phap luat thi ein phai duge dieu chinh bang phap luat, khdng the keu ggi su nhudng nhin. Tuy nhien, luat phap cung nhu luc lugng cdng quyIn khdng the bao phii den mgi hoat dgng hang ngay cua mdi ngudi. Vi du, dam ddng danh chit ngudi trdm chd; biiu tinh dap pha co sd vat chat; vugt den do, leo l l lin vach... - xet v l luat phap, hg da vi pham Luat Hinh su, Luat Giao thdng dudng bd, nhung co quan cdng quyen chi cd thi bit va xir ly dugc mgt vai ca nhan trong sd dd, tham chi cd nhiing vu viec khdng thi xir ly dugc bit cii mgt ca nhan nao bdi dam ddng kho xac dinh. Cho nen, xay dung mgt ting thi xa hgi nhudng nhin la keu ggi su tu y thiic, kiem che, bao dung, dg lugng trong mdi con ngudi d nhung dam ddng iy, tir dd ban ehl dugc nhiing hau qua dang tile.
Ddi vdi nhiing trudng hgp ein din su can thiep ciia luat phap, v i n ed nhiing quy dinh khoan bdng, tinh tilt giam nhe. Dd ciing la mgt khia canh eua su nhudng nhjn.
Va d chimg muc nao do, xet tren mgi mat quan he ddi sdng, danh du, nhan phim, tinh ngudi va tuong lai cd thi cd nhilu hy vgng
hon cho ddi tugng lech ehuin dd thi ngudi bi hai va xa hdi ed thi se khdng ddi hdi hinh ph^t cao nhat. Bdi nhudng nhin la khdng lam tan, lam tuyet, ddn ngudi khae vao con dudng cung, nhudng nhin la cho hg eo hdi nhan ra sai lam eiia ban than de sdng tdt hon khi c d c o h d i .
* Nhuong nhin tu nguyin trong phgm tru truyen thong, dgo dice
Su nhudng lihin dien ra trong eae quan he thudng ngay d gia dinh, edng sd. Dd la viec tuan theo quy dinh bat thanh van tu n i p sdng truyen thdng, tir quy tac dao diic.
Vi du: kinh tren, nhudng dudi; nhudng ngudi gia, tre nhd, phu nu cd thai, ngudi tan tat... noi cdng cdng. Su nhudng nhin nay dien ra mgt each tu nguyen va thudng dugc giam sat bdi du luan, bdi chuan muc dao dire xa hgi.
* Nhudng nhin tich cue
N h u d n g nhin tich cue la san sang chia se lgi ich cua minh cho ngudi khac;
bao dung, do lugng vdi ngudi khac khi hg cd Idi lam, mong mudn dieu tdt dep cho tat ca mgi ngudi, tranh nhiing xung dot khdng dang cd; khdng lam tan, lam tuyet, dua ngudi khac vao b u d c dudng ciing.
Muc dich la nham canh tinh, giiip ngudi khac nhan ra loi lam de sua chiia va cung de ca hai ben cimg nhin nhan lai minh, cung sua chiia sai lam n l u cd. Khi mgt ben khong tu nhin nhan lai, v i n lap lai sai lam thi su nhudng nhin liic dd se khdng cdn, thay vao dd se la su edng b i n g theo phap luat.
* Nhuong nhin tiiu cue
Nhudng nhin tieu cue la su nhin nhue tuyet ddi, vi su an toan cho ea nhan ma chap nhan nhudng, c h i p nhan thua thiet hoan toan. Vi du, ban than xung dang giii vi tri lanh dao cd the giiip cho t^p thi phat trien ban, nhung trudc su tranh gianh cua
Xa hdi nhudng nhin... 23 ngudi khae lai san sang nhudng vi tri dd,
ket qua la ngudi dugc nhudng cd the gay hai cho ca nhan khac va tap the, kim ham su phat trien.
Nhudng nhin tieu cue the hien qua each sdng cd thu, an toan... cua mdi ca nhan. Su nhudng nhin nay ludn dan den su thiet thdi cho mgt phia. Nhudng nhin trudc cai ac, cai xau se lam xa hdi rdi loan hon.
Nhudng nhin ma thieu tinh than canh tranh de vuon len thi chi khiln xa hdi ngay cang tut hau.
3. Nhan thuc ve su nhudng nhin cua ngudi dan trong xa hgi hien nay
* Thi ndo Id nhuong nhin Chiing tdi gia dinh rang, trong cugc sdng chac han mdi ngudi deu biet hoac tirng nghe den cac cum tir: nhudng nhin, su nhudng nhin, van hda nhudng nhin, mgt dieu nhin chin dieu lanh, nhudng com se ao... Tuy nhien, nhan thirc ve ndi ham, dac diem ciia nhudng nhin nhu the nao de cd nhiing hanh dgng nhudng nhin diing dan lai la van de khac, nd lien quan nhieu den mdi trudng van hda (gia dinh, nha trudng, xahdi...).
Tim hieu nhan thiic ciia ngudi dan thdng qua mgt loat quan diem ve su nhudng nhin dugc thdng ke qua qua trinh nghien ciiu tai lieu va khao sat thuc te, chiing tdi da thu dugc ket qua nhu Bang 1 (vdi cau hdi Ong/bd ddng y hay khdng dong y vdi nhiing nhdn dinh sau ddy vi su nhudng nhin trongxdhgi VietNam hien nay?). Qua Bang 1, chiing tdi tam phan thanh 3 nhdm quan diem ve su nhudng nhin:
Nhdm quan diim I: Nhiing ngudi dugc hdi ddng tinh cao vdi cae quan diem:
1) Nhudng nhin la thai do sdng tich cue e i n cd trong mdi eon ngudi (95,9%);
f) Nhudng nhin la de tranh nhiing xung dot khdng dang cd (91,5%);
o) Nhudng nhin la d l tu nhan tich due cho ban than va con chau (91,3%);
h) Nhudng nhin khdng cd nghTa la bi thua thiet ma la mudn dilu tdt dep cho tat ca mgi ngudi (87,0%);
m) Nhudng nhin la cho ddi thii mgt eg hdi nhan ra Idi lam de sua chua (77,3%);
n) Nhudng nhin la khdng lam tan, lam tuyet, dua ngudi khac vao budc dudng cung (75,4%)...
Nhdm quan diim 2: Mice do dong tinh tnmg binh danh eho cac quan diem:
e) Nhudng nhin la bao dung, do lugng vdi nhiing loi lam ciia ngudi khae (69,8%);
d) Nhudng nhin la danh quyen lgi tot dep cho ngudi khac (65,8%);
c) Nhudng nhin la ehia se lgi ich ciia minh cho ngudi khac (64,0%);
b) Nhudng nhin la ludn nhudng cho ngudi khac phan ban (49,6);
a) Nhudng nhin la nhan phan thiet thdi v l minh (47,1%).
Nhdm quan diem 3: Mgt sd quan diem nhan dugc su ddng tinh it hon, dac biet ed quan diem bi phan ddi d muc cao:
i) Nhudng nhin la an phan, nhiin nhudng trude cai xau (16,1% ddng y so vdi 70,2% khdng ddng y);
g) Nhudng nhin la chap nhan thua thiet hoan toan (23,9% ddng y so vdi 42,5%
khdng ddng y);
k) Nhudng nhin la the hien minh hon ban ngudi minh nhudng (31,6% ddng y so vdi 41,6% khdng ddng y).
Tir ba nhdm quan diem nay, tam thdi cd the nhan dinh rang: Phan ddng ngudi dan nhan thirc su nhudng nhin la Idi sdng tich cue, la mong mudn dieu tdt dep cho tat ca mgi ngudi, la tranh xung dot, la each ling xir nhan van giiia con ngudi vdi nhau, tham chi nhan van vdi ca d i i thu ciia minh.
Thdng Hn Khoa hoc xa hdi, sd 7.2012
Bang 1: Quan diem ve su nhuong nhin trong xa hoi hien nay
a) Nhuong nhin la nhan ph4n thiet thoi ve minh b) Nhtrong nhin la luon nhuong cho nguoi khac phan hon c) Nhuong nhin la chia se l(?i ich ciia minh cho nguoi khac d) Nhutmg nhin la danh quyen lgi tot dep cho nguoi khac e) Nhuong nhin la bao dung, dp lugng vcfi nhung loi lam ciia nguoi khac
f) Nhucmg nhin la de tranh nhung xung dot khong dang c6 g) Nhutmg nhin la chap nhan thua thiet hoin to^n h) Nhuong nhin khong co nghia la bi thua thiet ma la mu6n dieu tot dep cho tat ca moi nguoi
i) Nhutmg nhjn la an phan, nhtin nhuong truoc cdi xdu k) Nhudng nhin la the hien minh hon hin nguoi duoc nhuong 1) Nhuong nhin la thai do song tich cue ciin co trong moi con nguoi
m) Nhuong nhin la cho d6i thii mgt co hgi nhan ra 16i lira dt siia chiia
n) Nhuong nhm la khong lam tan, lam hiyet, dua nguoi khac vao budc duong cling
0) Nhuong nhin la 6k tu nhan tich due cho ban than va con chau
Dong y 47,1 49,6 64,0 65,8 69,8 91,5 23,9 87,0 16,1 31,6 95,9
77,3
75,4
91,3 Bong ympt phdn 38,8 37,9 28,4 28,1 19,6 6,6 33,3 10,4 12,2 25,5 2,7
18,4
13,1
6,0 Khong dongy 13,8 12,2 6,8 5,3 9,9 1,7 42,5 1,9 70,2 41,6 0,9
3,8 10,8
2,3 Khong biil/KTL 0,3 0,4 0,9 0,8 0,6 0,3 0,3 0,8 1,5 1,3 0,6
0,5 0,8
0,5
• Nhom cau hoi nay co cdc thang ddnh gid duac chung loi gop lai di Urn theo doi (I- Dingy = Rat dongy+Dongy: 2- Dingy mot phdn, 3- Khong dingy - Ml khdng dingf+Khong dingy: 4- Khong biil/
'" ' g trd lot). Ngu6n: K£t qua khao sat cua tac gia.
khong phai la quan diem t6n tai trong so dong cong chung. Quan diem xay dung mot xdhgi nhucmg nhin tiSp tuc dugc khjng dinh bang nhitag s6 heu thuySt phuc tich cue.
* Nhan thiic ve vai tro cua nhuong nhin va thuc trgng su nhu&ng nhin/thiiu nhu&ng nhin trong xa hoi hien nay
Khi dugc hoi 'Tm/i cdch nhucmg nhin cua moi ngu&i co quan trong ddi vai sir on dinh cua xd hoi hay khong?", co d6n 95 1%
s6 nguoi dugc hoi dSu cho la quan trgng Cac quan diem nhuong nhin la su an
phan, nhiln nhuong, la su thua thiet, hay 0 goc do nao do la sir ke ca kiSu hi tren (the hien ring minh hon hSn nguoi dugc nhuong)... deu nhan dugc su d6ng thuan rit thap; dac biet la quan diSm "nhuong nhin la an phan, nhiin nhuong tru&c cdi xdu"
nhan dugc nhieu y kien phan d6i (70,2%).
Nhu vay, co tha thiy quan difim "noi den nhuong nhin Id ndi den stt tieu cue, nhu nhuac, thieu tinh ddu tranh, cgnh tranh..."
Xa hdi nhudng nhin... 25 (53,0% danh gia d miie rat quan trgng, va
4 2 , 1 % cho la quan trgng), ehi cd 0,4% tra Idi khdng quan trgng.
Tinh each nhudng nhin hay sir nhudng nhin quan trgng la vay, nhung khi dugc hdi ve nhan dinh "Trong xd hgi hien nay con ngudi dang thiiu su nhuong nhin ldn nhau", cd den 92,3% ngudi tra Idi ddng y vdi nhan dinh nay (trong do: 18,6% hoan toan ddng y, 49,6% ddng y va 2 4 , 1 % ddng y mgt phan), chi cd 7,5% la khdng ddng y.
Ket luSn
Nhu vay, vdi nhan thiic chung ve su nhudng nhin va thieu nhudng nhin trong xa hdi hien nay, cd the tam nhan dinh rang phan ldn ngudi dan hieu kha rd ve gia tri cua su nhudng nhin, nhung trong xa hgi hien tai tinh trang thieu nhudng nhin la dang bao dgng va gay nhieu he luy cho xa hdi.
v i n d l d day la tai sao da sd ngudi dan d i u nhan thiie dugc cai hay, cai dep cua nhudng nhin, thiy dugc tam quan trgng cua nd, nhung trong xa hdi van xay ra nhieu hanh vi thilu nhudng nhin? Tir nhan thiic di d i n thai do, hanh vi ling xu trong cugc sdng vdi cae quan he xa hdi phifc tap cua con ngudi la qua trinh chiu nhiing tac ddng nao? Hy vgng rang chiing tdi se cd dugc loi giai thda dang trong nhiing nghien cuu tiep theo •
Tai lieu tham khao
1. M.R. Gottfredson and T. Hirschi (1990), A general theory of crime, Stanford University Press, Stanford, Califomia.
2. Le Minh Tiln (2004), Su tif kiem soat yeu kem, https://tuoitre.vn/su-tu-kiem- soat-yeu-kem-418791 .htm
