T Ạ P CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC T Ò \ ' (ì h ợ p h à n ộ i số 1, 1987
LỊCH T A
v à
NỀN VĂN HÓA LÚA - N ư ớ c c ò TRUYỀN
THẦN QUỐC VƯỢNG
T h ờ i gi an, g ắn i i ề n v ở i k h ô n g gian, tồn tại k h á c h quan tivr.ịỉ t . n g s ự vậi t ừ thế g i ó i vi m ô đ ẽ n ỉ h ế g i ở i vĩ m ô . Con i.ĩỊưòi c ồ x ư a , iàiì . 11 và !t Utt. (rtròng t r ờ i , t r ô n g đát t r ô n g m á v ; t r ò n g imra, t r o n g g ió, t r ỏ n g n g à y , t r ỏ n g đốm*... Khi n m ặ t t rờ i « m ọ r » v à «lặn», n h i n }i ón<5 Iiiinli, b ó u g CÍ111. 1)011*’ mủi n h à s oi t r o n g n ắ n g , n g ắ n dài h ay «tròn bó n gu ; s t r o n g trần"*, U i ' m g t n 1), ti »{J ';i uy í:l, « trăng l ê n , t r ă n g đ ứ n g , t ră ng tàn® ; «lrôn;> sanii. s a o h ò n s a o ma;. r h u ỏ i Sưo line đa u . . . mà n h ậ u t h ứ c thời gian đ ắ p đ ôi và dịnli ra t h ờ i g u m can ngirỏi, l l i ờ i g i a n x ỡ h ộ i t ĩ h ờ i ề , íthÌB c h u y ? n v à o «Dờiỉ>, d ời s ũng, đời n g ư ờ i , dijv thỉ, đtroi-ịi í hỉ, 15- tlii q u á t h i . . . «Nđ/7i>> t r ờ t h à n h « . ' ĩ u ò i » , t u ồ i rl i ư, t u ố i t r ẻ . t u ồ i g i à , « m ỗ i x u â n m ỗ i tuhi n h ư đ u ồ i x u ầ n đỉ», «Mùiì» c ũ n g lồ «V11Í, v ụ c h i ò m , vụ mùa. . Và tli êm n ữ a n h ữ n g khái n i ệ m c a o ỈIOQ : g i a i đ o ạ n , thời kỷ. >»\ n g u y ê n , t h ò i đ ạ í . . .
C ù n g v ớ i t h ờ i g ia n d i ễ n l)iến, CC11 n g ư ờ i cữrig lỉiề c h t hun t t ìùl giaiì. x ây d ự n g c ơ cấu Ihờt gi an t h à n h lịch. Ị Ạch /à cái b ữ a l l ì ới gi an k h á c h quan đ ã đ ư ợ c n h ộ n t h ứ c qua chủ quan cùa c o n n g ư ờ i , vi con n g u ô i . N hận t h ứ c áy cỏ t í n h d ộ n g qua l ị c h s ử, q u a khô ny g i a n , t ù y th u ộc mỏi vộnị i d o n tị í ộc n g ư ò i , m ỗ i v ù n g v ă n h ó a , m õ i khu v ự c v ă n m i n h , tùy tỉieo t r ình đ ỏ s óng, eliã! l u ợ n g sỏ: tr i nh độ v ã n h ó a , chất l ư ợ n g v â n hóa... l Ạch (1R, đaiiị! VÌI v ần sẽ c ò n di rợ c ỉ c m xót lại v à cài tiến khòn<{ nfjiuifi, c h o ti: p c:)n I»f'6y c ồ n s á t đúi'£ \ ó i lliời i i ê l ( n ồ m ) t u à n trfing ( t h ả n g ) , n g à y đ ó m , g i ờ ki ;ăt \.
N ế u m ỗ i n g ư ờ i ià m ỗ i eclòng !iò s i n h !]Ọí->- tron*! thời s i n h h ọ c c o n Iigirời t hi m ỏ i v ù n g t r ờ i , v ù n g đ á t . v ù n g H^i rời c ũ n g đ ã v à c a n c ò m ỗ i l i c h , m ỗ i g i ò ' k h ắ c t h ả n ^ n ă m r i ổ n g I r o n g n ề n l ị c h c h u n g nhAri l o ạ i , c;âVí cỏi c h i m q , m à c i i n g c ă n cả c ái riâng...
m
# *-■
ỉ ừ vai ha n g à n năm t r u ớ c c ỏ n p n^ir. rn I r n / i l l ) li in'; no van mini] T i l i n g I l oa và An B ỏ xuổĩ ì ị ị và s a n g m i ề n ; 'òn«: \ lì Ả tiV ỉ ỉ ir/ (»iỉ«rìp tới m i e n bốn đ ả ò B ô n g D ư ơ n g — n h ư n g n r (lỉỉiì 1‘0 /r k i l l v ụ r n^Y i i a n l ì i h ỉ g c ộ n g đ ò n g t ộ c n gì t ời T ả v —T h á i cĩ>, Mò n — Khơ-íìì(' cù. T ạ m ; - Mil'll lỉì, Mă-Lai c ố mả s ử s á c h ọ j ỳ p h i ế m x ư n g 1) Ma n ỉn Việt (Bách V ](•!)—- fin X i> (]; lip- ỉ hả nil c ỏ n g m ộ t
m i ( ‘ii v u n h ỏ a l ú a n ư ớ c, m ộ l k h u \ \ ? i ' v a n Ỉì ì ỉ ul i ìỉC,ì:' ỉ K i l i r Ị , lí'(i l ì i r ớ c t r o n g đ ỏ c ó v ă n m i n h cháu ỉ hỉ) sỏỉig H ồ n g ) ì t ? V vìm .ninh Bỏí ìị S ’ - if;;Ị dỉtììì cao 1)101» fưon<»
là f r ỗ n g (lồng. I l ơ n bát c ứ v i ệ c Ị.Ì hếí, Kịihĩ' \r<-\)£ Iríi vưi r r 1)0ỉ ]>hr>i n á m v ữ n c ; í ì i i ị ỉiĩịỊ ỏ m ộ t v ù n g Ci i ủu . \ ^ i ỏ Ui i ì ù, II ì à k h i h ậ u i u \ : i úi C ỉ u i n g l à n ó n g
ề
? lli, ir" K l , l ờ l {/ ' 1 i;li đ ă y b i , n đf>n « ’ fhăt t h ư ờ n g ( b i ế n »6 K J ' V , 4, n f ' rưi e!itl c ủ a n è 'í v ă n ?< Á a - v , l n m i n h n à y đa đ * c a o ( r é n
’ 1 ■’ ý ' 1 t r ị l)t1n l l óa vịt':c » á t n Tửnj» v í u ỉ ỏ 4 i h h (Itii t h ời g i a n , t h ờ i Ỳụ)*
— N h ắ t t h ì, n h ì t hụ c I
— li iẽt sự t r ời , m ư ờ i đ ờ i c h ẳ n g khó (nghèo)
WầJ ì(V , h 6 ' ỵ ư ờ ị ía* đ3 Kầy d ự n g m ồ l ih c h ế Lị c h 12 con v ậ t ( L ị c h n à y Jà CIIÍI m i ề n Drtng X a m Ả cò, k h ỏ n g p h ỉ i g ố c c ùa 1'rung Hoa h a v An í - ộ> • f 1 ]
— S ă m g ò ; u 12 t h á n g ;
/20(2'J n g á y ) , »“. » ? , '’ ■•hi ", c ‘! ,'" r ,n " 'ilna ° h á "s '* B l a "« - ■ * « » « > • “ t h á n g dù ( 3 0 n g à y ) ì lo ại, ' t â n g I t i í u /» ( : i l à m ) ’ lhl l £ a y ( K h ơ m e ) ) , «0111 n ử a s á n g (b a n nưày). nửa ổ i ( b a n đ ỏ m ) , v à g ò m 12 (jiờ. từ. « n ừ a đ ỏ m ve s á n g * đ ế n « n ư a đ e m ve t o i »
ỉ . Ị c h á y , v è c ơ h a n !à x u ấ t p h á t í ử v ỉ ệ c n h ì n n g c ĩ m t r ă n g : « M Ồ n g m ộ t I t t ỡi l n .1, m o n g hai lả lúa. m ò n g ba c àu Hèm. m ò n g b ố n l ư ờ i lièui, niuiig n ă m l i ề m K v, ’ !n_Ố!1R s * “ , h ậ t t r í n g - ra, rơi r ằ m t r à n « náu, m ư ờ i s á u t r ă n g t reo, m ừ ờ i b â y sẵy g \ ườ : \ g c h i ế u . . . », aliin ngẳra s a o , .(gao i !ỏm s a o m a l t hay
Đ è m đ ẻ m t ư ở n g gi ải S g A n h à
C h u ô i s a o Bác B à u (iẵ ba n ă m Iròn !
u ; l hưĩ)ĩ : U.Ch ẫ y c ũ n g c ăn c ứ Vào cả c h u > ền đ ^ g c ỏ a m ặt trời. Ng ư ờ i ta
chiêm nghit i n ; ®
- Đé m t h ả n g n ă m c h ư a n ă m đ ã s á ng ( t i ế t hạ chí)
— . Vgày t h á n g m ư ờ i c h ử a c ườ i đ a l ỗi (l i ết đ ồ n g chi)
X [*. _đa bẳl dđu * đ ọ c 8 ? ' rọr° nhịỊ) cíiỉu t h ờ i 9 i a n qua n h ữ n g n h ị p h o a v ă n lặp đi l ặp loi trên đồ g ố m P h ù n g X g u y é n tiền D ô n g S a n (dim t h i ê n n i ê n ky 2 C ô n « " ẩ » y ê n ) N g ư ừ i ta dã v à đ ã n g tin. c á c h , T f ọ c » L j c h L ạ c V i ệ t g h i
\ g (ỉ’ Ulp ỏntJ D ỏ n g S ơ n ( I h i ẻ n n i ê n kỳ I t r ư ớ c C ô n g n g u y ê n ) m à n í Ị o à c o n g ( i u n ư t h ự c t ế ( n h ạ c c ụ , đ ò đ ự n g . . . ) n g i r ờ i ta đ ă t h á y e h ú n g c ò n là -
^a y c h i ; la ~ nhrr n« v ậ l b i h l lư(‘7 n 9 c ù a tnĩ t r ụ : Mạt t rời g i ữ a mặ t t ro n ơ, m ặ t vửi 7 U c{inh 8a<); 4 c l, im nói nhau bny ngirợc c h i ế u k i m đ ò n ơ 1 '■ ,‘ù. l! 6 n * 1 ■!"* S ơl \ ! 1 m ù a ? ) ’ * f ? p t i a i * á i « i « o p h ổ i ho n nhi Ân t r ê n i t ĩ . í ụp m„ặ t , ! nyi Đ ô n g S ơ n ỉr « i ữa ( 4 liél' <liềni ^ ' ả n p h i n , Hạ chi, T h u ph á n B ỏ n g c h í ? ) , 6 b ì n h t h u y ề n her, q u a n h thAn t h ạ p, m ỏ i I h u v ề n c o k h ắ c l ớ p t ách (loi mAi n ử a c ó n h i ề u k h ắ c n h ỏ ( t h á n * , m- ày ?)... L,Vh í y đ ú n g h ơ n là
LCò L ô - H Ỉ yN7í.CỏnđỌI,íí lại 8 ° , F o l k ‘° ^ ) V i ộ t - M ư ò n / Ĩ - frto « f ‘, r , í n .2 " ^ ã r !" ? n vật; ‘ieh c ù , loàn n ũ c n t à n h ó a I .Z lỉ n . r ỏ - c k h ỏ n g p h ù i chỉ là j ị , h trán« ậ l n Ì Ị - h / n ì â đù iả i c h ÌVỈÌĨXỈỊ ỉ ỉ (W —sao ( ầ m — ( l ư ơ n g h ọ p lị ch. )
' :,n mi ỉ l fl Tr nnf j I l oa c ò , xuịít p h á t ! ừ mr t CƯ t à n g v á n hóa t r ỏ n g k h ò
; a ' " r° »S-ỎCÌ.\V‘ kÔ' t , ao l , r ơ n « ỉr ’’O à n g t h ô ( l o e s s ) i r u a ị í ‘l u I l o à n ơ H ồ \ [ r ’ l i,lr</nM ( : ỉ ‘“ - i ’- i n - H ả n — S ở , đ a c ó m ộ t l o ạ i á n i - d ư ơ n y l ị c h k h á c
1 i ờ ' n ^ ri-v ' ; h a : HỈ- Hă-1 lĩ trực iỉià h ỏ a they h.) Ihòn<r can ( l u ) chí (12) v ờ i c! u kỷ i í o a g i á p 0 0 l ý - q u ý h ọ i ) và d a u f; ti o n g 4 u á . r i u n c á i í i ế u . U . a
27
đ ố i ( L ị c h T h ư ơ n g k i ế n s i ru ( t h án g 12 h\ I h i n ị dầu l ã m ) , ịch Chu kiốn lí (t háng 1 1 ) , l ịcb T â n H á n sỗr k'ế n hợi (M-.áag ! 0 ( t h ứ tự t h á n g l ư ơ n g (lối V cai gọ i là l ị c h hạ c k i ế n d à n * (thấQi? g i ê n Vô «Lịch !iự», x i n x e m đ o ạ n 5.11 u sẽ l ồ) .
T ừ T à y C h u — X u \ n TÍ1U ( k lO Hi g t h ế kỷ VUI tr.rỏrc Còuị Ị I g u y ô n ) ò n i K n b ìn h n g u vẻ II G ia n g Hản ( t r u n g l ư u I'r irò n<* G i a n g ) xu ill hiệ 11 nước S ờ lò ììtộ: C]u6e g ia phi Hoa ròi n ử a Hoa và CUỐI r ù n g Hoa h ó a ừ t lnrựng ti': 11« (!:MìíZ l ó p lhi>»£
t rị), c ò n t ầ n g n ề n v ẫ n là c ư d * n In' mg l úa n ư ó c . N Chu han (ISu ịỉoị s ỡ ìá (iKinh m * a », « s V ma n », k h ò a g c oi là Ho - ha. Vua Sò- khi x ư n g Vươn y ( h o n ga n g v é vui n h à Chu. c u n g t u v í n hổ rõ € T a là m; w d i , k h ổ n g c ù n g hi ệu tliụu vứ( T r u n g Quỏc«
( c h ỉ Chu) ( x e m Ttr MI T b i ỏ n , Sì' kỷ. s<> l l ứ gi a. . . ) (Các v na s ỏrđèu c ó d a n h hiệu là H ù n g — tírr Kh u n , Cun, c h ứ c vu «lhỉi l ĩ o h » cùa n g ư ờ i p h ưư n N*rn. phi Hoa hạ. N ư ờ c S Ờ ử t r a n g lưu Triràmg Gia ng , c ũ n g n h ư các m i ờ c Ba, T h ụ c ợ th l ự n g l ư u và Ngô. Việt ờ hạ hr uTr ur ờng Giang đ ề u xntít p hấ t l ừ mộí. nề n t ỗ n g vãn hỏ a p h i H o a ( v ă n h ó a lúa n ư ớ c ) r ồi m ớ i dằ n đ í n Hoỉt hổa. Vua Sả thấy ả v ù n g tành t h ò m ì n h c ai trị c ư d à n t r ồ n g l ú a n ư ớ c ( v ớ i thủ l ĩ n h b u y , n thoại hay «auh húng Tăn hốaí) là Y i è m đ ễ ( v u a x ứ n ó n g ) T b à n N ò n g ( k h á c H o à n ^ đ í ỉ à II,ủ l ĩ n. i thỉỉn t h o ạ i hay a n h h ù n g v ă n h ó a c ủ a n g ư ờ i H o a ) đ ã có s i m m ộ t l l ứ c h é l ị c h l ĩ c n v ậ t ứ n g h ợ p v ớ i n g l ứ n ông t r ồng l úa n ư ớ c VÌI các n g h i lề nông n g h i ệ p k è m t heo ( Tết (toan ngọ 5 / 5 t h u ộ c tiết h ạ c h í , t í l c ơ m m á i 10/10 qua nil U<M /,(/) đ ò n g . I?t t r u n g t h u 15/8 q u a n h t iề t t ỉ m phán. . . đ â y v ố n là n g h i lò nò ng ng':ivp v ù n g vàn h ó a lủa n ư ớ c k b n n g phải g ỗ c T r u n g H o a , c ũ n g n h ư l ác s ự lích m u a ngâu ( chà ng c h ă n t r ầ u - n à n g c a n h c ửi ) , bai s a o k h i è n ngt ru vồ v u n ữ đ ề u t h u ộ c p h à n đẫ đất V i ệ t —(X em Há n t h ư đ ị a l ý chi).
Cốc nhà t h i ê n v ăn lịch p h á p h ọ c Cì';a Sờ đã cni liễn lịch này. hồ s ung bấn"
n h ữ n g k i n h n g h i ệ m và kiẽn t h ứ e t h i ê n v ă n p l i o n g p h ủ c ảa T ru n g Iĩoaf2] ỉ ) ố là l ị c h l ẩ y i h â n g g l è n g ( D ầ n ) là t h á n g đ ằ u n ă m , m u ộ n hơn hiũ t h ủng s o v ù i iịch Chu đ ư ơ n g t h ờ i (Sỉ/ tỏ ra k h ấ c Chu, nừ d ự n g lich v ó n hỏa p h ư ơ n g \ ' a m ) . N g ư ờ i ta d ù n g chfr n g h ĩ a T r u n g Hoa Tà hộ can chi bi ên s o ạn t h à n h s á ch lị< h Ki nl ì Sở l u ỉ t h ờ i k ỳ . B è tỏ ra là cò x ư a h ơ n rả Chu đi r ơn g t h ;’i. nơirừi ta « thác cồĩ> (ịỉiồ da n h m ư ợ n t i ế n p x ư a — m ộ t t á m l ý p h f t b i ế n c ù a n g ư ơ i x ư a (1 p h ư ơ n g \ : u r t r ư ớ c á p l ự c n g ấ y c à n g năng ĩ!?5 của văn ininli H o a ha, gọi là líun lý « \ ' a m n h à n B í c h ư ờ n g * gọi đ ỏ l à / ị c / i đ ờ i h ạ . y n h ư cảc v u a p h ư ơ n g N a m , đò ■ ò ra « kỉ i õ i ' g kém Trung QuỐCi ( t ô tốn T r u n g H o a ) cfing « đ ầ y » tò tiên í-úa m ì n h 1 An li^ang thứi 1 tmn đại*, b o ặ c t i r a g ố c p h i r ơ n g B ấ c ( Th ải Bả. T r ọ n p I Ilk.. ) c h o «oai» han. ..
Tằ n ( v ố n ở phí a t â y n a m của Chu b ị . í l h u XO’11 là II n h u n g * (phi Hoíi) g à o v ớ i d ầ n d u m ụ c T r u n g Ấ) t hay Chu, I h ay l u ỏ n cả t h ú n g ịịồc «•11« 1 ịc-1 ỉ Chu đo tỏ ra c m ớ i », < s ử a c h í n h s ố c ».
HAn Ihay T ần, càc đ(Vi vua đồn đ ề u t h eo car thè chế rửa Tần, ki I’à thè c h ẽ l ị c h.
T h ễ n h ư n g H á n L ư u Mang c ũ n g n h ư s ở llaiiỊỉ Vo, vốn (! H là n g ư ờ i n ư " c Sở, tậ p n h i ễ m sâu s ắ c vím hỏ a lúa n ư ớ c p h ư ơ n g N;|| Hó ỉà mộ l r h u v ệ n .
Nề n íiing ki n h tế n ô n g n g h i ệ p rùa I ru Dg Hoa. c ày lirơiiị’ I hự c n u ó i s o ng n g ư ò i Ho a là kè và cao lươny. Dời T i u r ơ n g —Ân i)ãỉ ú ả u t r ong uv.ich ( k u u t r òng khft) H > chj:i ả n h h ư ở n g t ừ m i ề a Kup-ka d o . Trti ị.’ A, 5 'Iig các nhà n g h i ê u c ửu lịch s ử nfti’t; n g h i ệ p Itiộn đại cùa T r u n g Q u ỗ e đ ề u í ửõ nliijn lù ch đ ế n I ước
• a , ‘tch ('hira p 1'-:! -I l i gu on i r Ml# I hực t r ọ n g y ế u của n g ư ờ i Hoa. Lúa g ạ o c ũ n g VẠ. , n g ư ờ i Hoa r ùng biết trỗnịỉ lúa g a o t ừ T h ư ơ n g - All s o n g c hu i i í n c u ố i
X n l n thu ( V I - V ( r . r á c C ô n g n g u y ê n ) K h ô n g l ừ nf?ười n ư ớ c Lỗ c ò n bào ău l o à n c ỡ m ló o re k ỳ l ã n g phí ! Sau đó Tall diệt T h ự c , d i ệ t s ờ , x â m l ư ợ c Bá ch Viêt ( 2 1 8 — 209 t r ư ớ c C ô n g u g u n * n ) và n h a i la Há n VQ đ ế ( 1 4 0 - 87 t r ư ớ c C ô n g n g u y ê n ) b à n h (nrỏrng m ạ n h m ẽ x u ố n g ph irưn g N a m . c h i ế m hếl đẵt Việi tlù lúa gạo dà n (ĩã trứ t h à n h n g u ồ n l ư ơ n g thực c h í n h c ù a T r u n g H o a ( c h o đ ế n t h ập kỷ 50 c ủa t h ế ky XX. H o a Hắc k h ô n g tự tức đ ư ợ c h n r n g t h ự c , phiii n b ờ t ả lua g a o ỏ H o a N a m ) . T h ố là t ừ Hán Vfi (16 trờ di, v ă n m i n h t r o n g khô H o a ha đẵ Hột n h ậ p v an i n m h !Via m r ớ c p h ư ư n g N am. Vu I iCJa X a m trà t h à n h đia bàn lươiiiị t hưc c h í n h c ù a l o a n d ế c h e H á n ,
D ỏ là hai c b u y é n
Chí nh d ự a t r ê n nhfrng (liêu kiện đ ó mà k h o à n g n ăm 1 0 4 - 1 0 3 I r ư ớ c C ò n g n g u y ê n . Hán v a đ ẽ đa ra lệnh c s ư a c h í n h s ó c í , b a n h à n h l ịch m ớ i ( T h á i sơ) ba o lá a trớ vé VỚI lịch Hạ, ki ến dần kỳ t h ự c là d ù n g lịch của m i è n Ki nh Sơ m i e n v ă n m i n h l ú a n ư ớ c p h ư ơ n g N a m .
Nhò- t'!iẽn n g h i ê n đ i ỉ n ủ k i nh t hư. . . ligirrri ta đã biết đ ư ợ c lịch Chỉi.
N h ử vãn G i áp e ôt đ á o t h á v ừ Ấn K h ư, n<4ư ờ i (a bíốt qua loa lịch T h ư ơ n g Ản N h ư n g cho (lén nay, g i ới k h ả o cò h ọ c T r u n g Quố c (rát đ ô n g ) đã (tào clan r a cái gọi là lịch d&i H ạ, v ứ i tá n g n e n Dãn h ó a / / ự ?
Cu i Ííọi !u X ỉ Ị c h i u k i ế n D í ì n í t h ự c r u l à l ị c h s ở l ị c h c ủ a m i è n ki n! ) s ỉr (Hò- ỉ ĩ ấc - Hò N a m ) . JinY'n ván hóa lúa n ư ớ c , L ị c h ấ y d ư ợ c n g ư ờ i Hoa (í c h ư n g h ĩ a h ó a » ( h à n h s á c h v ả , t r u i rấi n l ũ è u lần c ả i i i é n tư H á n đ ố n T h a n h , dà t r a t h ủ m lị :h â - n - i h r m i í ĩ cùa Ả D ỏ n g h i ện n a y , m à ta q u e n Ịịọl lả lịch T à u v à e fluff Cỏ t h o i , l ỉ ìờ i ( t ì i i i ộ e P h á p ) g ọ i là l ị c h ỉa.
ỉ>úTig r a , p h ả i g ọ i d ó l à l ị c h H o a - V i ệ t
L ị c h ấ y VỐ!] ỉ ả t h à n h t ự u v à n h ó a c ù a ligưỏri Vi ệt - S ử ( I r ồ n g l úa n ư ớ c ) , đ u ợ !)?$ st nụ p h o n g phú bời n h i c u í hơ hệ k i n h n g h i ệ m t hi ên v ă n l ịch p h á p T r u n g ỈỈOii. ỉ.Ịch Ky k h ò n g sát đ ú n g hân \ ở i II.ion ỉ-oồng thò Hoa Bắc. q u ê h ứ u i i g l ni f!' ’ iu c:ia HcKi, cù nơ l; lỉ õ n <4' sát ( l úng liAn TỚi m i ề u t hàu I h ồ s ỏ n g N h ị , qu è iiỉr.ìng hu ỏ i đíùi cua Việ! Nhmi. Nỏ dã d ư ợ c DỈià n ô n « la (liều c h ì n h bf l i i f k i n h n g h i ê n . « t r ỏ n g t r ờ i * . « Iròn-Í ỉ iTing » « t r ù n g s a o 9 ( l ự a v à o t h ự c t i ễ n jfcĩìi va biề n hi (‘ 11 qua v ố u liốiiỊị ca (lao tục n p r .
i . i H ỉ đ o l u t h à n h t ự u v u n h o ; i c ì ì ỉ ì ì í ơ C í i a m i O n v a n h ó a l ú a n ư ớ e c ò t r u \ 0 I I
CHI THÍCH
( ! ) K h ô n g I h è n à o qua n rii.;m 11M m ộ i U' .làn ( n g ư i Việt c ồ ) đà biết tr ò ng .
*na ! 11 ‘n >i í m ( 1 Lua Giao c hỉ, chi n 2 m ù . ’, ( h á n4' 5 c h i a , thán, 10 lại c h i n ) ( Dị p it chị q u y ề n I cua D r ư n : ' P h ú đau t h ế k V I) (ừ I r ư ờ c c ô n {Ị n«>n v è n d ề CIO y ế u 'i ì -)ì .» i ò a hang việc l à m ú 1 rnà Ui k hù >■„ có iị.-h riẬixu, cua ill rì ỉ. !
N g . ọ x ự . Ị , m o i t l i ồ n h í .MI v ă n h ó a ỉ ỏ r o I i à o c ù a Q g i r ! V : v r \ ; i m , n ^ i r ở i t a c ũ n g
CÒ tìin cội n gu oi ì n ơ i ' run;; Qỉi( ( . Dỏ là tam iv Ịự ti (lan t ộc kỉiỏn-.T dứĩì" (lốn ( - ) . : « m í nil \ ụ II •) ■■ a lị ‘h c<) ì ri i } ( i)fi !ửi, Ỉ);V'\ỊJ I) 'ím l ĩ o Ị . ! n v ) c ò n đọMỊỊ
h :: :i ->iíln V '.v- - M V í - T à y T h ã i - L ò L . l a X ' i i .. \ ; u s ư u ã : u , Hftii’x -n
c ứ u , đ ố i o h i ẽ u v ớ i ấ m , d ư ơ n g l ị c h nj>:'iy n a y t l i ặ 1 à u . t l i ộ n í hi c ố tl:ề phục c h í đ ư ự c b ả n g lịch c ồ ngàn x ư a
T r a n Q u o c V u o n g
V I E T N A M E S E C A L E N D A R A N D T H K 'I R A D I T ì < > \ A L \ \ KT RICE CI LTCHK W h a t is c a l l e d C h i n e s e l u n a r c a l e n d a r o f the Asia d y n a s t y g e n e s i s oi m o u e r u n C h i n e s e c a l e n d a r w a s i n d e e d a k i n d o f C h i n e s e — Viet s o > a 1 — lunar c a l e n d a r , c r e a t e d i n K i n g — C b o c e r e g i o n a n d d i c t a t e d by p r a c t i c a l n ee d o f Rice — C i v i l i z a t i o n .
MaH KyoK Bbionr
J i y H H b l f i KAtTEHHAPb H T P A f l H U H O H H A H K y J l b T y P A n o / i H B H o r o P H C A
T a n Ha 3 b i B a e MHf t KHTaflcKHii . l yHHhi H Ka.TCHAap'b AHHacTHH C n a ( r e H C 3 i i c KHT a f t c Ko r o Ka . i e H/ i a p H i i o c . i e A y i o L u n x / u ỉ H a c x ỉ ú i ) , Ha caMOM OKa3 a ; i c H
^ p e B HUM KHTâíỉCKO —BbCTHâMCKH M .1 y HHOCO.THe1! HUM. O h Ốbỉ.I COJ^aH B MCCTHOCTli KỉiHb — LLIoy Ì Ĩ 3 n p a K T i i q e c K M x n o T p e ố H O c x e i i K y ^ b T y p u n o/1 ỈIBHOĩ O p n c a .
LẰNG VIỆT...
( T i t p l heo trang 25)
T r u o n g H u u Q u y n h
T H E TR A D IT IO N A L VI ETN AME SE LANG
A F E W P R O B L E M S ON T H E C U LT IV ATKD LAND A ND F E N D A L 1 Z A T 1 0 N A f e n d a l i z a t i o n p r o c e i i had taker, p la c e in Ihe t r a d i t i o n a l V i e t n a n i e » e l o n g w h o e t a s t a r t i n g point w a s t h e i n t e r n a l d i v i s i o n o f land p o r i , e r t y . T h e c h a r a c t e r i s t i c f e a t u r e o f t hi s p r o c e s s w a i a m i x t u r e o f f c n d a l c h a r a c t e r a n d f t t r i a r - c h a l s y s t e m w i t h v e s t i g e s o f p r i m i l i Y c e q u a l i t y .
Mh o h i' X w y Kyi iHb
T P A j l M U H O H H b l f t / I A H r H E K O T O P h l E B O I I P O C H o 3 E M / I E ỈI : < D E O f l A . n f i 3 A H H M
B TpaanmiOHHMX viaur ỗhina;iO nponcxo;ui.i;i 4j e 0 ^ a-'lll3au.ilJi HCXOAHUM nyHKTOM KOTOPOÌÍ HBii.iocb BHyTpeHHee paaac.iÊHiK lí.MCHinì II .NCMCJib. i l e p e K p e - meHiic. (])CO;ui.'u»HOft H naTpnapxa.ibHOfl xupaKTepiKTiiKi! II nepeTiiTKOB nepBO- Ốbl THOrO pilUCHCTBa HB.1UCTCH x a p a KTe p HOf t MCpTOfi 3TOI 0 n p o n e c c u
30
