DiftfwHpe THÁNG 3/2022 79
./ngayNAY I
THÔNGTIN- Tư LIÊU GIẢO DỤC
VẬN DỤNG NỘI DUNG TẬP HUẤN MODULE 2 VÊ' CHƯƠNG TRÍNH giáo dục phô ’ thông 2018
VÀO DẠY HỌC CHƯƠNG TRÌNH ĐỊA Lí TRUNG HỌC PHỔ THÔNG MÔI
NGUYÊNTHỊ HÓNG XUYẾN Trường Cao đăng Sư phạm Thái Bình Ngày nhậnbài:16/02/2022; Ngày phàn biện, biên tập và sứa chữa: 28/02/2022; Ngàyduyệtđăng: 07/03/2022
ABSTRACT
Thecontent of the module 2 training has contributed tosolvinga pressing theoretical and practical problemin apractical and effective way, providing teachers withthe key on theway tothesuccess of theGeographylesson.
Key words:Training,training content, new generaleducationcurriculum A.MỜĐẮU
Tinh than cơ bảncùa việc đổi mớiPPDH là phát huy tính tích cực, tự giác chủđộng,sángtạo cùaHS trong học tập. Thực tếchứng minh rằng ppdạy học tự nókhông tíchcực hay tiêucực.Vậndụngcác ppdạyhọc thếnào, có phát huy được tính tích cực của HS hay không,ở mức độ nào, tất cà đều tuỳthuộc vàobànlỉnhnghe nghiệp,khả năng tổ chức hoạt động DH cùa GV.Bất kì pp dạyhọc nào nếu tạo được hứngthú học tập, kíchhoạtsự vậnđộng trítuệ sángtạo cùa HS đều được coi là pp dạy học tích cực. Theo tinh thần đó,khôngnên đôi lập PPDH truyền thống với
’PĐH hiện đại. Trong quá trình vậndụng cácPPDHtích cực, cần chú ý nột số định hướng cơ bản sau:
- Kếthợp linh hoạt các PPDHtruyền thốngvà kĩ thuật DHhiện đại I heotinh thần tích cựchóa hoạt động của ngườihọc, phù hợp với đặc (iiêm bài học, trinh độnhận thức cùa HSvà điêu kiện dạy học
- Chuyển từ diễn giảng một chiều sangtochúc hoạt động cho HS để 1 IS tự lực chiếm lĩnh kiến thứcvàkĩ năng
- Tăngcường học tập cá nhân,phối hợp học cá nhân hài hoà vớihọc tập hợp tác
- Coi trọng việcbồi dưỡng phương pháp tự học.
- Kêt họp rèn kì năngvới việc tniyên thụ kiên thức, tâng cường luyện tập thực hành
- Đổi mới thiết kế bàihọc
- Đổi mớiphương pháp kiềm tra, đánh giá
Chúng tôivận dụngsáng tạo các PPDHtích cực và KTDH tích cực trong dạy họcĐịa lí THPT mới nhưsau:
BJ NỘI DUNG
I. VẬN DỤNG MỘTSÓ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH cựcTRONGDẠY HỌC ĐỊA LÍ THPT
I. Phương pháp nêuvà giải (Ịuyệt vấn đề
bayhọc nêu vàgiái quyêt vân đêlà phương pháp có khà năng tạo hứngthúhọc tập của HS ờcácmôn học.Với môn Địa lí THPT, phương pháp này tò rarấtích dụng.
ĩIu điêm của PPDH nêu và giải quyêt vân đề là phát huy caođộ tính tích cực, chũ động cùa HS,giúp HS vừa nắm được trithức mới,vừanắm đưẹc pp chiếm lĩnh tri thức.
dách thức thựchiện:
-Xây dựng câu hòi nêu vấn đề và tinh huống có vấn đề (tình huống bất ngờ tinh huốngmâu thuẫn, tinh huống lựa chọn, tình huống phản bác, nhập vai, giáđịnh v.v.)
+Tình huống bất ngờ: Tình huống này được tạo ra từ các sự kiện bất ngờ hoặc bấtbình thường chứa đựngyếu tốthú vị với HS.
+Tình huống mâu thuẫn:
+Tình huốnglựachọn:
+Tình huống phân bác:
+Tinh huống nhậpvai, tình huống giả định:
2. Phươngpháp vấn đáp gợimở
Vấn đáp làphương pháp trong đó GV đặt racâuhóiđểHS ửá lời, qua đóHS lĩnh hộiđượcnộidung bài học. Để pp này thực sự là pp tích cực, GV phải là ngườicó kĩ năngđặt câuhỏi để khời động tư duytích cựccủa HS.Câu hỏi phải hâp dân, có vai trò kích hoạt sự động nãocùa ngườihọc.
Dựa vào tínhchất cùa hoạt động nhận thức, có các dạngvấnđáp cơ bản sau: vấn đáp tái hiện,vấn đáp tỉm tòi,vấn đáp giải thích -minh họa.
- Vấn đáp tái hiện: là yêu cầubậcthấp cùa pp vấn đáp. Trong đó, GV yêu câuHS nhớ lại kiên thức, hoặc tái hiện nội dung miêu tảvà sự kiện có ttongbài học. Sừdụngpp nàynhằm tạo tiền đè cho các hoạt động tư duycấpcao diễn ra tiếptheo sauđó.
- Van đáp tìm tòi: GV sừ dụng hệ thống câu hòiđượcsắp xếp lôgic để hướng HS từng bước phát hiệnra bàn chat cùa vấn đề cần timhiểu, khơi gợi khát vọngtìm tòi, hiểu biết. GVlà người tôchức sự tìm tòi, còn HS là người tự lựcphát hiên kiếnthức mới.Khi đàm thoại chấm dứt,HScó niêm vui được hiêu biết vàkhám phá.
3. Phương pháp thuyết trình (giảng bình, thuyết giảng)
Thuyết trinh là một PPDH truyền thống, không chỉ ờ bộ môn Địa lí.
Tuynhiên đâylạilà ppmang tính chất đặc thù củamôn học. vấn đề đặt ra ờđây là:GV cân sừ dụng pptruyền thống đó theohướngtíchcực hóa hoạt động học tập của HS.
4. Phương pháp dự án
pp dự án là PPDH dựa trênsựtổ chức các hoạtđộng họctậptạo cơ hội cho học sinh tổnghợpkiến thức từnhiều lĩnh vực học tập vàáp dụngmột cách sáng tạo vào thực têcuộc sông. Phươngpháp dự ánđòi hòi HS tự lựa chọnchủ đề, tựđề ra các nhiệm vụ cụ the và tựtổ chức, giáiquyết van đề(thường hướng vào giãi quyết những vắn đề liênquan đến thực tiễn xây dựng, phát triên kinh tê-xãhội của địaphương). Trêncơsở thòng nhất chủ đề, lớp chia nhóm để cùng nghiên cứu, thu thập, phân tíchxửlý dữ liệu. Các nhóm trình bày kẽt quà đẽ tậpthê góp ý,cùng xây dựng giãi pháp chung cho chù đề đã chọn.
5. Phương pháptổchứctrò chơi học tập
Trò chơihọctập là nhữngtròchơi được đưa vào lợphọckhiến cho việc học tập giôngnhư một cuộc chơi thú vị,giúp HS tiếpnhậnkiênthức và rènluyệnkĩ năng một cách dễdàngvà hứng thú hơn.Lồng ghéptrò chơitrong DH Địalícó thêcoi là một hình thứcvàcũng là một biện pháp DHnhằm tăng cường hứngthú họctập của HS.
Khi sừ dụng trochơihọc tập, GV cần chúýđến đặc thù cùa từng phân môn; lưuý mối quan hệ giữa ửò chơi vớihệ thống câu hỏi;vận dụng linh hoạt, hợp lí, đúng lúc, đúngmức, đúng chỗ không xáo trộn không gian
80___________ .________
lớphọc, nhanh chóngổn địnhlớp học khi tròchơi kếtthúc; tròchơi phài phùhợp với nộiđung, mục tiêucànđạt. Tôchức tròchơi baogiờcũng cóthường cho người (đội) thăng hoặc xử phạt nhẹ nhàng tạo khôngkhí vuivé thoái mái cho lớp học.
Có thể tổ chức bò chơi ờ các bướckhácnhau trong tiến trình dạy học (phần khởiđộng bài học, tìm hiểu chung, tìm hiểu ngữ liệu,phần đọc- hiểu vãn bàn, phầnluyện tập, cũng co bài vàtổngkết...). Với nhữngbài ôn tập,hoặc khái quát có thê tôchứctiết học thành một trò chơi lớn,có nhiêu đội tham gia.
GV tùy theokhả năngcánhân có thêtự sáng tạoranhững tròchơi phù hợpvớitiêt học vàtựđặttêntròchơi (theo nguyêntăc phù hợp, kích thíchsựtòmò của HS. Có GVđã sángtạo các trò chơilíthúnhư: Đi tìm bí mậtbửc tranh, ô chừ bíẩn, Hùng biện, Đoán câu,...
Tùy theo đặcthù cùa mônĐịali,đê vận dụnglông ghép trò chơi trong DHcho phù hợp.
II. VẬNDỰNGMỘTSỘ KỸ THUẬT DẠY HỌC TÍCH cục TRONG DẠY HỌC ĐỊALÍ THPT
Cácpp DH tích cực đòi hòi cáckĩthuật dạy học tương ứng.Kĩthuật DHcó thể chung cho tất cà các môn học, GV căn cứ vào đặctrưng môn học mà vận dụng các pp vàkĩ thuậtDH mộtcách khoa họcvà hiệu quà.
Theodự án đào tạoGVTHPT, có khá nhiều kĩ thuậtDH được thiết kế nhằmphát huy tối đa hình thức học tập hợp tác như Kĩthuật khăn phù bàn, Kĩthuật cácmảnhghép, Kĩthuật động não, kĩ thuật tia chớp, kĩ thuật học theo góc, kì thuật XYZ, Kĩ thuật 6-3-5, kĩ thuật ôbi, sứ dụng bản đô tưduy, kĩ thuật bôngtuyêt.v.v...Dướiđây, chúng tòi xin được trinhbàynhữngkĩthuậtdạy học có thể ứng dụng mộtcách hữu hiệunhất trong dạyhọc Ngữ văn ờ THPT.
1. Kỉ thuậtkhănphủ bàn (khàn trải bàn)
Kĩ thuật“khăn phúbàn” là hình thứctô chức hoạt động hợp tác trong DH. Kĩthuật này có tác dụng kíchthích, thúc đay sự tham gia tíchcực củaHSnhămthực hiện mục tiêu bàihọc; tăngcườngtính độc lập, tráchnhiệmcủacánhânHS,pháttriểnmô hình cósự tươngtác giữa HS với HS.
2. Kĩ thuật“Các mảnh ghép”
Kĩ thuật“Cácmảnh ghép”là hìnhthức học tập hợp tác mà ờ đó có sự kết hợp giữa cá nhân HS- HS, HS - nhóm, nhóm - nhóm nhằm giải quyèt một nhiệmvụ phức hợp, kíchthích sự thamgia tíchcựccùamọi thànhviên,nâng cao vaitròcủacá nhân trongquátrìnhhợptác (HSbuộc phảihoànthành nhiệm vụ ờ Vòng 1,đông thờiphải truyên đạt lại kêt quả vòng 1 và hoàn thành nhiệmvụ ở Vòng 2).
Kĩ thuật Cácmành ghép có thểáp dụng chohoạt động nhóm với nhiều chủđề nhótrong tiếthọc, HSđược chianhóm ớ vòng1 (chuyên gia) cùng nghiêncứu một chủ đê.
Phiếu học tập mỗi chù đề nên sứ dụng trên giấy cùng màu có đánhsố 1,2,...n (hoặc có thể đánh thêm kí tự A,B, cvào phiếu. Ví dụ Al, A2;
Bl, B2; Cl, C2..V.V.)
- Sau khi các nhóm ở vòng 1 hoàn tấtcông việc, GVtạo nhómmới (mànhghép)theo số đàđánh, có thể có nhiều số trong 1 nhóm mới (tránh việcHS ghép nhâm nhóm.
3. Dạyhộc theo sơ đồ KWL
KWLlà một hình thức tôchức dạy học hoạt động đọchiêu.Kĩ thuật nàytạo điều kiệnchohọcsinh nêu được những điềuđãbiết liên quan đến chũ đề, những điều muốn biết ve chủ đề trước khi học và những điều đã học đượcsaukhihọc. Dựavào sơ đồ KWL, HS tự đánh giả đượcsự tiến bộcủamìnhbongviệc học, còn GV biếtđược két quá học tập cùa HS, từ đó điều chinh kịp thờiviệc dạyhọc sao cho hiệu quà. Biếu đồKWL phục vụ cho các mụcđích: Tìm hiểukiến thức có sẵn cùa HS về bài học, đặt ramục tiêu cho HĐH; giúp HS tựgiám sát quátrình đọc hiêu vàđảnh giá quá trìnhđọc hiêu cùaminh; tạo cơ hội diễntà ý tưởng vượtrangoài khuôn khôbài học.
4. Kỹthuật“Độngnão”
Độngnãolà một kỹ thuật nhằm huyđộng trí tuệ tập thê đế giảiquyết một vấnđề phức tap. Cácthánh viên đượccổ vũ tham gia một cách tích cực, khônghạnchêcácý tương (nhằm tạo ra“cơn lốc” cácý tường).Kĩ thuật này cóưu diêm: Giúp HS trong một thời gian ngăn có thê đưa ra
THÁNG 3/2022 DạUniHỢC
I. u . ... J/n«ayàay
nhiều ýtưởng ve một van đề nàođó.
Không đánh giávà phêphánbong quá trinh thu thập ýtưởng của các thành viên; liên hệvớicác ý tường đãđược trìnhbày;khuyên khích sô lượng các ýtướng; cho phépsự tường tượng và liên tường.
GVcần đưara một hệ thống cácthông tin làmtiềnđề chobuôi thảo luận.Sau đótiến hành theo trinh tự:
+GV nêu câu hòi hoặcvan đề cần được tim hiếu trướccálớp hoặc trước nhóm,khích lệHSphátbiếuvà đóng gópýkiến càng nhiêu càng tòt
+ Liệt ké tất cảcácýkiến phát biểuđưa lên bàng hoặcgiấy khố to, khôngloạitrừ một ý kiến nào, trừtrường hợp trùng lặp.
+ Phân loại ý kiên.
+ Làm sáng tỏ nhữngý kiến chưa rõràngvà thảo luận sâu từngý.
5. Học theo góc
Học theo góclà phương pháp tôchức hoạt động học tập, theo đó,HS thực hiện các nhiệmvụ khácnhau tạicác vị trí cụthê trong không gian lớp học đàm bào choHS học sâuvà học thoải mái.
Cácbước tiên hành:
- Bước 1: Chuẩn bị:
+ Lựachọnnộidung bài học phù hợp +Xác địnhnhiệm vụcụ thê cho từng góc
+ Thiếtkếcác hoạt động đểthực hiện nhiệmvụ ờ từnggócbaogôm phương tiện/tài liệu (tư liệu nguồn, văn bànhướng dần làmviệc theo góc;bản hướng đẫn theo mức độ hỗ trợ, bàn hướng dần tự đánhgiá,...).
- Bước 2: Tô chức hoạt động học tập theo góc + Giới thiệubài học và các góchọc tập.
+ HSđượclựa chọn góctheo sờ thích, sauđỏhọcluân phiên tại các góctheothời gian quyđịnh (VD 10 - 15’ tạimỗigóc)đề đàm bàohọcsâu.
+Tồ chức trao đổi/chiasé(thực hiện linhhoạt).
6. Kỹ thuật tia chớp
Kĩthuật tia chớp làkĩ thuật DH huyđộngsự thamgia cùa các HSđòi vớimột câuhòi nào đó,hoặcthu thập thôngtin phànhoi nhamcái thiện tìnhtrạng giao tiếp và không khí họctập trong lớp, thôngqua việccác thành viên lần lượt nêu ngấn gọn và nhanhchóng (nhanh như tia chóp)ý kiến của mìnhvềmột câu hỏi hoặctìnhtrạngcóvấnđề.
7. Lược đồ tư duy
Trongnhữngnămgần đây, sứ dụng Lượcđồtư duyđãđược nhiều GV ápdụng trong dạy học. Lược đồ tư duy (bàn đồ khái niệm) là mộtsơ đo nhăm trình bàymộtcách rõràngnhữngýtường mang tinhkẻhoạch haỵ kêt quàlàmviệccùacá nhân hay nhómvê mộtchú đê. Sừ dụnglượcđô tư duy mang lại hiệu quả trong những bài học tông kết
Địa lí tự Iihiên,Địa lí kinhtê xãhội. Lược đô tư duycó thê được viẽt ttêngiấy,ttẽn bànbong,bên bàng hay thực hiện bẽn máy tinh.
c. TONG KẾT
Đề đổi mới phương pháp GD đốivới môn Địa lí, giáo viên cẩn chú ý đa dạng hóa phương phápvà hình thứctôchức dạy học. Môi nộidung dạy họccó thẻ được tiêp cận thíchhợp bời mộthoặc nhiêu phương pháp dạy học khác nhau. Nộidung môn Địa lí có tinh tônghợp cao, thích hợp chosù dụngnhiều phương pháp dạyhọc khácnhau,nênbong dạy học Địa lí cầnsứ dụng đa dạng các phương pháp dạy học.
Dạy học theo định hướngnăng lực đềcaocác hoạt độnghọc tậpcùa HS, nêncần tăng cườngtoiđacác phương pháp dạy học đềcao chù thê HS như: Thao luận, tranh luận, đóng vai, dự án, viêt báo cáo,... Tuỳ vào nộidung, điềukiện học tập cụ thê và đối tượngHS đê sừ dụng thíchhợp và sáng tạo kỹ thuật bongcác phương pháp dạy họcnày, lôicuón tôi đa việc tham gia chủ động, tích cực củaHSvào quá trình dạy bọc.
TÀI LIỆU THAM KHAO
1. Nguyễn Trọng Hoàn (2010),Tài liệu tập huấn GV thực hiện DHvà kiểm tra đánh giátheo chuẩn kiến thức,kĩnăng,chương trinh GDPT, Vụ GD phồ thông.
2 ĐặngThànhHưng (2002), Dạy học hiện đại: Lý luận- Biện pháp - Kĩthuật, Nxb Đại học Quôc giaHà Nội.
3. Bộ Giáo dụcvà Đàotạo (2018), Phươngpháp dạy học địa lí ớ trường trung họcphôthông.
