VẼ MỐI QUAN HỆ GIỮA DÂN CHỦ VÀ PHÁP LUẬT

về sốlượng và chất lượng; nâng cao bản lĩnh,trình độ, kỹ năng nhằm thích ứng với cuộc cách mạng công nghiệplần thứtư”1 * * * 5 6 7 8 9”,

(1) (2) (3) (4) C.Mácvà PhĂngghen:Toàn tập, Nxb Chính trịquốcgia, H, 1995,t.4 tr.595, 599-601-603, 605,626.

(5) Terry Eagleton: Tại saoMác đúng?, NxbChínhtrị - Hành chính, H, 2014, tr.76.

(6) V.l.Lênin: Toàn tập, Nxb.

Tiến bộ,M, 1978, t.39, tr.18.

(7) V.LLênin: Toàn tập, Nxb.

Tiến bộ, M, 1974, t.4, tr.552.

(8) Nguyễn Văn Oánh: Diện mạo của chủ nghĩatư bản hiện đại, TạpchíChủ nghĩa xã hộl - lý luậnvà thực tiễn, 2019, số 4,tr.22.

(9) ĐảngCộngsảnViệt Nam:

Dựthảocác uăn kiệntrìnhĐại hội XIII của Đảng(tàiliệusử dụng tại Đại hội chi bộ, đảng bộ cơ sở), LƯU hành nộibộ, 2020, tr.31.

Chođến nay,quan điểm của C.Mác và Ph.Ăngghen vềsứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân qua “Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản”vẫn còn vẹn nguyên giá trị.

Nó không chỉ là vũ khí lý luận sắc bén cho giai cấp công nhân trong cuộc đâu tranh chống lại giai cấp tư sản để giải phóng giai cấp mình và toàn xã hội, mà hiện nay, nó còn là cơ sở lý luậnquan trọng đểchúngta đấu tranh phản bác các quan điếm sai trái, thù địch phủ nhận giátrị chủ nghĩa Mác - Lênin. Nhìn lại những quan điểm của các nhà kinhđiểnđể chúng tacàng thêm vững tinvào con đường đãchọn, vững tin vào giá trị bền vững của chủ nghĩa Mác - Lênin - cấu phần quan trọngtrongnền tảng tưtưởng của Đảng ta. □

VẼ MỐI QUAN HỆ GIỮA DÂN CHỦ VÀ PHÁP LUẬT

□ PGS. TS. PHẠM XUÂN HÁO

Thực hành dân chủ và tăng cườngpháp chế, bảođảm kỷ cương xã hộilà một trong các quan hệ lớn phải giải quyếttrongthời gian tới. Giải quyếttốtquanhệ giữa thực hành dân chủvàtăngcườngphápchếsẽ tạo dựng, phát huysức mạnh của nhân dân trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc,giữ vững môi trường hòa bình, ổnđịnh để phát triển bên vững,dân giàu, nướcmạnh, dân chủ, công bằng,văn minh.

I

^{Dânmệnh xã tất cảhội chủ là cáccủacủa lĩnhsự mình,nhân làmvực chủ dânlàm chủvà trong trênvận mọi}

hoạt độngcủa xã hội. Pháp luật là phương tiện thực hiện dân chủvàlà công cụ bảo vệ dân chủ.

Trong toàn bộhoạt độngcủa mình, Đảng Cộng sản ViệtNam, Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam luôn chăm lo xây dựng, phát triển nền dân chủ xã hội chủ nghĩa (XHCN), dân chủ củanhân dân, do nhân dân và vì nhân dân; dân chủ vừa là mục tiêuvừa là động lực của phát triển đấtnước.

Thời gianvừaqua, phát huy dân chủ XHCN đượctăng cường.

Ý thứcvề quyền, nghĩa vụ công dân và năng lực làm chủ của nhân dân từng bước được nâng cao; quýên làm chủ của nhân dân được phát huy trong các lĩnh vực của đời sống xã hội, trongviệc quyết dinh nhữngvấn đề lớnvà hệ trọng củađất nước.

Dân chủ XHCN đã được phát huy, tạo dựng sức mạnh to lớn

chosự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Thành tựuxây dựng và phát huynền dân chủXHCN ở nước ta là do Đảng, Nhà nước ta coi trọng việc xây dựng và tổ chức thực hiện chủ trương, chính sách, quy chế, quy định nhằm phát huy quyền làm chủ của nhân dân. Hiến pháp 2013, Pháp lệnh dân chủ ở cơsở vàcácvăn bản luật đã quy định rõ quyền con người, quyền và nghĩa vụ của công dân; nội dung, hình thức thực hiện dân chủ; quy định việc bảo đảm và phát huy quyềnlàmchủcủanhân dân.

Pháp luật là phương tiện thực hiệndân chủ vàlà công cụ bảo vệ dân chủ. Sức sống của phápluật thể hiệnở những quy định vềquyền con người, quyền làm chủ của nhân dân. Pháp luật quy định vaitròchủ thể của nhân dân trên tất cả các lĩnh vực, trong mọi hoạt động xã hội và bảo đảm vai trò chủ thể của nhân dân trong đời sốngxã hội.

Hiến pháp năm 2013 đã ghi rõ:

2-2021 Tạp chi TUYÊN GIÁO ?

Giữ vững, phát huy dân chủ trước hết phải hoàn thiện hệ thống pháp luật; đổng thời, nhân dân cần hiểu rõ và thực hiện đúng những quy định của pháp luật trong phát huy dân chủ.

lực của nhân dân bị suy giảm.

Phát huy dân chủ đòi hỏi phải tiếp tụcxây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân do Đảng lãnh đạo;

không ngừng nâng caonăng lực, hiệu lực, hiệuquả hoạt động của Nhà nước. Đólànhiệm vụtrọng tâm củađổi mới hệthống chính trị, một bảo đảm vững chắc choviệc phát huy nền dân chủ XHCN trong xâydựng và bảo vệ Tố quốc.

Trongnhà nước pháp quyên XHCN, pháp luật được nhà nước ban hành và là công cụ quan trọng nhất đế điều chỉnh các quanhệ xã hội hội nhằm bảo vệ lợiíchcủa nhà nước, củaxã hội và củanhândân. Dânchủ XHCN làquyền lực thuộc về nhân dân, quyền lựcđó chỉ được bảo đảm bằnghệ thống phápluật trêncơ sở cụ thể hóa quan điểm, đường lối, chủ trương của Đảng Cộng sản Việt Nam và quyênlàm chủ củanhân dân.

-Tạp chí TUYÊN GIÁO 2-2021

“Nước Cộng hòaxã hội chủ nghĩa ViệtNam do Nhân dân làm chủ;

tất cả quyền lực nhànước thuộc về Nhân dân”; “Nhà nước bảo đảmvàpháthuy quyền làmchủ của Nhân dân; công nhận, tôn trọng,bảo vệ và bảo đảm quyên con người, quyền công dân”.

Các văn bán luật đãtạo hành lang pháp lý phát huy dân chủ và bảo đảm quyền dân chủ của nhândân.

2

^NhàcụXHCN quan trọng ^{nướcvững pháp mạnh}bảo ^{là quyềncông}đảm cho nền dân chủ XHCN.

sư vững mạnh của nhà nước bảo đảm cho quyên lực của nhân dân được bảo vệ và thực thi. Sự yêu kém của nhà nướcđồng nghĩavới việc quyên

Xây dựng hệ thống pháp luật đồng bộ, thống nhất, khả thi, công khai, minh bạch, ốn định, lây quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của người dân, doanh nghiệp làm trọng tâm thúc đẩy đổi mới sáng tạo, bảo đảm yêu cầu phát triển nhanh, bền vững là nộidung trọng tâm trong xâydựng nhà nước pháp quyền XHCN và là điêu kiện quyết định đế bảo đảm quyền làm chủ thực sựcủa nhân dân.

Pháp luật là một loại hình thiết chê xã hội. sự vận hành của thiết chế xã hội nóichung, thiết chế pháp luật nól riêng là sự đồng hành của bốn hoạt động cơ bản: ban hành văn bản quy định; hướng dẫn và tổ chức thực hiện; kiếm tra, giám sát; khen thưởng, xử phạt. Với tư cách là mộtthiết chếxã hội, pháp luật phải được thực hiện đúng, đủ, hiệu quả bốn hoạt động đó. Nếuchỉ dừng lại ở việc ban hành pháp luật thì chưa thể là một thiết chẻ'xã hội. Sau khi ban hành luật phải có hoạt độnghướngdẫn và tổ chức thực hiện, đồng thời phải tiến hành kiểm tra, giám sát, khen thưởng, xử phạt. Kiểm tra, giám sát, khen thưởng, xử phạt kịpthời, nghiêm minh sẽ bảo đảm cho pháp luậtđượcthực thi và thực sự là một thiết chê xã hội. Các quy định pháp luật về dânchủ có đầy dủ đếnđâu nhưng không hướng dẫn và tổ chức thựchiện;

không kiểmtra, giám sát; khen thưởng, xửphạt không kịp thời, nghiêm minh thì pháp luật chỉ tồn tại là những vănbản.

Đội ngũ đảng viên, cán bộ, công chức, viênchứcphải thực sự nêu gương thực hành dân chủ, tuânthủ pháp luật, đề cao

đạo đức xã hội. Quá trình thực thi công vụ, cán bộ công chức là người đại diện cho Nhànước,

“người của Nhà nước”, Năng lực, phẩm chất, phong cách khl thực hiện công vụ, trong tiếp xúc và giải quyết những khúc mắc của nhân dân của cán bộ, công chức ảnh hưởng rất lớn dền phát huy dân chủ, đến hình ảnh một Nhà nước của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân. Xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức có đủ phẩm chất, năng lực phục vụ nhân dân, tháiđộ và phong cách tôn trọng, bảo vệ quyền hợp pháp của công dân và sự phát triển của đất nước là một nội dung quan trọngtrong phát huydân chủ, đảm bảo cho pháp luật thựcsự là một thiếtchê xã hội.

MỖI một hành vi của công dân đúng quy phạm pháp luật sẽ góp phânvào thiết lập, củng cố kỷ cương xã hội,theođó dân chủxã hộl đượcphát huy; ngược lại,mỗi một hành ví không đúng quy phạm phápluật sẽ gia tăng rối loạnxã hội,xã hội không giữ vững được kỷ cương, dânchủ xã hội bị xâm hại. Quá trình thực hiện dân chủ, công dân không thực hiện đúng quy định pháp luật về dân chủ đồng nghĩa với việc đã tự tước đi quyền làm chủ của mình. Phát huy vai trò làmchủ của nhândân phảidẩy mạnh hoạt động nâng cao ý thức pháp luật cho nhân dân, duy trì nghiêm minh kỷ cương pháp luật, đồng thời khắc phục fê thói tùy tiệnchấp hành pháp luật vê dân chủ trongxãhội, làm cho việc chấp hành đúng quy phạm pháp luật trở thành thói quen, lẽ sống, nếp sống trong mỗi công dân.

3

^{Tuyêntranh, chức huy quyêncho ngăn truyền, nhânlàmchặn,vận chủ dânđộng,làmvàphát thất đấu tổ bại}

âm mưu, thủ đoạn chống phá dân chủ của các thê lực thùđịch là“hai mặt trận” tronggiải quyết quan hệ giữa dân chủ và pháp luật trong tình hình mới.

Sốngtrongxãhội, hành vi của mỗingười, bao hàm cả lời nói và việclàmđều bị bao bọc, chi phối bởi hệ chuẩn mực xã hộl.

Chuẩn mực xã hội là những quy định ngâm ngâm hay công khai, thành văn hay chưa thành văn nhằm áp đặt phương thức ứng xửcho conngười ở từngvị trí, địavị xã hội để bảo đảm trật tự, thống nhất, sựtòntạicủa các cộng đồng xãhộl.Chuẩn mực xã hội hướng dẫn hành vi xã hộl trong giớihạnđược và nên làm, không được và không nên làm;

là nội dung học hỏi xã hội để hoàn thiện conngười xã hội của mỗi người.

Chuẩn mực xã hộl đa dạng, phong phú: chuẩn mực đạođức, chuẩn mực văn hóa, chuẩn mực pháp luật,...; các quy định, quy ước trong gia đình, dòng họ, làng xã, trong các tổ chức chính trị- xã hộivà đất nước. Các quy định của pháp luật là hệ chuẩn mực rường cột chi phối cácquy định, quy ước khác trong xãhội.

Sống trong gia đình, mỗl người phảituântheo nhữngquy định, quy ước của gla đình, sống trong dòng họ, làng xã, tổ chức chính trị - xã hội, mỗi người phải làm theo các chuẩn mực của các cộng đồng, tổ chức xã hội. Trongphạm viquốc gia, tất cả công dân phảituân thủ theo những quy định của pháp luật.

Nếu ai không tuân theo quy

2-2021 Tap chí TUYÉN GIAOjgT

Để phát huy dân chủ thực sự, cùng với xây dựng hệ thống pháp luật là xay dựng nen hành chính nhà nước, nền tư pháp phụng sựTổ quốc, phục vụ nhân dân, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của tổ chức, cá nhân;

bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế đọ xã hội chủ nghĩa

định, quy ước mang tính chuẩn mực tức là đã tự loại mình ra khỏi đời sống xã hội và xã hội sẽ có những hình thức xử lý phù hợp VỚInhữnghành vilệch chuần mực xã hội, bao hàm cả việc “thải loại" cá nhân đó ra khỏi cộng đồng. Mỗi người chỉ có tự do thực sựnếu nắm bắt và thựchiện đúng các chuẩn mực xã hội trong các quan hệxã hội, tronghoạt động sống của mình.

Pháp luật có những quy định về nội dung, phương thứcthực hành dân chủ; là phương tiện thực hành dân chủ. Quá trình thực hiện quyền dân chủ mỗl công dân cần có những hiểu biết quy định pháp luật để thực hành đúng luật, tránh đi những sailệch. Pháp luật bảo vệ những công dân thực hành dân chủ đúng quy định của pháp luậtvề dân chủ và sẽ có những hình thức xử lý phù hợp với những hành vi sai lệch chuẩn mực pháp luật vềdân chủ.

Hành vl sai lệch chuẩn mực xãhội nói chung, sai lệchchuẩn mực pháp luật về dân chủ nói riêng do nhiều nguyên nhân:

không hiếu biết luật nên làm sai; hiếu biết luật không tường minh, không đúng nên làm sai và hiểu biết luật nhưngcố tình làm sai. Với những công dân

do không hiểu biết hoặc hiểu biết những quy định của luật về dân chủ không đúng, không tường minh nên có những lờl nói, việc làmthực hànhdânchủ sai lệch thì cần có những cách thứctuyên truyền để công dân hiếubiết đầyđủ, đúng quy định pháp luật về dân chủ, đế từ đó mà có những hành vỉ đúng. Với những người có hiểu biết những quy định pháp luật về dân chủ nhưng cố tình làm sai thì phải có hình thức xử phạt theoquy định của pháp luật. Phát huy dân chủ phải đi cùng với tăng cường pháp chế, giữ vững kỷ luật, kỷ cương; xử lý kịp thời, nghiêm minh những tổ chức,cá nhân lợi dụng dân chủ, gâyrối nội bộ, làm mất ổn định chính trị -xã hội củađất nước"'.

Những năm vừa qua và những năm tiếp theo, các thê lực thù địch tăng cường chống phá Đảng, Nhà nước và đất nước ta. Một trong những thủ đoạn của chúng là chúng

“ngụy dựng” vấn đề dân chủ, lợi dụng sự chưa hoàn chỉnh về chính sách, những hạn chê trong quản lý xã hội để vu cào nhà nước ta vi phạm dân chủ, nhân quyền hòng chia rẽ giữa Đảng, Nhà nước với Nhân dân, làm suy giảm niềm tin của nhân

021

dân vào chế độ xã hộl chủ nghĩa mà nhân dân tađangxây dựng.

Nguy hại hơn, các thê lực thù địch ở ngoài nước móc nối với các phần tử thoái hóa, biến chất ở trong nước, kích động và lôi kéo người dân chưa hiểu biết về pháp luật hùatheoluận điệu chống phá của chúng, tạo dựng các xung đột xã hội, làm mất ổn định chính trị, xã hội của đất nước. Vì thế, tronggiải quyết mối quan hệ giữa dân chủ và pháp luật, một mặt cần thường xuyên đấy mạnh tuyên truyền pháp luật về dân chủ, vậnđộng,tổ chức cho nhân dân phát huy quyềnlàmchủ trên tất cả cáclĩnh vực của đời sống xã hội, tham gia quyếtđịnh những vấn đề lớn và hệ trọng của đất nước theo quy định của pháp luật; mặt khác cần coi trọng đấu tranh, ngăn chặn, làm thất bại âm mưu, thủ đoạn chống phá dân chủ của các thêlực thù địch, của các phầntử thoái hóa ởtrong nước đốl vớiđất nước ta.

Tuyên truyền, vận động, tổ chức cho nhân dân phát huy quyền làm chủ và đâu tranh, ngăn chặn, làm thất bạiâmmưu, thủ đoạn chống phá dânchủcủa các thêlực thù địch vàphân tử thoái hóa, biến chất là hai hoạt động song hành nhau; và nên phải được xemlà “hal mặttrận”

trong việc giải quyết mối quan hệ giữa dân chủ và pháp luật trong tình hình mới. □

(1) ĐảngCộngsản Việt Nam, Ban Chấphành TrungƯơng khóaXII, ngày 12/10/2020,Dự thảo BáocáoChính trị của Ban Chấp hành Trung ươngĐảng khóa XIItạiĐạihội Đại biểutoàn quốc lần thứXIII của Đảng.

(Tap chí TUYÊN GIÁO