• Tidak ada hasil yang ditemukan

xuat hien cac bien di va dot bien 6 dau tuong

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2025

Membagikan "xuat hien cac bien di va dot bien 6 dau tuong"

Copied!
5
0
0

Teks penuh

(1)

Trdn Dinh D ong Tap chi KHOA HOC & CONG NGHE L5(09) 1:47-51

ANH HUONG CUA TIA GAMMA DEN SI/ XUAT HIEN CAC BIEN DI VA DOT BIEN 6 D A U TUONG

Tran Dinh Ddng

Tnrdng DH Ndng nghiep ltd \ gi

TOM

TAT

Hat khd cua cac gidng dau tuong DT83, DT74 va MI03 dugc xu ly bang tia gamma vdi cac lieu lOOGy, I50Gy, l70Gy va 200Gy, sau dd dugc trdng va theo ddi tu cac the he Ml cho the he M3.

Tia gamma da uc che su sinh trudng, phat trien cfla cay va tao ra cac sai hinh nhiem sac the trong qua trinh phan chia te bao. Tia Gamma gay ra nhieu bien dj va dot bien cua cac tinh trang d dau tuong. Cac bien dj va cac dot bien do di truyen khac nhau d cac the he sau.

Til' khda: Tia gamma, sinh truang. phdt triin. hiin dj. dut hiin. phdn bdu, ddu tuo-ng.

DAT VAN DE

Tia gamma ('^ ) la mdt biic xa phdng xa cd tac ddng rat manh den ca the sinh vat. Nhflng tdn thuang gay ra bdi tia '^ cd the lam sinh vat tu vong hoac lam xuat hien nhung bien dj va dot bien d sinh vat [5]. Trong sd nhung bien dj va dot bien xuat bien do tac ddng cfla tia ^ , cd the cd mdt sd mang lai lgi ich cho con ngudi, nhu tao ra vat lieu cho viec chgn tao gidng, cai thien tinh trang d cay trdng.

Vdi muc dich tao ra cac dot bien cd ich lam vat lieu cho chgn tao gidng dau tuong, cluing tdi da tien hanh nghien cuu "anh hudng cua tia ' den sir xuat hien cac bien dj va dot bien d dau tuong" d cac the he M|, Mi va M;,.

VAT LIEU VA PIIUONG P H A P

NGHIEN CUU

Vat lieu vii phuong phap xii' ly

- Hat cua cac gi^ng dau tuong DT74, DT83.

Ml03 dugc chgn Igc ky theo cac dac diem di truyen cfla gidng. lay cae hat ed kich thudc trung binh. kbdn^^ bj sau, benh, lep.

jf , 60 ^1

- Xu ly biic xa ^ ngudn *- ^ len hat khd cfla mdi gidng dau tuong theo cac cdng tluic tuong ling vdi cac lieu lOOGy. 150Gy, 170Gy va 200Gy, mdi cdng tluic xu ly 400 hat. Ddi chflng cfla mdi gidng la hat khdng xfl ly tia Phuo'ng phiip nghien ciiu

The he Mi

r

Tel: 0912351297

- Hat cfla cac gidng dau tuong sau kbi xu ly tia ^ va ddi cluing dugc lay ra mdi cdng thuc 100 hat, cho nay mam d 25"C. khi do dai mam dat 0.7 den lem. cat o- mdi cdng thiic 30 mam. dem cd djnb trong dung djch canua 6:3:1 trong 6 gid, sau dd nia sach bang nude cat. giiT trong cdn 70 d 4 C. Te bao chdp re dugc kiem tra bang phuong phap nhudm tieu ban tam thdi. quan sat dudi kinh hien vi quang hgc Olcmptit. Mdi cdng thiic nghien cuu 500 tc bao a giai doan hau ky (10 den 15 re mam).

- Hat cdn lai cua cac cdng tluic dugc gieo theo phuong phap bd tri tuan fit cd ddi cluing xen kc. mat do gieo 7x40 cm. Theo ddi cac chi tieu sinh trudng. phat trien va cac dang bien ddi tu Iflc gieo hat den khi thu hoach.

Tinh tan sd bien dj va dtit bien o- mdi cdng thiic theo ty le phan tram giua sd cay cd bien ddi va tdng sd cay theo ddi.

Thi hi Mj vd M;

Gieo hat cua cay M| theo tung cdng thiic, theo ddi cac chi tieu sinh trudng, phat trien va phat hien cac bien dj, dot bien d M2. Phan tich phirong sai, he sd bien ddng cua mdt so tinb trang d cac cdng thuc Mi. Nghien cuu nuie do phan ly tinh trang tu M| sang M2 cfla mdt so bien dj dac biet tach ra tu M| .

Gieo hat cua eay Mi theo cac cdng tluic de phat hien bien dj va dot bien mdi xuat hien d Ml. Phan hat edn lai cfla M| dugc gieo dong thdi vdi hat cua cac cay cd bien dj dac biet tach tu Ml de xac djnb vi phan chgn Igc va he sd di truyen thuc nghiem cua mdt sd ddng tu Ml sang Mv

47

(2)

Trdn Dinh Ddng Tap chi KHOA HOC & CONG NGHE 85(09)/l:47-5I Phirang phdp xu ly sd lieu

Sd lieu duge xu ly thong ke, vdi mdt sd cdng thfl-c da su dung:

- Gia trj trung binh: "

vdi Xj la gia trj lan do thu i; n la sd lan do.

- Pham vi bien ddng: R = X.^ax -^ ^mn

Phi

He

Sai

io-ng sai:

sd bien ddng:

sd tieu ehuan S =

Cv%

: Sx Gia trj udc lugng trung

< =

-H

X ±^a-S.

e sd di truyen pbuong phap cfla

thuc n

JI(.v,-.v)

V n-\

i . 1 0 0 %

= X

s

= •fu

binh:

ghiein xac djnh theo Allard R.W. [l]va Mather

' Al I 2

G^

K. [4]: h G,

Trong dd •'' la vi phan chgn Igc gia djnh, bang do lech giua sd do ca the chgn lgc Xi vdi gia trj trung binh cfla quan the xuat phat

X

G'

.G

Xi X,,,

'' la vi phan chgn Igc thuc, bang do lech gifla sd do trung binh cfla quan the mdi dugc

' - - ' ' X tao lap tu ca the chgn lgc ''- vdi gia trj trung binh cfla quan the xuat phat duge gieo trdng d cflng dieu kien: G . X/.j _ X,.^

KET QUA NGHIEN CU'U

Nhirng bien ddi d quan the dau tuang the heM,

Su nay mam, sinh trudng, phat trien cfla cay la ket qua cfla tuong tac giua genotip va dilu kien ngoai canh. Trong thi nghiem, ngoai dilu kien gieo trdng. cdn cd anb hudng cfla tia ^ nen su nay mam, sinh trudng, phat trien cfla cay cd nhieu bien ddi khac nhau.

Trong dieu kien nhiet do phdng thi nghiem (25°C) cac cdng thuc xfl- ly t i a ^ lieu lugng eao deu lam giam ty le nay mam so vdi ddi chung. Chang han lilu 200Gy lam giam ty le nay mam so vdi ddi chung 13,4 % a gidng DT83 va 14,1% d giong Ml 03.

Tren dong rudng, tia ''' cac lieu 170Gy, 200Gy lam giam rd ret ty le cay sdng sdt so vdi doi chu'ng d tat ca cac gidng. Tia '^ ed tac dung kim ham sinh trudng phat trien eua cay dau tuang, nen d cac cdng thu'c xii ly tia ' diu cd chilu cao cay, sd ddt/than chinh thap hon doi ehung va cang thap khi lieu lugng xu- ly cang tang. Tia '''cung keo dai thdi gian sinh trudng phat trien cua cay dau tuong so vdi ddi chung tu tu' 2 den 6 ngay (d gidng DT74, Ml03) hay 2 din 9 ngay (d giong DT83).

Do tac ddng eua tia ^, nhieu dang bien dj khac nhau da xuat hien d cac gidng dau tuong vdi tan sd tang theo chieu tang cua lieu lugng xu ly. Ket qua d bang 1 cho thay d gidng DT74, cac cdng thiic xfl- ly ed tfl- 3,8 den 40,9%o sd cay xuat hien bien dj, trong khi dd d ddi chung khdng xu' ly ehi la l,6%o. Ket qua tuong tu cung thay d cac gidng DT83 va M l 0 3 . T i a ^ tao ra phd bien dj kha rdng tren tat ca cae gidng dau tuong, tfl' bien ddi ve binh dang, kich thudc, mau sac than, la, hoa, qua, hat den cac bien dj ve chieu cao eay, sd canh, sd la; Cac bien dj cay nhieu qua, cay khdng ed qua hoac bat due mdt nua cay,..,Sir da dang cfla bien dj edn the hien d chd tren eung mdt cay cd the xuat hien ddng thdi nhieu bien dj va tren mdt ca quan cua cay cd nhieu dang bien dj khac nhau, Chang ban bien dj la chet ed dang la tu 1 den 6 thuy, hoac van ba thfly nhung hinh dang, kich thudc cae thfly khac xa ddi chung, Vdi lieu xfl- ly tang dan thi sd dang bien dj xuat hien cung tang dan d tat ca eae gidng (tfl- 6 den 13 dang), trong khi dd d ddi chu'ng khdng xii ly chi cd tu 3 den 4

dang bien dj, '.^

NhQ-ng bien dong trong qua trinh phan bao do anh hud'ng cua tia ^

De kiem tra tac ddng cua tac nhan dot biln va xac djnh do man cam cfla eae giong dau tuong, nhieu tae gia da tien hanh nghien cuu

(3)

Trdn Dinh Ddng Tap chi KHOA HOC & CONG NGHE 85(09)/l:47-5l cae bien ddi trong qua trinh phan bao nguyen

nhiem va giam nhiem [3], Do dau tuong cd sd nhiem sac thi (NST) Idn (2n = 40), eac NST lai nhd, dang que ngan, tuong ddi gidng nhau, rat khd phan biet dudi kinh hien vi quang hgc, do vay chflng tdi ehi tap trung quan sat nhung sai hinh NST d hau ky cfla qua trinh phan bao d md phan sinh re do tac ddng cfla tia 'd . Ket qua cho thay cac dang sai hinh NST d cac edng thuc xu ly tia ^ kha phong phfl, bieu hien d cac dang bien ddi sau: Thu nhat, cac NST chay ve hai cue khdng deu, khoang gifla hai nhdm NST da tap trung cdn cac NST nam rai rac. Thu hai, xuat hien cau nhiem sac gifla hai dam NST da chay ve hai cue. Thu ba la xuat hien vdng NST d khdng gian giua hai cue, day cd the la nhflng doan NST bj dflt hoac tach ra va cudn lai. Dang thu tu la NST tien trudc, tfl'c la khi cac NST chay ve bai cue thi mdt sd chay qua, nen hinh thanh nhung dam nhd NST d trudc bai cue. Dang thu nam la bien ddi tdng hgp cfla eac dang tren. nen xuat hien mdt dam Idn nhieu manh NST nam gifl'a hai cue. Nhin chung d tat ca cac gidng, sd dang va tan sd sai hinh NST deu tang theo chieu tang cfla lieu lugng xu ly tia '''(bang 2).

Bang 2. Tan sd va sd dang sai hinh NST d M|

Cdng DT74 DT83 MI03 thuc thi Tan Sd fan Sd TSn So nghiem sd dang sd dang sd dang

(%) ^ (%) (%) DC

lOOGy l50Gy l70Gy 200Gy

0,6 4,2 16,8 23,6 28,6

1 4 4 4 5

0,8 3,6 14.0 20,2 24.4

1 3 4 4 4

0,8 4,1 15,7 21,8 26.6

1 4 4 5 5 Su' xuat hien bien dj d' quan the dau tuong the he M2

Ket qua theo ddi d the he Mi eho thay tan sd xuat hien bien dj d cac cdng thuc xu ly deu cao hon ddi chung (bang 3). Chang ban vdi gidng DT74, tan sd xuat hien bien dj d cac cdng thfle xu ly tia ^ tfl- 4,05 den 6,62%, ddi chiing chi cd 0,93%o. Tuong tu vdi gidng DT83 tan sd xuat hien bien dj d cac cdng thfle xu ly tia ^ tu 5,34 den 7,65%, cdn ddi chirng .la 1,55%. Vdi gidng Ml03, tan sd xuat hien

bien dj d cac cdng thuc xu ly tia ^ tfl- 3,23 din 9,61%. cdn doi chflng la 1.54%). Nhin chung tan sd xuat hien bien dj d Mi thap hon M| va cao nhat d cac cdng thfl-c xu ly 150Gy va 170Gy; Tuy nhien sd dang bien dj d Mi phong phfl hon Mi Hau het cac dang bien dj xuat hien d M| deu xuat hien d Mi, ngoai ra cdn xuat bien them nhieu dang bien dj mdi trong dd cd nhung bien dj ed gia trj kinh te nhu eay nhieu qua, nang suat eao, chdng chju benh suong mai. gi sat hay chin sdm hon ddi chung. Ket qua nay cung phfl hgp vdi nghien cuu cfla nhieu tac gia nhu Tambe A.B., Apporao B.J. [6].

Dot bien diep luc la mdt chi tieu quan trgng de danh gia bieu qua gay dot bien cfla tac nhan xu ly tinb trang nghien cflu.

Dua theo each phan loai dot bien diep luc cfla Gottscbank W. [2], chflng tdi da quan sat dugc 6 dang dot bien diep luc d cac cdng thiic xfl ly tia '''. Dang thtr nhat - Albina. cay cd la sd mau trang hoac toan than mau trang, dang nay xuat hien d cay non sau vai ngay nay mam va deu bj chet d giai doan cdn non.

Dang thfl- hai - Xantha, cay non cd mau vang fla va cflng khd heo rdi chet d giai doan non.

Hai dang d cay non la la cd la mau xanh sang - Cloroviridis va la mau xanh tham - aroviren. Q cay trudng thanh cd hai dang dot bien diep luc la mau vang sang - terminlis va la cd sgc trang - inarginata. Trung binh, tan sd xuat hien dot biln diep lue la 0,989% ± 0,003% d gidng DT83, 1,086 ± 0,002% d giong DT74 v-a 1,125% ± 0,004% d giong Ml03. Cac dang dot bien diep luc tren khdng xuat hien d cac cdng thue ddi chflng.

Phuong sai kieu hinh va he so bien dong cua mot so tinh trang

Tu nam 1949, Mather K. [4] da dflng phuong sai kieu hinh de khao sat su da dang vl kilu hinh trong quan the dau tuong. D I danh gia mdt each djnh lugng sir khac biet kilu hinh gifla cac ca the cfla quan the dau tuang thi he Ml do tac ddng cfla tia ^, chflng tdi tiln hanh phan tich pbuong sai kilu binh (S"), he so bien ddng (Cv%) va pham vi biln ddng R cfla mdt sd tinh trang sd lugng nhu chilu cao cay.

(4)

Trdn Dinh Ddng Tap chi KHOA HOC & CONG NGHE 85(09)/l:47-5l sd dot tren than chinh, sd qua/cay va khdi

lugng hat/cay. Kit qua thu duge d bang 4 vdi giong D74 cho thay, tuy mu'c do khac nhau song tia ^ da lam tang phuong sai kieu hinh, he sd biln ddng va pham vi bien ddng cua cac tinh trang nghien cuu. Chang han, chieu eao cay cd phuong sai kieu hinh la 239,6, he sd biln ddng 30,6%) d edng thiic xu ly 150Gy, trong khi do d ddi chung pbuong sai kieu hinh chi la 27,8 va he so biln ddng 10,4%).

Kit qua tuong tu cung thu dugc vdi sd dot/than chinh va sd qua/cay.

Khdi lugng hat/cay la tong hgp hgp cfla nhieu tinh trang, khi phan tich cac sd lieu thi nghiem ve tinh trang nay chflng tdi thay so vdi doi chung tbi cac cdng thiic xu ly tia ' cd S" va Cv%) Idn hon. Kit qua cung cho thay, vdi gidng DT74 thi lieu 150Gy tac ddng manh nhat. nen S" va Cv%) d cdng thfl-c nay cao nhat vdi ca bdn.

Kit qua theo ddi d thi be M, cho thay, nhin chung tan sd va sd dang bien dj xuat hien d tat ca cac cdng thfle deu rat thap ban M2; Chang ban d giong DT74 tan sd bien dj ehi tu 0,5 din 1,4% va chi cd 3 dang bien dj ve hinh dang la chet. binh dang qua va cay khdng phan canh.

De phan lap cac ddng dot bien cd gia trj kinh tl, can phai kiem tra kha nang di truyen cfla cac bien dj da tao ra. Tuy nhien mdt sd tinh trang sd lugng nhu chieu cao cay, sd canh cap 1, sd qua/cay,...cd the do nhieu cap gen quy djnb nen su phan ly cfla bien dj ve cac tinh trang nay rat phuc tap, khd xac djnh. De tranh phien dien khi danh gia hieu qua chgn lgc cac ddng theo cac tinh trang nay; Cflng vdi danh gia bang quan sat, chflng tdi dua vao cac sd do de tinh vi phan chgn lgc va he sd di truyen

thuc nghiem theo phuang phap cua Allard K.W. [1]. Kit qua d bang 5 cho thay, vdi tinh trang chieu cao cay, ca hai ddng CA34 va CA63 ddu CO chilu cao eay vugt gia trj trung binh eua quAn tbi chgn lgc 13,6 cm nhung chgn ddng CA63 se cd hieu qua cao hon vi sir di truyen cua tinh trang nay sang the he sau la b- = 0,8, cdn ddng CA34 chi dat b" = 0,49.

Tuong tu, nlu chgn theo tinh trang sd canh cap 1, se ed hieu qua cao d ddng CN48 (cd h

= 0,82). (2) tinh trang so qua/cay thi viec chgn loc se dat hieu qua vdi xac suat tu 60%o (ddng CA34) din 80% (ddng CN48). :'A- KET LUAN

Tu kit qua nghien ciiu anh hudng eua tia ' din sir xuat hien biln di va dot bien d cac giong dau tuang chung tdi rut ra mgt sd ket luan sau:

- Tia ^ khi xfl- ly len hat khd cfla dau tuang da kim ham sinh trudng, phat trien cua cay dau tuong thi he Mi, gay biln ddng trong phan chia t l bao, tao nen nhung sai hinh NST, dugc bieu hien d 5 dang khac nhau.

- Tae ddng cfla tia ^ da lam xuat hien nhieu dang bien dj, dot bien khac nhau d eac the he dau tuang, trong dd cd nhieu bien dj cd gia trj kinh tl. Tan sd va phd bien dj rdng d the he Ml, M2 va thap d the he Mj; Do vay viec chon lgc dot bien nen tap trung vao hai the he dau.

- Su di truyen cua cac bien dj sang the he sau la khac nhau, eac bien dj ve hinh dang la chet, than, vd qua d Mi la thudng bien nen khdng di truyen sang the be sau. Mdt sd bien dj cd gia trj ve kinh te, chgn lgc tu M2 nhu tang chieu eao cay, sd canh cap 1, sd qua/cay cd he sd di truyen thue nghiem tfl- 0,23 den 0,82.

Bang 1. Tan sd va sd dang bien dj d Mi Cdng thfle thi

nshiem

DT74 Tan sd bien dj

(%)

Sd dang bien di

DT83

Tan sd bien Sd dang dj (%) biln dj

M103

Tan sd bien Sd dang dj (%) bilndi DC

lOOGy l50Gy 170Gy 200Gy

l,6±0,l 3,8 ±0,1 10,0 ±0,7 17,4 ±0,5 40,9 ±2,0

3 7 10 10 12

1,9 ±0,1 5,9 ±0,2 21,4 ±0,6 34,3 ± 1,5 47,6 ± 1,0

3 6 10 10 12

1,7±0,1 8,0 ±0,3 16,1 ±0,6 19,5 ± 1.0 43,1 ±2.0

4 7 II

Tan sd trung

binh (tru QC) 19,2 ±0,: 16,8 ± 0 , 3 % 19,5 ± 0 , 3 %

(5)

Trdn Dinh Ddng Tap ehi KHOA HOC & CONG NGHE 85(09)1: 4 7 - 5 1 Bang 3. Tan sd va sd dang bien dj d M2

Cdng thue DT74 thi Tan sd bien dj

nghiem (%)

DT83

Sd dang Tan sd bien dj Sd dang bien dj (%) bien dj

Tan

MI03

sd bien dj Sd dang (%) biln di DC

1 OOGv 150Gy l70Gy 200Gy

0,93 ± 0,0 5,45 ± 0 , 0 6,62 ± 0,0 6,00 ± 0 , 0 4,05 ± 0,0

3 13 17 15 13

1,55 ±0,01 5,34 ±0,01 6,81 ±0,01 7,65 ±0,01 6 , I 7 ± 0 , I 0

4 11 12 14 11

1,54 ±0,01 3,32 ±0,01 9,61 ±0,01 8,26 ±0.01 5,72 ±0,01

10 14 15 II Bang 4. Phuang sai kieu hinh va he sd bien dgng cua mdt sd tinh trang d cac cdng thuc xu ly tia gamma

cua gidng dau tuong DT74 Cdng thuc

thi nghiem D. chung

lOOGy l50Gy l70Gy 200Gy

Chieu cao cay S^

27,8*

53,7"

239,6*

172,5*

154,0*

Cv%

10,4 14.7 30,6 25,7 24,6

Sd dot/than 0,4'

s-

1,8*

4,3^

3,3*

3,2*

chinh Cv%

5,2 11,1 17,5 15,3 15,0

Sd 31.7*

s-

58,1**

155,4*

103,5*

101,2*

qua/cay Cv%

16,2 21.1 35.2 28,1 29,2

Khdi lugng 0,2*

s-

0,8*

2,7' 1,9*

1,9*

hat/cay Cv%

7,9 16,2 31,1 26,0 28,9

* -F>F„.„, ; Bang 5. Vi phan chgn Igc va va he sd di truy

** -F>Fo,oi

en thuc nahiem cua mdt sd ddn si dau tuoni;

Ddng Chieu eao cay Gs (cm) G ,^. (cm)

Sd Gs (em)

canh cap I G ,,, (cm)

Sd qua/cay

Gs (cm) G ,_. (cm) h"

CA3I CA34 CN48 CA63

5,0 13,6

5,6 13,6

4,1 6,7 3,5 10,9

0,82 0,49 0,62 0,80

1,5 1,7 3,4 2,2

0.6 0,4 2,8 0,7

0,40 0,23 0,82 0,31

11,2 20,5 31,2 18,7

8,3 12,3 25,0 12,6

0,74 0.60 0,80 0,67

TAI LIEU THAM KHAO

[1], Allard R.W. Principles of plant breeding. \\ile>

and Sons. New York and London. 1967, 115-150p.

[2]. Gottschalk W., Ihe yield capacity of useful mutation: a critial review ofa collection ofmutant lypcs of I'i.suiii. In: Mutation and plant breeding. Vienna.

196.1 86p.

|3|. (iustal'fson A., llcridila.s. 22, 19.^7, 181p

(4|. Mather K.. Biomctrical Gcnnclics. London, 1949, 68-69p.

|5|. Swaniinathan M..S.. Siddig l-^.A....Studies on the enhancement of miilalion frequency and indcntilication of mutation of plant breeding and ph\sio-gcnetic significance in some breeding. II Proc. lAl^A. Vienna.

1968. 233-239p.

|6|. Tambe A. B.. Apporao B. .1. Gamma rays induced mutations in .soybean. Proceeding 6 an International Joint FAO/IAEA Sy mposium, 2008-2009, 95-96p.

SUMMARY

INFUENCE OF GAMMA RAYS ON THE APPEARANCE OF VARIANTS AND MUTATIONS OF SOYBEAN

Tran Dinh Dong*

Hanoi Unlverslly ofAgriciilliire Dry seed of soybean varieties DT74, DT83 and Ml 03 were treated by gamma rays with lOOGy, l50Gy, l70Gy and 200Gy doses. The treated seeds were planted and observed from the Ml generation to the M3 generation. Gamma rays inhibited growth, development of plant and created wrong types of chromosome in the cell division process. Gamma rays caused many variations and mutations of soybean traits. The variations and the mutations inherited differently in generations Key words: Gamma rays, growth, development, variation, mutation, cell division, soybean.

Iel: 0912351297

51

Referensi

Dokumen terkait