Yi CONQ BANO ZA HOI

TRIET HOC, SO 10 (221), T H A N G 10-2009

Sir KHAC BIET TRONG QUAN NIEM CUA C.MAC VA J.RAWLS

• a •

Yi CONQ BANO ZA HOI

NGUYEN MINH HOAN <'^

Trong bdi vie't ndy, tdc gid dd phdn tich quan niem cda C.Mdc vd cda J.Rawls vi cong bdng xd hgi; lam ro them sU khdc biet trong quan niem cda cdc ong ve vdn de ndy, nhd't Id sU khdc biet trong quan diem vi xuat phdt diem binh ddng dUa tren sU tU nguyen vi quan he khe Udc bdo ddm cong bdng xd hgi. Cd C.Mdc vd J.Rawls diu tha'y khe' Udc luon gdn vdi quan he hop tdc vd tu nguyen. Song, khdc vdi J.Rawls, C.Mdc khong tuyet do'i hod, ly tudng hod vd triiu tUdng hod sU tU nguyen vd xuat phdt diem binh ddng.

@

d nhieu quan diem khae nhau ve edng bang xa hdi trong lieh sif, song diem ehung gifla ehung la deu dfla tren xuat phdt diim binh ddng trong md'i quan he gifla ngfldi va ngfldi vdi tfl each la thflde do thfle sfl eiia eong b i n g xa hgi ndi ehung va khe Ude xa hdi ndi rieng.

Tuy vay, viec vach ra thiic cha't ve sii khac biet gifla quan diem cua C.Mac va mgt so' quan diem trong lich sii, dae biet la vdi quan diem cua mgt sd' hge gia phfldng Tay hien dai ve edng b i n g xa bgi, van phai can cfl vao ehinh sfl khae nhau trong quan niem ve xua't phat diem binh dang a'y, de qua dd tha'y dflde cai gi mdi thfle sfl la thflde do cua edng bang vdi tU each dieu kien de giai phdng va phat trien ngay cang toan dien con ngUdi.

Trong he thd'ng quan diem cua C.Mac ve edng b i n g xa hgi, dang ehu y la nhflng quan diem eua dng dd'i vdi nhflng tfl tfldng ve khe Udc xd hgi trong lieh sii.

Chinh nhflng quan diem ve khe flde xa hgi a'y da hoc 16 rd net quan diem cua

C.Mae ve edng bang xa hgi. Cd the thay, ngi dung eua nhflng tfl tfldng ve khe flde xa hdi ndi rieng va edng b i n g xa hdi noi ehung bao gid eung dflde thtic hien bdi mgt xua't phat diem binh dang trong mdi quan he gifla ngfldi vdi ngfldi trong cac Knh vflc nha't dinh. C h i n g ban, ed quan diem coi xua't phat diem binh ding eua edng bang xa hgi ndi chung va khe flde xa hgi ndi rieng la sfl ngang nhau ve mot diiu kiin xd hgi eu the nao dd, nhfl dia vi dang ca'p, dia vi kinh te, chinh tri, dao dflc, van hoa... Ngflde lai, cd quan diem cho r i n g xua't p h a t diem binh d i n g a'y lai la sti ngang n h a u ve nhflng diiu kien td nhien eiia mdi ea nhan, nhfl dieu kien bam sinh, nang liic ca nhan, tfl chat thdng minh, t h a m chi do sfl quy dinh b6i da'ng sieu nhien, menh trdi...

Mac du cd sfl khac n h a u ve xua't phat diem binh d i n g eiia cdng b i n g xa hoi

(*) Tie'n si, Vien Trie't hoc. Hoc vien Chinh tri Hanh chinh Quoc gia Ho Chi Minh.

S U K H A C B I E T TRONG QUAN NIEM CUA C . M A C V A J.RAWLS.

ndi chung va cua khe Udc xa hdi ndi rieng ay, nhflng xua't p h a t diem binh dang cua khe flde xa bdi lai thfldng ddng nghia vdi sit tU nguyin tham dfl vao md'i quan he xa hgi n h i t dinh gifla ngfldi va ngfldi. Cflng vdi sfl phat trien cua nhflng quan diem ve cong bang trong lich sii ndi ehung va quan niem ve khe flde xa hdi ndi rieng, sfl tfl nguyen a'y d i n d i n da trd thanh thflde do de thiic hien edng bing xa bdi ngay cang thfle sfl hdn, ma ket qua la ngay cang dat tdi sfl binh dang hoan toan gifla ngfldi vdi ngfldi.

Trong quan diem cua C.Mac, sfl tfl nguyen trong mdi quan he khe flde nhfl la cd't loi. ciia viec thfle hien edng bang xa hdi dflde nhan manh d nhflng dac diem nao? Trfldc bet, xua't phat tfl sfl phan tich nhflng quan diem ve khe flde xa hdi trong lich sif, eu the la khi ban ve quan diem

"khe flde xa hdi" manh nha eua Epiquya, C.Mac da chi ro, quan diem ay trong lich sif da khien ngfldi ta thay r i n g ehinh

"nen tang hien thfle" dfla tren "sfl giao flde gifla ngfldi vdi ngfldi" - cd sd cua mgt

"khe flde xa hgi" - da lam cho the gidi

"thoat khdi sit liia ddi, tflc la thoat khdi sfl sd bai t h i n thanh"(l). Nhfl vay, quan diem cua C.Mae ve cdng b i n g xa hgi ndi chung va ve khe flde xa hdi ndi rieng bao gid eung diia tren ed sd kinh te - xa bgi hien thfle. Tuy nhien, khdng phai vi the ma dng phu nhan toan bg nhflng quan diem ve cdng b i n g xa hdi cd trong lieh sii, ke ea nhflng quan diem da bi t h i n thanh boa. Vdi quan diem duy vat ve lich sti, C.Mac da khai thac va bdc tach nhflng khia canh hdp ly trong cac quan diem ed

tinh than thanh ve cdng b i n g n h i m muc dieh cai tao nd.

Tren tinh t h i n ay, trong khi vach ra ban cha't bdc lot cua ehii nghia tfl ban - cai ban cha't dflde ehe day bdi quan he gifla ngfldi vdi ngfldi ludn dflde nha'n manh la quan be binb dang, dae biet trong quan he trao ddi hang boa, C.Mac da trd lai viec phan tieh quan diem edng b i n g xa hdi ciia Arixtd't. Ong chi rd sfl han ehe trong quan niem eiia Arixtd't ve edng b i n g xa hdi la da ddng nha't nd vdi chinh sfl ba't binh d i n g gifla nhflng ngfldi khdng cung dang ca'p. Nhflng, dieu ein nhan manh la d chd, C.Mac danh gia eao nhflng cd'ng bien thfle sfl trong quan niem ve edng b i n g xa bdi eua Arixtd't. Theo dng, chinh Arixtd't la ngfldi d i u tien phat hien thay cd sd cua sU cong hang xd hgi Id sU cong bdng trong trao ddi vgt pham dfla tren mdt thflde do binh ding. C.Mae cho r i n g , dieu ma Arixtd't da chi ra la d chd,

"sfl trao ddi khdng the cd dflde ne'u khdng ed sfl b i n g nhau, nhflng sfl b i n g nhau lai khdng the cd dflde neu nhfl khdng the do ehung dfldc"(2). Hdn nfla, thflde do trong trao ddi bang boa a'y, theo quan niem eua Arixtd't, nhfl C.Mac da nhan manh, ehinh la bieu hien cua gia tri. Cung theo C.Mac, ly do khien Arixtd't khdng thay dflde dieu dd la d eho, trong dieu kien mgt nen san xuat hang boa kem phat trien, Arixtd't da khd thay dflde chinh lao dgng la thUdc do binh ddng cua cong bdng trong md'i quan he trao ddi hang hoa, cho nen nd da trd

(1) C.Mac va Ph.Angghen. Todn tap, t.3. Nxb Chinh tri Quoc gia, Ha Noi, 1995, tr. 185-186.

(2) C.Mac va Ph.Angghen. Sdd., t.23, tr. 97.

NGUYEN MINH HOAN

thanh mdt "diiu bi dn" dd'i vdi ehinh dng.

C.Mae k h i n g dinh: "Thien tai cua Arixtd't chinh la d chd, trong bieu hien gia tri cua cac hang hoa, dng da tim ra dflde mdt quan hi binh ddng. Chi ed nhflng gidi ban lich sii cua xa hdi ma dng dang sd'ng mdi ngan can khdng eho dng tha'y dflde

"trong thfle te", md'i quan he binh dang dd la cai gi" (tae gia nha'n manh - NMH).(3).

Nhfl vay, theo quan diem ciia C.Mac, cd sd de thUe hien cdng bang xa hdi ndi chung bao gid cung phai dfla tren mgt xuat phat diem binh dang gifla ngfldi va ngfldi, hay cd sd de thfle hien khe flde xa hdi ndi rieng bao gid cung phai dfla tren sfl tfl nguyen tham gia vao md'i quan be xa hdi a'y. Xuat phat diem binh d i n g va sfl tfl nguyen a'y bao gid eung phai dfla tren quan he binh dang trong quan he kinh te. Thtic te cho tha'y, C.Mac ludn vach ro tinh cha't phi lieh sii eiia nhflng quan diem khdng dfla tren mgt quan he kinh te - xa hgi nha't dinh.

C.Mac edn chi rd trong dieu kien quan he gifla nhflng ca nhan edn hi chi phdi bdi tinh ngau nhiin va dgc lap vdi nhflng ea nhan rieng le thi sfl lien hiep gifla nhflng ca nhan "hoan toan khdng phai la tfl nguyen nhfl da dflde mieu ta trong "Khe flde xa hgi"; va lai, "cai quyen dflde hfldng tinh n g i u nhien ma khdng hi can trd gi trong khudn khd nhflng dieu kien nha't dinh la cai ma cho tdi nay ngudi ta ggi la tu do cd nhan (tae gia nha'n manh - NMH.). Nhflng dieu kien tdn tai a'y dfldng nhien chi la nhflng life Ifldng san xua't va nhflng hinh thfle giao tiep hien hflu"(4).

Hdn nfla, C.Mae dae biet nha'n manh

rang, "chimg nao sir p h a n chia boat ddng cdn dugc tien h a n h khong phai mot each tu nguyen (tac gia nha'n m a n h - NMH.) ma mdt each tu nhien thi chung do hanh ddng ctia ban t h a n eon ngudi se trd thanh mdt lire lugng xa la, ddi lap vdi con ngudi, va nd djch eon ngudi,-,ehu khdng phai bj eon ngudi thdng tri"(5). Bdi vay, ehi khi nao boat ddng ciia cac ea nhan dien ra

"mgt each tfl nguyen" thi luc dd, mdi c6 sii

9

binh ddng hoan toan gifla nhflng con ngfldi va dflde the hien trfldc he't d eh6

"mdi ngUdi deu cd the (tac gia nhan manh - NMH.) tfl hoan thien minh trong ba't ky linh vflc nao thich"(6). Va khi boat dgng eiia tflng ea n h a n khong cdn mang tinh

"ddc chuyen" do bi rang huge bdi sfl phan edng lao ddng tfl nhien, nghia la con ngfldi dflde tfl do(7), thi luc a'y mdi thiic sfl cd sfl eong b i n g .

Thfle cha't ciia sfl tU nguyen trong cac quan he xa hgi gifla ngfldi va ngUdi, nhif C.Mae da nha'n manh, bao gid eung bi quy dinh bdi "nhiing liie lUdng sdn xuat vd nhitng hinh thdc giao tie'p hien hitu", chfl khong phai bdi mgt life Ifldng xa la nao dd. Nhflng quan diem khac nhau ve cdng ly, cdng b i n g trong md'i quan he vdi binh dang xa hgi tfl cd' dai de'n can dai, theo danh gia cua C.Mac, chi nh'an manh de'n sfl tit nguyin (tfl do ca nhan) va binh d i n g nhfl la mot thflde do eiia sfl edng b i n g trflu tfldng. Mat khac, mgi xuat

(3) C.Mac va Ph.Angghen. Sdd., t.23, tr.98.

(4) C.Mac va Ph.Angghen. Sdd., t.3, tr. 109.

(5) C.Mac va Ph.Angghen. Sdd., t.3, tr.47.

(6) C.Mac va P h A n g g h e n . Sdd., t.3, tr.47. ' (7) Xem: C.Mac va Ph.Angghen. Sdd., t.3, tr.47.

S U K H A C BIET TRONG QUAN NIEM CUA C . M A C V A J.RAWLS..

phat diem binh d i n g khdng do quan he hien thfle gifla ngfldi va ngfldi quy dinb, ma la bdi mgt liie Ifldng xa la vdi eon ngfldi. Nhflng quan diem ve xua't phat diem binh dang ndi chung ciia edng b i n g xa hgi va xua't phat diem binh dang d sti tfl nguyen tham gia vao quan he khe flde xa hdi, nhfl C.Mac da chi rd, ve thfle chat, khac biet vdi ca nhflng quan diem hien dai cua mgt so' hge gia phfldng Tay ve cdng b i n g xa hgi - cai dflde coi la dieu kien cho sfl tfl do cua eon ngfldi.

Nhflng quan diem khac nhau ve edng ly, edng bing, binh dang xa hdi ciia eae hge gia phfldng Tay hien dai mac dfl dflde tiep can theo nhieu hfldng khac nhau, d nhflng ca'p do khac nhau va d nhflng linh vflc khac nhau, chang han nhfl trong kinh te, trie't bgc, dao dflc hge...; song, tflu trung lai, chung deu di vao phan tich md'i quan he phan chia ldi ich gifla ngfldi va ngfldi, dae biet la trong linh vflc kinh te. Trong dd, tieu bieu la quan diem eua J.Rawls (1921 - 2002), ngfldi da dfla ra mdt ly thuyet ve edng b i n g xa hdi vdi mong mud'n k h i e phuc dflde ban che eua nhieu quan diem ve eong ly va ve cdng bing trong Hch svL dfla tren nhflng quan diem ve khe flde xa hgi. J.Rawls cung dfla ra quan diem eiia minh ve thflde do binh dang va sfl tfl nguyen (tfl do ea nhan) vdi tinh each cd sd dam bao cdng ly va cdng bing xa hgi a'y. Nhflng thfle cha't quan diem cua J.Rawls cd phai la chia khoa van nang cho viee giai quye't mgi quan he gifla ngfldi va ngfldi, dac biet la quan he kinh te trong xa hdi hien dai a'y hay

k h d n g ? ; w : . t •••'^ . n - m •:;-'.»'•, .^ ;.;u^.

Trfldc he't, ly thuyet ma J.Rawls dfla ra dflde coi la sfl tie'p nd'i va phat trien nhflng tfl tfldng truyen thd'ng ve cdng b i n g xa hdi trong lich sif, dae biet la tfl tfldng ve Khe flde xa hdi eiia Ld'eed, G.G.Rutxd eung nhfl nhflng tfl tfldng ve dao dflc hge diia Cantd. Trong tae pham

"A theory of justice" (Ly thuyet ve cdng ly), van de cdng bang va binh dang da dflde J.Rawls nghien cflu mdt each he thd'ng mang tinh ly thuyet thuan tuy, dd'i tfldng cua cdng b i n g dflde dng xac dinh ehinh la thi chi' xd hgi ndi. chung, cai quye't dinh cho sfl Ifla chgn nguyen tac phan chia quyen ldi va nghia vu cd ban, hay dd la phfldng thfle phan phd'i ldi ich cd dflde tfl boat ddng hdp tae xa hgi eiia mdi ea nhan.

Xua't phat tfl luan diem "cong ly vdi tinh cdch la cong bdng", J.Rawls da so sanh vdi khi' Udc xd hgi truyen thd'ng va cho rang, d "trgng thdi binh ddng nguyin thuy eiia cong ly vdi tinh cdch la cong bdng la mdt sfl nha't tri vdi trgng thdi tit nhiin trong khe flde xa hdi truyen thd'ng"(8). Dfldng nhien, vdi mong mud'n xay dflng mdt ly thuyet trflu tfldng hdn ve edng bang xa hdi. J.Rawls da gia dinh ve mdt trgng thdi nguyin thuy vdi tfl each xuat phat diem binh ding eho viec thfle hign muc tieu cdng bang neu tren. Vi the, trang thai xa hdi ly tfldng a'y, theo dng, khdng phai la "mgt hoan canh lich sif cii the"(9), ma ehi la mgt trang thai gia

(8) John Rawls. A theory of justice. Revised edition.

The Belknap press of Havard university press Cambridge, Massachusetts. USA, 2001. p.11.

(9) John Rawls. Ibid, p . l l .

NGUYEN MINH HOAN

!>'

thuyet thuan tuy de dat tdi mdt thflde do binh d i n g ly tfldng cho nguyen t i e cong ly vdi tinh cdch la eong bdng. Cdn eon ngfldi trong trang thai nguyen thuy - trang thai vdi diem xua't phat binh dang ly tfldng a'y - la "con ngUdi ly tinh vd khong vu ldi"(10). Hg Ifla chgn nguyin tdc cong ly khi dflng d i n g sau bfle man ciia sfl vo tri (ignoranee)(ll).

Hdn nfla, trong quan niem ve cong ly vdi tinh cdch la cong bdng eiia J.Rawls, thi cong ly (dflde hieu la le phai, dieu thien, hay pham hanh td'i eao cua con ngfldi) se khong chi la xua't phat diem binb dang, ma la ehuan mitc eiia trang thai xa hdi ly tfldng ma d dd, mdi ca nhan khi tham dfl vao hdp tae xa hdi hoan toan dfla tren sit tit nguyin (tfl do ca nhan) va ngay cang dat dflde ldi ieh td'i da eua minh. Ndi each khae, d trang thai xa hdi ly tfldng,. cdng ly vdi tinh cdch Id cong bdng se dat de'n gia tri cong ly thfle sfl.

Ngflde lai, trong mgt the ehe xa hgi cu the thi cong ly mdi ehi ed nghia la cong bang, hay cdng b i n g la sfl the hien phan nao cua cong ly trong cai menh de "cdng ly vdi tinh each la edng bing" a'y. Ne'u ehuan mfle de xac dinh sfl cdng b i n g trong mdt the che xa hgi cu the ehinh la nguyen t i c phdn chia quyin ldi vd nghla vu cho mdi ca nhan, thi tieu chi de xae dinh the ehe xa hgi ggi la cdng b i n g a'y dflde J.Rawls quan niem nhfl the nao?

J.Rawls eho r i n g , trfldc he't cdng bang chi ed dflde khi con ngfldi tU nguyen cung tham dfl vao hdp tac xa hgi de sao eho mdi ea nhan gianh dflde ldi ich nhieu hdn

so vdi khi hg sd'ng ddn le. Ndi each khac, ne'u the che cua mgt xa hgi la can cfl de xac dinh dflde mgt nguyen t i c phan chia quyin ldi va nghla vu phu hdp vdi ldi ich eiia moi ca n h a n tren tinh t h i n tfl nguyen trong quan he hdp tac a'y, thi th^

che xa hgi dd d\16c ggi la cdng bing.

Dfldng nhien, theo J.Rawls, ba't cfl mgt xa hdi nao deu khdng the la mdt cd che' hdp tae dfla tren sfl binh dang hoan toan, vi mdi ngfldi sinh r a d mgt vi thi' xd hoi dae dinh va tinh cha't thfle te cua trang thai a'y da anh hfldng tdi mgi mat ddi sd'ng ciia mdi ea nhan. The nhflng, neu mgt xa hdi eu the phu hdp vdi nguyen tic edng bing, hay d mgt trinh do eao hdn - phu hdp vdi gia tri cong ly dfla tren cd sci hdp tae tfl nguyen, thi nd se ngay cang trd t h a n h mdt cd ehe hdp tac dflde moi ngfldi thfla n h a n va hg mdi thfle hien nghia vu cua minh mgt each tU nguyin.

Hien nay, khi ban ve edng bang xa hoi the hien d tinh t h a n ciia khe flde xa hoi, ed khdng it nghien cflu da vach ro sti khac biet gifla tfl tudng ve sU cdng bing eiia C.Mae va eua J.Rawls, dac biet la sti khac biet trong quan diem ve xua't phat diem binh d i n g diia tren sfl tfl nguyen ve quan he khe flde dam bao cong bing xa hdi cua cae ong. Trong dd, dang chfl y la quan diem eua Jacques Bidet, mdt nha triet hoc chinh tri ngfldi Phap dfldng thdi(12). J.Bidet cho rang, trgng thdi

(10) John Rawls. Ibid, p. 12.

(11) John Rawls. Ibid, p . l l .

(12) Tham khao: Jacques Bidet: A Metastructural Reinterpretation of the Rawlsian Theory: From Rawls to Machiavelli, Ratia. J u r i s blackwell publishers Oxford uk and Cambridge. USA, 1995.

S U K H A C B I E T TRONG QUAN NIEM CUA C . M A C V A J.RAWLS...

nguyin thuy va bite man cua sit "vo tri"

khdng phai do J.Rawls sang tao, ma dflde ke thfla tfl nhflng quan diem ve khe flde xa hdi theo tinh t h i n eua Ld'eed, Rutxd, Cantd... Hdn nfla, flu the trong ly thuyet edng ly eua J.Rawls khdng phai la lam cho khe flde truyen thdiig thich flng vdi bd'i canh xa hdi dfldng thdi, ma la d chd nd da vach ra dflde Idgic ehan thfle ciia quan he khe flde xa hgi dfldng thdi. Bfle man vo tri vdi tinh each la xua't phat diem binh dang vdi sfl tfl nguyen trong md'i quan he hdp tae xa hdi gifla ngfldi va ngfldi chi ed trong xa hgi ly tfldng ma thoi. Cho nen, nd chi la mgt gia dinh trflu tfldng thuan tuy. Cdn trong xa hgi hien thfle, do luon ed sfl khac biet ve kha nang bam sinh va dieu kien xa hgi cua mdi ea nhan, nen vi thi' dgc dinh cua mdi ca nhan khdng the la binh dang, ma van phai dflde coi la xua't phat diem khac nhau khi tham dfl vao quan he hdp tac xa hgi.

Mat khac, theo J.Bidet, ne'u tach khdi nhflng ed may ngau nhien, sfl hien thifc hoa Iy tinh eung khong he gian ddn, vi trong xa hdi hien thiie van ludn tdn tai kha nang pha vd quan he khe flde. Mgt vi dti dien hinh nha't trong xa hgi dfldng thdi ehinh la quan he giai ca'p dfla tren phfldng thfle ciia ke't ca'u xa hdi vd'n cd, hdn nfla quyen life eiia sii thd'ng tri ludn chi phd'i mgi quan he xa hgi d trong ba't efl mdt giai doan lich sii nao. Do dd, ly thuyet eua J.Rawls ehi mang tinh gia dinh. Ne'u quan he khe flde khong dflng d viee coi dd.chi la "ly tinh thfle tiin" hay la

"xa hgi khdng tfldng", thi ly thuyet a'y se phai hi tieu vong. Do dd, J.Bidet di de'n

ke't luan, ly thuyet cdng ly cua J.Rawls trong dieu kien hien thiic eua thi trfldng da khien quan he hdp tae xa hdi khdng phai dfla tren nguyen t i e binb dang va tii ngiayen thfle sfl, ma thfle te la ludn xua't phat tfl quan he bdt binh ddng va sU cUdng chi'.

De lam ro thfle chat ve sfl khae biet trong quan diem cua C.Mac va eua J.Rawls ve quan he khe flde, J.Bidet cho ring, mac du C.Mac khdng trfle tie'p ban ve ly thuye't cdng b i n g xa hdi, nhflng toan bd nhflng cdng trinh ly luan eua dng deu tap trung phe phan sfl ba't cdng eua xa hgi tfl ban ehii nghia the hien d quan he bdc lot lao dgng lam thue dfla tren sfl chiem hflu tfl nhan ve tfl lieu san xuat.

Tuy nhien, dflng tren lap trfldng eiia chu nghla cdu true khi nhan manh de'n tinh hi thd'ng va tinh chinh the eua quan he . xa hgi ndi ehung, hay quan he khe flde ndi rieng, theo J.Bidet, xet d mdt khia canh nha't dinh thi quan diem ciia C.Mac va ciia J.Rawls lai ed mdt quan he ta't yeu. Bdi vi, ea C.Mac va J.Rawls deu thay r i n g khi' Udc ludn gan vdi quan be hdp tae tfl nguyen va binh dang. Nhflng khac vdi J.Rawls, C.Mac da khdng tuyet dd'i boa, ly tfldng hoa va trflu tfldng hoa sfl tfl nguyen va xua't phat diem binh dang.

Bdi, theo C.Mac, trong dieu kien cua xa hdi tu ban chu nghia, quan he khe Udc dUa tren sU tU nguyen va binh dang a'y se d i n de'n mgt quan he doi lap vdi ehinh nd, nghia la quan he "hdp tac" da tU bie'n thanh sU chiem hflu eua nha tfl ban dd'i vdi gia tri thang dfl eua ngfldi lao dgng

NGUYEN MINH HOAN

lam thue. Va do do, quan he a'y ehi ed the d i n de'n sfl efldng bfle va ba't binh dang ma thoi. .. '. ^ •

Qua thtic, theo ehung toi, trong quan niem eua C.Mac, ngay ca viec thfle hien edng b i n g xa hdi trong chu nghia xa hdi van chfla the la mgt sfl binh ddng hodn todn ve mat hfldng thu, vi xuat phat diem binh dang trong quan he gifla ngfldi vdi ngfldi cung mdi chi la sfl binh dang mdt phin, eu the la sd hflu cdng cdng dd'i vdi tfl lieu san xua't. Cdn nguyen tac phan phd'i theo lao ddng cung dflde thfle hien dfla tren mdt xua't phat diem binh dang, nhfl C.Mac da khang dinh, trong quan he phan phdi dd khdng cd sfl phan biet ve mat giai ca'p nao gifla nhflng ngfldi lao ddng, va bat cfl ngfldi nao cung ehi la mdt ngfldi lao dgng nhfl ngfldi khae(13).

NhUng tren thiic te, ban than lao dgng - cai dUde coi la xua't phat diem binh d i n g eiia mdi ea nhan van khdng the tach khdi dieu kien bam sinh va hoan canh sd'ng vd'n rat khae nhau ciia mdi ngUdi lao ddng, nen sU phan phd'i a'y eung khdng tranh khdi d i n de'n sii hudng thu khdng ngang nhau. Tuy chUa cd sii binh dang hoan toan ve hudng thu, nhUng dd khdng phai la sU dd'i lap d i n de'n phii dinh quan he hdp tac gifla nhflng ngfldi lao dgng.

Hdn nfla, trong quan he hdp tae tfl nguyen thfle sfl ay, "mdi ngfldi diu eo the tfl hoan thien minh trong ba't ky linh vflc nao thieh". Khi dd, hoat dgng eiia tflng ea nhan khdng cdn mang tinh "dgc ehuyen"

do bi rang huge bdi sfl phan cdng lao dgng tfl nhien, nghia la eon ngfldi dflde tfl do, va do thfle sfl la quan he cong bing.

Sfl phan tich d tren cho thay, cae quan niem khac n h a u ve khe flde da hfldng den sfl dieu tiet nhflng quan he xa hgi vd'n ra't da dang va phfle tap, dae biet la quan he gifla nhflng ngfldi d the manh va nhflng ngfldi d the' ye'u. Chang han, quan niem eiia J.Rawls cho rang, trong quan he hdp tac xa hgi tren tinh t h i n khe flde xa hgi, nhflng ngfldi cd ldi the phai thfle hien bu dap trd lai dd'i vdi nhflng ngfldi thuoc nhdm yeu the trong xa hgi. Tuy nhien, dieu a'y lai khdng the t r a n h khdi dan den quan he hdp tac khong tudng.

Tdm lai, theo quan diem cua C.Mac, viee thfle hien p h a n phdi theo lao dgng da dam bao rang, sfl hfldng t h u ke't qua lao dgng dfl it, dfl nhieu nhUng sii phan pho'i tUdng xflng vdi k h a n a n g rieng eiia mdi ngfldi lao dgng (va ke't qua lao dgng khdng cdn hi cfldp doat bdi nhflng ngfldi n i m trong tay tfl lieu san xua't nfla), thi dd ehinh la sit eong bang da logi trii dUdc sU tha hod. Bdi vi, trong quan he hdp tac xa hdi dd, ngfldi lao ddng khdng hi tach khdi tu lieu lao dgng, ddng thdi cung khdng cdn bi ngfldi khac dung tfl lieu san xua't de ehi phd'i ke't qua lao dgng nfla va do vay, cung khdng lam xua't hien sfl tha hoa vdi tinh each la sti ba't cong va ba't binh d i n g xa hgi. Dd la cd sd de dat den viec "con ngfldi chiem hflu ban cha't toan dien ciia minh mdt each toan dien, nghia la nhfl mgt con ngfldi toan ven"(14).a

(13) C.Mac va Ph.Angghen. Todn tap, t.l9, Nxb Chinh tri Quoc gia. Ha Npi, 1995 tr.35.

(14) C M a c va Ph.Angghen. Sdd., t.42, t r . l 7 2 .