Boekbesprekings
Otto, J - Gassmann, G 1993. Documentary History o f Faith and Order
1963-1993 ... 844-845 Rossouw, G W - Cochrane, J R & West, G O (eds) 1991. The three-fold
cord: Theology, work and labour ... 845-848 Van der Merwe, P J - Van der Vyver, J D, Potgieter, P J J S, Sithole, M
& Theron, D 1993. Democracy in Africa ... 848-849 V an der M erwe, P J - W aijaki, M, Turaki, Y, V an der W alt, B J &
Kasenene, P 1993. Visions o f man and freedom in Africa ... 849-850 Van Wyk, W C Or) - Van Wyk, W C (red) 1991. Ons Joodse bure ... 850-852 V enter, P M - H eiberg, J L 1994. Die boek Daniel: Die heerskappy
behoort aan God ... 852-853 V enter, P M - West, G O 1991. Biblical hermeneutics o f liberation:
Modes o f reading the Bible in the South African context ... 853-855
ISSN 0259 9422 = HTS 50/3 (1994) 843
G assm ann, G 1993. D ocum entary H isto ry o f F a ith an d O rd e r 1963- 1993
Geneva: WCC Publications. Sagte- band, 315 bladsye. Prys onbekend Resensent: Ds J Otto
H ierdie boek gee ’n historiese oorsig cor die werksaamhede van die Faith a n d O r d e r - w e r k g r o e p v a n d ie W êreldraad van Kerke. D it is deels geskryf as voorbereidende leesstof vir die werkgroep se wêreldkonferensie van S antiago de C om postela 1993.
Dit bestaan uit vyf dele. In ’n eerste g edeelte w ord die W êreldraad van Kerke se verklarings in verband met eenheid aangehaal en bespreek. Die tweede gedeelte is ’n voorskou op dit wat die werkgroep beoog vir die kon- ferensie te Santiago de Compostela.
Die derde en vierde gedeeltes is die belan g rik ste ged eeltes van die boek. In deel drie word die tem as wat in 1963 tot 1993 deurlopend deur die g roep b e h a n d el is, aan g eh aal.
Die outeur poog om tydens sy bespre- king van die verskillende temas alle re le v a n te d o k u m e n te so v o lled ig moontlik te noem. Elke tem a se be- spreking begin in die ja a r 1963 en eindig by die m ees onlangse publi- kasie van die W êreldraad van Kerke oor die tema. Hierdie werkwyse is tot
voordeel van die student van ekume- niese teo lo g iese denke, aangesien hierdie verwysings navorsing baie kan vergemaklik.
U it die m agdom gepubliseerde w erke kies die o u te u r ee n of twee dokumente wat hy as belangrik ag en haal die dokum ente dan gedeeltelik of in hulle geheel aan. Die temas wat behandel word is, die volgende:
• die sigbare eenheid van die kerk;
• doop;
• Nagmaal en bediening;
• die eenheid van die kerk en die gemeenskap en
• die een geloofsbelydenis.
D ie e e rste te m a is ’n d eu rlo p e n d e projek wat as opdrag van die alge- m ene vergadering van die W êreld- raad van K erke deurgegee is. Die verskillende stappe to t eenheid, die motivering juis tot hierdie doel en die oproep tot alle kerke om hulle te ver- bind tot sigbare eenheid word in die eerste drie dokumente aangedui.
D ie v o lg e n d e d o k u m e n te w at aangehaal word, het betrek k in g op plaaslike ekum eniese skakeling. U it hierdie besprekings volg die tweede tem a w aarm ee die w erkgroep hom- self besig gehou het. D it het te doen met die doop, Nagmaal en verskillen
de bedieningstrukture.
Die derde tem a wat behandel is, het die oog op die mensheid as ’n ge- deelde toestand en die W êreldraad
844 HTS 50/3 (1994)
Boekbesprdángs
van Kerke se taak, nie net tot sigbare eenheid van alle kerke nie, maar ook die eenheid van die mensdom. Twee sake wat hier veral ter sprake kom, is (a) rassisme en (b) die plek en rol van die vrou. ’n D ieper insig in die aard van die problem e lei die werkgroep Faith and O rder daartoe om te besef dat die m ensdom se stru k tu re her- nuwe m eet word om eenheid van die m ensdom te bew erkstellig, ’n tem a wat in een dokument aangehaal word.
D ie belydenis van die gem een- skaplike geloof is die vierde tem a en dit kom ter sprake juis as gevolg van die Ortodokse Kerk se probleem met filio q u e in die N iceense belydenis.
D rie dokumente word aangehaal wat die tem a asook aanverw ante tem as behandel.
Die vierde gedeehe van die boek bespreek spesifieke projekte wat deur die w erkgroep Faith and O rder aan- gepak is, m et ander woorde sake wat nie deurlopend bespreek is nie, maar wel by geleentheid behandel is. Die eerste projek is diepgaande studie in verband m et die gesag en interpreta- sie van die Skrif. Die projek is die resultaat van die aansluiting van die Room s-Katolieke Kerk by die w erk
groep. ’n Tweede projek is om navor- sing te doen oor die konsilies van die eerste drie eeue, ’n projek waarop die Ortodokse KerV aangedring het. Die gesag van die kerk is die derde pro je k . D ie R o o m s-K a to lie k e K erk, m aar ook die verhouding met die on-
gelowige w ereld het hierdie projek noodsaaklik gemaak. ’n Vierde pro
jek was om die ekum eniese belang van aanbidding te bekyk, met as doel
’n liturgie wat algem een aanvaar sal word. Om God se rol in die natuur en die geskiedenis te bepaal, was ’n vyfde projek wat die verhouding met ander godsdienste wou bepaal. Die sesde projek het te doen met die ver
houding van die Christelike kerk tot die Joodse volk.
In deel vyf behandel die outeur tak e van die w erk g ro ep w at d e u r
lopend van aard is. D ie oudste van dié take is die ondersteuning van die gebedsweek vir Christeneenheid.
Die grootste taak van die werk
groep is die bevordering van bilate- rale- en m u ltila te ra l gesprekke. Die boek word aanbeveel vir die student van ekumeniese teologie.
C ochrane, J R & W est, G O (eds) 1991 - T he th re e -fo ld cord: T h e o logy, work and labour
H ilton: C luster Plublications. Price unknown
Reviewer: P rof G J Rossouw
‘Though one may be overpow ered, two can defend themselves. A cord of three strands is not quickly broken’
(Ecclesiastes 4:12 [p iii]).
ISSN 0259 9422 = HTS 50/3 (1994) 845
The three-fold cord, according to the editors of the book is a collection of essays that were originally presented at a conference that explored various issues about work and labour among C hristian workers. The concept of w orker is used throughout the book in a narrow sense. In the words of one of the contributors to the book, A lbert Nolan, workers are those with
‘...the experience of w orking for a wage, w orking for a boss, working with one’s hands. It is the experience o f b ein g u se d a u n it o f la b o u r, a machine, of being exploited for profit’
(161).
As a collection of essays by about 20 authors, the book shares in both the benefits and restrictions of such collections. On the one hand it offers a wide and interesting variety of per
spectives on the experience of w or
kers in A partheid-striken South Afri
ca. On the other hand it is hampered by internal contradictions and a lack of thorough and systematic analysis of the topic under discussion.
Besides the introduction and con
clusion o f th e book, it consists of three sections. These three sections follow s th e ap p ro a c h used by the Y oung C h ristian W orkers (YCW ), called see-judge-act. In the first or see-section of the book, the emphasis is on the context o f South A frican workers. H ere descriptions and ana
lyses of am ongst o th e r th e role of black w om en (by L etsoalo), unem
ploym ent (by N iirnberger), and the disproportional distribution of wealth in South Africa (by Christie) are pre
sented. Although taken up in another section of the book, Mvambo’s analy
sis of the conditions of hostel dwellers in the D urban are a also contributes towards understanding the position of black workers in South Africa.
The second or judge-section of the book, consists of various theologi
cal perspectives on th e role of wor
kers. Am ongst others th ere are an Old T estam ent perspective (by Wit
tenberg), a New T estam ent perspec
tive (by D raper), two Black Theology perspectives (by M osala and Tlha- g ale), an d two W orkers Theology p ersp ectiv es (by N olan and T aki).
This se ctio n is co n clu d ed w ith an essay by one of the editors, Cochrane, who suggests an approach and p ro gram for the development of a Theo
logy of Work.
T he th ird or act-section o f the book focuses on ministry to the wor
kers. Besides the discussion of minis
try to hostel dwellers by Mvambo that has a lre a d y b e e n m e n tio n e d , the m ajor emphasis is on the work done by the Young Christian W orkers (by Nunes, Lafont, Dumortier). Included here is also an article on the propo
sed role and ministry of the Rom an Catholic Church towards workers in South Africa (by Lambert).
T h ere are a nu m b er o f them es (or cords) th at runs through the en
tire book. I will highlight the ones
846 HTS 50/3 (1994)
Boddfesprekings
th at struck me in o rd er to give the prospective rea d er an indication of what s/h e can expect in the book.
Firstly the epistemological privi
leged persp ectiv e of the w orker is emphasised. W orkers, as part of the poor and the oppressed in the society, is in the most favorable position to detect what the fundamental flaws of our society are. They are also best positioned to identify what should be done to remedy the current situation.
This epistemological privileged posi
tion is not only guaranteed by their current social status (or rath er lack th e re o f), b u t is also b estow ed on them by the G od of the Old T esta
m ent and C hrist the W orker in the New Testament.
Secondly, Marxist socialism is the most popular intellectual tool used by the co n trib u to rs to analyse and to rem edy the unfo rtu n ate position of the workers. The Marxian notion of the person as hom o faber is widely endorsed. Also his conviction that capitalism is the source of the alie
nation and suffering that the workers endure, is widely shared. T here is also a wide consensus that this situa
tion can only be remedied by a united w o rk e r’s m o v em en t w hich should gain control of the means of produc
tion through the class struggle. The following quotes from different au
thors echo these sentiments:
* M osala says: ‘I subm it th at the ca p ita list econom ic system...is, th e n looked at from the m oral
perspectives of A frican history and biblical Yahwistic ideology, simply im m oral. It is a system based on wage-slavery’ (118).
• D ra p e r says: ‘T he solidarity of the poor is m ade im perative by the unacceptable "solidarity" of the rich in exploitation’ (134).
• D unes w rites: ‘As a Christian I think one is obliged to condemn capitalism as an institutionalized form o f exploitation o f hum an beings by hum an beings’ (195).
‘As a m o v e m en t it has ta k e n sides. It only organizes people from the working class and iden
tifies socialism as a world view that is closest to the thinking of Jesus’ (198).
The one exception in this regard, is N urnberger who stresses that it is an oversimplification to cast the problem in the mould of the obsolete debate between capitalism and socialism.
Thirdly, the relevance or rather the irrelevance of the church amongst the workers is often stressed. Instead of the church lending support to the workers in their exodus from oppres
sion and poverty, th ere has been a mass exodus from workers out of the church (Cochrane, 179 & 183, Lafont 213). The main reasons for this exo
dus from the church, are the ideologi
cal alignment of the church with the middle class or ‘the bosses’ and the resulting unwillingness and inability of the clergy to minister to the needs of the workers (263).
ISSN 0259 9422 = H JS SO/3 (1994) 847
Fourthly, the subordinate role of the theologian in the development of a theology of work is stressed. Theo
logians do not qualify for the title of Svorker’ - as has been defined above by N olan. T hey th e re fo re do not share in the epistemological privile
ged perspective of the workers. This disqualifies them from playing a lea
ding ro le in th e d evelopm ent of a Theology of Work. At most they can rework and reform ulate the insights that the workers have provided them with. Alternatively they can empower and train the workers in order to en
a b le th e w o rk e rs to d ev e lo p the Theology of Work themselves.
I was left with two lasting impres
sions after reading the three-fold cord.
O ne is th a t unless th e church and theologians are willing to take the concrete working conditions of the workers as the starting point for their theological refelectio n , th e church will rem ain irre le v an t to the ‘w or
kers’. As Cochrane rightly says, this p o se s a s e rio u s c h a lle n g e to th e church, because it harbours the possi
bility that the church might discover that its current ministry has no b e a ring on the concrete living conditions of the workers.
The second im pression that sta
yed with me was one of uneasiness. It is the feeling that I always experience when the Bible is used in a way that neatly fits the interests of any group.
W henever that happens too neatly, I ca n ’t resist th e te m p ta tio n to ask
w h eth er th e B ible or theology has been hijacked to serve narrow ideo
logical interests. This possiblity for abuse o f theology m ust always be reckoned with - both by the “workers’
and by the ‘bosses’.
Van der Vyver, J D, Potgieter, P J J S, S ithole, M & T h ero n , D 1993 - Democracy in Africa
P otchefstroom : In stitu u t vir R efor- matoriese Studies. Prys: Onbekend Resensent; P rof P J van der Merwe Die publikasie is een van die referate wat gelewer is by ’n groot kongres van die Instituut vir R eform atoriese stu
dies wat gehou is vanaf 27 April tot 1 Mei 1992.
J D van d er Vyver gee ’n lang relaas van die verskillende sieninge van die begrip dem okrasie in wêreld- wye verb an d . D a a r is ongelukkig baie m in oor die A frika-siening en oor g ebeure in A frika. D aa r word wel ’n p a a r k ee r verwys na die lot- gevalle van dem okrasie onder blanke beheer in Afrika.
P J J S Potgieter gee ’n bruikbare ontleding van die rol wat Suid-Afrika in A frik a -v e rb a n d k a n s p e e l te n opsigte van demokrasie.
M S ithole b e sp re e k die verval van dem okratiese strukture (veelpar- tye stelsels, vryem ark, beskerm ing
848 H TS 50/3 (1994)
Boekbesprekings
van die individu en minderhede, ens) in post-uhuru Afrika. Hy glo dat die val van kommunisme en die opkoms van ’n g eleerde deel van die bevol- king die geleentheid bied vir demo- krasie in Afrika.
D Theron het ’n interessante ana- lise van die verhoudinge tussen die W esterse ideale van vryheid, gelyk- heid en broederskap en sekere tradi- sies in Afrika (bv ons praat tot almal saam stem ) en die invloed van die evangelic. Hy is self onseker oor die verhouding tussen die Koninkryk van G od en die universele broederskap w at hy b ep leit: G od as V ader van almal, wat dan almal broers is.
Waijaki, M, Turaki, Y, V an der Walt, B J & Kasenene, P 1993 - Visions of man and freedom in Africa
Potchefstroom : In stitu u t vir R efor- matoriese Studies. Prys: Onbekend Resensent: P rof P J van der Merwe
M Waijaki wys op die wrange vrugte wat politieke bevryding in Afrika ge- dra het, veral wat die ekonom ie en ekologie betref. Hy beklem toon die noodsaaklikheid van selfkritiek vir A frika self en wys op stappe wat die buiteland kan neem om te help.
Y T u ra k i a rg u m e n tee r d at die m ens in h e re n te w aard ig h eid b esit om dat ons na die beeld van God ge- skape is. Dit is die morele gronde vir menseregte. Hy gee aandag aan die sondeval en die chaos en onvrede wat d aaru it volg en die versoening wat Christus gebring het.
B J van der Walt analiseer apart
heid, die onderliggende ideologiese aspekte daarvan en verskillende fases in die ontwikkeling daarvan. Hy be- skryf die uitdagings wat nou voorlê asook die Bybelse mensbeskouing as
’n uitdaging aan apartheid.
In sy re a k sie gee P K ase n en e aandag aan die rol wat sendelinge, na sy mening, gespeel het om die Swart- mense kultureel en polities te onder- druk deur m ense se gedagtes te be- heer (‘mental control’). As antwoord hierop bied hy ’n ‘a lte rn a tiv e con
sciousness’ wat m oet kom d eu r ‘an ideology of resistance’ en bevryding (63).
P Krishna m aak ’n helder teolo- giese analise van versoening, sonde, berou, vergiffenis, rassisme en stam- skap (tribalism).
Z K am eeta kyk na problem e in N am ib ie, soos die g ro n d k w e ssie , plaaswerkers, die posisie van die vrou en die voortsetting van apartheid.
S Fowler gee ’n lang uiteensetting (15-58) van die vereistes wa^T-aan die sosiale orde moet voldoen om versoe
ning moontlik te maak. Hy, sowel as
ISSN 0259 9422 = HTS 50/3 (1994) 849
S M Nyirenda in sy repliek, beklem- toon die v o o rb ee ld w at versoende C hristene in ’n verdeelde land kan stel.
V an Wyk, W C (re d ) 1991 - O ns Joodse bure
P retoria: KITAL. 74 bladsye. Prys R20,50
Resensent; Ds W C van Wyk (jr) H ierd ie boek is die penvrug van ’n paar teoloe, en is volgens die voor- woord bedoel as ’n inligtingstuk, oën- skynlik vir ons h ed e n d aa g se kerk- m ense in Suid-Afrika. Hoew el ons tussen Jode leef en werk, beoordeel ons hulle dikwels op grond van eensy- dige perspektiewe in die Nuwe Testa
m e n t en die m o d e rn e nuusm edia.
Die oogmerk van die boek is dus om die Jode se geskiedenis en leefwyse b ek e n d te stel so d at die groot ge- meenskaplikheid tussen die Christen
dom en die Jodedom kan blyk. H ier
die kennis sal tot groter begrip lei.
Die boek bevat sewe hoofstukke en ’n terminologielys:
1. Die herkoms van die naam ‘Jood’
in teenstelling m et die naam ‘Is
rael’ (G C Velthuysen).
2. P o litie k e g e sk ie d e n is van die Jode in die intertestam entêre en Nuwe-Testamentiese tydperke (J J Engelbrecht).
3. P o litie k e g e s k ie d e n is van die Jode na die Nuwe-Testamentiese tydperk tot die M iddeleeue (L C Bezuidenhout).
4. Sionisme en die staat Israel (P J van der Merwe).
5. D ie ta a l en lite r a tu u r van die Jode (J A Loader).
6. G odsdienstige gebruike van die J o d e (W C v an Wyk en L C Bezuidenhout).
7. Die Christen in gesprek m et die Jood (J A Loader).
P rof P J van d er M erw e is verant- woordelik vir die terminologielys wat vreemde woorde en begrippe kortliks verduidelik.
Die kort eerste hoofstuk wys reg aan die begin op die v ersk illen d e benamings wat deur die eeue vir (se- kere dele van) die u itv erk o re volk gebruik is. Die noodsaaklikheid van so ’n inleidende hoofstuk blyk dikwels uit die verw arring in die volksmond oor benamings soos Israel, Israeliet, Israeli, Juda, Jood en dies meer. Die verskillende betekenisskakerings en konnotasies van hierdie term e word op ’n helder, eenvoudige wyse verdui
delik.
Hoofstuk 2 bied ’n bondige maar leeswaardige oorsig oor die geskiede
nis vanaf die Babiloniese ballingskap tot met die Bar Kochba-oorlog. D aar word deurgaans aandag gegee aan die impak wat opeenvolgende wêreldryke op die taal, kultuur en godsdiens van die Jode gehad het. Die hoofstuk ein-
850 H T S 5 0 /3 (19 9 4 )
Boekbespnkings
dig m et ’n verwysing na die groei- ende verstrooiing van Jode in Klein- Asië en Wes-Europa.
D it is jam m er dat daar nie meer aandag gegee is aan die verhouding tussen C hristene en Jode tydens die kanoniseringsproses van die Nuwe T estam en t, en veral na die Joodse oorlog (66-70 n C) nie. H ierbene- wens kan die abrupte slotsin van die hoofstuk ( ‘D aar het na die opstande
’n vyandigheid by ander volkere teen- oor die Jode ontstaan’) verskeie vrae by die leser onbeantwoord laat. W al
te r volkere was die Jode vyandigge- sind? Die volkere in Palestina of in Klein-Asie? H oekom ? Was hierdie vyandigheid gegrond?
Die vier bladsye waaruit hoofstuk 3 bestaan, is baie interessant, m aar waarskynlik nét te kort. Hoewel die geskiedenis van die Jode tussen die tweede eeu na Christus en die Verlig- ting beslis nie ’n hoogtepunt was nie, is daar ’n hele p aa r sake wat m eer aandag kan geniet: Hoekom was ver- houdinge tussen die Palestynse en Babiloniese Jodedom m et tye so ge- spanne (13)? W at h et van die sterk Joodse gemeenskap in Babilonië ge- word? W alter faktore het aanleiding gegee lot die aanvaarding van anti- Joodse wette in Europa?
D ie sprong van die M iddeleeue na Sionisme en die staat Israel (hoof
stuk 4) mag vir die leser ’n b ieljie groot wees. Tog kompenseer hierdie hoofstuk daarvoor deur die Sionsbe- grip terug te voer na sy wortels in die
tyd van die verenigde koninkryk in Israel en deur aan te toon hoe die Jode se lot deur die eeue die hunke
ring na Sion lewendig gehou het. Die bespreking van die staat Israel se hui- dige situasie is besonder interessant;
dit hou deurgaans rekening m et die aspirasies van verskillende partye, en dit is so resent dat dit selfs die Pales
tynse opstande {intifada) en die Golf- oorlog bespreek.
Die vyfde hoofstuk is die langsle in die boek. H eelw at in teressante sake word aangeraak, byvoorbeeld die verskillende tale wat Jode deur die eeue gepraat hel, literatuur buite die hoofstroom van Joodse denke (bv die Septuaginla, Dooie See-geskrifte, Nuwe Testament!) en die punkluasie van die H ebreeuse Bybel. Die rab- bynse literatu u r kry veral baie aan
dag; daarteenoor is die gedeelte oor die lite r ê r e n a la te n s k a p van die m oderne tyd (veral hulle bydrae tot die bree Westerse kultuur) teleurslel- lend kort.
D ie n e e rs la g w al d ie Jo o d s e geloof in die alledaagse lewe vind, word op ’n eenvoudige en prakliese wyse in hoofstuk 6 uiteengesit. Hier- uil behoort by baie Christene begrip te groei vir Joodse gebruike wal vir ons vreemd lyk. Een aspek wal meer aandag kon onlvang het, is die onder- linge v e rh o u d in g e b in n e d ie wye spektrum van gelowiges in die Joodse gemeenskap: vanaf ortodoksie tot by diegene wal eintlik net in naam Joods
ISSN 0259 9422 = HTS 50/3 (1994) 851
Hoofstuk 7 volg as ’n logiese uit- vloeisel van die voorafgaande. Hoe- wel Christelike getuienis die basis van die gesprek tussen Christene en Jode moet vorm (65), word die belangrik- heid van begrip en respek by Chris
tene in die gesprek beklemtoon. Een ander belangike saak moes waarskyn- iik m eer eksplisiet aandag gekry het:
die winspunte wat geloof in Christus
’n mens bied. Dit is waarskyniik een van die groot behoeftes by kerkmen- se: wat kan ek doen om ander te oor- tuig dat Jesus Christus onontbeerlik is vir ware lewensgeluk?
Die tegniese versorging (omslag, druk- en bindwerk) is netjies en goed, al is dit nie ’n luukse publikasie nie.
D a a r is som tyds o n n o d ig e lastige leestekens (bv hoofstuk 1 se titel in die inhoudsopgawe). Slegs een druk- fout (oes i p V fees, bl 60) is opge- merk.
Terme of begrippe wat vir die on- ingewyde vreem d mag wees, word m eestal óf onmiddelik in die teks óf in die terminologielys aan die einde verduidelik. Uitsonderings op hierdie re e l is die b eg rip ‘tw eede te m p e l’
(10), ‘D eu te ro -Je saja’ (17), ‘funda- m entalistiese herlewing’ (27), ‘boek- g o d sd ie n ste’ (52) en ‘k a n to r’ (59).
Soms is dit jam m er dat ’n term nie onm iddellik in die teks verduidelik word nie (bv Gemara, 13).
D ie boekie is eenvoudig geskryf en bied prikkelende interessante lees- stof. D it kan ’n belangrike bydrae
lewer tot kerkmense se begrip van sy
‘Joodse bure’, en kan aanbeveel word vir lidm ate, studente en predikante.
D aar w ord gehoop dat die boek ’n wye leeskring sal vind, en dat daar by
’n v o lg e n d e uitg aw e d alk ’n p a a r byvoegings gem aak sal kan word om dit nog nuttiger te maak.
Heiberg, J L 1994 - Die Boek Daniel:
Die heerskappy behoort aan God.
Skrifuitleg vir B ybelstudent en Ge- meente. Kaapstad: NGK-Uitgewers.
135 bladsye. Prys onbekend.
Resensent: P rof P M V enter
H ierdie publikasie is ’n eerste in die sin dat dit die eerste k eer is dat ie- mand buite die kring van die Neder- duitse G ereform eerde K erk ’n kom- m entaar in die SBG -reeks behartig.
Die skrywer hanteer die boek Daniel oorwegend vanuit die hoek van die verbo n d sv erh o u d in g m et G od. In Daniel gaan dit vir die outeur om dit wat ‘grondliggend vir die toekom s asook die hede is, naam lik God, en ons verhouding met Hom ’ (134). Dit is dan ook die belangrikste winspunt van hierdie kom m entraar dat dit nie n e t die in h o u d v an d ie b e tro k k e Bybelboek verklaar nie, maar ook die te o lo g ie se in h o u d d aa rv an vir die hedendaagse leser uitwys.
852 H T S 5 0 /3 (19 9 4 )
Boekbesprekings
D ie verklaringsm etode wat hier gevolg word, is om die boek hoofstuk vir hoofstuk deur te werk. D aar word
’n inleiding vir elke hoofstuk gegee, die hoofstuk w ord in gedagte-een- hede verdeel en daarvolgens behan- del. Die bespreking word dan telkens m et ’n sam evatting af gesiuit waarin die teologiese betekenis van die hoof
stuk uitgewys word. Die paragraaf- indeling van die 1983-vertaling word noukeurig gevolg, m aar die saam - groepeer daarvan in gedagte-eenhede w ord d eu r die o u te u r volgens die onderwerp w aaroor daar in die een- heid gehandel word, gedoen. Die ou
te u r sou daarby kon b aat indien hy ook die resultate van nuwer narrato- logiese ondersoek by hierdie indeling kon betrek en die verhaalmatige plek van hierdie gedagte-eenhede binne die groter vertelling kon uitwys.
D ie o uteur volg dan verder die werkswyse om m eer inligting te ver- skaf oor die historiese verwysings wat in die teks voorkom . Hy toon ook aa n w aar die sake w at te r sp rak e kom , e ld e rs in die O u T e sta m e n t voorkom. D ie outeur verwys telkens by problem atiese dele na die uitleg van ander navorsers en stel sy keuse hoe hy m een die g edeelte verstaan m oet word. Die outeur waarsku by herhaling daarteen dat die boek ver- k e e rd g e b ru ik w ord d e u r a lle rle i b e re k e n in g s te w il m aak rondom syfers en gegewens. Hy beklemtoon dat dit eerder die teologiese strekking
is wat gevolg m oet word en die ver- kondiging dat G od in b eh eer is van alles wat gebeur, wat in die sentrum gestel moet word.
D ie skrywer b e tre k die inhoud van die boek op bladsye 106 en 135 op Jesus Christus, m aar gaan hierin opsigtelik om sigter te werk as in sy vorige publikiisies. D it gaan vir hom wesenlik in Daniël oor die heerskap- py van G od en die oprigting van sy koninkryk wat sy kulm inasie vind in Jesus Christus.
H ie rd ie k o m m e n ta a r k an van harte aanbeveel word by lidm ate en Bybelstudiegroepe in die kerk. Predi- kante en akadem ici sal m iskien ver- kies om dieper te delf en ook ander k o m m en tare naas h ie rd ie w erk te raadpleeg. D aar kon in die kommen
taar miskien m eer gem aak word van verhaalontleding en die teologie wat d eu r v erte llin g na vore kom. D ie publikasie toon eg ter ’n teologiese rypheid en diepgang wat nie geigno- reer kan word nie.
West, G O 1991 - Biblical herm eneu
tics of liberation: M odes o f reading the Bible in th e South A frican con
text.
P ieterm aritzb u rg ; C lu ster P u b lica
tions. 274 bladsye. Prys: onbekend.
Resensent: Prof P M Venter
ISSN 0259 9422 = HTS 50/3 (1994) 853
Hierdie publikasie beweeg op die ter- re in van die h e rm e n e u tie k . D ie vraagstuk w aarm ee die outeur wor- stel, is hoe die Bybel binne die huidi- ge struggle in die S uid-A frikaanse konteks gelees kan word. Die outeur vereenselwig horn ten voile m et die stryd om bevryding binne die swart gemeenskap. Hy wil in hierdie werk
’n h erm e n eu tiek van liberalisering uitbou wat in diens kan staan van wat hy sien as G od se projek van bevry
ding wat besig is om ’n sosiale trans- form asie in S uid-A frika tew eeg te bring.
W est to o n aan d at d a a r in die h erm e n eu tiek ’n skerp bew ustheid van die gesitueerdheid van befde die outeur en die leser van die teks inge- tree het. D it het ’n verskuiwing in fokuspunt na die leser as lid van ’n bepaalde gemeenskap teweeggebring.
D ie o u te u r vereenselw ig hom met navorsers wat in aktiewe en transfor- m erende solidariteit met die arm en onderdrukte sektor van die gem een
skap staan. Hy wil vanuit die blik- punt van daardie bepaalde deel van die g em ee n sk ap soek na m a n iere waarop die Bybel gelees en verstaan kan word.
In die swart gemeenskap in Suid- Afrika was die Bybel ’n verleentheid vanweë die feit dat dit met die kolo- nialisering van Afrika geassosieer is en as instrument van verdrukking ge- sien is. N am ate swart bewussyn ge- groei het, is die Bybel egter al m eer
as bruikbare instrum ent in die stryd om bevryding gesien. Laasgenoemde het die m etodiese vraag ontlok hoe die Bybel dan gelees en gebruik moet word in die struggle. By Boesak sowel as Mosala vind die outeur die tendens om die Bybel vanuit die gemeenskap wat in die worsteling vasgevang is, te lees en om ’n m etode van ‘analogy of struggle’ te gebruik. Hoewel die een die konteks wat voor die teks lê en die ander die konteks w at agter die teks lê, as basis van analogic vir die eie situasie gebruik, is d aa r vir die outeur genoeg gem eenskaplikheid in hierdie twee benaderings om as weg- springpunt vir ’n gesprek oor ’n her
meneutiek van bevryding te dien.
Die soeke na analogie in ’n h er
m eneutiek van bevryding m oet eer- stens in so lid arite it m et en verant- woordelikheid aan die swart gemeen
skap en die swart teologie, wat episte- mologies vanuit die w orsteling van die arm es en onderdruktes opereer, gedoen word. Die analogie m oet in die tweede plek in aansluiting by die tradisies van struggle in die Bybel ge
sien word. Om die gewone leser eg
ter in kontinuiteit met hierdie tradisie van worsteling en bevryding te stel, veronderstel dat die Bybel vanuit die leser se bepaalde situasie gelees sal word. H ie r m oet volgens W est ’n herm e n eu tiese om w enteling plaas- vind: die kritiese lees van die Bybel in die navorsing k an nie la n g er die norm wees nie, m aar wel die gebruik
854 H TS 50/3 (1994)
Boekbespnkingf
wat die gew one le ser d aarvan kan maak. Die kundigheid van Bybelna- vorsing moet diensbaar word aan die arm cs en onderdruktes in die stryd wat hulle voer om bevryding en die daarstellin g van ’n v era n d erd e ge- meenskap.
Die werk van West bied ’n goeie insig in die denke agter bevrydings- teologie en die problem e waarm ee daar in Suid-Afrika geworstel word.
W est slaag d aa rin om die essensie van die hermeneutiek van die verskil- lende navorsers van wie hy die werke g eraadpleeg het, kernagtig weer te gee. D ie b o ek v erto o n beso n d ere goeie afgerondheid d eurdat die ou- teur aan die begin van sy werk sy pro
gram uitspel en by wyse van samevat- ting a a n d ie e in d e aa n d u i wat sy bepaalde standpunt is. Spelfoute en d ru k fo u te ontsier h ie r en d aar die w erk ( ‘r e c o n g n iz e ’ in p la a s van
‘recognize’ op bl 19, byvoorbeeld).
Die werk ontlok wel kritiese vrae by die leser soos die volgende: as West aantoon dat daar in die postmoder-
nisme ’n beweging na holisme is en ’n groter akkom modering van die leser en die sosiale konteks waarin hy lewe, hoekom dan kies vir slegs ’n deel, hoe groot dan ook al, van die gemeenskap en net vir hulle ’n herm eneutiek ont- werp? Bots partikularism e nie hier met die tendens na holisme nie? Wat van ’n herm eneutiek vir ’n nuwe plu- rale gemeenskap wat aan die ontwik- kel is in Suid-Afrika? Nog ’n vraag:
as die gem eenskap vir wie W est sy hermeneutiek ontwerp in kontinuïteit m et die trad isie van struggle in die Bybelse tradisie m oet staan, wat van die ander tradisies in die Bybel? Is hulle irrelevant? Indien wel, wat be- hels die kanonisiteit van die Bybel en van daardie irrelevante dele van die Bybel dan in werklikheid?
Vir diegene w at na sake vanuit hierdie bepaalde hoek wil kyk of wil kennis neem van die standpunte wat h ie r geh u ld ig w ord, w ord h ie rd ie boek met vrymoedigheid aanbeveel.
ISSN 0259 9422 = HTS 50/3 (1994) 855
