Dit en 'n hoë geboortesyfer het bygedra tot die vinnige groei van die kerk in die eerste drie eeue (Stark 1996:4-45). Hulle het 'n besondere rol gespeel in die verspreiding van die evangelie en bygedra tot die groei van die kerk. Gedurende die eerste eeue het die kerk meer hiërargies begin funksioneer en vaste strukture gevestig.
Die waardesisteem van die Christelike geloof is 'n uitvloeisel van wat Jesus sy dissipels geleer het. Dit beteken dat die meerderheid van die inwoners van die Romeinse Ryk binne 300 jaar die Christelike geloof in een of ander vorm aanvaar het. Ware geloof en toewyding moet in die kerk se woorde en dade gesien word.
Die kerk het ’n ruimte geword waar leiers en die elite van die gemeenskap beweeg het (Latourette 1964:92). Reisende genesers, leraars en handelaars het ’n belangrike bydrae gelewer tot die verspreiding van die evangelie (kyk Arterbury 2005).
Die kerk in die belydenis 10
Cyril van Jerusalem was ook teenwoordig, en die konsilie het waarskynlik die Jerusalem-variant van die Geloofsbelydenis van Nicea as gronddokument gebruik. Baie Christene dink aan die Apostolicum as 'n vaste formule wat die noodsaaklikhede van die Christelike geloof bondig opsom en amptelik deur die Kerk goedgekeur is. Soos met die skepping van die kanon, het die Kerk se leer deur sekere stadiums van ontwikkeling gegaan.
Sommige geskrifte van die vroeë apologete en kerkvaders bevat uitdrukkings soortgelyk aan dié wat ons tans in die Apostoliese het, maar die term. In die geval van die kerk vind ons 'n baie kort formulering, naamlik sanctam ecclesiam (ek glo in 'n heilige kerk). Tog gebruik Augustinus nie die Belydenis van Nicea as basis vir sy lesing oor die leer van die Kerk nie, maar die Apostoliese.
Opvallend genoeg bevat Rufinus se weergawe van die Apostolicum dieselfde kort formulering van die belydenis oor die kerk soos by Augustinus, te wete ‘sanctam ecclesiam’. Soos aangetoon het dit in die tweede helfte van die vierde eeu algemene praktyk geword om die kerk deel te maak van die belydenis.
Institusionalisering van die kerk
Aan die ander kant het die institusionalisering ook bygedra tot die vinnige groei van die kerk en die verspreiding van die Christelike boodskap deur die bekende wêreld. In die vierde eeu was die institusionalisering van die kerk een van die hoofredes vir die vinnige groei van die kerk. Dit is waar dat martelaarskap mense kan oortuig van die egtheid van die Christelike geloof.
In die geskiedenis van die Kerk is daar baie voorbeelde van magsmisbruik, geweld en onchristelike optrede. Die kerk het vanaf die vierde eeu nC vinnig gegroei, hoofsaaklik as gevolg van die beskerming wat aan die kerk gegee is. Die integrasie van institusionele en organiese vorme van die kerk is een van die uitdagings van die kerk in die een-en-twintigste eeu.
Dit het gelei tot die ontwikkeling van die regering en voorrang van die biskop van Rome. Vir die gemeentes in die stede en streke was die plaaslike biskop die sigbare middelpunt van die gemeente. Die Kerk se nuwe status ná die Edik van Milaan het politieke en sosiale gevolge gehad.
Die verhouding tussen kerk en staat is een van die hoofredes vir die institusionalisering van die kerk. Hierdie kerke het stryd aangesê met die Rooms-Katolieke Kerk en die mag van die Pous. Calvyn het die hele bevolking van Genève as Christene en lede van die kerk beskou.
Almal moes hulle aan die burgerlike en kerklike regering onderwerp, want almal was tegelyk lidmate van die kerk én burgers van die staat. Dit is nie die owerheid en vorste wat die bron van die wet is nie, maar God self. Teen die agtergrond van voortslepende konflik, oorlog, selfhandhawing, die stryd om oorlewing en die invloed van die owerheid, is die institusionalisering van die kerk verder gekonsolideer.
Met die sekularisering13 van die samelewing en groter godsdiensvryheid in die 19de en 20ste eeue het die Christelike geloof onder druk gekom en het die kerk al hoe meer lidmate verloor (Bosch. Callahan (2002:13) het 'n ontleding van 'n aantal gemeentes gedoen en die kenmerke na aanleiding van die kerk as instelling (teenoor die kerk as beweging) (Diagram 2).
Kerklike verskeidenheid
In die Ortodokse tradisie is die kerk besonder pneumatologies gebaseer, met die fokus op die werking van die Heilige Gees. Die Kerk as 'n moeder wat lewe gee aan die gelowiges is ingebed in die liturgie van die Ortodokse Kerk. In die Ortodokse Kerk word die kerk verder as 'n ikoon van die Drie-eenheid beskou (Kallistos 1993:240).
Dit beteken, onder andere, dat elke lid van die kerk die beeld van God vertoon. God bestaan self in gemeenskap en die koinonia van die kerk is ten diepste daarin gefundeer. Eers in die twintigste eeu het die pneumatologiese begronding van die kerk weer begin veld wen.
Die Kerk is die sakrament en teken van eenheid tussen Christus en gelowiges. Op die agenda was die hervorming van die kerk ad intra en ad extra. Die kerk word 'n messiaanse gemeenskap, 'n gemeenskap van heiliges, koinonia en die liggaam van Christus (Kärkkäinen 2002:119).
Hy sien die kerk as deel van God se wedergeboorte, die orde van die wêreld na die sondeval (Milner 1970:9). Dit dien nie meer die werk van die kerk nie en nog minder die apostolaat. As die kerk nie in die kragveld van die Gees leef nie, word amptenare godsdienstige amptenare en word die kerk 'n lewelose organisasie.
Volgens hom het die gereformeerde belydenisskrifte weinig afbreuk gedoen aan die kerk as organisme. Na die Tweede Wêreldoorlog het die klem meer en meer na die missionêre aard van die Kerk verskuif. Die ekumeniese beweging het vernietigende partikularisme en eksklusiwiteit teengestaan en die eenheid van die Kerk bevorder.
Slotopmerking
