Gcregistrccr tutn die Hoofposlmntoor as 'n Nuusblad.
Jrg. G. Kaapstad, vVoensdag, 18 Junie 1947. ?\r. 29.
Trekellll Virr 1 OJaart
Op Die OalBo ibn
Geesdrrifflige ReOlh§ie
B irral!Tle Eert~fle Weelk
]~h• ee,·s~c· t"l'.aEisiNI OlD ciic• a:uakouda;.:8n~ dnt Di4'
OJ!"&. Eu·~1gtcnas 04H'C4.mUuncns
f!JCl fi•4.·~·slt0f' O~l "u DIUW4'
ga·oudt•lag uDagt-~<·r ,,·ot·d, wa:co·,·u3f.'i4'"1t dit· iuH•kcn-
;,!ci d ,·crhoo;.: is na B @s. awe·
j a a a· voon·uitbc~n:lllb:l:ar, 't···1~S bO ,.(..D"\';,·n~S iot,! ;!WJMd i;.!.
].&Drurt! 'Giic• 411C!l"S0(" \'\'4.'4!~t: h4•(
dit-. ElC!"Dil8\\"i!O:;S '\'CUI .ill~dt"'l<c~- nan•c dit• kantool1" ,·:an
'>' oor·s~a:;! !Jin:wg~s!t•oom.
':a :na.~se ~uora~na !w~. vil1" tw•~c
j:a:u· ,·oot·nic fu.•o:eaa. a·.l;·w:-·n
.-~GUles ,.;,. '':'>"i jnar ten ,·oan•· oa~l~ctaaB hct en .iu N••n 1,\c'\·a~ Jact "n EOCI'SO()U s••Hs; ;,:cBd -.·gr •iC'n jnan· se inC••i{coira;,! ;.:cstma·. <l)udct·
dl4' naato•• was ·n hc.lc ~~:ua·
"''.n1i ,·iu· CJBU,-~ .. ~<"·e·~JG(} Areca· in·
t<•lkcu.
Van 'n vooraanstaande Ieser hct Die O.B. die kompliment ontvang dat sy jaargcld veels te
!aag is, aangesien hy baie meer wcrd is.
Soos reeds aangekondig, hoop Die O.B. om vee! interessante lecsstof tc voeg by die algemene en politieke n1:1us wat ons reeds plaas. Onder andere begin ons hicrdic week met 'n :u:t.ikcl- l"Celcs \'an die r::-cwilllo sla·ywer S. J. de Jongh wat die tongc aan die gang g-csit het me{
sy opspmakwclclccndc ccrsteling SOi\TDER GEWERE. Sy bYlh·acs bestaan uit lwrh·crbalc uit diro onderg-rondsc stryd van die af- gciOJ)O oodog. Later sal ool<
ander artikels oor hierdie onder- wcrp Yir die eerste maal in Die O.B. verskyn. Daarbenewens bicd ons 'n rubriek ann ons le- sers waar hulle van hul eie cr- varings uit die stryd van die
Ossewabrandwag kan vertcl.
Van een p<'rsoon is 'n bril'i met intekeng-••ld ontvung wa:lr- in hy vcrklaar clat hy geen on- derstcuner vau die Osscwn- brandwag is nie, maar die hlad nogtam; so interessant vinll dat hy bcsluit. hct om dnarop in te telccn nadnt hy dit '11 pa:u· lcccr gelees bet.
Die nuwe reelings maak voor- siening vir die afslcaffing van die kon1mlmdo-inteltening. Aile intekengclde moct dus reg- slreclcs aan Voo,·slag, Posbus Hll, Kaapstad, gestuur word en is vooruitbetaalbaar.
r
---4·---~
t83 ~~ [MJ©)~r l
0
fQ)[('@@m 1
I Die Xasion;tlc Behu:sings-
I l
,>lanno volg nog maar steed!:I
die slaldccgan,::- op die Jug-~ kastecl-fondamcnte wat min.
Harry Lawrence drie janr gP-1 lede gcle het vir sy ,twaalf-1 mat\nde-derligduisend - llUisc·
!
plan.'' Tw~·c ja:u· . nadat l~it•l eerstc soo1c meL mdrwcwe»·
kendc pleg-tighcid omgekeer is, is nog nie eens ecn-denlr'
!
0 ''an dio 900 bcloofde !mise in
l
!
H.aapland voltooi nic. Sle,::-•I
::?90 tal nog in :luis gereed, nb;m te.rwyl is. 'En n nan,·an-! 0 hierdie 290 is sommige in ge-I
! mc u~-:th~
woonbum·tes opgeriJ;!
sodat ouclsoldate wcieu· om! 0 dam·in te t:"aan woon. Die g-l'-o!
vaar besf:tan dat. hullc uit-I
!
eindclil' a~u1 kleurlinge gegc<' 11 al. moet word.
l
: I
1.. <I
1 htCQJ1Til iese . Ga pirr1g§
lln Beveii!i gflng
V sum. Gen i. ~,/ Srnnnut fc§
Die bewaking v an 'n eerste minister is iets teat in S n id-A frika nog al ' n seldsaarnheid is, rnaar se d ert genl. S muts i.n 1939 die teuels · van die land in lwnde ge- kry het, hct dit r eel ge- w onl om die Eersle Min ister altyd o mrin g van. 'n 1 vag t c s ie n . Dit is non · wel n ie so 'n ly- wige g£- >-zwp ende mag soos die w aarvan R us- sies e min ister s van lnt.i- te landse sake in die vre enule gebnt.ik maah
nie - daar is verklaar dat Molotov op sy e e rste ko nfer e n sie in die Weste na di e wapenstilstcmd so b waak · was dat geen g evaar binne 100 tree v an horn
1wnkom nie - d,og c lit is in elk geval lwelwat om- slagtigcr as die enkele speurder 1 cat 1net sigbare sel f bewustheid op die spore v an die Britse eerste ministers stap as hy hom. in die buitelug begewe.
Op . die glwljbaan sal min. A ttlee b y '!;Oorb eeld op ' n a/stand gevolg word d e w· 'n spenrder in privaat drag, wat tcaarskyn lik ni e tot m ecr in staat sal wees as om oogge tuie van ' n sluipmoorcl : op die eerste minister te wees nie.
Tydens die parlemenlsitting lwn Kapenaars 'n taamlikc prentjie luy van hoe genl. Smuts in belang van die wercldpoli- tiek ( ?) opgepas word.
Voor sy deur by Groote Schuur staan soggens gewoon- lik dric groot swart motors agter melcaar. met 'n TP 1000 in die middel. Hierdie motor dui- send vervoer die Ecrste !vi:inis- ter. Sy stuurwiel sit nan die vcrlcccnlc ltnnt sod:\t genl.
Smuts, intlien hy voor langs die bestuurdcr sit, aan die binnc- lmnt. vnn die pad i,o;, en dus weg ,·an die S.Ytlnadjic va.nwanr moontl:ke g-cvaar mng- !com.
Sodra die Eerste Minister in- geklim het, baan die voorste motor die pad met TP 1000 op sy hakke. Die derde motor vorm' die agterhoedc sodat geen Jaf- hartit;e aanval van agter op die Maarslcalk gedoen kan word nie. Ook hierdie motor is beman met .spcurders.
VAN 0).1DER.
Indien dit die begeerte van die Ecrste Minister is om dade- lilc na die parlement te gaan,
word die gcbou van die sce- Jcant genader in Parlement- straat op. AI dric motors swaai oor na die vcrl>cenlc !cant net voorda( bulle by die hel•ke l.om, en geul. Smuts gl:p vinn!g en cnergicl< by die deur uit :1:111 die kant van die sypaadjic, wat. vit·
hom deur 'n ~peurdl'r oopge- maal( word. Teen daardle tyd storm die spounler in die voor- ste motor met aile mag na die held,ie om te sorg da t h..Y ccr- ste dnnr <leur gaan. Dit is dan blyl<baar die teken ,.allcs veili~··
en die Eerstc Minister vo!g ~~;
op die voctstappe van die voor- ste speurder wat dan oak voor hom by die deur in verdwyn.
Intussen het die speurders in die agterstc motor Stelling inge- neem voor die hekldc en soms oak cen binnc die parlemcnt~re terrcin.
VAN BO
Verkics die Eerste Minister
!
Gcnl. Smuts in San l.'r.1I I cisco is . hicr hl'sio-. n om "
we
t reldbf·\·l'iliging•· te bcplan. ' 1
I
beplanning- van sy eic veilig- 0!
lig!Jeid tydens die I)Orlo;I
0 dcur die Depurtemcn~ va:
I
.Justigaan sil', ann E'het rook n,tig-e mank gc 1<-E'mtel
I ~~~ ~-
hlyl· uit mcegnamle ar
~--- ~
,Ons staan maar net so 'n bie- tjie rond." Toe die koerant- man voortgaan met sy Vl"aE:stel- Iery, hct die spcurder hom wan- trouig aangegluur en vernccm wat sy doc! is ... Skryf maar lie- wer 'n artikeltjie oor die weer.
Ons pas nie die Veldmaarslcalk op nie," het hy volhard in sy plig.
Teen wic genl. Smuts bewaak moet word. is natuurli!> nie elk-
'
.een se besigheid nie. l\'Iaar die· gene wat verantwoordeEk is vir hionlic onde1·neming ~c hare snl mislden rys om to Vl'rneem dat danr gedure;1dc die oorlog dik·
wt>ls een o( n1ecr lode van ·n sclcero or,::-anisasie wat dcur di(:
rcgering onwettig vcrklaar was, onder genl. Smuts S<' lyfwag op- gcmerk leon word. llulll' hot soms fynt.jies, baic fyntjir•s ge- Jwipoog vir bcltcndcs wat Vt;r- bygaan voor die g-cbou waarin hulle die Veldmnarslmlk so ,·ei- lig-hcid hcwaalt hot.
~ ~t E D ~ ~~[p~~ l ~t1:®~ 11 ~ D el M~e ~u ~~uuk~Q1 ~o~
• om na sy lean toot· in die :Marks-
gebou te guan, nadcr die pro- sessie die gebou van die berg- kant, oak weer teen die vcrlceer- de kant van die verkeer. Dit is soms potsicrlik om te sien hoc die speurder ooplc soos hy nael om eerste by die deur tc kom en die veilighcid van die gcbcu tc waarborg.
Nou begin die speurders wat buite bly se swaarkry. Vir die res van die dag staan hulle oen- skynlilc doelloos voor die dcur en wag dat die trae urc verby moet lcruip. Hul cnigste tydver- dryf is om die indrul< te sleep dat hulle tocvallige verbygan- gers is en om vcrder terloopse gcsprelddes ann te Jmoop met die verk'cerskonstabels in die nabyhcid. As mens nader staan.
sal jy hulle soms oar die ,Ou- baas" hoar praat. Die cen sa!
teenoor die ander Ida dat die Oubaas hom vanmore lank laat wag het ... 'n aanduiding dat daar vir hierdie keurbende 'n cnderskeid tussen wag en wa;
is.
En danrmee hct hulle tcr!'elf.·
dcrtyd 'n stilsw~·gen<lc strcep
~;ctrel' dctu· die aanldag dat die sogenaamde ·,ondermynendc" or-
gn.ni~asics gelci is deur pl'rsone wnt gccn vorantwoordclilchcid- sin be-sit het ni<', want as dit die idee was om dil' Ycldmanr:;kalk tcon hi<'rdie organisasie, te he· waalc, . . . nou ja, dan Wtls daar crens 'n growwe tnisrelcening.
1
:::== :: ::= ..._
Gevonni s Weens , V erraad"
'n Voorbceld van hoo die J)CJ"S
in verlceerdo hande dinge in 'n s(ygcnde spiraal van wanvoor- stclling l{;ln plaas, is n:i. die vot·igc wcrcldoorlotr vcn;l,af tlcur die de!<tydsc Britse minis·
ter ,·an binnelandse sal<e, Arthur I'onsonby, in 'n )Jrief wnt hy o_p H Sept. J!)Z5 n.an die bind X at i on gcslcry:f het. Hy het voorheelde nnngehartl uit hl'r.igto omh·ent d:e val \·an Antwcrpcn. waaromtrcnt daar die volgende berigte in die }{ ij l n i s c h e r Z c i t u n g ver- sl<yn hct: ,Sorlt·:l die val vaa Antwcrpen bc!<cnd gcword het, .bet die lcerkloklce die goeie nuus uitbasuin" (wanrby na- tuurlilc bcdoel is die Jcei·kldoldce in Duitsland). Hierop bet die
volgcnde reel's bcrigte in die Gcallieerdo pers vcrslcyn:
Die Fransc lWPrant L c ;\1 a· tin: ,Yolgens die lii:iu1ischcr Zoitung is die l{erldil<e I.Jcnmp- tcs van Antwerpcn tieu1· .die Duitsers gedwint.: om die lwrl<- ldold.:e fe laat lui toe Antwer- pen gevnl het.''
The T imes: ,Le l\{ntin herig vanuit Cologne dat da.:n- die Belgicsc pricsters wat gc- weier h<'t om die l;:erlcldol<ke tc laat lui op die val van Ant- werpcn, deur die DuHsers uit hul amptc ontslnan is . . .''
C or r i e r e d e !ln. S e r a (l\lilnan): ,Die Tim c s berig uit Pnrys deur Cologne dat die ongclulclcige Belgies<~ priesters wat gewoier het om <lie lccrlc-
Jcloi.U'e by geleentlleid van die val van Antwerpen tc lui, tot tnmkst.ra f met hardo nrbcid ge- vonnis is."
Hierop het L e l\I a t i n (wat die eerste die berig- geplaas het) weer bc1·;~; ,Die Cor ric r c dell a S c r a bPrig dcur Lon- don uit Cologne dat dit 'n feit is dat die barhare wat Antwcrpen vcrowcr hot, die hcltlhaftigc Bclgiesc priest<'rs wat ,::-ewcier het om die lcerl,ldo!dce vir die gelecnthcid te lant lui, gestntf het dcur bulle lwp on<lerstebo tc gchruilc as lewendige ldepels van die Juicndc ldoklte.''
\Vic sal ontlccn dnt suJko soort beriggowing vandag nic mecr plaasviml nie'?
ONTii.:EN
,;K ~e, nee, ek weet nie waar- van j:; praat nie," het ecn van die 1 ~:1nne hewig ontken toe aan hom die vraag gcstel is of hy die Veldmaar;>kalk oppas.
!!11;,. !'iswsi:~~e llUo{ h.-.d , . .,,..
ned4·
w.- ...
&. ctndnt dn·. §id-•w:r
n~a·idl gg elm, do·..u .. ..
.'h!riann ~~o-aCJ~s,.. ~6u{:luwa
.lJoh;uno ~s ll'"i••u:uu· l'ra .Jlo-
hu~nPS dnknbns Snuck up
:aautk~u~!t" vcnu Du~o;.!,~~.,"-
I'Z;nd ,.;kuRcHg b('•·iud il'l.
';ocu:is~•· ,,·att ,-n;~J••Ptt• ,·nn aicot .§:~<l!r laardc n•·b~·id tot
~Ill h®C~C -.·:cOl £ ~ :>0, t,:<YI;<•!. D[olm is tot tiNn j:!ar
t!ni;4·ng nn·bcid t..!e,·onniN.
§dv·:nass 4·~n n•ucn:nn;· c~k !4~i.
dt"iC' j:uu·. 14.\l'W_"-~ §u<wk
£L)0 !JON4' (oi N 'U _ln:.r)
UJD~clc is. lln cl!(' ;,(<•n"ID VIHl diG~ eem·sit• ~h·ic , .• ,,·ooa·dt•t•B-
dcs is nto.aocll amtgeceD{cu.
BLADSY TWEE ,DIE O.B.," WOENSDAG, 18 JUNIE 19:._:4:..:_7 _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Hoogsfl:e Vryheid
V e rr h.(;;. ((}ll V (tJlJTV. d! i e
Uit Die St1ryd 0 rr11 de r g rr o rrt1 dl
HOOFSTUK I.
Sondag bly Sondag, se!fs in die gr·ootste gevangenis in Suid- Afrika.
En selfs in die Sentrale Ge- vangenis te Pretoria word daar Sondac nie dwangarbeid ge- verg nie.
De ur
S. ] . de ] o ngh
aile dele van die Unie (en ook sowat dertig politiel;:e gevan- genes wat tydens die oOl·logs- jare daar beland het) ingeker- ker sit. Hier sleep die tyd homself met loedswaar voet
Ecnmaa] binnekant die poort - en jy is heeltemal binne die mag van die strafgesag; daar kan jy sander meer die ma- ning van die digter aanvoel, wat hy oor die poort van die ver- doemenis gebytel het: ,.Versaak die Hoop, jy wat oor hierdie Drumpel tree".
Die besoeker wat ewe sorge- · loos die stad Pretoria van die Sui de af inry die sal wei nie be- sef nie dat die straatjie wat net onderkant die hoe rooi bak- steenmure van die Pretoria lokale tronk, daar bo in Pot- gieterstraat, linl's wegdraai hom na enige hcnderd tree voor 'n fronsende k!ipmuur kan bring . . . die hoe en onver- b-iddelike buitemuur van die Pretoria-Sentrale Gevangenis.
As die reisiger wat van Pot- gieterstraat links afgeswaai het voor die massiewe poort van die gevangenis stilhou en uitstyg, sal hy vind d<!-t hy vorentoe ... maand na maand; (onder die skerp oc van be-
Geen gevangenis is 'n ple- sieroord nie; allermins hierdie gryse reus waar die gewoon-
temisdadige~·s en die gevange- nes met lang vonnisse vanuit
(Eienaar: L. J. du Plessis,
jaar na jaar.
Ver<ler is dit 'n gevangenis waar 'n vonnis op twee manie- re sy einde kan neem; nie net by wyse van loslating deur die buitepoort nie, maar ool' deur die valdeurtjie wat in die vloer vlak onderkant die rralg gelee is en waar meer as een moe- der se seun al tegelykertyd sy tronkvonnis en sy aardse !ewe lwrt moes sny.
Bestuurder: A. J. de Klerk)
0 §EHJ!jinle Alfslt•y ''D' t)RJJ u·tuJ41..'< DAHJ lPB·fJM.> a;i:·
N.o,d,twt l1~p lllesicll.iu~J
::m,JEIKTI!aJE§D~ ~~<f~JS~lE!lS.!E (,\\nRe 22®-voH lL;m»[Je) lEN DD OJ'Ii:§J!SOQj®IElLB!JilE lSJE~ODIT<f;E!fllff!Se~lE Sie:-~ ons vVeeklikse Geldassifiseerde ·Adverten:>ie vir
Prysopgawes.
I!iJEJED~Q~Il§'lrRJI!IA'D.' ll
n
(li<'oon 2:»0G®)ROTOTILLER
® OHo/tE£i.lElltll·li~
e
oc®~•e~Jl}~€> \~'ll"~GJEG~!IDJE
e u;~m.nm1LRL1~i.llV!E
@l Die ROTOTILLER se Krag-aangedrewe Chroom-Vanadium- Staaltande berei IN EEN OPERASIE 'n beter Saadbedding as 'n Ploeg, Eg en Skotteleg in drie afsonderlike Operasies.
® Die ROTOTILLER werk Plantegroei, Groenbemesting, Mis, Strooi, ens. deeglik in oor die HELE DIEPTE van die Saad- bedding.
® Die ROTOTILLER vorm 'n Saadbeclding ryl' aan HUMUS, LUG- TIG en VOGBEHOUDEND sonder Scoie of Kluite.
® Sny 20 of 26 duim - wyer as 'n Tweesl<aa!.Ploeg - tot 9 duim diep. Bewerk selfs nuwe Grond.
® IDEAAL VIR ALLE INTENSIEWE LANDBPU
@> PRYS SLEGS £165 AA)i DIE KUS.
Volle Besonderhede van Distribueerders:- KAAPLA.l'.TD EN O.V.S.:
WG
®'-'"'. . ,
@~0~
J!EBU§ ].
4l4l®
9JfimJ.&Ill{D§ttad
:ffiStJ!l§
1@~ 9 ltD®li
011 :&EJln2ZaH1D®tRn El:B"l m§ ~®~ 9 @®§cL®ID.laR®n
TRA.t'i'SVA.<\J, EN NATAL:
liDo JJo J o lBIEEEIE~
:.&.limmo§]ffi8U.!H§tWo R®4lq
f~@DIID§o ) DPKo
9JJ ®h~nnl'ill®§~«m?e~
wapende wagte bo-op die muur) aan die poort ]{an ldop en na 'n tydjie word daar 'n sluefie in die poort oopgestoot en 'n bewaarder loer van binne af uit, dig by sy gesig. As die man wat aangeldop hct begeer om in te gaan en 'n vriend of broer of ander gevangene te besoek en as dit strook met die voorgeskrewe ure en regulasies wat die karige besoe"kvoorregte van die ingesetenes beheer en beperk, dan word die swaar poort oopgesluit, hy worrJ bin- ne gela.at. ... en die poort word agter hom weer toegeswaai en op slot gesit.
Hy is nou in rlie genade van die gevangenis.
Die besoel<er moet sy naam in 'n groot boek tekcn wat agter die deur geplaas is, asook die naam van die gevangene wat hy toege:aat wo1·d om te besoek en dan word hy na die besoek·
lol{aal geneem waar hy - onder die onafgebroke observasie van 'n diensdoende bewaarder - sy twintig minute met die gevan- gene kan deurbring. Daarna ontvang die gevangene vir die res van dam·die maand geen bcsoeke meer nie. -
Eers as clie re1S1ger weer buitekant die poort staan. na- dat hy weer vir die uitkom- slag sy naam in die groot boek geteken het, besef hy wat daar- die massiewe poort beteken. En a! die tyd, vandat die skrefie aan die deur oopgestoot was totdat hy weer buitekant staan, was hy onder die oe van een of meer van die amptenare van die gevangenis.
iMaar selfs in hierdie trieste ryk bly Sondag da1:em Sondag en om daardie heuglike rede Jwn die twee politicke gevan- genes die oggend in hul sel le en gesels.
Soos verreweg die • meeste gesprekke tussen gevangenes het die tema oor die vryheid gegaan... die verlore vryheid agter die rug of die ver:angde vryheid wat wei eendag weer sal straal - al is dit eers oor so en soveel jaar. Nes die Jig van 'n veraf ster - die Jig
'waarvan nog op pad is en op
hierdie aardbol nog nie sig- baar is nie maar wat nietemin
·wei eendag hier vir jou sal straal - indien jy dan nog aan !ewe is.
Afgesien van die feit dat daar Sondag nie met dwangarbeid in die steenkw::trries hoef ge- swoeg te word nie was dit ook die een dag L· die week wat ly uitstek 'n br~tggie na die buitewereld daarstel; die lwrt- stondige en karige bruggie wat spn1it uit die besoek waar- op elke gevangene eenmaal per maand geregtig is en wat ge- woonlik Sondags plaasvind.
Die kamerade wat le en ge- se!s het egter nie veel hoo;J op besoek gehad nie. Boet se vroutjie het hom die maand reeds l<om besoek en claardie twintig minute was al wat die owerhede hulle vergun het tot andermaand tee . .Jaap, claar- enteen, het sy besoek nog nie gehacl nie maar sy ouers het uit die Vrystaat uit geskryf dat hu1Ie, om huislike redes,
daardie maand nie na Pretoria kan lwm qie. Slegs in die gees en in die gebcde sou bulle by hom kan wees - maar dan wel elke aand en ook nie net vir twintig minut~ nie.
Om hierdie twee redes Sab- batsrus en m:n vooruitsig op
besoel,, het die twee maa1· elk- een op sy mat in hul sel Hi en gesels en (scios verreweg die meeste gevangenes) wel oor die vryheid.
Byna liries was die uitspat- tinge wat Boet en Jaap se g~
dagtes oor die vryheid geneem het; wa.rmhartig en liefkosend het hu:Je hul gedagt:es gedraai en getroetel en gestreel.
Want as die vryheid werldik- waar 'n skat is, 'n perel san- der prys, dan gaan dit wei met die vryheid soos met aile skat- te... hoe seldsamer dit is destemeer word dit waardeer.
En in die wurggreep van die Sentrale Gevangenis is die vry-
'
ric te kom waarin ons hulle gcdompel het.._ soos 'n helse·
b"\ttelwor moes hnlle tekere gaan, terwyl ons daarbuite in die donker wegdra.f. 1\'[an, met een s:ag het dit my vergoed vir al die smaad en onreg wa.t die vyand my aangedoen het.
,Ek het aangeneem da.t hulle ons wei vroeer of later in die hancle sal !try en dan sou hier- ciie uitbraak nog ons posisie versleg - maar wragtie, Boet, al moes ek ook daarvoor hang - die lokstem was te soet, te onweerstaanbaar soet!" ,
,Ja", ·se Boet terwyl hy sy rowwe komb·~rse oprol om as kussing te, <lien en dit onder sy Jwp instoot, .,ja, daar het julie ses S . .J.'s sommer 'n pres·
tasie duisend behaa!. Die soort ding wat mens maar net een- maal in jou !ewe te beurt val - en dan slegs as jy uiterma- t!g gelulddg is."
En .Jaap het beaam dat daar-
<r--- ---
---~1 DNm AG~m~G~®N~ I
00 I I I
I
OJ£ die uury vcu~ 1.'1 Alnart.Stus P.9412 l~ct s(JsI ::::::-=:~:{:~:::~:;::~::~::· :.:~::·;::~::;,·:::·;:;,~~:.
i,
vt:S{iCPiin.d la.(!l. Vloe)rtlut Dau.U(! t!ic du·onl• ver·&tuzt•
~I I J~Ci, [HJi J:raUJ.C CCI·.~ die t.cQefotmf;(J:CiNrlc VCJ•R:5t•lif1
I
c:m tHe lNJW(uu·,J~ws irr fH;.;. cic (g·onl; toC(8CsluU. #~~~•
I I I I 0
I
II tint Frtal!{' ni{! muu 4HUil!idddcfHiHJ a{ld.er·r:QI!fi•a!J bl•H)t~
, ffCst.el wtrs ni(l. l[;c;·uim.c trpd lnd.cu· i~ !WuamifJC f'4:11
•
I 1 HutU<3 wcc1· iuJ lttl(J8.t•rsis fJ<mecm. I /,---~heid tot op verdwyningspunt- toe seldsaam. Daarom dat dit by die ingesetenes bykans ob- sessie kan_ word.
Jaap het geredeneer dat die vryheid, die ware vryheid, po- sitiewe inhoud moet he: nie net vry van een of ander . dwang nie, maar vry tot een of ander doe! moet dit wees.
,'n Vryheid wat jy l<an uit- pers en uitsuig tot die laaste druppel toe - die :aaste dwp- peltjie. genot en sterl{te wat
j:y
daaruit !{an h.aal, dit .is die vryheid waarna el< hyg. Daar- die passiewe vryheid wat nil<s doen nie is sommer soos die talent wat die ou in 'n sweet- dock gedraai en laat le het ...dit het hom tot 'n oorcleel ge- word."
So het Jaap geredeneer en toe gaan hy met 'n salige trek op sy gesig voort: .,Weet jy, Boet, die vryste wat ek nog ooit in my lewe gevoel het was die vroee oggenduur toe ons uit die Bloemfonteinse tronl< uitgebreel< het. Nie net dat ons buite was nie maar wel dat ons deur ons e:e toedoen en sonde!· die gunste en die gawe .van die Leenstander weer buite was - vry om die stryd teen hul:e te kan voortsit ... . man el;: kan vir jou nie beskryf wat vir 'n sielsverrukking dit 'wvas nie!"
En .Jaap se gesig het by die blote herinnering van innerlike sielevreugde gestraal; so ge- straal dat die skadus wat hier- die nuwe gevangeilis, met drie jaar dwangarbeid agter die rug en vier wat nog voorle, op sy gel::lRt ingehytel het vir die oomblik verdwyn het. Selfs die somberheid van 'n veldgraf kan tyde:ik in groene skoon- heid en in biommekleur veran- der as die eerste somerreen op die vaal hoop grond gesak het.
,Nie net dat ons ··"!t geweld uitgebreek het nie ..._ hoewel dit baie tot ons vreug~ ... byge- dra het-maar dat ons ses }{Crels wat hulle onder die Noodregu- 1asies aangehou het, buitekant was en dat ons die hele swet- terjoel van ons vyande wat op daard!e oomblik op diens oor ons gestel was, agter ons in die t1·onk opgesluit het en aile telefoonverbinding tussen die tronk en die stad vernietig het", en Jaap gee so 'n kort laggie, gelaai met vreugde.
,.Die bewaarders moes in die vroee oggendure die aandag van naburige mense probeer -uuvd a1p ~1n apuaopos tuo ll<IJ~
--~..!)
die 13e Augustus, twee-uur in die oggend, vir hom die naaste aan die heme! gebring het wat hy seker ooit op hierdj,e aardse tranendal sou kom.
,.En dan meen party ouens nog dat die 13e 'n ongelukkige dag sou wees",' se Boet so half in gedagte .
.,We!", lag sy.Jnaat, ,,ek wil nie se hulle is verkeerd nie;
hang net af van wie sc geluk of ongelul< jy pra.at. Vir qaar- die seuns daaragter ons wat in hul eie gevangenis opgesluit was met 'n waar-dan-heen- stemming was dit seker so on- gelul<i{ig as wat hulle nooit in hul nagmerrles lwn gewees het nie.
,Ook vir die Tronkbestuur- der - terloops, dit is diesc!fde amptenaar wat nou weer oor ons as hoof, as Superinten- dent, van hierdie gevangenis optree - ook vir hom was dit seker omtrent soos die gedagte van 'n pynlike besoek by die tandarts. En dit was sommer ses tande wat d.aardie nag ge- spat het - ses tande sonder verdowingsmidde!s! Ses ..
insluitende hierdie arme son- daar wat nou hier· voor jou sit."
Op Boet se vraag of daar icmand van die ses ontsnappe- linge van destyds is wat nog op vrye voet verkeer en nooit weer in die vyand sc hande geval het nic, het Jaap vertel dat daar, sover hom bekend, net een· was wat nog steeds daarbuite beweeg.
.,Net Deon - sy naam is eintlik Gideon - so 'n skraal vaal seun wat so deemoedig en saggeaard soos 'n verper- soonliking van die Kersbood- skap lyk. En al die tyd is hy 'n mengsel van staaJ en ver- ysde weer:ig, met 'n koue waaghaalsigheid wat vir mense met swak senuwees die bobbe- jaanstuipe kan gee.
,.Hulle se 'n appel val nie ver van die stam nie.
,.Ek ken sy vader oolL 'n Klein oubaas, netjies geldeed, 'n wit snor en sulke sagsinni- ge bruin oe; oudstryders ver- tel dat hy 'n jaar of veertig, vyftig gelede een van Generaal de vVet se betroubaarste ver- kenners was. Maar ons praat op die oomblik van die appel en nie van die stam nie. Nou ja, om op Deon te1·ug te kom:
dit smaak vir my die J;::ein bielie het 'n hele kommando se koelbloedigheid en manne-
(Vervolg op bl. 3, kol 1)
,DIE O.B.," WOENSDAG, 18 JUNIE 1947 BLADSY DRIE
· --- ---···---
P ol i t ikus Bied 24 Ste11e Seep E XCELSIOR WYNE, BRANDEWYNE EN L:O:KEUHE
JJie ntombekendo dranldes. JJJe Sl<oonsto van lthmr, dle fy'rlste vnn g-cnr wnt u oott gcr,roo llct. JJrnrudeN wat nJ.e nnecn pryse wtm op tcut<Jonstclllngs nte;
runnr wat dcur au~ fynproewers aungeprys wor<t.
Vir Wntbrood A an
P .RYSLYS PRYSLYSO nderwyl d ie see})tekort n og steeds voortduur ·en haie huisgesinne seep·
lose weke moet dcurmaak; k o m dit nou aan die lig ·dat vooraanstande en invloed1yke persone waarvan ons in staat is o m d ie name te noem, oor soveel VOOrrade
SCC!lheskik dat h u lle d it gebruik om swartma r k daarmee te he·
dryf e n a n d e1 • skaars en ong eoorloofde artik els daarvoor te ruil.
\VYNE:
Ou Port ..
Inv.•ali<Je Port . . . . Speslnnl Soet . . . . . . Wit en Roo! Jerlplko Wit en Rool Malmsey Wit en Rool Muskndel Soet Port . . . . . . \ ..
Port. Potltak.
. . 2/9 . . 3/3 . . 2/9 .. 2/- .. 2!- .. 1/11 . . 1/11
12/6 10/· 10/- 9/6 9/6
VONI{.I!;l,\\'\"•l\"1':: Grand Spumantc
(Socterig) . . . . . . . . 10/3 Grande Splendorc (Droog) 7/9 Vonkel J3oerr;onje .. S/9 .l.SitANJ).EWYN:
Aurora V.S.Q.
So lanl{ die parlementsitting il.:ln die gan:; wa:; hct 'n bekende iJOiitil<ils so 'n groot lus vii· wit- brood onhviiillel dat
hy
1n oor- eenl<Oms met'n
hhisvroh aan-gcgaan hct om gereeld witbrood aan hom te !ewer in ruil vir: 24 pakldes Sunlight-seep wat sy maar to gretig was om te neem.
Of hierdie politikus 'n mediese scrtifil<aat het sodat hy gercgtig is op witbrood, is nie bclwnd nie, maar dit is baie duidclik dat hy geen gebrek aan seep het ni<1!
VERKEERD AFGELEWER
;n Bymi soortgelyke geval waar die aflcwci"ingswa van 'n huideniei"sfirma die seep ver- l<eerd afgelewer het, het ook in Kaapstad voorgckom. Nadat die 3ong wat haar wceldikse voor- rade
arie \vct'
1'eeds vet:tre!;: het, het 'n huisvrou in eenvan
dievoorstede gemerk dat daar 'n
pak · goed is wat sy nie bestel
het nie. Danr was geen naam
(Vervolg van bls. 2, kol. 5) fuoed geerf . ./' eindig Jaap sy mYniei'ing ooi· ·die noe oomblik van vryheid wat iiy eehmaal ' gei1iet iiet eh oor c~ie kameraad, Deon, wat nog daarbuite be- v:eeff
,We!, mog hy imite
i:iig to t
in lengte van dae!" was Boet se uitclruklike wens. . . en hy stoat die ecnkombcrsrol weer 'n bietjie maklil<er onder sy kop in. Ses dae van klipbrekery het voorgc!E§ a! ecr so 'n rus- dag weer sou intree en Boet het geen rede gesien waarom hy die Sabbatsrus nie so gerief- Jil~ as moohtlil< sou maal< nie;
g'een die minste rede hie.
Selfs 'n ~enientv!oer met 'n mat eii twee koinberse k:ili ~
'vergelykenderwYse ges~z:ok~ ~
\vee:clerig' gemiiak word, Veriil as die vergelyking h1et 'h J;:Jipkwarrie in die son moet
\vees.
Maar wittter was jou hoog- st~' oombl1k,-Boct ?" het Jaap gevra - eh tiit was duidelik da t die herinnerihg aan daar- die verruldike 13e Augustus
· 1911 te Bloemfontein sy ge-
dagtes 11et in een rigting laat vloei het.
Boct lag harciop en se: ,Man, my hoogste· oomblik was sam- mer baie hoog. Om nou pre- sies te wees: agtienduisend voet hoog. En as die sel en staaldeure en al hierdie ander troeters waarop hu:Je ons hier tra!{teer vir my te kwaai word - clan dink el;: baie maal terug aan daardie uur, nes jy aan 13 Augustus."
,Agtienduisend voet! \Vat was clit .... in 'n vliegmasjien ?"
Nee juis daarin het die be- ko~riik~ gevoel van vryheid geHi. Dat el;: dit sander die lmlp van duiscnd gonsende en clreunencle perdekrag bereik het. Net met behulp van 'n
~swccftuig...... Jattc met 'n seil bespan en n1.et 'n roeier voor- sien. Jaap, ck dink jou gevocl buitekant die poort van die gevangenis en myne - meer as drie my! hoog in die lug, die speelbal van wind en lugstro- minge - die was baie soort-
gelyk. •
,Vry was ons albei, ja ...
maar dan vry met die vryheid en gevaar!"
.(Won;! veryolg.)
op nie. Toe <lit oopgemaal• word, het dit 17 stene seep hcvut te- same met die naam en adres van die persoon aan wie dit ge- stum: is. Die vrou het die naam in die adresboek nagegaan en die dame gebel.
Op
die vraagof hierdie persoon 'n washuis hct, was die aangespreclcte per- soon besonder gebelgd. Nadat sy mecgcdeel is dat haar seep - soveel as wat 'n gewone huis- vrou in ses maande ontvang - verl<eerd afgclewcr is, het sy heelwat mal<:ker voorgel,om en allerhande vcrsl<onings vir haar groat besending seep aangebied.
N A BINNELAND
Dit is ook bekend dat persone wat in staat is om seep in die hande te kry ·omdat hulle in die handel betrokke is vanuit Kaap- stad hul familie in die binneland voorsien. Vriende van 'n sekerc persoon wat voorheen in Kaap- stad was en nou in Durban woon, ontvang nog steeds volop seep uit Kaapstad.
Indien daar genoeg sulke gc- valle voorlwm is dit vcrstaan- baar waarom daar geen verbe- tering in die seepposisie vir die groot publiel{ intree nie.
Worcester Hock • .. l/10 Spcslnle Sjerrle (Soeter!g) 1/10 Goudkleurlgc SJerrle . . . . 1/9 Ou Druln S)errie . . . . . . 2!6 .,Cocl<tall" . . . . . . . . . . 4/3 Vermquth (Droog of Soct) 3/ · Swart berg SJerrie . . . . . . 2/9
IIRO£ WYNE:
BoergouJe (Roo!) . . . . . . 2/- Riesllng (Droe Wit) . . . . .1/9
9/- 9/- S/6
(Die allerbeste) Eurel<a . . . . . . A.1 . . . . • . • RoyaJ ..
Soegoe . • . • . . LlliliUit:
Pcperment, Perske. Ap- pelkoos, Piesa•ng Kcrsie. Anys. Gemmer.
Naaltj!c . . . . . . . . van dcr Hum . . • . . . .JENJo;\VF:lt <GIN);
Oro~. Le"'mo"en, Suurte·
moen . . . . 10/-
8/6 8/- 8/6 7/6
1/·. 6/6 6/6
7/6
V~l~KUUI:'SVOOKWAAKOt;S: (1) Bestelllngs moet bestaan ult 12 botte' ot IS gelling vaat)le, or veelvoud daarvn-n. (2) Voeg bY 20/- deposito per WI t)le or 5/- per klsslc met bottels. Hlerate deposlto•s word dadellk aao u terugt>e· "!l.l op ontvangs van die le~ goed, vraggcld bctnntd na. VlaJ<tepJaats·st.a-sie. {:.n St 1lr
Kontant plus acposlto•s met bcstclltng of aoder !ewer ons k.t>.a. u naaste stu
EXCELSIOR W1{N!HAKERY (lEDJ\' iS.) BPK.
VLAKTEPLAATS-STASIE, K.P.
Regering V erseel Ontdekte Olie
rqsBUS 1,
MEUBJE!LS Beskerm u oe
Bring u oogarts se voorskrt1 na ons. Laat gekwalifiseerde Voorskrif-Oogkundiges u t>e- dien.
V er!biedl
PRYSE STYG VINNIGKOOP NOU
Ons hou allcen:•:J{ goein lnvaliteit 1\'ieubels in
voorraad DMH· bcstaan 'n sterlc vermoe(Ie
1 ta.t
daar olie op 'n 1>Ia:ls indie distrii{ van Petrusville is. Die eienaar \•lirt !lie plaas, DoOl·n- fontein, mnr. J. van der \Valt, is oortuig van hicrdie feit maar word deur die regel"ing belet om dieper in die gat te boor wat oorspronldilc vit•. wf~ter bedoel was, na Die Vaderland berig.
Die boorgat is dieper as dui- sencl voet eri hct reeds soveel bewys van olic geie\ifer dat 'n Amerikaanse firma die elenaar t20.000 vir die mineraie-regte aangeinc<i
hP.L
die boorresultate aa.n 'n Ameri- lmJLnse firma getoon is, het hulle
£20,000 aangcbie<l vir die mine- raicr<:gt~. Die n:mbod is van die hand gewys · omdat c!ie eienaar meen d:It indien <ln:tr werldi!t olie is, (iit lifin Suill-Aftilia bc- hoorf..
WEROA · Meube lhandclaa rs
W ah!
1lLa wrellJl<ee
EN K ilE.
BRJLMA.KERS
Indien daar oiie ot.i (iie plaas is, waarom ontgin die regci'ing clit nie? Inclien nie, waarom het die regcring mnr. Van dcr \Valt belet om vir olic te boor? vra die rondreisende verteenwoor- digcr van Die Vaderland wat hierdie eienaardige posisie gaan ondersoek het.
N'aclat mnr. Van dcr Vi/alt .£1,170 op d'c boot van die gat bcstee het, het hy geoloe na sy plnas ontbied. fJic tegering het aaarna sy ele boor g'estuur en die gat heeiwat dieper gcboor.
Op h!et·die 11icpte is 20 persent oiie aangctrcf terwyi 1ia.ar ool>
oiie-heiic te s1en was.
Die gat is <'iaarop dem· die rc- gcring versefH en mnr. Van cler
\ \1alt is verbiecl om verdcr in die
· gat te boor. Nadat monsters van
Ondcryvysers Eis
Hcrsiening
Op 'n warm vergadcring van gesamentlil'e onderwyservereni- gings ver)ede Saterclag in Kaap- stad is protes aangetekcn teen die Administratcur sd verkla- ring dat die kerf-vir-kerf-aan- pasing ten opsigte van hul ver- hogings van die baan is. Hul!e het 'J1 nuwe sitting van die Pro- vinsiale raad geeis, en bcsluit em allc buitcmuurse bcdrywig- hed£_ in die skole va;af 14 Julie tc staak en aile sub-eksamina- tore aan aile departementelc eltsamcns vir 1947 te onttrek asook hoofel<saminatore vanaf 1948. Die selwndant vnn die voorstelle, 'n Engelssprel{ende en (•ntlervoorsitt(;r van S.A.T.A., hot onder mecr gese dat die ondor- wysers se salarisse ,die voetbal
van ·pclitieke partye" geword
het.
(EIENDOlUS) BEPERl(
Groote Kerl{gebou -- Haapstad Adderteystraat l20a, Kaapstad . Foon 22408
Eerste tekens van o1ie is reeds op 80 voet gevind. Ontleding hct getoon dat die boorresultate olic>, petrol en gips bevat.
BeU @]$it,o fri1 g 6 n
Nat©JU Ook Verhco(O)g
Saam met die provinsiale be- lasting'vermeerdering in Kaap- land en Ttansvaal, het dieselfdc lot Natal tydens die jongste sit- ting van die Natalse Provinsiale Raad getref. Die raad het met meerderheicl van stemme be- sluit om die provinsiale inkom- stc-bclasting met twee persent te vermccrdcr en so ool<: die dec! wat die scntrale regering aan die belastingbetaler geskenk het, weggeneeni.
Pa~em r ntere
Rekord
Die Kanadesc ccrstc minister, Mackenzie King, het "vcrlecle week 'n rclcord van die Britsc Gemencbes gecwenaar deur twintig jaar lank on-onderbroke die amp van eerstc minister te beklee. Hy word slegs oortref deur sir Robert \\'alpole wat d;e amp 20 jaar en tien maande lank beklec hct.
King wat tans 72 jaar oud is, is in 1908 tot parlementslid ver- l<ics. Verwag word cl·at King mpt sy amp sal voortgaa!l tot
!
11950 wanneer die IHI\':'C verkic- sing plaasvind. King se sukses
I
word toege$kryf· nan sy vermoe
II
om altyd die meerderheidsge-
vocl te vertolk.
KWA§
VJERTEL
Deur W. H. COETZER . . . . . . . . . . 40/-, Porto 2/- Die Geski.edenis van Suid-Afrika, insonderheid die Groot Trelc, die Vryheidsoorloe en die Eeufeesjaar, in beeld soos deur die 'kunstenaar gesien 111 Afdrukke waarvan vier in ldeur.e. Grootte: 7% dm. x 10 dm. 242 bladsye gebind
in goeie linne.
Die Verstedeliking van die J(erlc!
KIE:mi~ IEN §1I' 1~D
Deur Ds. J. R. AlbcrtyiJ, Ds. P. du Toit en
Ds .
H. S. Theron . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6/!l posvry.Verslag van die Kommissie van Ondersoek van die Gefe- dereerde N.G. Kerke na kerklike en godsdienstige toe- staande in die ncge steele van die Unie van Suid-
Afril<a.
Wat is die betel<enis van die doop? Waarom doop ons • iemand? Wie mag gedoop word? Op hierdic vrae en nog
baie ander ~uy u 'n duidelike antwoord in
Deur Ds. J. D. VORSTER . . . . . . . . . . 2/3 posvry.
Die vcrhouding van die jong man
ep
jong meisie tot hul Toekomstige HuisDeur C. en D. VAN ROOY . . . .. . . 2/6 posvry.
1. Die Vrou en haa.r Huis. - Briewe van 'n moeder aan haar dogter, wat op troue staan.
2. Die Man en sy lfluis. - 'n Vader verduidelik aan sy seun wat sy verhouding tot sy huis moet \vees.
PRo~ JE ~~ ~®§l3e:s
B ®~ e k h GID n d ~ R
---~---
BLADSY VIER ,DIE O.B.," WOENSDAG, 18 JUNlE 1947
.,DlE O.B.", WOENSDAG, 18 JUNIE 1947
Die Engelse pers het verlcde week berig ,·an Skotsc immigrante wal druk besis:- is om Afrikaans tc leer in die Tegnicse Kollegc van
Kaap~lad-'n uiters prysenswaardige gcbaar van die lmnt van die nuwe inkornclingc. Hicrdic Skotlc toon dat hulle bercid is om die tan! van hul nuwe vadcrland te aam:aar en dus Skotse Afrikaners tc word. l\Tn:u· in dicsclf<lc wee!' is in Kaapstad 'n jong Afrilmn('r-
~'''"' beboet omdnt hy gcwcier hct om 'n Sl-at tc word sovet· dit sy militerc plig betrl'f. Hierdic seun is teen sy sin gedwing om in 'n ,Sl<otsc regiment"' te gaan waar hy in Skotse rokkies op parade mo<•t versl<yn.
Kou is dit we! wnnr dat <'lie Skotte bcroemdhcid vcrwerf het vir hul mocd en dappcrheid op die Britse slagvelde. en 'n mens Jmn ven;taan dat die Empire graag so 'n tradisie sou wou be- slcndig in c;lie dat' van sy vcrowcringsoorloe. :Maar sclfs van hicrdie l<nnl bcsicn het so 'n militere instclling in die stcrwende Britse Ryl< nl lank sy nut verloor. Indicn die molief cgter blote hulde was, kan mens verwag dat na die onlangse vertonings van die Zoelocs en Basoetoes voor die lwning daar nou ook in Engeland 'n Zoeloc- en Ba~oetoc-rcgimcnt opgerig kan word as 'n wccrsydse huldeblyl< - die .. Londense Zoeloes"' of die .. Brislolse Ba~oetoes".
En om die lradisic des te suiwerder te bewaar, stel ons voor dat 'n bietjie potswarlscl by die uitrusting van elke Tommie gcvoeg word wanrmee die blanl<e lywe in ooreenstemming gcbring kan word met die swart skildvelle.
Oorh eersing
Maar sullce potsierlil<hcdc is nie ,·ir die tuislnnd bestem nie - dit is dinge wat mens net die ,Colonials" laat doen, want die eintlilic bedoeling daarvan i~ om die cenhcid van die Britse Ryl<
te simboliseer en lt' ,·ersel<cr. ln die pick van 'n hcrocmd<1 1\rugcrs- dorpsl' Bo(•rcl<ommando of 'frans"l"nnl~c A.rtillcric moct nu verow!'- ring- 'n ,.Trnnsvnal Scottish" \"crry;; en mocL die lui~tcr van noerf'JH'nl>oppe onder :::-cntitc roldcio en docdelsaluce Ycrbcrg word.
Die l<ranl<e Britsc Jccu het in die jongste tyd hcclwat begrip ten opsigtc van Indii;i se onafbanklikheid geopenbaar. Tergcnde Brit);e simbolc soos .,God Save the King" en die ,.Union Jacl<"
word daat· verwydcr nog voor die formelc oorhandiging Yan die n yc status. :\'a twintig j:l:ll" Yan sog-enaamdc onaflmnldilcheicl Jmn Suid-Afrilm sl'lccr oolc ,.o stadig nan begin uit-.ee wat oorboilig en aam•lootlilc is.
Sommige mcnse het die mond vol van 'n ,.Suid-Afrikaanse·•
nasionalisme wat dan vir a!le rassc moet geld soos ons dit in Amcrilta kry. Maar in Amerika word die nuwelinge in aanral<ing gebring met Amerikaansc simbole en daarom kan daar ·n· gcmcen- sl<aplil<e Ameril;aansc lojaliteit ontwikkel. So iets hly cgter on- moontlilc h;.· one; c;o!:\nl< RoeresNIIlS met milih~re g-csag gedwing worcl om Sicotte te wee,., onderwyl Slwtse im:uigautc l.ul be" doen om Aft•ilmnet·<. te word.
Verkw isting
Die lcompromis-grondwet ,·an die Unic met sy ,·ersnippcrde bcsluurstclscl en danrmee gepnardgl!andc belastingverdubbcling, hct oolc ,·oorsicning gcmaal< vir 'n vcrdubbcling van hoofstcde en dus 'n verclubbcling van hel'lwat koste en ongerief. Ell<e jaar moct die n•gcring met sy hele boel amptenare uit die administra- licwc hoofslnd, Pretoria, afsuldwl na die wctgcwcnde hoofstad, Kaapstad, cluisend my! daarvandaan. Hoeveel werkure en geld nfgesien ,·nn die algemene ontwrigting wat dit jaarliks lewecg- bl"ing, op hierclie l<Ompromis gemors word, is icts waaroor die volk hom blykbaar nog nie bel<ommer nie. Hy sien nie die jaar-
!iksc begrotingspos wat vi1· hierdie uitgawc voorsiening moet maal<
nic en b~:§l<ou dit dus nie as 'n regstreckse belasting vir 'n nutte- lose erf~tult ,·an vccnig jaar gelcdc nic.
In hic•·die tyd van woningnocd waar dit Yir die amptcnare en self!; ''ir die be,·oorregte parlementslcdc al ·n nagmerrie gcword hct om tydens hul vyfmaandclikse vcrblyf ·n onderdalt in Kaap- stad tc ,·ind. vcrbaas d~t 'n mens dat nog nie cen van die wet·
gcwers dnarnan gcdink hct om bcswaar teen hierdie lompc rci'ling ,·an 1910 te maak nie. Misl<icn is dit ool< te vee! ,·erwag ,·an hier- die luing. Yir wie die jaarJik,.,e ,·erblyf aaii die lwsstad terselfdertyd ool< ·n anngenamt• l<Ompensasie is ''ir die kragte wat hulle wy nan wat hulle mecn die bcstuur ,·an die land is.
Di!' vnll< vind t•gtcr gr•t"t ){Qmpcnsasie in die feit dat ministl'- rii:Je woninc:-« wat in twee ~l<'de aang-:-hou word. gen:cld vir 'n ckt•l van d't· jaar of in ri:aap<.tnll of in Prctor::t lo·eA" staan op 'n tyd wann<·•·•· in l\::aJ>:-;t:~tl all••c•n 8.000 g<•>.inne op 'n huis !>.it I'll wag nit•.
Oolc nit· daarin dat. ten ~pyle \"!ln !<O 'n s:marst:e aan lwntorc dat b!lif' voot·nemrn<l•' pmldyl<!' nooit tot ontluilcing l<nn lwm nio, daar
~root ruimtes in !>.taat~ku:tore vcr~pil word omdat dit in rcse1·wc
~;chou ruoot word vir dil' pllrlcmcntsitting nic.
So by voorbccld vind 'n mens in die Kaapstadse poskantoor ruimtes so g-root soos halfwas l<erksale beman mPt twee of drie ld,..rl«'. tcrwyl dil' res van daardie ,·e~takldng tot 'n my! rlaar- vandaan in 'n nnder gpbou gehuisvcs word. Op die Yraag wnnrom hierdie Yerkwisting, l<om die antwoord dot die ruimte g,•rcsen·.·cr word \"ir die amptcnarc wnt janrlil•s uil die noorcle in ,·crband met d:e par!cmentsitting kom.
Bo)::"cnocmd" \'OOrbl'l'lde is mnnr 'n psar van 'n mcnigte wnt
P~""'ttlon met watte~ geharwar en ekonomiese verlles die lands- hr>· t ·~w·
., .
.,.n .. cnccM \'.'Ord onder die huidi~c stelsel wnt mecr'n C'"(; l;;)!1: •. I hcl ,·:r afze!cefde sentiment as \·ir doeltreffendhcid.
·.
---
Du~ft~® V@l ~~onde V~r~ ~ ~ &l[F O~r~@g f ~®tnJ Ph.wndew~~ g
Die o p e n lik e georga n iseer de ver sct va n die DuiLsc t·s teen die gr yps u g va n di e vcro wentm·s wat aile h ruikb a re m a sjincr ie nit D uit sla n d ve rwyder , h c t e in d l'lik gck om met d ie
uitdagin~van d ie vakb oud e a a u d ie beset- tingsowc r h e id . D ie vakhonde h et 'n he t·o e p op a lJc werk e rs gedoen om d ie h e r stelheta1 in gsprogram van die Geallieerdcs t e sahotee r e n te weicr om die f ahr icke af
tehr cck wat vir h erstelbetalings b edoel is.
E<'n van die reeks nuwe ver- lclnrings van die \"al<bonde lui:
,Jou gewctc en plig is voor God on voor die mcnse duide- lilc ... weic1· aile work in vcr- band met die afbrcking van fabricl<c en vcrwydering van toerusti ng."
Jlierdie Yl'rlclarin!:' woNl hc-
!>l<ou as die mee-. uitdag-endc
sedPrt die val van Duit!.lantl.
Die dwarsboming van die program \'an herstelbetalings neem a! meer en meer loe. Ver- lcde week het 210 masjiene uit 'n tolna! van 500 uit 'n fnhriel<
in die Ruhr spoorloos verdwyn, ten\'yl 66 per~cnt \·an die toe- rusting- ,·an 'n nnder fabrick vcrdwyn het.
Statistirl<c loon dat dil~ Dnit-
sc verset stceils toen(•cm. Gcdu- rondo Jnnuarie het da:tr GG sulkc g-cvaUe voor~elmm, t;qlens F'o- brnarie 22 en in :'\1nart het dio getal nn. 105 Yermccrder.
Politicl<e sprel<ers en sal<e- mannc moedig hicrdie optredc ann: Hullc hoop om daarmce 'n end te maak aan die vcrwyde·
ring van toerusting.
V erraad V olgens Vreemde Norme
Amerikane rs Oefen Re e ds Vir Oorlog
Gcnl. .J. A. Smith, Adjunl<-Ii.G., !>1-.·yf ondcrstanndc na aanlci-
ding van die \"Crr:t!ld-n~rhore van die afgelopc maandr•: Amcriltaanse valskermtroepe Hit is nou tlil' jaar ll<')::"entienhondcril-scwe-ert-YN'rlig- en nog
;.;teed:; word hoogn•rraad-\·onnisse op Afrilmncr!' in Oil!> J{elicfdc
~uitl-Afrilca g£•vel, nsof At'ril<nne;·s tec11 Afrilmno•rs misdand plccg. Drie janr, tien ja:tr, lcwl'nslan1..:, galg-toc! .Jy, Afril;:uuw!
ontvang tans 'n nuwe soort op- leiding, nl. om .,aan die ander- l<ant van die Noordpool" af tc spring en in die geval van oor- log Iugbasisse in die lcouc pool- stt·eel< op te rig. Hiervandnan sal die stryd in' die geval ,·an oot"!og voortgcsit word.
Dit het by Be7.llidcnhout begin en dwursdeur die afgelope ceu voortg-Niuur. Meer ns hondcrd jaar gclcde was dit Jan Bewi- dcnhout. nou is dit Erich Holm.
Danr was honderde, ja, duisendc wat scdert die Sl::tgtersnck-re- bellie die Yonnis ,·an .. slwldig aan hoog..-erraad"' moes aanhoor. Maar dit sal so annhou solanl' die regbank die gesag van Yrecmde l<onncl :;ics en instel- lings moet tocpas. Die fout Ji' nio by die hof nie, r.1aar by d!c gcsng waan·an die hof instru- ml'nt is. 0:1,., hly erf~ename ,·an dic,t•lfde gc~ng wat 'n Bezu:dcn- hout galg-toc ~estuur het. Toe was dit gesetel o.a. in Charles Somerset, gocwerneu r \'an Bn- gelnnd aan die Kaap, nou in .Tnn Smuts, vcldmaarsl<alk ,·an Brittanje in Suid-Afrika, en m6re in· wic bulle onder Britsc l<Onstitusie gnan op,·o!g in sy
majesteitsdicn~.
Die tocstnnd word deur gent.
Muritz in sy bock gcsl<cts waar hy vertel hoc hy en andere 11iL Suid-A(rilca moes vlug na die vrcemcle: .,sockcnde na 'n plel<
vit· die holte van ons voct. Die wercld is ruim en wycl, maar vir ons wal gcvcg bet ,·ir ons voll<swyhcid, was daar gcen plel< nie". So het Maritz gesug toe hy aileen met sy agtcrryer die wildcrnis inlrclc wykende vir die hand ,·an d'cselfde gc- reg wat 'n menigte Afrikaners tronl•-toe en oolt galg-toe ge- stuur hct omdat hulle nyheid ,·ir die ,·aderland sock
VREE]\[DE NOR:\l Volgcns die vrccmde instcl- lings en die Brit:se norm was die Bczuidcnhouts, dle Voor- trekkerlcicrs. eli<· Kaaplandse vryhclclstryder en so ~l'l:arilz, die sogennamde ramp':lldwrs waar- van nog 'n dertiental in die Prc- toriase gevangcn is sit en ncu Holm en die dric andcr, mis- dadigC'r:;. Dat hullc hul vc-Jk wou wy man!< is !tulle as mi~daad
en nic· as cer dour cl!c g-esng tce- gcrel<en nie. In clic oe, en god- dan!<, in die harte van ons Afril<ancrs is hullc helde, hulle wat hulself op die altaar van ons vrywording gele hct. Maar hicrdie stryd sal aanhcu en ons sal nanhou sul:<c manne ,·oren- toe stoot solank ,·reemde heer- scrs, l<onings, gocwcrncurs, ccr- sle ministers 'n aan ons o;:~ge-
dronge sl<al~el met ons crfvyand.
Engeland, hicr moet handhaaf.
Ous voll< Rnl md on:l rnoct" vl'r- staan dat dit nie di(l J)crsoon is wat ePrste mini;,tcr in Suicl- Afril<a is, of die rcogter wat die
Twecduisencl lecle van die 82c Ameril<aanse lu:;magafdeling sal gcdurcnde die wintermaandc hierdie opleiding onl\·ang.
<Vcrvolg op blaclsy 5)
§l!:Jaa lJ ... .l ~5o•a:kao
§qj®llUFLYNil@ugfklJ !J~~
lfl. fio·u D · ul!.au so !J5~ §®ooa lla EL@lh>lldO.iU
0
u ;eu·~Uttvfoa <lPUD 22 Jfua.nai~ 1194'l
~\f 1~ l~
llll TID H G
0
lFILJi M E
'n Blad wat Suid-Aft·ika sal lees en genict en waarop die Afril<nnerdom trots sal wccs.
Aan gcen politicl<e party of organisasie verbonde.
Yoo1·siti!·I· \"an Direlcsic: Pr·of. L. J. du l~lcssis.
Hoofrcdaktcour: )[nr. \\'illcm van Heerclen
Byg<'slaan dcur 'n puik span Afril<aanse joernaliste en deskundigc medewerl<ers.
DagbreE$pers B<•perlc stcl hulle ten dccl om ·n wcl'klik cerstcldas Afri!;:aansc Sondagblad aan die grcot Afrikaan:;e
!Je,·oll<:ng van on~ binncland~c steele te \"Corsien en terself- dt-rtyd 'n een.teldrt!> nuu-;-wccl;:blad aan dir· platt.-!and.
Da~hn·(');: sal oor die hcle land ,·c:sprci word deur die Sc:1trale Nuusn:;cntsl•ap.
Tt:n (litHic ger~tt'lc.h" ont\·anr.;s von u ek:\cmpln.nr \"3.n n.\GBREEK Le verMrJtcr, t~ <IH uood~nnl<lllc dat u t11t•rrlie vorm voltooi en dadt•lllt besor~ uan dl~ Slrkulnslc·lle"lnnrder. Po~bus 81Gl,
Johanncsbur):.
(~l'lh•wt• U.\liBHI·:t:l< vir J:! m:HHH11' unn my tc .. tnnr, ,,-a:-:.rY(}(lr cl< clio vt~rc:s•r lutt•l\tn"rlct hlt•rh)· ln.,!ult.
voi.u :mcl!: liU!S,\Ll!tES .............•.....• ·• · · ...
[:o-;Tr:t\.F.S(;J~LU: 1."">/· \Jr 1:! m!.\:lnth• IJ) u hu: ... ftf;:t.·l~w('r bl!lnc oil~ t"nl~ ~~~ s.W •. \.; 15/IJ elth•r<.
.,DIE O.B.," WOENSDAG, 18 JUNIE 1947 BLADSY VYF
Br it§e Voil{sliedl V enllwyill Uit
i lDldliese Bioskope
1'\og- maar by die aankonuiging van die feit dat Indie met dominiale str1tus beklce sal word, het die Rrittc so,·cel eerbicd vir die lndier se nasionalismc ;;copenhaar dat die spec! van God Save The Hing in Indicse hioskopo sondcr mccr afgeskaf is. Tot hicrdie star) is oorgegann nndat Engclse lwcranto self op die on- gorymdhci<l van die spt•el van 'n vrecmc.le volkslied wnt die Indicr sc gc,·oclcns lewes, gewys hct.
Die lcoerant Statesman, wat die eiendom van Britte is, het lwrt na die aankondiging van die Britse plan, geeis dat die spcel van die Britsc vollcsli<'d na die afloop van bioskoopverto- nings .onmiddellik gestaak moet word, en bygcvoeg dat dit 'n doellose gebaar is.
,Die Indii.!r wat uit hofJikheid, tradisic of vergcetagtigheid soos
Mag Rookgoedl Ont vang
l\(et die verslmiwing- van die politi€'1cc gevangcnes na na,·i- aanspoort sc klmp hct bulle ook 'n pant· nuwe voorrc~-:te dc•clag- tig gcword. Ecn daarvan is dat hulle artilcels soos tan<leseep, sl,eerscep en vera! rool<gocd \":.1 n huito nf mag ontt:ln~;". Ongl'- lukliig laat die 3d. per dug wat hullo as toclae ontvang nie vc('!
ruimte Yir sull{e wcelde nic.
Romdt. Vale Ferreira, 'n oud- gevangenl' en tuns met orguni- sasic in TransYanl helas, het 'n fonds gcopen o1u in hierdie op- :>ig clie lcwe Yir die ge'l'angencs te vcraun,::-cnaam. Bydracs ktn gestuur word ann hom na San- lamg-cbou 616, of posbus 1059, Pretoria.
(Vervolg van bls. 1) vonnis moct V0l wat hierdie toe- stand kan vcrandcr nic, maar ons self as vou,.
die ,Britse lcdc van die gehoor op aandag staan onderwyl God Save The King gespeel \\'Ord, word feitlil,, na ons mening, be- skou as 'n samcswecrder vir die behoud van B1·itse beheer n:i be- eindiging daarvan," aldus die blad.
Binne 'n week na hicrdic cis is aangelwndig dat aile bioslcope in IndiC die specl van die Britsc volltslied gestaak hct.
Die Indiers is dus baie mcer bcvoorrcg as die Afrikaner \\'at ten spyte Yan sy 20-jarige do- miniale status nog steeds met die Britse volkslied sit.
V O§OAO V rees Depressie
Die A.meril,ancrs staar >n groot dcprcssie en wcl'!doosheid in die gesig-. Die na-oorlogsc winstydperk in <lie V.S.A. is bc- sig om sy einde te naclct·, c.lic pryse ,·an ,·crbruiltsgoedero bl.r
~-:cweldig hoog- en werkloosheid JJeem toe sodat <laar volgcns berekcning- volgcnde juar ~ewe
miljocn werkloscs in Amcriln\
sal WC'es. Dit is die voorspel-
ling vnn vooraanstaancle Ameri-
lman~c sa.!,cmanne.
"\:"\'narncmers vocl verontrus oor (lie Sn<'lle afnamc van Amc- rilman.;e dollarvoorrade in die buitcland.
---· ---
© tp~ ~®~~~<e
'¥' ®W'Hlg@ @~
Mnr. N. C. Havenga en dr.
D. F. Malan het verlede week 'n reeks gcsamcntlike vergade· rings deur Transvaal gchou, bc- ginncnde hy Polgietersrus. Mnr.
Havenga het in sy toespral<c onder mecr die noodsaaklil<hcid bcldcmtoon dat die Afrikaners in ander groepe wat nag buite die oorccnl<oms staan, ook inge- skakel moct word by die samc- werl<ing indien ons die gunstigc orilstandighccle wil sl<ep vir daardie oorwinning waarna ons alma! vooruitsien.
Dr. 1\-falan het ,·erklaar dat die volgende vcrldcsing as die belangrikste ln die geskicdenis bcsliou moct word omclat ons helc tockoms dam·van afhang.
Hy hct gcpleit dat die vollcsaak bo aUes gestel moct word.
D8<e ~cr»e~e
1~~n $kae1t 1
Suid-Afrilm hct die .Roning George V-t1·ofee die bel:l.ng- riliste prys in clic Imperin!c Uitdan,::-sldltl-Iwmpetisic van die Britse Statebond ,·ir die sewentic.nde agtcrcenvolgende l<ccr verowl'r. 1\'u-Sel'land hct die twcede pick verower ter- wyl Brittnnje en Australie saam die dcrde pick ingeneem hct.
lJEIBRAN DT EET§'f A AJK
Robey Leibrandt wat in die Scntrale Gevangenis aangehou word op 'n skuldigbcvinding aan hoogvcl'l'aad nadat hy ter docd veroordee! was, hct verlede Don- dcrdag met 'n ectstaking begin uit protes omdat hy nie saam met die ander politicke gevan- genes onlangs na Baviaanspoort verwydcr is nie. Hy het die re- gering agt dae v'oor hy met sy eetstaldng begin het. van sy be- sluit in kennis gestel.
By
die Bioskoop
'n koel sagte a r et - Ronde Komm a ndo maak al
meer vriende
land rond."
ll
19Al§ @Ri'lTVl .&1\:J~ W AM @(j})IJR§IEIE
SW&LL®W
REEN-, \V A RM- EN GABERDIEN-JASS E.
ND Ell W § IE TIB&Iflli llBliiLILIIJ:Z.
Plaas cladelik
u.B estelling by
Van L \\l j§ DIE MANS WINKE L
J
Foo n 791 - P oshus 233
~®®W§F~&&~ ~~~
WAARDERING
Die docl van my skrywe is egter om net tc bckJemtoon dat 1 die vier jo!"lg Afriliancrs wat tot die gcledcre van die ander daar in die Prctoriase tronk toc- getree het, vryhcidsoelccrs en -strcwers soos a! die ander waarna ons verwys het was.
Ret ons hulle dan nie gewaar- deer toe hullc ons die bc:;ielcnde losings, die opbcurcnde Afri- lmanse musick oor die Zecsen- -scndcr saans versl,af het nie?
En was daardie uitsaaidiens clan nie die cerstc, die haanbrcl,er wat Afril•aans b€'tref in die heel
w e-
reid om ons lcultuuruitings oor die eter tc dra nie? So bly ons die orgnniseerders van die Afri- J,aanse programme van Zecsen dankQa:n. I"a.at ons nie ve1·geet dat clke bydrac 'n steen in onsf vOllisgcbou was ... al sit d:e by- draer in die vyand se t1·onk. Luat ons ons dankbaarhe:d be- toon en hulde bring aan al ons 'J'Yhcidstrewers. Laat ook in die jongstc gcval ons bystand, nic ontbrecl{ nic. l .. ant ons Xood- hulp alt~'d noodlu:lp bly om slrydcrs te bcmccdig in hul !ewe
•·n st•·ewc,. ool' in 'lml f'l!cnd"
daar in die trQ!lk Op d"c lang en groot ererol in die stryd Yir die Afrikancrdom is bygevocg die name ,·an Holm, Picnaar, Strauss en Snoclc.
Ti erre Orrganrrseceif W · r:eerr Vurr St:rryd
Tceen JBwittte
Bring u oogal'ts se VQOrskrif vir brillc na ous.
GOEIE WER!{ TEEN BILLU{E PRYSE.
GEHOORAPPARAAT
(Daar is natuurlik appel aan- gctel<cn dcur dric van die ver- oordceldes, hoewcl 'n moontlil<c hcrsicning van die uitspraal(
geensins die agtergroncl vnn die aanklag ~;r.l verander nic. -- Reel.)
I\ort op die haldie Yan die aankoncliging- dat die l('rsc R-o}lll- blilwinse J,eer in De V:\lern se Icrland ontbind is, hct die Britsc Minister van binncland~c sa.kc aangclwndig dat die Rcpublilwinse Leer in Noord-Jcrland~veer opnuut gcorgani~;cer word.
l JJ)n~ w ©@IrttJrceJkrk~rr-- .&fP) tt~ ~n ~
Kerklaan, KAAPSTAD.
Mai tJ andstraat, BLOEIHFONTEIN.
Hy het verklaar dat kort na die
