• Tidak ada hasil yang ditemukan

Awal + Tubuh

Dalam dokumen WACANA HORTATORI DALAM BAHASA JAWA 2016 (Halaman 133-142)

BAB III WACANA HORTATORI BERUPA

3.2 Struktur Slot-Slot Wacana Hortatori Berupa

3.1.2 Awal + Tubuh

Struktur wacana awal+tubuh memiliki dua bagian yaitu, bagi- an awal dan bagian tubuh. Berikut ini contoh data yang memiliki struktur awal+tubuh.

(9) CARA DADI BAPAK KANG LUWIH BECIK

(awal)

Sing jenenge bocah iku racake luwih raket utawa cerak karo ibune. Bab iku kena diarani lumrah merga ya ibu kuwi sing ngurus utawa mernahake kabeh bab kang dadi keperluaning bocah. Bab iku ora ateges menawa bapake bocah-bocah iku, ora kuwawa ngopeni, ngurus sarta ngrumat kabutuhaning bocah. Angger ngerti carane, kita mesthi bisa luwih becik anggone ngrumat bocah.

(tubuh)

Bab iku nate kapratelakake Ross D Parke sarta Armin A Brott jroning tulisan asesirah Throwaway Dads kang sithik akeh banjur penulis jarwakake mangkene:

1. Bapak iku angger ora duwe kreteg utawa inisiatif kanggo luwih ’nggatekake’ utawa menehi panglipuran marang anak, upama wae menawa anake isih seneng nangis ora nate dilipur utawa dieneng-eneng bapake, mula besuke yen wis gedhe bocah iku mesthi genti nenangis wong tuwane. Dadi kabeh bapak sing wus kagungan putra takaturi ajar ngurusi dheweke kepriye yen anake nangis utawa isih seneng ’ngebrok’ sarta pipis neng kathok.

2. Bapak amrih nambahi wektu latihan anggone ngemonah anak. Aja duwe pangganggep menawa sing wedok iku mesthi luwih ngerti, luweh rigen utawa luwih pinter timbang bapak. Sing jeneng ibu kuwi bisa ngrawat sarta ngemonah anak kanthi becik marga kabeh ibu kuwi seneng sinau sarta maragakake (learning by doing). Suwalike, mangkono uga kanggone wong lanang. Angger gelem latihan, dheweke mengko mesthi bisa nandangi dhewe.

3. Tindakna saweneh kegiatan satimbang karo kabisan kang diduweni. Umpamane, bocah lanang kuwi mesthi seneng nindakake kegiatan fisik upamane playon, bal-balan, balapan pit, lsp. sing mbutuhake energi kang luwih akeh. Sawetara menawa bocah wadon akeh kang seneng nindakake aktivitas sosial lan emosional. Nanging becike kita aja mung katrem ing kegiatan kasebut. Tindakna kabeh kegiatan sing disenengi bocah.

4. Interaksi fisik itu pancen perlu, nanging perkara emosional iku uga penting katindakake. Bapak kudu bisa duwe empati mirunggan marang anak saengga bocah kita ora mung ’kaiket’ secara emosional karo keng ibu.

5. Bapak kang becik kaajab bisa dadi pasangan kang bener. Saengga ora mung dadi kaya ’pembantu’. Model bapak menawa bisa mbiantu kabeh bab kang bisa katindakake ibu utawa anake dhewe iku satemene wus ora njamani. Menawa kasdu ing karsa, becike bapak kudu bisa tanggungjawab anggone ngurus omah lan anak secara aktif.

6. Wenehana wektu mirunggan kang luwih akeh sanjabane dina Minggu. Menawa kepengin dadi bapak kang becik iku anggone njupuk keputusan saben dina iku dadi bab kang luwih wigati. Nanging menawa kita masrahake sakabehe marang sing wedok,

mula bapak iku mesthi kelangan ’moment’ penting kang cukup nduweni teges jroning panguripane bocah. Bab iku uga ateges rasa cedhak ing antarane bapak karo anak iku kurang. 7. Wenehana kawigaten mligi marang kahananing bale somah.

Tegese kita kudu kebak petung saengga bisa ngerti sikep lan tindak-tanduk sing wedok anggone nenata utawa ngatur kahanan bale somah menawa ora diweruhi sing lanang. 8. Wenehi kawigaten linuwih kanggo wawan rembug, tukar

pikiran, diskusi karo sing wedok utawa karo anake dhewe. Dadi babak kang becik kuwi aja mung sok mlintir brengos utawa pasang polatan marang anak-putune. Dadi bapak kang becik iku bisa menehi esem lan guyune kanggo anak lan bojo. 9. Tetep diadani sesambungan utawa komunikasi kang becik

marang anake najan wus pegatan. Aturan ing Indonesia menawa dumadi pegatan, sing momong serta ngopeni lan ngurus anak kuwi dipasrahake ibu. Nadyan mengkono kita bisa migunakake maneka cara kanggo ngadani sesambungan, umpamane liwat telpon, HP, email, lsp. Gawe jadwal utawa wektu tertemtu supaya bisa sapatemon lan sarembug karo anak. Anak aja didadekake bantening (korban) katresnan. Dadi nadyan wus pegatan, nanging kebutuhaning anak kanggo oleh kawigaten kudu luwih ditengenake.

(Djaka Lodang, No. 31, 31 Desember 2005, hlm. 20)

’CARA MENJADI BAPAK YANG LEBIH BAIK

Yang namanya anak biasanya lebih dekat dengan ibunya. Hal itu bisa disebut biasa karena ibulah yang mengurus atau memenuhi semua hal yang menjadi keperluan anak. Hal itu bukan berarti kalau ayah tidak mampu mengurus serta me- rawat kebutuhan anak. Kalau mengetahui caranya, bapak pasti bisa lebih baik dalam merawat anak.

Hal itu pernah diungkapkan oleh Ross D Parke dan Armin A Brott dalam tulisannya yang berjudul Throwaway Dads yang akan penulis paparkan di sini.

1. Bapak kalau tidak punya niat atau inisiatif untuk lebih memperhatikan atau memberi hiburan pada anak, umpama saja pada saat anak masih senang menangis

tidak pernah dihibur ayahnya, besok kalau besar anak itu pasti akan ganti membuat menangis orang tuanya. Jadi semua bapak yang sudah memiliki anak saya anjurkan untuk mengurus anak, bagaimana kalau anak menangis atau masih senang buang air besar serta air kecil di celana.

2. Bapak sebaiknya menambahi waktu latihan dalam

merawat anak. Jangan ada anggapan kalau yang istinya harus lebih mengerti, lebih telaten atau lebih pintar dari- pada bapak. Yang namanya ibu bisa merawat serta mem- perhatikan anak dengan baik karena semua ibu senang belajar dan memraktekkan (learning by doing). Sebalik- nya, begitu juga untuk kaum laki-laki. Kalau mau berlatih, dia pasti nanti bisa melakukan sendiri.

3. Lakukanlah sesuai dengan pengetahuan yang dimiliki.

Umpamanya, anak laki-laki pasti senang melakukan ke- giatan fisik, misalnya berlari-lari, main sepak bola, ber- sepeda, dan lain sebagainya yang membutuhkan energi yang lebih banyak. Sementara kalau anak perempuan banyak yang senang melakukan kegiatan sosial dan emosional. Namun, sebaiknya kita jangan hanya terpaku pada kegiatan tersebut. Lakukanlah semua kegiatan yang disenangi anak.

4. Interaksi fisik itu memang perlu, tapi masalah emosional juga penting dilakukan. Bapak harus mempunyai rasa empati sehingga anak tidak hanya terikat secara emosi- onal pada ibu.

5. Bapak yang baik bisa menjadi pasangan yang benar. Sehingga tidak hanya menjadi “pembantu”. Model bapak kalau bisa membantu semua hal yang bisa dilakukan ibu atau anaknya sebenarnya sudah tidak jamannya. Kalau mempunyai niat, sebaiknya bapak harus bisa bertanggungjawab dalam mengurus rumah dan anak secara aktif.

6. Luangkanlah waktu yang lebih banyak di luar hari Minggu. Kalau ingin menjadi bapak yang lebih baik, cara mengambil keputusan dalam keseharian menjadi men-

jadi kesempatan yang sangat bermakna. Tapi, kalau kita pasrahkan semuanya pada istri, bapak pasti kehilangan moment penting yang cukup berarti dalam kehidupan anak. Bab itu juga berarti rasa dekat antara bapak dan anak itu kurang.

7. Berilah perhatian terhadap keadaan rumah tangga. Arti- nya kita harus penuh perhitungan sehingga bisa me- ngerti sikap dan tindak-tanduk istri dalam menata atau mengatur keadaan rumah tangga kalau tidak dilihat suami.

8. Berilah kesempatan secara lebih untuk berdiskusi, bertukar pikiran, berdiskusi dengan istri atau dengan anak-anak. Jadi bapak yang baik tidak hanya “memilin kumis” atau pasang mata pada anak-cucu. Jadi bapak yang baik juga harus bisa memberi senyum dan tawa untuk anak dan istri.

9. Tetap mengadakan komunikasi yang baik pada anak walaupun sudah bercerai. Aturan di Indonesia, kalau terjadi perceraian, yang mengurus anak diserahkan pada ibu. Walaupun begitu, kita bisa menggunakan cara untuk mengadakan pendekatan, misalnya melalui telepon, ponsel, surel, dan sebagainya. Membuat jadwal atau waktu tertentu supaya dapat bertemu dan berbicara dengan anak. Anak jangan hanya dijadikan korban. Jadi walaupun sudah cerai, kebutuhan anak harus tetap diperhatikan.’

(Djaka Lodang, No. 31, 31 Desember 2005, hlm. 20)

Sesuai dengan namanya, struktur lot wacana hortatori pada contoh (10) terdiri atas dua bagian, yaitu bagian awal dan bagian tubuh. Bagian awal wacana berada pada paragraf pertama. Bagi- an ini terdiri atas satu paragraf yang berisi pengantar agar pem- baca lebih mudah masuk ke bagian tubuh wacana. Bagian kedua merupakan bagian tubuh. Bagian ini berisi substansi wacana sehingga wajib hadir. Di bagian ini, merujuk pendapat Ross D Parke dan Armin A Brott, dipaparkan 9 cara agar dapat menjadi bapak yang lebih baik.

Contoh lain tipe struktur awal-tubuh ialah wacana hortatori yang berjudul Aja Gampang Kepilut Barang Diskon ‘Jangan Mudah Tergiur dengan Barang Diskon’ berikut ini.

(10)AJA GAMPANG KEPILUT BARANG DISKON

(awal) (i)

Ngarepe riyaya, Natal, lan taun baru, akeh toko sing jor-joran nganakake diskon utawa potongan rega. Diskonhingga 70%, Harga Obral ... Sale, tembung-tembung mau ditulis gedhe-gedhe, pathing crenthel ing toko-toko wiwit toko cilik nganti toko gedhe.

(ii)

Mesthi wae promosi sing mengkono mau banget narik kawigaten, mligine para ibu. Gegayen mlebu toko, ndeleng barang sing diobral lan clemat-clemut njupuki barang sing dianggep luwih murah mau. Ana kaos, daster, klambi ndhuwuran, klambine bocah, nganti tekan piranti pawon kayadene panci, gelas, lan sapanunggalane.

(iii)

“Wah, iki murah lho, wingenane regane limalas ewu, saiki kari nemewu.” Mengkono grenegane sawijining ibu klawan praupan seneng.

(iv)

Ing pungkasaning taun, akeh para produsen sing aweh diskon jalaran ngentekake stok barang sing isih numpuk ing gudhang. Mumpung wektune pas banget, arep riyaya, natal lan taun baru. Wong padha nampa hadiyah lebaran, hadiah natal lan bonus akhir taun, padha duwe dhuwit. Barang sing diobral mesthi payu, mergo murah lan diiming-imingi diskon gedhe-gedhean. Nanging apa para konsumen padha mangerti yen sejatine mau mung akal-akalane pengusaha supaya barange sing wis ora modalake bisa payu? Ana alesane barang-barang mau didol kanthi rega murah banget. 1. Barang mau wis lawas ing gudhang, ora payu-payu.

2. Barang mau wis sisa, ukuran lan wernane kari tertentu ora jangkep. 3. Barang mau wis cacad, ana cirine sing ora kawistara.

4. Model wis keri jaman.

(v)

Pancen regane murah banget, nganti kari separone. Malah ana sing diskone nganti 70% barang. Nanging para ibu aja gampang

kepincut diskon mau. Sadurunge mundhut, dipikir luwih dhisik apa barang mau pancen diperlokake tenan? Sok-sok wis duwe klambi kaos akeh isih tuku maneh merga ana diskon. Kamangka barang mau akire ora dienggo-enggo alias mubadir, muspra.

(tubuh) (i)

Sadurunge tuku barang diskon, perlu ditliti sing permati. Apa barang mau wis ora kesuwen alias wis lawas banget? Mengko yen dienggo lan dikumbah kaping pindho wae gek wis moprol, ana sing bedhah lan bolong-bolong. Apa barang mau ana cacate? Sok-sok benike ana sing kurang, resluitinge macet utawa legrek, gupak rereged sing ora bisa diilangi, ana sing suwe lan sapanunggalane. Kadhangkala kurang permati anggone nliti, sawise tekan omah lagi katon cacate. Akeh banget pengalaman kadadeyan sing kaya mengkono mau lan anehe para ibu sing wis tau ngalami ora kapok-kapok kepilut diskon.

(ii)

Kepriye carane ngawekani gelar diskon lan big sale mau? Sepisan, yen pancen niyate mung arep mlaku-mlaku ngenggar-enggar penggalih ing mall utawa plaza, becike nggawa dhuwit sacukupe wae. Ora perlu nyedhaki barang-barang sing didiskon mau senajan jroning ati kepingin banget ndeleng. Sebab wiwitane pancen mung ndeleng-ndeleng wae, terus ndemek, terus ngliling-nglilingi, akire ketarik banjur tuku. Yen ana wong rubung-rubung milih barang ora usah cedhak-cedhak, sebab kadhang-kadhang animo utawa grenjete wong-wong sing padha tetuku bisa ngosikake atine wong liya katut melu tuku. Sing maune ora ana rencana lan ora kepingin tuku malih dadi kepingin tuku. Kamamgka barang-barang mau ora dibutuhake.

(iii)

Nanging bab iki bisa disiasati yen panjenegan ora nggawa dhuwit akeh, dhuwit ing dhompet mung pas kanggo numpak becak lan tuku teh botol wae. Akeh pengalaman sing nuduhake, yen tetuku barang obralan kuwi akire marakke getun. Mubadir, barange cacad, gelis rusak lan modele wis kliwat.’

’JANGAN MUDAH TERGIUR DENGAN BARANG DISKONAN

Menjelang Lebaran, Natal, dan tahun baru, banyak toko yang mengadakan diskon atau potongan harga. Diskon hingga 70%, Harga Obral ... Sale, kata-kata tersebut ditulis besar-besar, banyak ditemukan di toko-toko dari toko kecil sampai toko besar.

Pastinya promosi yang seperti itu sangat menarik per- hatian, terutama kaum ibu. Buru-buru masuk toko melihat- lihat barang, mengotak-atik barang. Ada kaos, ada daster, baju atasan, baju untuk anak-anak sampai peralatan dapur.

“Wah ini murah lo, kemarin harganya lima belas ribu sekarang enam ribu”. Itu kata seorang ibu pengunjung toko dengan wajah yang riang. Di akhir tahun banyak produsen yang memberikan diskon untuk menghabiskan barang-barang yang masih ada di gudang, biasanya disebut dengan cuci gudang. Senyampang tepat waktunya. Bersamaan dengan hari raya dan hari Natal atau tahun baru, orang banyak menerima hadiah lebaran, Natal, dan bonus tahun baru. Barang yang diobral pasti laku karena dipameri diskon besar-besaran. Namun, apakah kondumen juga tahu bahwa sebenarnya diskon tadi cuma akal-akalan pengusaha untuk menghabiskan barang yang masih ada di gudang, yang tidak laku dijual. Ada alasan tersendiri mengapa barang-barang tersebut dijual murah, antara lain sebagai berikut.

1. Barang tadi sudah lama digudang karena tidak laku dijual.

2. Barang tadi cuma sisa, ukuran dan warnanya hanya tertentu dan tidak lengkap.

3. Barang tadi sudah cacat, ada ciri cacatnya dan tidak ter- lihat secara detail

4. Modelnya sudah ketinggalan zaman.

Memang harganya sangat murah sampai separo harga. Malah, ada yang diskonnya sampai 70%. Para ibu jangan mudah tertarik dengan diskon. Sebelum membeli harus me- nimbang terlebih dahulu apakah barang tersebut benar-benar dibutuhkan atau tidak. Jangan-jangan sudah memiliki baju

atau kaos banyak, tapi berniat membelinya karena tertarik dengan harga yang murah. Akhirnya, barang tersebut tak terpakai.

Sebelum membeli barang diskon perlu diteliti sampai detail. Apakah barang tadi terlalu lama atau tidak? Jangan-jangan, jika dipakai atau dicuci berapa kali, barang sudah sobek atau banyak berlubang, yang dulunya (saat membeli) tidak begitu tampak. Hal tersebut tentu akan membuat hati kecewa. Di samping membuang uang dengan percuma, barang tersebut juga tidak bisa digunakan. Namun, banyak ibu yang tidak merasa kapok dengan kejadian–kejadian seperti itu.

Bagimana cara kita mengendalikan diri untuk tidak tertarik jika melihat diskon di toko-toko? Yang pertama, jika niatnya hanya berjalan-jalan, lebih baik bawalah uang secukupnya saja. Tidak perlu mendekati barang-barang yang didiskon walaupun sebenarnya tertarik untuk melihat. Sebab, awalnya hanya melihat-lihat, tapi akhirnya lalu tertarik untuk membeli. Jika ada orang bergerombol memilih barang, tidak usah mendekat agar tidak terhanyut untuk ikut membeli barang – barang diskonan tersebut. Yang tadinya tidak ada niat unuk membeli jadi tertarik untuk membeli padahal barang-barang tadi tidak terlalu dibutuhkan.

Godaan barang berdiskon bisa disiasati jika Anda tidak membawa uang banyak. Uang yang dibawa hanya cukup untuk pulang pergi dan membeli es teh saja. Banyak peng- alaman yang menunjukkan bahwa membeli barang obralan itu akhirnya membuat kecewa, mubazir, barangnya cacat, mudah rusak dan modelnya sudah terlewat.’

(Jaya Baya, No. 14. Minggu I/Desember/2004 hlm. 13)

Data di atas terdiri atas dua slot, yaitu awal dan tubuh. Bagian awal wacana terdiri atas lima paragraf. Paragraf tersebut meng- gambarkan bagaimana situasi toko-toko pada saat mengadakan diskon di akhir tahun. Bagian tubuh terdiri atas tiga paragraf yang menguraikan substansi wacana. Pada bagian ini penulis mengingatkan kita apa yang seharusnya dilakukan agar tidak mudah tergiur dengan barang-barang diskon.

3.3 Fungsi-Fungsi Slot Wacana Hortatori Berupa Rubrik di

Dalam dokumen WACANA HORTATORI DALAM BAHASA JAWA 2016 (Halaman 133-142)