• Tidak ada hasil yang ditemukan

L i s J ul iant i Program Studi Hukum

HASIL DAN PEMBAHASAN

dapat  dia alisis  de ga   e gide tifikasi  da   e gu aika   aspek‐aspek  a g  e kaita   de ga   ke e hasila   atau  kegagala   p aktek  pa tisipasi  as a akat  dala   e e apa  p og a   atau  ke ijaka   pe e i tah,  da     Model  pa tisipasi  as a akat  a g  e asis  pe ilaku  as a akat  dala   p oses  pelaksa aa   p og a   pe e i tah  dae ah  dapat  dia alisis  de ga   e gide tifikasi,  e gkatego i,  e a i  kete kaita   da   e i pulka   e tuk‐ e tuk pa tisipasi  as a akat da  fakto ‐fakto   a g  e gha at  atau  e do o g  ke e hasila   pa tisipasi  as a akat  dala   pelaksa aa   p og a  atau ke ijaka  pu lik. 

Dala   pe elitia   kualitatif  i i  dite apka   e e apa  etode  pe gu pula  data  a g u u  digu aka , a ta a lai  studi data seku de   da  o se asi. “e e ta a itu tek ik a alisis data dia ahka  u tuk  e ja a   asalah  a g  telah  di u uska   pada  p oposal  i i.  Pada  pe elitia   i i  digu aka   etode  a alisis  data  kualitatif  e u ut  Milles  da   Hu e a  

:  de ga   e ggu aka  tiga ko po e  a alisis.   

HASIL DAN PEMBAHASAN   

A alisis Be tuk Pa tisipasi da  Fakto  Pe e tu Ke e hasila  P og a   Pa tisipasi Mas a akat 

Dala  pe elitia  i i dipilih tiga p og a  pe e i tah  a g dilaksa aka   pada  asi g‐ asi g pe e i tah dae ah,  aitu: 

.  P og a  Ge a “e u Be se u  Ma is di Ka upate  P i gse u  .  P og a   Nasio al  Pe e da aa   Mas a akat  PNPM   Ma di i 

Pe kotaa  di Kota Ba da  La pu g 

.  P og a  P o osi Kesehata  di Ka upate  La pu g Ti u    

P og a   te se ut  dipilih  se a a pu posi e  e dasa ka   ka akte istik  a gga a ,  akupa   kegiata   da   fo at  pelaksa aa   kegiata   a g  di ilikioleh  asi g‐ asi g  p og a .  P og a   Ge a  “e u  Be se u   Ma is  e upaka   p og a   u ggula   Bupati  P i gse u  a g  e tujua   u tuk  e pe epat  pe a gu a   fisik  da   eko o i  se ta  e jadika   pa tisipasi  as a akat  se agai  pe ilaia   ke e hasila   p og a .  Hasil  pe elitia   e u jukka   ah a  e tuk pa tisipasi  as a akat dala  tahap  pe e a aa   e ada pada ta gga pa tisipasi  a g pali g  e dah  ak i  o  

su e   da a  da   da a  a u   le ah  koo di asi  se ta  elu   dapat  e ja a ka   p og a .  Be tuk  pa tisipasi  as a akat  dala   pe a faata   adalah pa tisipasi  e tikal   ak i  as a akat te li at dala  suatu p og a   da  status a se agai pelaksa a da i p og a  te se ut. Dala  pelaksa aa   p og a  i i te dapat  e e apa ke dala  ulai da i pe aha a   as a akat,  ku a g a  da a,  ai   da   juga  le ah a  koo di asi  dala   pelapo a   kegiata . 

P og a   Nasio al  Pe e da aa   Mas a akat  PNPM   Ma di i  Pe kotaa   e upaka  p og a  pe e i tah  a g se a a su sta si  e upa a  dala   pe a ggula ga   ke iski a   elalui  ko sep  e e da aka   as a akat  da   pelaku  pe a gu a   lokal,  te asuk  Pe e i tah  Dae ah  da   kelo pok  peduli  sete pat.  “ehi gga  dapat  te a gu   ge aka   ke a di ia  pe a ggula ga  ke iski a  da  pe a gu a   e kela juta .  PNPM  Ma di i  Pe kotaa   i i  le ih  e guta aka   pe a gu a   as a akat se a a  e kela juta  de ga   e e patka   as a akat se agai  pelaku  uta a  elalui  pa tisipasi  a g  aktif.  Hasil  pe elitia   e u jukka   ah a  e tuk  pa tisipasi  as a akat  dilihat  da i  pa tisipasi  as a akat  dala  tahap pe ga ila  keputusa ; pa tisipasi dala  tahap pelaksa aa ;  Pa tisipasi  as a akat  dala   tahap  pe a faata   hasil;  da   pa tisipasi  as a akat  dala   tahap  e aluasi.  Be dasa ka   hal  te se ut  e u jukka   ah a pa tisipasi  as a akat dala  p og a  i i sudah ada  eskipu   elu   e elu uh. Pa tisipasi  as a akat  elalui PNPM Ma di i Pe kotaa   ukup  aik  da   pa tisipasi  as a akat  e u ut  pe eliti  te golo g  pa tisipasi  de ga   tipologi  ke it aa   pa t e ship.  Pada  tahap  pa tisipasi  i i,  pe e i tah da   as a akat  e upaka   it a sejaja   ak i kekuasaa  telah  di e ika   da   telah  ada  egosiasi  a ta a  as a akat  da   pe ega g  kekuasaaa ,  aik  dala   hal  pe ga ila   keputusa ,  pelaksa a ,  pe a faata   aupu   o ito i g atau e aluasi. 

P og a   P o osi  Kesehata   di  La pu g  Ti u   e jadi  ja a a   atas  ke utuha  pokok kesehata   as a akat  a g dapat dikataka   ital, ka e a  se ua  a ga  ega a  aik  a g  ka a  atau  a g  iski   e hak  da   la ak  e dapatka   pela a a   kesehata .  Hasil  pe elitia   e gga a ka   p oses  pe e da aa   da   eka is e  pe gelolaa   da a  sehat  dilakuka   oleh  kepala  ida g  p o osi  kesehata   a g  di  da pi gi  oleh  ida   desa,  lalu  dila jutka   de ga   sosialisasi  ke  as a akat  Desa  Ma gosa i  oleh  apa atu   Desa  da   sudah  e jala   de ga   aik,  a u   asih  a ak  as a akat  a g  elu   e getahui  de ga   jelas  kegiata   da a  sehat. 

Ke e hasila  p oses pe e da aa  da   eka is e pe gelolaa  da a sehat  di duku g oleh ada a  odal sosial  a g ada pada  as a akat,  a g te di i  da i  kesada a   di i  a g  ti ggi,  da   asa  solida itas  se ta  ke jasa a  a g  aik  dala   e i gkatka   sta da   kesehata .  Pa tisipasi  pada  p og a   i i  e ada pada ta gga pa tisipasi  a g  e sifat  isk taki g, di a a p oses  a g  e la gsu g da   e ke a g tidak ha a sekeda   e ghasilka  keputusa ,  tetapi  e iki ka   aki at  da i  hasil  a g  e a gkut  keu tu ga ,  ha ata  da  i plikasi. Pada tahap i i se ua o a g  e iki ka   isiko  a g  diha apka  da i hasil keputusa . 

Da i  ketiga  p og a   te se ut  dapat  dia alisis  e e apa  fakto   uta a  a g  e jadi  pe gha at  da   pe do o g  pe apaia   ke e hasila   p og a  pa tisipasi. Ide tifikasi te se ut dapat dilihat da i ta el    e ikut: 

Ta el  . Ide tifikasi Fakto  Pe gha at atau Pe do o g Ke e hasila   P og a  Pa tisipasi Mas a akat di P o i si La pu g 

No  PNPM  Ma di i 

Pe kotaa   P og a  Da a “ehat  P og a  “e u  Be se u  Ge a  Ma is 

  Kete atasa   da a.  Da a  u tuk  kegiata   pe a gu a   fisik   di asa  ku a g  da   da a  a g  di e ika   te agi jadi tiga tahap  a g  e uat  pe a gu a   te he ti se e ta a.  Kesada a   Di i  da   “olida itas.  Kesada a   di i  a g  ti ggi  da i  i di idu‐i di idu  a g  e gikuti  kegiata   da a  sehat  i i,  da   juga  solida itas  a g  ti ggi  se ta  ke jasa a 

a g  aik  dala  

e i gkatka   sta da   kesehata .  

Apa atu   a g 

‘espo sif.  Apa atu   desa  a g  espo sif  da  juga Pok as  a g  e ta ggu g  ja a   te hadap  tugas  da   fu gsi a. 

  ‘e dah a  Ti gkat  Kesada a   Mas a akat.  Mas a akat  a g  e ga ggap  ah a  PNPM  Ma di i  Pe kotaa   e upaka   Ma faat  a g  La gsu g  Te asa.  Kegiata   da a  sehat 

juga  sa gat  e gu tu gka   agi  as a akat  Desa  Ma gosa i  a g  Pe aha a   as a akat  te hadap  P og a   Ge a  “e u  Be se u   Ma is  a g  salah.  Mas a akat  a g  e ga ggap  p og a  

p o ek  saja  da i  pe e i tah  sehi gga 

e e a ka  

as a akat    ku a g 

a tusias  u tuk 

e pa tisipasi. 

e jadi  a ggota a, 

selai   dapat 

e i ga ka   e a   saat  seda g  te ti pa 

usi ah,   

i i  se agai  p o ek 

sehi gga  e eka 

e gga   u tuk e pa tisipasi.    Le ah a  Pe aha a   Mas a akat.  Le ah a  pe aha a  

as a akat  pada  saat  pe uata   lapo a   ad i ist asi  a g  dika e aka   tidak  se ua  a ga  e iliki  pe didika  

a g ukup. 

Da pak  Ya g  Te asa.  Kegiata   da a  sehat  i i  juga  e i gkatka   pe getahua  

as a akat  aka  

kesehata  itu pe ti g,  da  kekelua gaa  juga  pe ti g,  sehi gga  ha us  sali g  e jaga  kesehata   e sa a. 

Pe da aa   a g 

Ku a g. Da a sti ula   kegiata   eko o i  ke ak ata   di asa  ku a g ka e a da a i i  ha us di agika  u tuk  dua kelo pokusaha   

  Kesi uka   Mas a akat. 

Kesi uka   as a akat 

a g  tidak  isa 

elua gka   aktu 

u tuk  ikut  e pa tisipasi  pada  setiap  kegiata ,  padahal  kegiata   te se ut  aka   e e ika   a faat  agi  as a akat a ak.    Ko di asi  Masih  Le ah.  Le ah a 

koo di asi  a ta a  Pok as  de ga   PMD 

te kait  lapo a  

kegiata  

Sumber: Analisis Penelit i, 2017.

Da i  ide tifikasi  te hadap  fa to ‐fakto   te se ut,  dapat  disi pulka   ada a  dua  aspek,  aitu  kele agaa   pe ele gga a  p og a   da   aspek  pe ilaku  as a akat  a g  e de u g  elu   opti al  e duku g  pelaksa aa   p og a   sehi gga  tidak  e ga ah  kepada  pe iptaa  

pa tisipasi  a g  efektif.  Oleh  ka e a  itu  dipe luka   odel  pa tisipasi  a g  e asis  kepada  pe ilaku  as a akat  sehi gga  dapat  e do o g  pe apaia  pa tisipasi  e jadi le ih efektif.  

 

Model Pa tisipasi Be asis Pe ilaku dala  Pelaksa aa  P og a   Pe e i tah 

“e agai  dasa   u tuk  e a gu   odel  pa tisipasi,  aka  pe lu  dia alisa  dahulu  fakto   pe duku g  dala   pa tisipasi  as a akat.  Fakto   te se ut  e u ut  “la et  dala   “oleh  :  ‐ , ak i:  pe ta a,  kepe a aa  atau kese pata  u tuk  e pa tisipasi  a g  eliputi; ke aua   politik  pe e i tah  atau  pe guasa  u tuk    eli atka   as a akat  dala   kegiata   pe a gu a ,  aik  dala   pe ga ila   keputusa   saat  e e a aka ,  pelaksa aa ,  pe eliha aa   da   pe a faata hasil,  kese pata   u tuk  e pe oleh  akses  i fo asi  a gdipe luka ,  kese pata   u tuk  e o ilisasi  da   e a faatka   su e   da a  u tuk 

pelaksa aa pe a gu a ,  kese pata   u tuk  e pe oleh  da  

e ggu aka   tek ologi  a g  tepat  te asuk 

pe alata /pe le gkapa lai a,  kese pata   u tuk  e o ga isasi  te asuk  u tuk  e gakses  da   e ggu aka   pe atu a ,  pe iji a   da   p osedu   kegiata   a g ha us dilaksa aka  da  kese pata  u tuk  e ge a gka  

kepe i pi a   a g  a pu  e u uhka ,  e gge akka , 

e ge a gka   da   e eliha a  pa tisipasi.  Fakto   pe ta a  i i  isa  di e ati  dala   p og a   ge a  e se u  a is  a g  e ada  pada  tahap 

o ‐  pa ti ipatio ,  ko disi  te se ut  dido o g  oleh  ku a g a  kepe a aa  

atau kese pata   a g di e ika  u tuk  e pa tisipasi.  

Kedua,  ke a pua   u tuk e pa tisipasi.  pe e ia  

kese pata /kepe a aa  u tuk  e gge akka  pa tisipasi  as a akat tidak  aka   a ak  e a ti  jika  as a akat  se di i  tidak  e iliki  kapasitas  atau  ke a pua  u tuk  e ga il  agia  dala  setiap kegiata  pe a gu a .  ke a pua   a g  di aksud  adalah;  ke a pua   u tuk  e aha i  da  

e e uka   kese pata   u tuk  e a gu   atau  pe getahua  

pe getahua   te ta g  pelua g  u tuk  e pe aiki  utukehidupa a,  ke a pua   tek is  u tuk  elaksa aka   kegiata   a g  e a ti  e ke aa   de ga   pe getahua   da   pe guasaaa   tek ologi  atau  kete a pila   a g  ha usdi iliki  da   ke a pua   u tuk  e e ahka   asalah  a g  dihadapi  de ga   e ggu aka   su e da a  da   pelua g  a g  te sedia  se a aopti al. Fakto  kedua i i  isa di e ati dala  pelaksa aa  p og a  

PNPM  pe kotaa ,  di a a  as a akat  asih  e iliki  pe aha a   a g  le ah te hadap pa tisipasi dala  p og a  te se ut sehi gga pada akhi a  eskipu   telah  te jadi  pa tisipasi  de ga   tipe  ke it aa   a u   elu   opti al.  

Ketiga, ke aua  u tuk e pa tisipasi dala  setiap kegiata  dite tuka   oleh ada atau tidak a kepe ti ga   a g  e sa gkuta . Kepe ti ga  i ilah  a g aka   e e tuka  sikap da  pe ilku a apakah ia  e utuska  u tuk  ikut  e pa tisipasi  atau  tidak.  Ke aua   seseo a g  u tuk  e pa tisipasi  dala  kegiata   e sa gkut paut de ga ;  “ikap u tuk  e i ggalka   ilai‐

ilai  a g la a  a g di ilai  e gha at pe aika  kualitashidup,   “ikap  da  ti gkat kepe a aa  kepadape e i tah/pe guasa, da    “ikap u tuk  selalu  i gi   aju  da i  ko disi  seka a g  atau  tidak  puas  de ga  

keadaa seka a g,    “ikap  ke e sa aa   dala   e e ahka  

asalah e sa a,  da     “ikap  ke a di ia   atau  kepe a aa   di i  atas  ke a pua  u tuk  e pe aiki  utukehidupa a. Fakto  ketiga i i  isa  dia ati  te jadi  dala   pelaksa aa   p og a   p o osi  kesehata   di a a  as a akat  te ta ik  u tuk  e pa tisipasi  ka e a  di aki ka   kepe ti ga   e eka  aka   ko disi  kesehata   a g  le ih  aik.  Oleh  ka e a  itu  dapat  dipaha i  jika  ti gkata   pa tisipasi  a g  di apai  adalah  pada  tahap  isk‐ taki g. 

Be dasa ka  pe apa a  di atas dapat disi pulka   ah a fakto ‐fakto   a g  e pe ga uhi ke e hasila  pa tisipasi  as a akat dapat  e asal da i  dala  i di idu  ak i ke aua  da  ke a pua , se ta da i lua  i di idu itu  se di i sepe ti pe e i tah, eko o i da  jugalegalitas. 

 

Model Pe gelolaa  P og a  Pa tisipasi Be asis Pe ilaku 

Model  pe gelolaa   pa tisipasi  e asis  pe ilaku  di a gu   de ga   e gadopsi  ko sep  o u it   e gage e t  da  pe so al  e gage e t. 

Pe so al  e gage e t  adalah  eksp esi  di i  se a a  fisik,  kog itif,  da  

e osio al  sela a  eke ja.  I di idu  a g e gaged  e aha i  pe uh  aik  se a a fisik, kog itif da  e osio al dala  pe a  ke ja a  He e t,  . 

Pe dapat  lai   dike ukaka   oleh  Ma e   &  “ h eide    

e defi isika e gage e t se agai  : a   i di idual’s  se se  of  pu pose  a d  fo used  e e g ,  e ide t  to  othe s  i   the  displa   of  pe so al  i itiati e,  adapta ilit , effo t, a d pe siste e di e ted to a d o ga izatio al goals , 

ila  dia tika   e gage e t  e u ut  Ma e   da   “ h eide  

e pe lihatka   i isiatif  p i adi,  dapat  e adaptasi,  e usaha,  da  

teku   te hadap  tujua   o ga isasi.  E gage e t  e upaka   suatu 

pe gala a   e e jik  da i  kete li ata   de ga   aktifitas  pe e uha   se a a  pe so al  a g  dika akte istikka   elalui  e e g ,  i ol e e t,  da  

p ofessio al effi a   a g  e upaka  la a  da i tiga ka akte sitik  u out 

De e outi & Bakke ,  . 

Al e ht    e pe dapat  ah a e gage e t  e e i ka   dua  kualitas:    suatu state  oti asi  positif  da   e e e gi  a g  e hu u ga   de ga  peke jaa , da    kei gi a   u i u tuk  e gko t i usika  pe a   ke ja  da   kesuksesa   o ga isasi.  Defi isi  e gage e t  e utuhka   pe edaa   a g  jelas  da i  ko st uk  a g  diko septualisasika   le ih  aik  se agai  a tesede   atau  d i e /pe do o g e gage e t.  Da i  kese ua  defi isi  te se ut  disepakati  ah a  e gage e t  adalah  sesuatu  a g  dii gi ka ,  e iliki  tujua   o ga isasi  se ta  e iliki  aspek  psikologis  da   pe ilaku  a g  eli atka   e e gi,  a tusias e,  da   usaha  a g  te fokus  He e t,  .  Be dasa ka   defi isi‐defi isi  te se ut  aka  dapat  disi pulka   jika  e gage e t  se agai  a a  pa da g  seseo a g  u tuk  te oti asi  da   e hu u ga   de ga   keadaa   pe e uha   i di idu  a g  dita dai  de ga   e e gi  da   esilie si  e tal  a g  ti ggi  sela a  eke ja,  asa  a tusias e,  e asa  pe ti g  se ta    a gga  te hadap  peke jaa ,  da   fokus  e ik atipeke jaa . 

Pada  di e si  i di idu,  a gu a   odel  pa tisipasi  e asis  pe ilaku  as a akat  te kait  de ga   ko sepsi pe so al  esou es  a g  e upaka   p edikto   o k  e gage e t.  Pe so al  esou es  e upaka   e aluasi  di i  positif  a g  e hu u ga   de ga   esilie si  da   e ga u  pada  asa  ke a pua   i di idu  u tuk  e go t ol  se ta  e da pak  sukses  dala  

li gku ga a  Ho foll,  ;  He e t,  .  Pe so al  esou es 

e u jukka   ah a  e e apa  e aluasi  di i  positif  e p ediksi  goal‐

setti g,  oti asi, ki e ja, kepuasa  ke ja, kepuasa  hidup, da  hasil  e a ik 

lai a.  Alasa a  adalah  ah a  se aki   esa   su e   da a  p i adi  i di idu,  se aki   positif  pula  di i  i di idu  da   tujua   keha o isa   di i  diha apka   u ul  Judge,  ;  He e t,  .  Kata  ku i dala   u aia   te se ut  adalah  pe lu a  pe guata  self‐effi a   dala   desai   p og a   pa tisipasi. 

“elf‐effi a   adalah  ke aki a   ke a pua   seseo a g  u tuk 

e go ga isi   da   e geksekusi  agia ‐ agia   da i  ti daka   a g  dipe luka   u tuk  e ghasilka   pe apaia   Ba du a,  .  “elai   itu, 

“ hultz  &  “ hultz    e defi isika  self‐effi a   se agai  pe asaa   te hadap  ke ukupa ,  efisie si,  da   ke a pua   di i  dala   e gatasi  kehidupa . Ba o  da  B e    e ge ukaka     ah a   self‐effi a    

e upaka    pe ilaia    i di idu te hadap ke a pua  atau ko pete si a  u tuk  elakuka   suatu  tugas,  e apai  suatu  tujua ,  da   e ghasilka   sesuatu. Me u ut Ba du a  , p oses psikologis dala  self‐effi a   a g  tu ut  e pe a   dala   di i  a usia  ada  e pat,  ak i  p oses  kog itif,  oti asio al,  afeksi,  da   p oses  pe iliha /seleksi.  Kee pat  p oses  i ilah  a g  ke udia   pe lu  diako odasi  dala   desai   p og a   a g  e asis  pa tisipasi  as a akat. 

Pada  di e si  ko u itas,  pe dekata   o u it   e gage e t  adalah  se a gkaia   la gkah  u tuk  eli atka   as a akat  se a a  aktif  dala   e a ga i  asalah  “ ai sto   &  “u e ell,  ,“epe ti  e e tuk  koalisi, atau  e fasilitasi lokaka a  as a akat. Te dapat tiga je is uta a  p aka sa  kete li ata   as a akat,  de ga   e e apa  i isiatif  a g  sali g  tu pa g  ti dih  a ta a  katego i  Att ee  et  al,  :    I isiatif  e asis  ila ah  a g  e a getka   dispa itas  sosial  da   eko o i,    I isiatif  e asis o a g  a g  e tujua  u tuk  eli atka  populasi te pi ggi ka , da     I isiatif  e asis  koalisi  a g  e tujua   e a faatka   kekuata   da i  kelo pok  kepe ti ga .  Tipologi  i isiatif  i i  aka   u ul  se a a  e eda  pada je is‐je is p og a  pa tisipasi  a g di desai  de ga  ka akte istik da   tujua a  asi g‐ asi g.  I isiatif  te se ut  a ti a  e kisa   pada  ti gkat  kete li ata ,  ko sultasi,  hi gga  e e a g  a g  didelegasika   dala   pe e a aa  da  pe a a ga , u tuk  e jala ka tata kelola  e sa a atau  ke ja sa a. 

Pusat  “tud   Et is  &  Kesehata   di  I gg is,  seka a g  dike al  se agai  I te atio al  “ hool  fo   Co u ities,  ‘ights,  a d  I lusio   I“C‘I ,  e ge a gka   odel  kete li ata   as a akat  da i  peke jaa   e eka  de ga   ko u itas  et is  kulit  hita   da   i o itas.  Tujua   da i  odel  i i  adalah u tuk  e iptaka  li gku ga   a g adil di  a a i di idu, o ga isasi,  da  le aga dapat  eke ja sa a u tuk  e a ga i  asalah  a g  e jadi  pe hatia   e sa a. Model i i telah digu aka  oleh Ce te  fo  Eth i it  a d  Health di le ih da i   p o ek, de ga  ti gkat ke e hasila   a g  e aga  

Fou tai  et al,  . 

Dala  aspek  o u it  e gage e t pada desai  p og a  pa tisipasi,  te dapat  e e apa poi  uta a u tuk  e astika  ke e hasila  pe e apa  

.  “eo a g  fasilitato   a g  aka   e gikla ka ,  e ek ut,  da   e ilih  o ga isasi  as a akat  u tuk  e pa tisipasi;  Me ediaka   da   e duku g  ti   staf;  da   e do o g  pa tisipasi  a ta   da   i t a‐ as a akat 

.  O ga isasi  as a akat  tua   u ah  a g  e iliki  hu u ga   aik  de ga   as a akat sasa a  

.  Tugas  a g  e a ti, te atas  aktu da   udah dikelola. I i  isa  e jadi  salah  satu  atau  se ua  li gka a   dala   diag a   odel,  a g  e ghu u gka   ko u itas  da   le aga  dala   hu u ga   ke ja  a g  adil 

.  Pelatiha  a ggota o ga isasi  as a akat se agai koo di ato  p o ek  .  P oje t  suppo t  o ke   a g  e e ika   duku ga   kepada 

as a akat, sepe ti  a g dia ahka  oleh fasilitato   .  Duku ga  da a u tuk kegiata  p o ek da  pe so il 

.  Kelo pok pe ga ah  a g ha us  e e taka  pe e a a da  pe edia  la a a /p og a  sete pat 

 

Dala   ko teks  pe gelolaa   p og a   pa tisipasi  as a akat,  odel  a g  e akup  kedua  di e si;  di e si  pe so al  da   di e si  ko u itas  dia ahka   kepada  pe u aha   sikap  i di idu  da   kelo pok  da i  i te al  e eka  se di i.  Ka e a  pe u aha   a g  dido o g  da i  i te al  di i  da   o ga isasi aka   e e ika  efek  a g  e ja gka pa ja g. 

Da i  u aia   te se ut  aka  dapat  diga a ka   odel  pe gelolaa   pa tisipasi  e asis pe ilaku te se ut se agai  e ikut: 

Dokumen terkait